KARfifiILAfifiTIRMALI CEZA HUKUKU YASALARI
advertisement
I P r o f . D r. K a y › h a n ‹ Ç E L D o ç . D r. Ye n e r Ü N V E R K A Rfi IL A fi T I RM A L I C EZ A H U K U K U YA S A L A R I (AY • T CK • C MK • C G T ‹ K • T M K • BAMK • K b K • Ç K K • BsK) Ye n ile n mi fl 5. Ba s › [Polonya, Belçika, Danimarka, Almanya, ‹rlanda Finlandiya, ‹talya, Fransa, Azerbaycan, Lüksemburg Hollanda, Avusturya, ‹sveç, ‹spanya ve Yunanistan Anayasalar› ve ‹talya – Almanya – Avusturya – Danimarka – Fransa Hollanda – ‹sviçre – ‹sveç – Finlandiya – Polonya – Rusya ‹spanya ve H›rvatistan Ceza Hukuku Yasalar› ile A‹HS ve Ek Protokollerinin ‹lgili Hükümleri] II Yay›n No. Hukuk Dz. : 1856 : 845 5. Bas› - Kas›m 2007 - ‹STANBUL 30 Ekim 2007 tarihine kadar yap›lm›fl bulunan de¤ifliklikler, ilgili kanunlara ve yönetmeliklere ifllenmifltir. I S B N 97 8 - 9 7 5 - 2 95 - 7 5 1 - 0 Kanunla ilgili öneri, olas› hatalar ve görüfller için haberleflme adresi: Beta Bas›m Yay›m Da¤›t›m A.fi. Copyright© Bu kitab›n bu bas›s›n›n Türkiye’deki yay›n haklar› BETA Bas›m Yay›m Da¤›t›m A.fi.’ye aittir. Her hakk› sakl›d›r. Yasaya göre kapakta orijinal parlak hologram bulunmas› zorunludur, bulunmayan kitaplar sahtedir. Dizgi Bask› - Cilt Kapak Tasar›m : B e t a B a s › m A . fi . : Kahraman Ofset B a ¤ c › l a r / ‹ S TA N B U L 0 2 1 2 / 6 2 9 0 0 0 1 : Gülgonca Çarp›k Beta BASIM YAYIM DA⁄ITIM A.fi. Himaye-i Etfal Sokak Talas Han No. 13-15 Ca¤alo¤lu - ‹STANBUL Tel : (0-212) 511 54 32 - 519 01 77 Fax: (0-212) 511 36 50 e-mail: [email protected] www.betakitap.com www.betakitap.com III K I S A LT M A L A R AdSK A‹HS Al . AY. A l. C K. A l . C MU K . Al . M TK . As .C K Av s . AY Avs . CK. Avs . CMU K. Any AY. Az .AY BAMK B el . AY. Bk BsK CGT‹K C ‹K CK CMK CM KYU K CMU K ÇKK D an . AY. Da n. CK . Da n . C MUK . Ek Pro E TCK Adli Sicil Kanunu Avrupa ‹nsan Haklar› Sözleflmesi Almanya Anayasas› Almanya Ceza Kanunu Almanya Ceza Usul Kanunu Almanya Mahkemeler Teflkilat› Kanunu Askeri Ceza Kanunu Avusturya Anayasas› Avusturya Ceza Kanunu Avusturya Ceza Usul Kanunu Anayasa T.C. Anayasas› Azerbaycan Anayasas› Adli Yarg› ‹lk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kurulufl, Görev ve Yetkileri Hakk›nda Kanun Belçika Anayasas› bak›n›z Bas›n Kanunu Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin ‹nfaz› Hakk›nda Kanun (Mülga) Cezalar›n ‹nfaz› Hakk›nda Kanun Ceza Kanunu Ceza Muhakemesi Kanunu Ceza Muhakemesi Kanunu’nun Yürürlük ve Uygulama fiekli Hakk›nda Kanun Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu (Eski) Çocuk Koruma Kanunu Danimarka Anayasas› Danimarka Ceza Kanunu Danimarka Ceza Usul Kanunu A‹HS Ek Protokolü Türk Ceza Kanunu (Mülga: Eski) IV F i n . AY. F in. CK. F r. AY. F r. CK. F r. CMUK . gm H › r. CK H o l . AY. H o l. CK . H ol. C MUK. ‹ r. AY. ‹ s. C K . ‹s. Ko nf. Mah. K. ‹ s ç . AY ‹s ç. CK . ‹sç . CM UK . ‹s p. AY. ‹ sp.C K. ‹t. AY. ‹ t. C K . ‹ t. CM U K . K a r flfl.. Ka ç.K. Ka p. KbK L ü k . AY. m. P o l . AY. Po l . C K. Pol . C M UK. Prg. Pro R us. CK . Ru s. CM U K. S M fi fiv vDÖK s .K . TC KYUK vd. Yu n . AY Zü ric h CMUK K›saltmalar Finlandiya Anayasas› Finlandiya Ceza Kanunu Fransa Anayasas› Fransa Ceza Kanunu Fransa Ceza Usul Kanunu Geçici Madde H›rvatistan Ceza Kanunu Hollanda Anayasas› Hollanda Ceza Kanunu Hollanda Ceza Usul Kanunu ‹rlanda Anayasas› ‹sviçre Ceza Kanunu ‹sviçre Konfederasyon Mahkemesi Kanunu ‹sveç Anayasas› ‹sveç Ceza Kanunu ‹sveç Ceza Usul Kanunu ‹spanya Anayasas› ‹spanya Ceza Kanunu ‹talya Anayasas› ‹talya Ceza Kanunu ‹talya Ceza Usul Kanunu Karfl›laflt›r›n›z Kaçakç›l›k Kanunu Kapitel Kabahatler Kanunu Lüksemburg Anayas› madde Polonya Anayasas› Polonya Ceza Kanunu Polonya Ceza Usul Kanunu Paragraf A‹HS Ek Protokolü Rusya Federasyonu Ceza Kanunu Rusya Federasyonu Ceza Usul Kanunu Spor Müsabakalar›nda fiiddet ve Düzensizli¤in Önlenmesine Dair Kanun say›l› Kanun Türk Ceza Kanununun Yürürlük ve Uygulama fiekli Hakk›nda Kanun ve devam› Yunanistan Anayasas› Zürich Kantonu Ceza Usul Kanunu V S UNUfi B e flflii n c i B a s › “KARfiILAfiTIRMALI CEZA HUKUKU YASALARI” n›n 5. Bas›s›nda, baflta 06.12.2006 tarih ve 5560 say›l› kanunla yap›lan kapsaml› de¤ifliklikler olmak üzere, tüm kanuni de¤ifliklikler ifllenerek yasa metinleri güncellefltirilmifltir. Bu bas›da ayr›ca iç çapraz yollamalar zenginlefltirildi¤i gibi, madde metinlerinin alt›nda yer alan karfl›laflt›rmal› hukuk kaynaklar›na Hollanda ve Polonya Ceza Muhakemesi Kanunlar› ile Finlandiya Ceza Kanunu’nun ilgili hükümleri eklenmifltir. Böylece, teorik çal›flmalarda oldu¤u gibi uygulamada da önemli kolayl›k sa¤layan yabanc› yasalara yap›lan yollamalar›n kapsam› biraz daha geniflletilmifl olmaktad›r. Kitab›m›z›n bu yeni bas›s›nda 3713 say›l› Terörle Mücadele Kanunu (29.06.2006 tarih - 5532 say›l› ve 27.05.2007 tarih - 5673 say›l› yasalarla de¤iflik flekli), 21.03.2007 tarih-5607 say›l› Kaçakç›l›kla Mücadele Kanunu, 04.05.2007 tarih ve 5651 say›l› ‹nternet Ortam›nda Yap›lan Yay›nlar›n Düzenlenmesi ve Bu Yay›nlar Yoluyla ‹fllenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakk›nda Kanun ile 2559 say›l› Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu (02.06.2007 tarih ve 5681 