Çevre ve Şehircilik Bakanlığı

T.C.
DANIŞTAY
ONDÖRDÜNCÜ DAİRE
Esas No : 2013/6591
KararNo : 2014/3661
Temyiz İsteminde Bulunan (Davacılar): ...
Vekili
: Av. ...
Karşı Taraf (Davalı)
: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı -
ANKARA
Vekili
: Dr..., 1. Hukuk Müşaviri - Aynı Yerde
Davalı Yanında Müdahil
: ... Elektrik Üretim Tic. Ltd. Şti.
Vekili
: Av. ...
: Trabzon İdare Mahkemesinin 05/04/2013
günlü, E:2012/440, K:2013/412 sayılı kararının; usul ve yasaya uygun olmadığı ileri sürülerek
bozulması istenilmektedir.
İstemin Özeti
: Temyizedilenkarardabozmanedenlerinden
bulunmadığındanusulvekanunauygun olan kararın onanması gerektiği savunulmaktadır.
Davalı
Savunmasının
Özeti
hiçbiri
Davalı Yanında Müdahil Savunmasının Özeti: Savunma verilmemiştir.
Danıştay Tetkik Hakimi : ...
Düşüncesi
: 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu'nun 17.
maddesi uyarınca; geçiciyapılanma koşullarının ve koruma amaçlı imar planının öngörülen sürede
belirtilen mercilerce yapıldıktan sonraplan uygulamalarınageçileceği,bubağlayıcıkurallaryerine
getirilmedikçe imar uygulaması yapılamayacağı anlaşıldığından, bu planlamaya ilişkin prosedür
sit
alanı
olaraktespitedilen
bölgedehidroelektriksantralinprojesiincelenerekyapılabileceğine ilişkintesis edilen dava konusu
işlemde hukuka uyarlık bulunmamaktadır.
Bu nedenle,davanınreddiyolundakitemyizekonuidaremahkemesi kararının bozulmasının
yerine
getirilmeksizin
uygun olacağı düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
HükümverenDanıştayOndördüncüDairesince, dosyanın tekemmül ettiği görüldüğünden
yürütmenin durdurulması istemi hakkında karar verilmeyerek, işin gereği görüşüldü:
Dava;Trabzon ili, Çaykara ilçesi, Taşkıran ve Uzungöl belde sınırları içerisinde bulunan,
I.ve III.derece doğal sit alanı ilan edilen yerde Uzungöl I Regülatörü ve HES Projesi
yapılabileceğine ilişkin Trabzon Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Komisyonu'nun 20.01.2012 gün
ve 8 nolu kararının iptali istemiyle açılmış,İdare Mahkemesince, yerinde yaptırılan keşif ve bilirkişi
incelemesi sonucu düzenlenen rapor ile dava dosyasının incelenmesinden; dava konusu HES
Projesinin planlandığı yerin tarımsal üretim potansiyeli düşük, otlak alanı olmanın dışında tarımsal
1
T.C.
DANIŞTAY
ONDÖRDÜNCÜ DAİRE
Esas No : 2013/6591
KararNo : 2014/3661
değeri bulunmayan bir alanda yer aldığı, proje yapılarının büyük kısmının yer altından geçmesinin
öngörüldüğü, dereye bırakılacak minimum su miktarları ile balık geçitleri öngörüldüğü, bölgede sulu
tarımın yapılmadığı, proje tesis alanları için ormanlık alan dışının tercih edildiği, katı atık ve toz
emisyonları için taahhütlerin yerine getirilmesi halinde katı atık ve atık suların bölgenin flora ve
faunasına zarar vermeyeceği, HES iletim hatları yer altından geçeceğinden heyelan ve taşkın
tehlikesinin bulunmadığı hususlarının birlikte değerlendirildiğinde; proje taahhütlerinin yerine
getirilmesi koşuluyla projenin fiziki, biyolojik ve sosyal çevreye olumsuz etkisi olmayacağı, bu
nedenle dava konusu HES Projesinin yapılabileceğine ilişkin dava konusu işlemde kamu
yararınaaykırılıkbulunmadığıgerekçesiyledavanınreddine karar verilmiş; bu karar davacılar vekili
tarafından temyiz edilmiştir.