say›l› yasa ile de¤iflik flekli) da bulunmaktad›r. Kitab›m›z›n Beflinci Bas›s›n›n ö¤rencilerimize ve hukukçulara yararl› olmas›n› diliyoruz. ‹stanbul, Kas›m 2007 P r o f . D r. K a y › h a n ‹ Ç E L - D o ç . D r.Ye n e r Ü N V E R VI SUNUfi Dördüncü Bas› “KARfiILAfiTIRMALI CEZA HUKUKU YASALARI”n›n 4. Basas›nda baflta 5237 Say›l› Türk Ceza Kanunu, 5252 Say›l› Türk Ceza Kanununun Yürürlük ve Uygulama fiekli Hakk›nda Kanun, 5271 Say›l› Ceza Muhakemesi Kanunu, 5320 Say›l› Ceza Muhakemesi Kanununun Yürürlük ve Uygulama fiekli Hakk›nda Kanun, 5275 Say›l› Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin ‹nfaz› Hakk›nda Kanun olmak üzere, ceza yasalar› kapsam›nda olan veya bu yasalarla yak›n iliflki içinde bulunan en önemli yasalara ve idarenin düzenleyici ifllemlerine yer verilmifltir. Bu bas›n›n bizce en yararl› özelli¤i, yeni TCK ile CMK’n›n eski TCK ve CMUK ile cetvellerde de¤il do¤rudan do¤ruya madde baz›nda karfl›laflt›r›lmas› olana¤›n› sa¤lamas›d›r. Ayr›ca, karfl›laflt›rma cetvelleri de yeniden düzenlenerek kitaba eklenmifltir. Di¤er yandan, bu bas›da da karfl›laflt›rmal› ceza yasalar›na göndermeler kapsam› geniflletilerek devam etmektedir. Yeni bas›n›n haz›rlanmas›nda önemli yard›mlar›n› gördü¤ümüz araflt›rma görevlileri Serdar Talas ve Mehmet Cemil Ozansü’ye teflekkür ediyoruz. Dördüncü Bas›n›n da ö¤rencilerimize ve hukukçulara yararl› olaca¤› inanc›nday›z. ‹stanbul, Ekim 2005 P r o f . D r. K a y › h a n ‹ Ç E L D o ç . D r. Ye n e r Ü N V E R VII S UNUfi Üçüncü Ba s› “KARfiILAfiTIRMALI CEZA HUKUKU YASALARI”n›n 3. Bas›s›n›n en önemli özelli¤i 26.09.2004 tarihinde TBMM taraf›ndan kabul edilip Say›n Cumhurbaflkan›na sunulan Ye n i T ü r k C e z a K a n u n u (5237 say›l›), A d l i Ya r g › ‹ l k D e r e c e M a h k e m e l e r i n i n v e B ö l g e A d l i y e M a h k e m e l e r i n i n K u r u l u flfl,, G ö r e v v e Ye t k i l e r i H a k k › n d a K a n u n u (5235 say›l›) ve 26.06.2004 gün ve 25504 say›l› Resmi Gazetede yay›nlanan 5187 say›l› yeni B a s › n K a n u n u’nu içermesidir. Say›n Cumhurbaflkan› taraf›ndan onayland›klar›nda 5235 ve 5237 say›l› kanunlar 1 Nisan 2005 tarihinde yürürlü¤e girecektir. Üçüncü Bas›n›n ilgililere yararl› olmas›n› dileriz. Beyaz›t Ekim 2004 P r o f . D r. K a y › h a n ‹ Ç E L D o ç . D r. Ye n e r Ü N V E R VIII SUNUfi ‹kinci Bas› “ K A R fi fiII L A fi fiT T I R M A L I C E Z A HUK UKU YA S A L A R I ”n›n 2. Bas›s› haz›rlan›rken, yay›n tarihine kadarki tüm yasa de¤ifliklikleri metinlere ifllenmifl ve ayr›ca “Bilgi Edinme Hakk› Kanunu”, “Kaçakç›l›kla Mücadele Kanunu” ve “Adli ve Önleme Aramalar› Yönetmeli¤i”ne yer verilmifltir. Karfl›laflt›rmal› Hukuk aç›s›ndan ise, H›rvatistan ve ‹spanya Ceza Kanunlar› ile Polonya, Belçika, Danimarka, Almanya, ‹rlanda, Finlandiya, ‹talya ve Fransa Anayasalar›n›n ilgili hükümleri de yeni bas›ya eklenmifltir. 2. Bas›n›n haz›rlanmas›nda de¤erli yard›mlar›n› gördü¤ümüz Dr. Ali Kemal Y›ld›z ve Arafl.Gör. Serdar Talas’a teflekkür ediyoruz. Yeni bas›n›n ilgililere yararl› olaca¤›n› umuyoruz. Beyaz›t Nisan 2004 P r o f . D r. K a y › h a n ‹ Ç E L D o ç . D r. Ye n e r Ü N V E R Türk Ceza Hukukuna Girifl IX SUNUfi “ KA Rfi fiII L Afi fiT TI R MA LI CE Z A HU K UK U YA S A L A R I ” adl› bu kitab›m›zda “TCK”, “CMUK” ve “C‹K” yasalar›n›n son metinlerinden baflka, ceza hukuku uygulamam›zda en çok baflvurulan “ c e z a h uk uk u y a n y as a l ar › ”na da yer verilmifltir. Böylece, birinci plânda uygulan›rl›¤› çok olan ceza hukuku yasa metinlerine ilgililerin topluca ve h›zla ulaflabilmeleri amaçlanm›flt›r. Bu ba¤lamda, 3.8.2002 tarihinde kabul edilip 09.08.2002 tarihli Resmi Gazetede yay›nlanan 4771 Say›l› Kanunun getirdi¤i de¤ifliklikler de madde metinlerine ifllenmifltir. Bilindi¤i üzere, TCK.m.10a, bir Türk vatandafl›n›n veya yabanc›n›n, yabanc› ülkede bir suç iflleyip de Türkiye’de yarg›lanmas› durumunda, suçun ifllendi¤i ülke yasas› ile Türk Yasas›ndan hangisi san›¤›n lehine sonuç verecek ise, o yasan›n göz önünde bulundurulaca¤›n› öngörmüfltür. Bu flekilde, yabanc› devletlerin ceza yasalar›n›n Türkiye’de uygulanmas›na olanak tan›nm›flt›r. Belirtelim ki, pek çok yabanc› devlette de, yasa ile veya yüksek mahkeme kararlar› ile ayn› yol izlenerek Türk Ceza Hukuku Yasalar›n›n o devlette uygulanmas›na olanak tan›nmaktad›r. Ancak bu uygulamalar yap›l›rken, gerek Türkiye’de gerek yabanc› devletlerde ilgili maddenin karfl›l›¤› olan yabanc› yasa maddelerinin bulunmas›nda güçlükle karfl›lafl›lmakta ve bazen de hataya düflülerek tam karfl›l›k oluflturmayan yanl›fl maddeler uygulanabilmektedir. ‹flte, bu durum dikkate al›narak, TCK. ve CMUK. nun maddelerinin alt›na o maddelerin yabanc› yasalardaki karfl›l›klar›n› oluflturan madde numaralar› konulmufltur. Taraf›m›zdan tek tek araflt›r›larak saptanan yabanc› yasalar›n karfl›l›k madde numaralar›n›n, uygulay›c›lar kadar araflt›rmac›lara da kolayl›k sa¤layaca¤›n› umuyoruz. Kitab›n bafl k›sm›nda, bu tür yabanc› yay›nlarda görüldü¤ü flekilde “Ceza Hukukuna Girifl” k›sm› bulunmaktad›r. Bu k›s›mda, modern ceza hukukunun görevi, ceza hukuku kaynaklar›n›n özellikleri, ceza yasalar› haz›rlan›rken izlenmesi gereken evrensel Suç Politakas›n›n Ana ‹lkeleri aç›klanm›flt›r. Ayr›ca, “Suç Teorisi” ve “Yapt›r›m Teorisi”ne iliflkin olarak ço¤u hukuk fakültelerinde uygulanan bilimsel sistematik ve ö¤retim plân› hakk›nda bilgi verilmifltir. X Türk Ceza Hukukuna Girifl Bu yay›n›m›zda yabanc› yasa metinlerinin baz›lar›n›n Türk mevzuat›ndaki karfl›l›klar›n›n saptanmas›nda yo¤un çaba gösteren Araflt›rma Görevlileri Vesile Sonay Evik, Bar›fl Erman, Zeynel Kangal, Serdar Talas ve Dr. Ali Kemal Y›ld›z’a teflekkürü borç biliyoruz. Kitab›m›z›n baflta ö¤rencilerimiz olmak üzere ceza hukuku çevresine yararl› olmas›n› dileriz. Beyaz›t, A¤ustos 2002 Prof. Dr. K a y› h an ‹ ÇE L Doç. Dr. Yen er Ü NVER XI ‹Ç‹ND EK‹L ER T ü r k C e z a H u k u k u n a G i r i fl ..................................................................... X I II 1. T ü r k i y e C u m h u r i y e t i A n a y a s a s › ...................................................... 3 2. T ü r k C e z a K a n u n u ............................................................................ 87 3. T ü r k C e z a K a n u n u n Y ü r ü r l ü k v e U y g u l a m a fi fiee k l i H a k k › n d a K a n u n .............................................................................. 237 4. C e z a M u h a k e m e s i K a n u n u ........................................................... 245 5. 14 12 Sa y›l› Ce za Muh ak em e le ri Usu lü Kanunun ( Esk i ) B a z › H ü k ü m l e r i ............................................................................... 395 6. A d l î Ya r g › ‹ l k D e r e c e M a h k e m e l e r i i l e B ö l g e A d l i y e M a h k e m e l e r i n i n K u r u l u flfl,, G ö r e v v e Ye t k i l e r i H a k k › n d a K a n u n ................................................................................................ 405 7. Ceza Mu h akem eler i Kanu n un Yür ür lük ve Uy gu lama fiee k l i H a k k › n d a K a n u n .................................................................. 427 fi 8. Ç o c u k K o r u m a K a n u n u .................................................................. 435 9. C e z a v e G ü v e n l i k Te d b i r l e r i n i n ‹ n f a z › H a k k › n d a K a n u n ..... 457 10. K a b a h a t l e r K a n u n u ....................................................................... 521 11. S p o r M ü s a b a k a l a r › n d a fi fiii d d e t v e D ü z e n s i z l i ¤ i n Ö n l e n m e s i n e D a i r K a n u n ............................................................. 541 12. B a s › n K a n u n u .................................................................................. 555 13. ‹ n t e r n e t O r t a m › n d a Ya p › l a n Ya y › n l a r › n D ü z e n l e n m e s i v e B u Ya y › n l a r Yo l u y l a ‹ flflll e n e n S u ç l a r l a M ü c a d e l e E d i l m e s i H a k k › n d a K a n u n ...............................................................................569 14. P o l i s Va z i f e v e S a l a h i y e t K a n u n u .................................................581 15. K a ç a k ç › l › k l a M ü c a d e l e K a n u n u ....................................................603 16. Te r ö r l e M ü c a d e l e K a n u n u ..............................................................621 XII ‹çindekiler 17. A d l i S i c i l K a n u n u ..............................................................................639 18. B a z › Ö n e m l i Y ö n e t m e l i k l e r .......................................................... 649 a ) A d l î v e Ö n l e m e A r a m a l a r › Y ö n e t m e l i ¤ i ................................ 651 b ) A d l î K o l l u k Y ö n e t m e l i ¤ i ........................................................... 673 c) C e za M uh a keme si n de B e den M ua y en es i, G en et ik ‹ n c e l e m e l e r v e F i z i k K i m l i ¤ i n Te s p i t i H a k k › n d a Y ö n e t m e l i k .................................................................................... 683 d ) S u ç E flfly y a s › Y ö n e t m e l i ¤ i ............................................................ 693 e ) Ya k a l a m a , G ö z a l t › n a A l m a v e ‹ f a d e A l m a Y ö n e t m e l i ¤ i ..... 707 f ) C e z a M u h a k e m e s i K a n u n u n a G ö r e ‹ l A d l î Ya r g › A d a l e t K o m i s y o n l a r › n c a B i l i r k i flflii L i s t e l e r i n i n D ü z e n l e n m e s i H a k k › n d a Y ö n e t m e l i k .................................... 729 19. T C K v e C M K i l e E s k i K a n u n l a r a ‹ l i flflk k i n K a r flfl›› l a flfltt › r m a C e t v e l l e r i .......................................................................................... 735 a ) 76 5 s ay › l › T C K i l e 5 2 3 7 s a y › l › T CK K ar flfl›› l aflfltt › r ma C e t v e l l e r i ...................................................................................... 737 a a ) 7 6 5 s a y› l › Tü r k C e z a K a n u n u nu n 5 2 3 7 s a y › l › T ü r k C e z a K a n u n d a k i K a r flfl›› l › ¤ › ................................................ 737 bb) 52 37 s ay ›l› T ü r k Ce za K an u n u n 76 5 s ay ›l› T ü rk C e z a K a n u n u n d a k i K a r flfl›› l › ¤ › ............................................ 