2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu'nun 1. maddesinde; "Bu Kanunun
amacı; korunması gerekli taşınır ve taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları ile ilgili tanımları belirlemek,
yapılacak işlem ve faaliyetleri düzenlemek, bu konuda gerekli ilke ve uygulama kararlarını alacak
teşkilatın kuruluş ve görevlerini tespit etmektir.", 8. maddesinde, "Yedinci maddeye göre tescil
edilen korunması gerekli kültür ve tabiat varlıklarının korunma alanlarının tespiti ve bu alanlar
içinde inşaat ve tesisat yapılıp yapılamayacağı konusunda karar alma yetkisi Koruma Kurullarına
aittir. Koruma Kurullarının kararına 61'inci maddenin ikinci fıkrasına göre itiraz edilebilir. Korunma
alanlarının tespitinde, korunması gerekli kültür ve tabiat varlıklarının korunması, görünümlerinin ve
çevreleri ile uyumlarının muhafazası için yeteri kadar korunma alanına sahip olmaları dikkate alınır.
Bu hususlarla ilgili esaslar Kültür ve Turizm Bakanlığınca hazırlanacak yönetmelikte belirtileceği, 9.
maddesinde, "Koruma Yüksek Kurulunun ilke kararları çerçevesinde koruma bölge kurullarınca
alınan kararlara aykırı olarak, korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları ve koruma
alanları ile sit alanlarında inşaî ve fizikî müdahalede bulunulamaz, bunlar yeniden kullanıma
açılamaz veya kullanımları değiştirilemez. Esaslı onarım, inşaat, tesisat, sondaj, kısmen veya
tamamen yıkma, yakma, kazı veya benzeri işler inşaî ve fizikî müdahale sayılır.", 61. maddesinin
birinci fıkrasında, "Kamu kurum ve kuruluşları ve belediyeler ile gerçek ve tüzel kişiler, Koruma
Yüksek Kurulu ve koruma bölge kurullarının kararlarına uymak zorundadır. Koruma Yüksek
Kurulunun ilke kararları Resmî Gazetede yayımlanır.", 648 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile
eklenen Ek 4. maddede ise, "Taşınır tabiat varlıkları hariç tabiat varlıkları, doğal sit alanları ve
bunlara ilişkin koruma alanları ile ilgili olarak bu Kanunda öngörülen iş, işlem ve kararlar
bakımından görevli ve yetkili bakanlık, Çevre ve Şehircilik Bakanlığıdır.
Tabiat varlıkları, doğal sit alanları ve bunlara ilişkin koruma alanları ile ilgili hususlarda
karar almak ve bu Kanunda öngörülen diğer iş ve işlemlerde Çevre ve Şehircilik Bakanlığına
yardımcı olmak üzere; Çevre ve Şehircilik Bakanlığı merkez teşkilatı bünyesinde Çevre ve
Şehircilik Bakanlığı Müsteşarının veya ilgili Müsteşar Yardımcısının başkanlığında, söz konusu
varlıkların ve alanların özelliklerine göre konusunda uzmanlaşmış mimar veya şehir plancısı,
orman veya çevre mühendisi (1) ve hukukçular ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca uygun
görülecek uzmanlardan Tabiat Varlıklarını Koruma Merkez Komisyonu ve taşrada (…)(1) aynı
meslek alanlarından yeterli sayıda uzmanın katılması suretiyle yeteri kadar Tabiat Varlıklarını
2
T.C.
DANIŞTAY
ONDÖRDÜNCÜ DAİRE
Esas No : 2013/6591
KararNo : 2014/3661
Koruma Bölge Komisyonu teşkil edilir. Bu komisyonların iş, işlem ve kararları konusunda, bu
Kanunun Koruma Yüksek Kurulu ve koruma bölge kurulları ile ilgili hükümleri, Çevre ve Şehircilik
Bakanlığınca alınan ilke kararları çerçevesinde kıyasen uygulanır.
Kanunda Koruma Yüksek Kurulunca alınması öngörülen kararlar, tabiat varlıkları, doğal sit
alanları ve bunlara ilişkin koruma alanları bakımından Koruma Merkez Komisyonunca, koruma
bölge kurullarınca alınması öngörülen kararlar koruma bölge komisyonlarınca alınır ve Çevre ve
Şehircilik Bakanlığının onayıyla yürürlüğe konulur.
Bu Kanunda ve diğer mevzuatta tabiat varlıkları, doğal sit alanları ve bunlara ilişkin
koruma alanları bakımından Koruma Yüksek Kuruluna ve koruma bölge kurullarına yapılan atıflar,
ilgisine göre Koruma Merkez Komisyonuna ve koruma bölge komisyonlarına yapılmış sayılır ve
ilgili maddelerde geçen Koruma Yüksek Kurulundan Koruma Merkez Komisyonu ve koruma bölge
kurullarından koruma bölge komisyonları anlaşılır.