745 b) 14 12 s ay › l› CM UK i l e 5 27 1 S ay › l › CM K K a r flfl›› l a flfltt › r m a C e t v e l l e r i ...................................................................................... 751 aa ) 5 2 7 1 sa y› l › C MK ’n ›n 1 41 2 s ay › l› C M U K’ nd a ki K a r flfl›› l › ¤ › .................................................................................. 751 b b ) 1 4 1 2 s a y › l› C M U K ’n un 5 2 7 1 s a y › l › C M K ’n d a ki K a r flfl›› l › ¤ › ................................................................................ 757 XIII T Ü R K C E Z A H UKUKUN A G ‹ R ‹ fi 1 . C e z a H u k u k u K a v r a m › v e C e z a H u k u k u n u n G ö r e v i : "Ceza Hukuku" suç ad› verilen insan davran›fl›n› belirleyen ve bu davran›fla ceza hukukuna özgü yapt›r›mlar öngören hukuk normlar›n›n tümüdür. Tarihin en eski ve bugünün de en önemli yapt›r›m› ceza oldu¤undan, bu hukuk dal›n›n "ceza hukuku" terimi ile an›lmas› gelenekleflmifltir. Ceza hukuku d a r a n l a m d a c e z a h u k u k u v e g e n i fl a n l a m d a c e z a h u k u k u fleklinde ikiye ayr›l›r. Maddî ceza hukuku da denilen dar anlamda ceza hukukunun (*) suçu ve suç karfl›l›¤› konulan yapt›r›mlar› kapsam›na almas›na karfl›l›k, genifl anlamda ceza hukuku maddî ceza hukukunun yan›s›ra biçimsel ceza hukukunu ve ceza hukuku maddî ceza hukukunun yan›s›ra biçimsel ceza hukukunu ve ceza infaz hukukunu da içerir. C e z a M u h a k e m e s i H u k u k u hakk›nda afla¤›da (B) k›sm›nda bilgi verilecektir. C e z a ‹ n f a z H u k u k u ; hürriyeti ba¤lay›c› cezalar›n ve hürriyeti ba¤lay›c› emniyet tedbirlerinin infaz›na iliflkin esaslar› gösteren hukuk dal› olarak tan›mlanmaktad›r. Bu hukuk dal›n›n ba¤›ms›zlaflt›r›lmas› e¤ilimlerine biz de kat›lmaktay›z. Gerçekten cezalar›n infaz›n›n kendisine özgü koflullar›, kurallar› ve sorunlar› vard›r. Ancak ceza hukuku ile ceza infaz hukuku aras›ndaki çok yak›n iliflki görmezlikten gelinemez. Ceza hukuku yapt›r›mlar›n›n özelliklerini, türlerini, fonksiyonlar›n›, yarar ve sak›ncalar›n› bilmeden infaz hukuku alan›nda baflar›l› sonuçlar al›namayaca¤› aç›kt›r. Ceza hukuku ile ceza infaz hukuku aras›ndaki yak›n iliflki ülkemizin pozitif hukukunda daha aç›k biçimde görülmektedir. Gerçekten, 647 say›l› Cezalar›n ‹nfaz› k›sa süreli hürriyeti ba¤lay›c› cezalar›, k›sa süreli hürriyeti ba¤lay›c› cezalar yerine uygulanabilecek ceza tedbirlerini, para cezalar›n›, cezalar›n ertelenmesini de düzenleyerek asl›nda maddî ceza hukukunun konusunu oluflturan bu kurumlar› kapsam›na alm›flt›r. Bizce, bu iki hukuk dal› aras›nda yak›n ilgi bulunmakla birlikte ceza hukukunun kapsam›na giren kurumlar›n ‹nfaz Kanununda düzenlenmesi kanun yapma tekni¤i yönünden hatal›d›r. Cezalar sistemini ilgilendiren bu kurumlar›n Ceza Kanununa uygun biçimde yerlefltirilmesi ve infaz kanununda sadece infazla ilgili esaslar›n b›rak›lmas› gerekir. ‹lke olarak, maddî ceza hukukunun iki ana k›sm› vard›r: C e z a H u k u k u n u n G e n e l K › s m › n d a suç ve suça uygulanan yapt›r›mlar genel, temel ve ortak özellikleri içinde incelenir. Ceza Hukukunun Özel k›sm›nda ise her bir suçun XIV Türk Ceza Hukukuna Girifl özellikleri ayr› ayr› ele al›n›r. Ceza Kanunlar›n›n genel k›s›mlar›ndaki hükümler genel ceza hukukunun, belirli isimli suçlar› içeren özel k›s›mlar›ndaki özel ceza hukukunun konusuna girerler. Hukuk düzeninin bir parças› olan ceza hukukunun genel fonksiyonu di¤er hukuk dallar› paralelindedir. Yani hukukun sosyal iliflkileri düzenlemek ve böylece sosyal oluflumu sa¤layarak sosyal düzene yard›mc› olmak görevine ceza hukuku da kendi yönünden katk›da bulunur. Ancak hukukun di¤er dallar›ndan farkl› olarak kurallara uyulmamas› durumunda Devlet zoruna baflvurulmas› ceza hukukunun temel ö¤esidir. Devlet, toplum düzenini sa¤lamak için ceza vermek yetkisini istedi¤i biçim ve kapsamda kullanamaz. Ceza vermek hakk›n›n devlet taraf›ndan toplum kültürü ile uyumlu bir biçimde kullan›lmas› zorunludur. Toplumun kültür düzeyini ve kiflilere sa¤lad›¤› temel hak ve özgürlükleri hiçe sayan ceza hukuku kurallar›na, bizzat toplum bunlara uymamak suretiyle tepki gösterir ve bu tepkinin sonucu olarak devlet gücünü yitirir. Bu nedenledir ki, 1982 Anayasas›n›n 13. maddesi devlet taraf›ndan yap›lan s›n›rlamalarda "demokratik toplum düzeninin gereklerine ayk›r› olamayaca¤›" hükmünü koymufltur. Sosyal düzenin sa¤lanmas›na katk›da bulunma amac›n›n hak ve özgürlüklerin korunmas› amac›na ters düflmemesi gerekti¤ini, hatta bu iki amac›n bir bütünün iki parças› oldu¤unu kabul etmek zorunludur. Ceza hukukunun fonksiyonu bu iki amaca yönelik olmal›d›r. Ceza hukukunun tüm hukuk düzeni paralelindeki bu genel fonksiyonu onun temel özelliklerini belirtmez. Bu nedenle, ceza hukukuna özgü fonksiyonu da saptamak gerekir. Ceza hukukunun günümüzdeki özel amaçlar›ndan ilkini "toplumsal yaflant› yönünden en önemli de¤erleri özel biçimde korumak" olarak belirtebiliriz. Gerçekten ceza hukukunun temel yapt›r›m› olan ceza, toplumsal yaflant›n›n en önemli hukukî de¤erlerini tecavüzden korumaya elveriflli bir araçt›r. Ceza hukukunun bu özel fonksiyonu, bir yandan ceza yapt›r›m›n›n korkutucu niteli¤i sayesinde suç ifllenmesini önlemek (genel önleme), di¤er yandan suçluyu usand›rarak, onun yeniden sosyalleflmesini sa¤lamak (özel önleme) araçlar› içinde gerçekleflmelidir. Ceza hukukunun genel ve özel önleme hedeflerine yönelik olmas›, yani ceza yapt›r›m›n›n koruyucu niteli¤i sayesinde suç ifllenmesini önleme fonksiyonu görmesi, faile kusurun gerekti¤inden daha a¤›r bir cezan›n uygulanmas›n› sonuçlayamaz. Bu gün ceza hukukundan failin ceza sorumlu¤unun kusuruna dayanmas› ve ceza tayininden kusurlulu¤un temel kriter olarak al›nmas› esas› yerleflmifl durumdad›r. Bu yönden ceza hukukunun di¤er bir fonksiyonu ile karfl›lafl›l›r. Suçluya kefaretini çektirme fleklinde beliren bir fonksiyonu bugün de geçerlili¤ini korumaktad›r. Fakat kefaretini çektirme amac› ana hedef olmay›p ceza hukukunun di¤er fonksiyonlar›n›n yürütülmesinde yard›mc›l›k niteli¤i gösterir. 2 . C e z a H u k u k u n u n K a y n a k l a r › : Hukukun biçimsel kaynaklar› baflta kanun olmak üzere her türlü yaz›l› hukuk kurallar›, gelenek ve görenek kural- Türk Ceza Hukukuna Girifl XV lar›, mahkeme içtihatlar› ve ö¤retidir. Fakat baz› durumlarda ahlak kurallar› hukuk kurallar› yönünden yard›mc›l›k niteli¤ini gösterdi¤inden bu tür kurallar da kaynaklar aras›nda gösterilebilir. Hukuk kurallar›n›n aç›k, seçik, belirgin olmas› özelli¤i ceza hukuku kaynaklar› yönünden daha büyük önem gösterir. Çünkü ceza hukuku kurallar› özgürlü¤ü s›n›rlay›c› nitelikte oldu¤undan böyle önemli bir s›n›rlamay› aç›kl›kla yapmal›d›r. ‹flte bu esasa c e z a h u k u k u k u r a l l a r › n › n b e l i r l i l i ¤ i k u r a l › ad› verilir. Di¤er hukuk dallar›nda oldu¤u gibi ceza hukukunda da bireyin toplumsal düzeni bozucu davran›fllar›n›n tüm ayr›nt›lar› ile belirtilmesi zordur. Fakat ceza hukukunun bireysel özgürlüklerle çok yak›ndan iliflkili bulunmas› ve ceza hukuku yapt›r›mlar›n›n kifliyi çok önemli yoksunluklara u¤ratmas›, sözü geçen belirleme zorlu¤unun yenilmesini gerektirir. Özellikle hukuk devletinin bu zorlu¤u yenmekte büyük çaba göstermesi zorunludur. Özgürlükçü demokrasilerle ulusal iradeyi temsil eden yasama organ›n›n sayg›nl›¤› kanunlar›n sayg›nl›¤›n› sonuçlar ve bu tasarruflara belirlili¤i sa¤lama gücünü kazand›r›r. Bu nedenle, kanun suçlar›n, cezalar›n ve ceza sorumlulu¤u ile ilgili di¤er esaslar›n belirlenmesi bak›m›ndan dayan›lmas› gereken ilk kaynakt›r. Ceza hukuku kaynaklar›n›n belirlili¤i ana kural›ndan do¤an bu esasa suçta ve cezada kanunilik ilkesi ad› verilir. Yani ceza hukukunda as›l kaynak kanunkoyucunun iradesini oluflturan kanundur. Fakat bazen kanun, cezas›n› kendisi göstermek suretiyle suç teflkil eden eylemlerin saptanmas›n› yürütme organ›na b›rak›labilmektedir. Bu durumda yürütme organ›n›n koydu¤u kurallar da ceza hukukunun as›l kaynaklar›ndan say›l›r. Di¤er kaynaklar ise ceza hukukunda hiç bir zaman as›l kaynak niteli¤ini göstermezler. Böylece, gelenek ve görenekler, ahlak kurallar›, mahkeme içtihatlar› ve ö¤reti ceza hukukunda ancak kanun koyucunun iradesinin belirlenmesinde yard›mc›l›k görevi görürler. T ü r k C e z a K a n u n u genel niteli¤i ile Türk Ceza Hukukunun ana kayna¤›n› oluflturmaktad›r. 1889 ‹talyan Ceza Kanununu kaynak olarak alan 765 say›l› bu kanun 1 Mart 1926 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisince kabul edilerek 13 Mart 1926 da yay›nlanm›fl ve 1 Temmuz 1926 tarihinde yürürlü¤e girmifltir. ‹talyan Adalet Bakan› Z a n a r d e l l i taraf›ndan parlementoya getirildi¤i için Z a n a r d e l l i K a n u n u olarak an›lan kaynak kanun Türçeye çevrilirken baz› hatalar›n yap›lmas› ve Kanuna 1858 (1274) Ceza Kanunnamei Hümayunundan baz› hükümlerin de eklenmesi uygulamada bir tak›m uyuflmazl›klar meydana getirmifl ve bu nedenle sonradan kanunda birçok de¤ifliklikler yap›lm›flt›r. Bu de¤iflikliklerden özellikle 8 Haziran 1933 tarihli ve 2275 say›l› Kanun ile 11 Haziran 1936 tarihli ve 3038 say›l› Kanun taraf›ndan yap›lanlar› çok kapsaml› olmufltur. Gerçekten, 2275 say›l› kanun 84. madde, 3038 say›l› kanun ise 143 madde de¤ifltirmifltir. Bu ikinci kanunun yapt›¤› en önemli de¤ifliklik ikinci kitaptaki birinci bab›n birinci fasl› üstünde olmufltur; 1930 ‹talyan Ceza Kanunu esas al›narak bu fas›l tamamen de¤ifltirilmifltir. Bu kanunlardan baflka, çeflitli tarih- XVI Türk Ceza Hukukuna Girifl lerde ç›kar›lan de¤ifliklik kanunlar› ve di¤er kanunlar›n hükümleri ile Türk Ceza Kanunu esasl› de¤iflikliklerle u¤ram›flt›r. Türk Ceza Kanunu üç kitaptan oluflmaktad›r. Birinci kitapta "Esaslar" bafll›¤› alt›nda suçlara, cezalara ve ceza sorumlulu¤una iliflkin genel hükümler bulunmaktad›r. Suçlar› iki k›sma ay›ran kanun, "cürümleri"i ikinci kitab›nda, "kabahatler"i ise üçüncü kitab›nda düzenlemifltir. Kanunda suçlar hukukî konular› yönünden gruplaflt›r›lm›fl ve baplar, fas›llar içinde sistemlefltirilmifltir. Kanunun bu sistemati¤i günümüzün ceza hukuku anlay›fl›n› yans›tmaktan uzakt›r. Gerçekten, modern ceza hukukunda "kabahatler"in ceza kanunlar›ndan ç›kar›lmas› konusundaki ak›m gittikçe güçlenmekte ve baz› devletler bu tür eylemlere uygulanacak yapt›r›mlarda idareye yetki veren kanunlar ç›karmaktad›rlar. Örne¤in Federal Almanya bu alanda önemli bir aflamaya ulaflm›flt›r. Öyle san›yoruz ki, çok a¤›r