(Ek fıkra: 23/8/2011-KHK-653/18 md.)Tabiat Varlıklarını Koruma Merkez Komisyonu ile
Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Komisyonlarında görev alanlara 55 inci maddede belirtilen esaslar
çerçevesinde huzur hakkı ödenir.
Tabiat varlıkları, doğal sit alanları ve bunlara ilişkin koruma alanları ile ilgili iş, işlem ve
kararlara ilişkin usul ve esaslar ile bu konularda görev yapacak komisyonların teşkili, çalışma usul
ve esasları Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nca hazırlanan yönetmelikle düzenlenir." kuralına yer
verilmiştir.
648 sayılı Kanun Hükmünde Kararname uyarınca yürürlüğe konulan;"Tabiat Varlıklarını
Koruma Komisyonları Kuruluş ve Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik'in 4. maddesinde;
doğal (tabii) sit: : Jeolojik devirlere ait olup, ender bulunmaları nedeniyle olağanüstü özelliklere
sahip yer üstünde, yeraltında veya su altında bulunan korunması gerekli alanlar, olarak
tanımlanmıştır.
2863 sayılı Kanun'un 17. maddesinin 1. fıkrasındaise; "Bir alanın koruma kurulunca sit
alanı
olarak
ilanı,
bu
alandaki
imar
planı
uygulamasınıdurdurur.
Korumaamaçlıimarplanıyapılıncayakadar, koruma kurulu tarafından bir ay içinde geçiş dönemi yapı
şartları belirlenir. İlgili valiliklervebelediyeler anılankorumaamaçlıimarplanınıengeçbiryıliçinde
koruma kuruluna değerlendirmek üzere vermek zorundadırlar." hükmüne yer verilmiştir.
Öte yandan; 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi
Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun'un 6094 sayılı Kanun'la değişik 8. madddesinin 5.
fıkrasında;"Milli park, tabiat parkı, tabiat anıtı ile tabiatı koruma alanlarında, muhafaza
ormanlarında, yaban hayatı geliştirme sahalarında, özel çevre koruma bölgelerinde ilgili Bakanlığın,
doğal sit alanlarında ise ilgili koruma bölge kurulunun olumlu görüşü alınmak kaydıyla
yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı elektrik üretim tesislerinin kurulmasına izin verilir." hükmü
yer almıştır.
İmarplanlarıçeşitlikentselişlevlerarasındavarolan ya da sağlanabilecekolanaklar ölçüsünde
en iyi çözüm yollarını bulmak, belde halkına iyi yaşama düzeni ve koşulları sağlamak amacıyla
bölgenin kendineözgüyaşayış biçimive karakteri, nüfus, alan, hizmet ve yapı ilişkileri, yörenin
3
T.C.
DANIŞTAY
ONDÖRDÜNCÜ DAİRE
Esas No : 2013/6591
KararNo : 2014/3661
çevresi ve çeşitli alanları arasında olan bağlantılar gözönünde bulundurularak hazırlanır.
Çevre düzen planları, konut, sanayi, tarım, turizm, ulaşım gibiyerleşme
vearazikullanılmasıkararlarınıbelirleyen;nazım imar planları da, varsa bölge veya çevre düzeni
planlarına uygunolarakhalihazırharitalarüzerine, yine varsa kadastral durumu işlenmiş olarak çizilen
ve arazi parçalarının; genel kullanışbiçimlerini,başlıcabölgetiplerini,bölgelerin gelecekteki nüfus
yoğunluklarını, gerektiğindeyapıyoğunluğunu,çeşitliyerleşmealanlarının gelişme yön ve
büyüklükleri
ile
ilkelerini,
ulaşımsistemlerinive
problemlerinin
çözümü
gibi
hususlarıgöstermekveuygulamaimarplanlarının hazırlanmasınaesasolmaküzeredüzenlenen, detaylı
bir raporla açıklanan ve raporuyla beraber bütün olan planlardır.
Uygulama
imar
planlarında
ise,
nazım
imar
planınauygunolarakçeşitli
bölgelerinyapıadaları,bunlarınyoğunlukvedüzeni,yolları ve uygulama etapları ve diğer bilgiler
ayrıntılı olarak gösterilmektedir.