çal›flma yükü alt›nda bulunan mahkemelerimizi bu basit suçlarla u¤raflt›rmamak için ayn› yolun tutulmas› zorunlulu¤u bizde de do¤mufltur. Bugüne kadar Adalet Bakanl›¤›nca üç ceza kanunu tasar›s› haz›rlanm›flt›r. Bunlardan biri 1940 y›l›nda 1930 ‹talyan Ceza Kanunu esas al›narak meydana getirilmifltir. ‹kincisi ise 1958 y›l›nda yay›nlanm›flt›r. Ceza Kanunu ile ilgili olarak haz›rlanan son tasar› 1986 tarihini tafl›makta olup, daha sonra bu tasar› 1989 Öntar›s› olarak kamuoyuna sunulmufltur. Bir komisyon taraf›ndan haz›rlanan bu tasar›, yürürlükteki Türk Ceza Kanununu sistem olarak de¤ifltirmekle beraber, içerik olarak büyük farkl›l›k yoktur. Tasar›daki en büyük de¤ifliklik, özel bölümde suçlar›n kiflilere karfl› suçlardan bafllay›p topluma karfl› ve Devlete karfl› suçlar olarak s›n›fland›r›lmas›d›r. Bu özelli¤inden dolay› tasar› kiflilere önem veren bir taslak olarak kamuya sunulmufltur. Yine tasar›da, kabahetlerin ayr› bir bölüm alt›nda toplanmas› isteminden vazgeçilerek, bu tür suçlar benzer cürümlerin aras›na tan›t›lm›flt›r. Bu kanun tasla¤› da kabahatleri ceza kanununun kapsam›ndan ç›karmam›flt›r. Belirtelim ki sonuncusu dahil her üç tasar›da modern ceza hukukunun gerçekleflmesi aç›s›ndan tam anlam› ile bu hedefleri sa¤layacak do¤rultuda de¤ildir. 1989 Öntasar›s› dokuz y›l sonra 1998’de Bakanlar Kurulu taraf›ndan “Türk Ceza Kanunu Tasar›s›” olarak TBMM.’ye sevkedilmiflse de yo¤un elefltiriler nedeniyle henüz yasalaflmam›flt›r. 3 . C e z a K a n u n l a r › Ya p › l › r k e n ‹ z l e n m e s i G e r e k e n S u ç P o l i t i k a s › n › n A n a ‹ l k e l e r i : Suç politikas›, ceza hukukunun toplumu koruma görevinin en iyi biçimde yürütülmesi için hangi esaslar içinde düzenlenmesi gerekti¤i sorunu ile ilgilenir. Bu sorunu çözümlemek amac› ile suç politikas›, suçun nedenleri üstünde durur, ceza hukukunda uygulanan yapt›r›mlar›n etkinliklerini araflt›r›r, hukuku ihlâl eden davran›fllar›n etkili biçimde önlenmesi için kanun koyucunun ceza hukukunun kapsam›n› nereye kadar geniflletebilece¤ini düflünür ve suç olay›n› en iyi belirleyen yasal unsurlar›n neler olabilece¤ini inceler. Suç politikas›, yapaca¤› bu çal›flmalarda, her bilimsel araflt›rmada oldu¤u gibi, özgür davranabilir ve sadece gerçe¤e ba¤l›ml› kal›rsa, onun taraf›ndan saptanacak yasal Türk Ceza Hukukuna Girifl XVII amaçlar›n gerçekleflebilmesi için aç›k ve seçik s›n›rlar ortaya ç›kar. Bu flekilde, suç politikas› maddî adaleti en iyi biçimde gerçeklefltirebilmek için u¤rafl›r. Suç politikas›nda izlenen maddî adalet amac›na ulaflmak için uyulmas› gereken ana ilkelerden birincisi K u s u r ‹ l k e s i'dir. Cezan›n, ancak failin eyleminden dolay› k›nanabilmesi durumunda uygulanabilmesini ifade eden bu ilke modern ceza hukukunda ceza sorumlulu¤unun temel tafllar›ndan biridir. Bu ilke, bir yandan kusursuz bir kimseye ceza verilemeyece¤ini öngörürken, di¤er yandan faile kusurundan daha a¤›r bir cezan›n uygulanmas›n› da yasaklar. Yani ilkel ceza hukuklar›nda görülen netice sorumlulu¤u esas›n›n günümüzün ceza hukukunda yeri yoktur. fiunu da belirtmek gerekir ki, modern ceza hukukunda kusur somut olayda failin eyleminde aranan bir nitelik olup, kötü ve kusurlu yaflant›s›na bakarak saptanan faildeki karakter bozuklu¤u fleklinde anlafl›lamaz. Kusur ilkesinin do¤al sonucu c e z a s o r u m l u l u ¤ u n u n b i r e y s e l l i ¤ i ilkesidir. ‹nsanlar› baflkalar›n›n eylemlerinden dolay› cezaland›rmaya cüret edebilen totaliter rejimlerin insanl›¤a getirdi¤i ac› deneylerden sonrad›r ki, bir kimsenin yaln›z kendi fiil ve ihmalinden sorumlu olabilece¤i esas›n›n anayasalarda yer almas› gerekli olmufltur. Suç politikas›n›n ikinci ana ilkesi, H u k u k D e v l e t i ‹ l k e s i'dir. Özgürlükçü demokratik düzenlerde tüm devlet ifllemlerinde ön plânda tutulan bu ilkenin ceza hukuku yönünden biri biçimsel di¤eri maddî olmak üzere iki anlam› vard›r. Hukuk Devleti ‹lkesi biçimsel anlamda hukukun bireylere sa¤lad›¤› güvenceyi belirtir. Bireylerin özgürlük alan›na en derin müdahalelerde bulunan ceza hukukunun kötüye kullan›lmas›n› önleyici engellerin yine hukuk düzeni taraf›ndan konulmas› hukuk devleti ilkesinin bir gere¤idir. Bir kimsenin iflledi¤i zaman yürürlükte bulunan kanunun suç saymad›¤› bir fiilden dolay› cezaland›r›lmas›, hukuk düzeninin bu alanda bireyler için öngördü¤ü en önemli güvencedir. S u ç t a k a n u n i l i k i l k e s i ad› verilen bu esas› tamamlayan diger bir ilke cezalar›n ve hürriyeti k›s›tlay›c› tedbirlerin ancak kanunla konulabilmesidir ( C e z a d a K a n u n i l i k ‹ l k e s i ). Bu ilkelerin zorunlu sonucu olan, ceza sorumlulu¤unu a¤›rlaflt›ran hükümlerin geçmifle etkili olam›yaca¤› ( G e ç m i flflee U y g u l a m a Ya s a ¤ › ) bir ceza normunun örnekseme yolu ile benzer olaylara uygulanamayaca¤› ( Ö r n e k s e m e Ya s a ¤ › ) ve ceza normlar›n›n aç›k, seçik, belirli olmas› ( B e l i r l i l i k K u r a l › ) esaslar› biçimsel anlamda hukuk devleti ilkesinin gerekleridir. Bundan baflka, yarg› yetkisinin ba¤›ms›z mahkemelerce kullan›lmas› ilkesi de hukuk devleti ilkesinin biçimsel anlam› içinde yer al›r. Maddî anlamda hukuk devleti ilkesine gelince: Devletin hukuka ba¤›ml›l›¤›n›n ideal bir biçimde gerçeklefltirilebilmesi için ceza hukukunun içerik yönünden nas›l düzenlenmesi gerekti¤ini maddî anlamda hukuk devleti ilkesi belirler. Bu anlamda, ceza kanunlar›n›n insana sayg› esas›ndan hareket etmeleri, eziyet ve iflkence niteli¤ini gösteren uygulamalardan kaç›nmalar›, insan onuru ile ba¤daflmayan cezalar koymamalar›, hâkimlerin keyfî ve duygusal biçimde hüküm vermelerine yol açabilecek kurumlara yer vermemeleri, tedbir uygulamas›nda tehlikenin derecesi ve fiilin a¤›rl›¤› ile orant›l› olmayan esaslara dayan›lmas›n› XVIII Türk Ceza Hukukuna Girifl önlenmeleri ve eflitlik ilkesinden hiç bir zaman ayr›lmamalar› hukuk devleti ilkesinin gere¤idir. Suç politikas›n›n üçüncü ana ilkesi Ü m a n i z m ‹ l k e s i'dir. Bundan amaç, suç iflleyen insan›n yeniden sosyallefltirilmesi ve toplumsal sorumlulu¤a sahip bir birey durumuna getirilmesi hedefinin izlenmesidir. Bu hedef özellikle cezalar›n infaz›nda ana amaç olarak kabul edilmektedir. Suç politikas›n›n "ümanizm" ilkesi, cezalar sisteminde de bu ilkeye uyulmas›n› gerektirmektedir. Suç politikas›n›n amac› suçluya toplumsal sorumluluk bilincini kazand›rmak olunca; ölüm cezas›, hücre hapsi, tehlikeli cinsel suçlular›n zorla had›m edilmesi, vatandafll›k haklar›ndan yoksunluk gibi suçlunun topluma dönmesi olana¤›n› yok edici yapt›r›mlar›n uygulanmas› sözü geçen ilkeye ters düfler. Haz›rlanacak Ceza Kanunu tasar›lar›nda, yukar›da özetle belirtti¤imiz suç politikas›n›n ana ilkelerine uyulmas› zorunludur. Belirtelim ki, Avrupa Birli¤i’ne girifl koflulu niteli¤ini tafl›yan Kopenhag siyasal kriterleri de sözügeçen ana ilkelerden baflka bir fley de¤ildir. 4. S u ç Te o r i s i : Modern ceza hukukunun temel kavramlar›ndan biri olan Suç, hukukî, kiriminolojik ve sosyolojik niteliklere sahiptir. Bu nedenle, suçu bütün bu yönlerden tan›mlamak olana¤› vard›r. Fakat ceza hukuku bak›m›ndan gerekli olan tan›m hukukî tan›md›r. Biçimsel aç›dan suç, hukuk düzeni taraf›ndan ceza yapt›r›m›na ba¤lanm›fl kanunî tip fleklinde belirtilebilir. Ancak suçun bu biçimsel niteli¤inin yan› s›ra anatomik bir yap›s› da vard›r; yani suç ancak hukuka ayk›r› ve kusurlu bir hareketle gerçekleflebilir. Bu nedenle, ceza kanunlar›n›n özel k›s›mlar›nda düzenlenmifl suçlar›n ifllenmifl say›labilmesi için, t i p e u y g u n , h u k u k a a y k › r › v e k u s u r l u bir eylemin bulunmas› gerekir. Böylece anatomik yap›s› dikkate al›narak suçu, tipe uygunluk, hukuka ayk›r›l›k ve kusurluluk niteliklerine sahip bir eylemle ceza normunun ihlâli fleklinde tan›mlayabiliriz. Bu niteliklere sahip olan suçun daha az dikkati çeken bir baflka özelli¤i vard›r. Bu özellik meydana getirilen zarar›n ya da tehlikenin belirli bir a¤›rl›kta olmas›d›r. Sözgelimi maddî ve manevi hiç bir de¤eri bulunmayan basit bir k⤛t parças›n›n çal›nmas›yla h›rs›zl›k suçu oluflmaz. Öyleyse bir eylemi suç sayabilmek için, tipe uygunluk, hukuka ayk›r›l›k ve kusurluluk niteliklerine bir de özel a¤›rl›k özelli¤ini eklemek gerekir. Ti p e u y g u n l u k , h u k u k a a y k › r › l › k v e k u s u r l u l u k suçun niteli¤i say›l›rsa, ö z e l a ¤ › r l › k t a o l m a suçun niceli¤idir. Ancak niceliksiz nitelik olmaz. Yani suçun sözü geçen özellikleri ayn› gerçe¤in iki ayr› görünüflüdür. Bu iki cephe suçta yeterlilik s›n›r›n› ifade ederler. Baflka bir deyiflle, suçun oluflturulabilmesi için bu yeterlilik s›n›r›na ulaflabilmesi gerekmektedir. Bu s›n›r›n alt›nda faile ceza verilmez. Yeterlik s›n›r›n›n üstüne ç›k›lmas› durumunda ise tek suçu karakterize eden ba¤›ms›z bütün afl›lm›fl olur ve s u ç l a r › n ç o k l u ¤ u alan›na girilir. " S u ç u n Ö z e l O l u flflu u m B i ç i m l e r i "nden biri olan Suçlar›n Birleflmesi kurumu bu durumda karfl›m›za ç›kar. Türk Ceza Hukukuna Girifl XIX Suçu bir kavram olarak inceledi¤imizde anatomik yap›s› ile karfl›lafl›l›r ve bu yönden suçun analizinin yap›lmas›, parçalara bölünmesi olana¤› bulunur. ‹flte, suçun yap›sal unsurlar›n›n incelenmesi amac›yla giriflilen çal›flmaya " S u ç Te o r i s i " veya " S u ç u n Ya p › s a l U n s u r l a r › Te o r i s i " ad› verilir. Suç teorisi konusunda ceza hukukçular›n›n izledikleri sistematik ve suçun yap›sal unsurlar›na verilen anlam de¤iflik yönlerden farkl›l›k göstermektedir. Bizim bu konuda ‹stanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesinde y›llardan beri izledi¤imiz s i s t e m a t i k v e ö ¤ r e t i m p l â n › afla¤›da sunulmufltur. Bu plân, “‹ÇEL SUÇ TEOR‹S‹” isimli kitab›m›zda da uygulanm›fl ve böylece di¤er Hukuk Fakültelerinde de izlenmesi sa¤lanm›flt›r. SU Ç TEOR‹S‹ B‹R‹NC‹ BÖLÜM SU Ç K AV R A M I N A ‹L ‹ fi fiK K‹ N GEN E L B ‹ L G ‹ L E R § 1. Suçun Teorik Yap›s› § 2. Cürümler - Kabahatler § 3. Suç Unsurlar›n›n D›fl›nda Kalan Olgular A- Genel Olarak B- Ön Koflullar C- Cezaland›r›labilirlik Koflullar› D- Ko¤uflturma Koflullar› ‹K‹NC‹ BÖLÜM S UÇUN YA P I S A L U N S U R L A R I § 4. Tipe Uygun Eylem A. Eylem I. Eylem Kavram› II. Hareket III. Sonuç IV. Nedensellik Ba¤lant›s› B. Tipiklik § 5. Hukuka Ayk›r›l›k A. Kavram ve Genel Bilgiler B. Hukuka Uygunluk Nedenleri I. Genel Olarak II. Türk Ceza Kanunda Yaz›l› Hukuka Uygunluk Nedenleri 1. Hakl› Savunma Türk Ceza Hukukuna