Her ölçekteki koruma amaçlı imar planlarınındafonksiyonlarıyukarıda belirtilen planlarda
öngörüldüğü üzere, arazi parçalarının kullanım biçimlerini, yapıadalarınınyoğunlukvedüzeni gibi
hususlarıbelirleyeceği, bunun yanı sıra koruma ilkelerini de gözönünde bulunduracağıtabiidir. Bu
hüküm
uyarınca
bir
alanınkorumakuruluncasitalanıolarakilan
edilmesidurumundayürürlükteolanimar planının uygulaması duracağından, bu alandaki plan
uygulamalarının
ne
şekilde
yasadakesinbirkuralabağlanmıştır.Geçiciyapılanma
öngörülen
sürede
belirtilen
venasılyapılacağıyukarıdaanılan
koşulları
ve
mercilerce
uygulamalarınageçileceği,bubağlayıcıkurallaryerine
koruma
amaçlı
yapıldıktan
getirilmedikçe
imar
planı
sonraplan
imar
uygulaması
yapılamayacağı 2863 sayılı Kanun'un yukarıda anılan amir hükmü gereği olduğu kuşkusuzdur.
Diğerbirdeyişle biryersitalanıilanedilmiş ise anılan Kanunda belirlenen prosedür, çevre durumu,
proje gibi hususlargözönündetutulmadanveidarelereherhangibir takdir yetkisi bırakılmadan yerine
getirilmesi zorunluluk arzetmektedir.
Dava dosyasının incelenmesinden; Trabzon İli, Çaykara İlçesi, Taşkıran ve Uzungöl belde
sınırları içerisinde bulunan veTrabzon Kültür veTabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu'nun
04.12.1998 tarih ve 3332 sayılı kararı ile I. ve III. derece doğal sit alanı olarak ilan edilen alanda
bulunan taşınmaz üzerinde "Uzungöl I Regülatörü ve HES Projesi" yapılması amacıyla yüklenici ...
Elektrik Üretim Tic. Ltd. Şti. tarafından davalı idareye başvurulması üzerine, dava konusu Trabzon
Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Komisyonu'nun 20.01.2012 gün ve 8 sayılı kararı ile; projenin
çevreye duyarlı bir proje olduğu, doğal sit alanlarının yüzey kullanımlarına olumsuz bir etkisinin
olmayacağı,
projenin
peyzaj
planlarının
uygulanmasıyla
zeminin
doğal
yapısına
kavuşturulabileceği, kamu yararının bulunduğu gerekçesiyle verildiği, bu işlemin iptali istemiyle
bakılan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.
Uyuşmazlığa konu; Uzungöl I Regülatörü ve HES Projesi'nin Nihai Çed Raporunun
incelenmesinden; söz konusu proje için seçilen konumun ve bu konumun imar planları üzerinde
mevcut yerinin belirtildiği ikinci bölümünde, proje sahasını ve yakın çevresini gösteren
1/25.000ölçekli topoğrafik haritanın ekte sunulduğu ancak proje sahasına ilişkin olarak planlama
4
T.C.
DANIŞTAY
ONDÖRDÜNCÜ DAİRE
Esas No : 2013/6591
KararNo : 2014/3661
açısından herhangi bir inceleme yapılmadığı anlaşılmaktadır.
Bu durumda; Koruma Kurulunca, sit alanı ilanıyla birlikte, bölgede öncelikle
geçiciyapılanma koşulları ve koruma amaçlı imar planının öngörülen sürede belirtilen mercilerce
yapıldıktan sonraişleme konu HES projesinin yapılıp yapılamayacağı yönünde karar verilmesi
gerektiğinden, planlamaya ilişkin bu prosedür yerine getirilmeksizin projeninsitalanlarınaveçevreye
zararlı olup olmadığı yönündenincelemeyapılarak yapılabileceğineilişkin olarak tesis edilen dava
konusu işlemde hukuka uyarlık, davanın reddi yolundaki İdare Mahkemesi kararında hukuki isabet
görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle; Trabzon İdare Mahkemesinin 05/04/2013 günlü, E:2012/440,
K:2013/412 sayılı kararının BOZULMASINA, dosyanın Mahkemesine gönderilmesine, bu kararın
tebliğ tarihini izleyen günden itibaren 15 gün içerisinde kararın düzeltilmesi yolu açık olmak
üzere,19.03.2014 tarihinde oybirliği ile karar verildi.
5