Girifl XX 2. Zorda Kal›fl Durumu 3. Kanunun Bir Hükmüne Uyma 4. Yetkili Merciin Emrini Yerine Getirme III. Türk Ceza Kanununda Yaz›l› Olmayan Hukuka Uygunluk Nedenleri 1. R›za Gösterme 2. Hakk›n› Kullanma IV. Hukuka Uygunluk Nedenlerinde S›n›r› Aflma § 6. Kusurluluk A. Kavram ve Genel Bilgiler B. Kusur Teorileri I. Psikolojik Teorik II. Normatif Teori C. Kusur Yetene¤i I. Kavram II. Kusur Yetene¤inin Kalkmas› veya Azalmas› D. Kusurun Türleri I. Kast II. Taksir E. Kabahat Türünden Suçlarda Kusurluluk F. Kusurlulu¤u Etkileyen Nedenler G. Kast veya Taksire Dayanmayan Sorumluluk ÜÇÜNCÜ BÖLÜM S UÇ U N Ö Z EL O L U fi fiU UM B‹Ç‹MLER‹ § 7. Teflebbüs § 8. Suç Ortakl›¤› § 9. Suçlar›n Tekli¤i ve Çoklu¤u (Suçlar›n Birleflmesi) 5. Ya p t › r › m Te o r i s i : Ceza hukukunun ana yapt›r›m› olan ceza, suç iflleyen kifliye, hukuka ayk›r›l›¤›n ve kusurlulu¤un a¤›rl›¤›na göre uygulanan ve kifliyi yoksunluklara u¤ratan bu yapt›r›md›r. Ça¤dafl ceza hukukunda cezan›n suçluyu yeniden topluma kazand›rma amac›na yönelik olmas› aranmaktaysa da, uyguland›¤› kifliyi s›k›nt›lara, zorluklara u¤ratma özelli¤i bugün de kabul edilmektedir. Yani ça¤dafl ceza hukukunda da cezan›n, yap›c› amaçlar›n›n yan›s›ra, suçluya s›k›nt› vermek, onu zorluklara u¤ratmak amaçlar›na yönelik oldu¤unu da söylememiz gerekir. Cezan›n bu etkisi kiflisel özgürlü¤e yönelik ise, " h ü r r i y e t i b a ¤ l a y › c › c e z a " mal varl›¤›na yönelik ise " p a r a c e z a s › " olarak adland›r›l›r. Türk Ceza Hukukuna Girifl XXI "Ka mu hizm etle rind en yasak l›l ›k " " bel irli bir m es lek veya sana t›n t atil i" cezalar› ise kiflinin çal›flma özgürlü¤ünü k›s›tlamak suretiyle ona s›k›nt› vermek amac›na yöneliktir. Ceza, topluma karfl› yalan zararl› bir eylemin karfl›l›¤› olarak toplum ad›na uygulanan bir yapt›r›m oldu¤u için, uyguland›¤› kiflinin sosyal sayg›nl›¤›n› da azalt›r. Fakat ço¤u kez bu durum cezan›n amac› olmay›p, kendili¤inden gerçekleflen bir sonuçtur. Ça¤dafl ceza hukukunun ikinci yapt›r›m› e m n i y e t t e d b i r i'dir. E m n i y e t t e d b i r i suçludaki tehlike durumu ile orant›l› olarak hükmedilen ve özünde toplumsal savunma amac›na yönelik bulunan bir yapt›r›md›r. Suçluya karfl› toplumun savunulmas› bazen özgürlü¤ün k›s›tlanmas› (genel güvenlik gözetimi alt›nda bulundurma), bazen tedavi ifllemlerinin uygulanmas› (ak›l hastas› suçlular hakk›nda tedbirler), bazen da bir yetkinin geri al›nmas› (ehliyet ve ruhsatnamenin geçici süre geri al›nmas›) fleklinde gerçeklefltirilir. Ceza hukuku yapt›r›mlar›n›n belirli bir sistematik içinde incelemesi, yararlar›n›n ve sak›ncalar›n›n ortaya konulmas› "Ya p t › r › m Te o r i s i "nin görevidir. Somut cezan›n saptanmas›na, cezalar›n birlefltirilmesine iliflkin esaslar da bu teori içinde incelenir. Bunun gibi cezay› art›ran veya azaltan genel nedenler ile yine cezan›n art›r›lmas›n› sonuçlayan S u ç t a Te k e r r ü r de bizce y a p t › r › m t e o r i s i içinde yer al›r. Di¤er yandan, san›¤›n veya hükümlünün ölümü, af, flikâyetten vazgeçme, zamanafl›m› gibi ceza iliflkisini ortadan kald›ran bu nedenlerin de yapt›r›m teorisi içinde ele al›n›p incelenmesi bu teorinin amac›na uygun olur. Modern ceza hukukunda cezalar yerine uygulanan ve böylece cezalar›n sak›ncalar›n› ortadan kald›rma hedefine hizmet eden kurumlar vard›r: " C e z a l a r a S e ç e n e k O l a n K u r u m l a r " ad›n› verdi¤imiz " C e z a l a r › n E r t e l e n m e s i ", " fi fia artl a S a l › v e r m e " , " Ö n ö d e m e ", "Ya s a k l a n m › fl H a k l a r › n G e r i v e r i l m e s i " gibi bu kurumlar›n da yapt›r›m teorisi içinde incelenmesi gerekir. Ya p t › r › m t e o r i s i konusunda ‹stanbul Üniversitesi, Hukuk Fakültesinde y›llardan beri izledi¤imiz s i s t e m a t i k v e ö ¤ r e t i m p l a n › afla¤›da sunulmufltur. Bu plân “‹ÇEL YAPTIRIM TEOR‹S‹” isimli kitab›m›zda da uygulanm›flt›r. Böylece, Hukuk Fakültelerinin ço¤unda özlenen klâsik bir plân haline gelmifltir. YAPTIRIM TEOR‹S‹ B‹R‹NC‹ BÖLÜM C E Z A HUKUK U YA P T I R I M L A R I N A ‹L‹ fi fiK K‹N GENEL E SA SL AR § 1. Ceza Hukukunda Yapt›r›m Kavram› A. Genel Olarak B. Ceza Kavram› C. Emniyet Tedbiri Kavram› § 2. Yat›r›mlar›n bireylefltirilmesi Türk Ceza Hukukuna Girifl XXII ‹K‹NC‹ BÖLÜM YA P T I R I M T Ü R L E R ‹ § 3. Cezalar A. Ölüm Cezas› B. Hürriyeti Ba¤lay›c› Cezalar C. Para Cezalar› D. Haklar› K›s›tlayan Cezalar I. Kamu Hizmetlerinden Yasakl›l›k II. Belli Bir Meslek veya San'at›n Yasaklanmas› III. Genel Güvenlik Gözetimini Alma § 4. Emniyet Tedbirleri § 5. Ceza Mahkûmiyetinin Sonuçlar› ÜÇÜNCÜ BÖLÜM C E Z A L A R I N S A P TAN M A SI ND A E S A S L A R § 6. Somut Cezan›n Saptanmas›na ‹liflkin Kurallar § 7. Cezalar›n Birlefltirilmesine ‹liflkin Kurallar § 8. Cezay› Etkileyici Nedenler A. Cezay› Art›r›c› veya Azalt›c› Genel Nedenler B. Suçta Tekerrür DÖRDÜNCÜ BÖLÜM C EZ A NI N D Üfi fiM MES ‹ § 9. Genel Bilgiler § 10. Cezay› Düflüren Nedenler A. San›¤›n veya Hükümlünün Ölümü B. Af C. fiikayetten Vazgeçme D. Zamanafl›m› BEfi‹NC‹ BÖLÜM C E Z A L A R A S EÇ E N E K O L A N KU R U M L A R § § § § § 11. Genel Bilgiler 12. Cezalar›n Ertelenmesi 13. fiartla Sal›verme 14. Önödeme 15. Yasaklanm›fl Haklar›n Geriverilmesi
