Orta Asya`dan Kafkaslara, Kafkaslardan Anadolu`ya
advertisement
@Ekovitrin_haziran 2014-10:EKOVITRIN_ 5/30/14 2:51 PM Page 138 AYYILDIZIN İZİNDE MAKEDONYA Bilal Koçak’ın Yönetmenliğini ve sunuculuğunu, Mehmet Turan’ın Görüntü Yönetmenliğini üstlendiği Ayyıldızın İzinde programı Balkanları adım adım geziyor. BİLAL KOÇAK’IN İZLENİMLERİ BALKANLAR’DAKİ OSMANLI MİRASI MAKEDONYA Orta Asya’dan Kafkaslara, Kafkaslardan Anadolu’ya, Anadolu’dan Balkanlara ve Avrupa’ya uzanan bir coğrafyada ay yıldızın izini sürüyoruz. Bu yolculuktaki ilk durağımız Balkanlar’daki en önemli Osmanlı miraslarından biri olan Makedonya… 138 EKOV‹TR‹N HAZİRAN 2014 Üsküp Meydanı A y yıldızın izini sürmeye Makedonya’nın Kalkandelen şehrinden başlıyoruz… Kalkandelen, Makedonya’nın kuzeybatısında, Şar dağlarının eteklerinde kurulmuş bir şehir. Makedonya’nın en önemli şehirlerinden biri olan Kalkandelen’deyiz. Kalkandelen, Osmanlı’dan izler taşıyan güzel bir şehir. İçinde bulunduğumuz bu cami ise Alaca Camii. 1495 yılında Hurşide ve Mensure ismini taşıyan iki Osmanlı kadını tarafından inşa ettirilmiş. Cami daha sonra 1833 yılında Abdurrahman Paşa tarafından bugünkü haline getirmiş. Süslemeleriyle ünlü bir cami. Camiyi inşa ettiren, caminin ilk banisi iki kız kardeşin türbesi görüyorsunuz burada bulunuyor. Ve kabirleri de burada yer alıyor. Biraz sonra camiye gireceğiz. Güzel camiyi sizlere tanıtacağız. 6 asırlık tarihi Alaca Camii, mimarisi ve süslemeleri ile Osmanlı dönemini yansıtan benzersiz Türk eserlerinden biri. Osmanlı barok stilini temsil eden bu tarihi cami, iç ve dış süslemeleri ile diğer camilerden farklı bir görüntü çiziyor. 15’inci yüzyılda inşa edilen cami, 17’nci yüzyıl sonlarında Kalkandelen’de meydana gelen yangında büyük hasar görmesi üzerine ve 1833 yılında mutasarrıf Abdürrahim Paşa tarafından onarıldı. Bu onarım sırasında on binlerce yumurtanın kullanıldığı rivayet ediliyor. Alaca camiinin en çok dikkat çeken özelliği, duvarlarındaki rengarenk canlı motifler. Caminin dış cepheleri dörtgen şeklinde renkli kalem işleriyle süslü. İç süslemelerinde ise benzerine rastlanmayan, Osmanlı döneminin şehirleri ile Mekke manzaraları yer alıyor. Caminin içi vakit namazlarında 200 kişiye kadar alıyor. Ama Cuma namazlarında caminin içi, bahçesi doluyor. EKOV‹TR‹N HAZİRAN 2014 139 @Ekovitrin_haziran 2014-10:EKOVITRIN_ 5/30/14 2:51 PM Page 140 AYYILDIZIN İZİNDE / MAKEDONYA Ulu Önder Atatürk’ün babası Ali Rıza Efendi ve dedesi Ahmet Efendi’nin yaşadığı evler Kalkandelen’deki Osmanlı yadigarı Alaca Camii “CAMİLER TÜRKİYE’NİN DESTEĞİYLE AYAKTA” “Başbakanımız Recep Tayyip Erdoğan başta olmak üzere Türkiye’ye çok teşekkür ediyoruz. Burada devletten bir yardım almıyoruz. Halkın ve Türkiye’nin desteğiyle bu camiler ayakta kalıyor.” Kalkandelen gezimizde Müftü Ali Fikri Esat’la karşılaşıyoruz. Türkiye’den geldiğimizi öğrenen Müftü Esat, Türk halkına sıcak mesajlar gönderiyor. Esat, müftülük bünyesinde 102 cami olduğunu söylüyor ve şöyle devam ediyor: “Makedonya, Kalkandelen ve çevresindeki köylerde hepsi beş vakit namaza açık olan camilerimiz var. Bunlar burada 140 EKOV‹TR‹N HAZİRAN 2014 Müslüman halkın yaşadığının ve özgürlüğünün göstergesi. Bizim Türkiye’ye karşı ayrı bir sevdamız var. Gurur duyduğumuz Türkiye’den buraya gelmekle bize manevi destek de vermiş oluyorsunuz. Bahçesinde bulunduğumuz bu cami Osmanlı dönemine ait bir eser. Bizim açımızdan da çok önemli bir cami. Burada başta Alaca Camii olmak üzere birçok Osmanlı eseri var. Kalkandelen’in çevresinde ve köylerinde başka camiler de var. Bunlar Türkiye’nin desteğiyle ayakta kalabiliyor. Başbakanımız Recep Tayyip Erdoğan başta olmak üzere Türkiye’ye çok teşekkür ediyoruz. Burada devletten bir yardım almıyoruz. Halkın ve Türkiye’nin desteğiyle bu camiler ayakta kalıyor. Yanı başımızdaki kuran kursu da Türkiye’den gelen bağışlarla yapılmıştır. Açılışını da sayın cumhurbaşkanı Abdullah Gül gerçekleştirmiştir. Ve burada öğrenciler bu vakıf bünyesinde eğitim görüyorlar. Sizin desteğinizi arkamızda hissetmek bizi güçlendiriyor. Türkiye ne kadar güçlü olursa biz de kendimizi o kadar güçlü hissediyoruz.” Türkiye özellikle son on yıldır Balkanlara özel bir önem veriyor. Bu coğrafyadaki ülkelere yapılan yardımlar ve ziyaretler Türkiye ile 100 yıl önce yıkılan köprülerin yeniden kurulmasını ve güçlenmesini sağlıyor. İşte bunun en güzel örneklerinden biri de Kalkandelen’de yaşanıyor. HER YERDE TÜRK İZLERİ VAR Kalkandelen, Türk izlerinin en güçlü hissedildiği şehirlerden biri. Şehirde faaliyet gösteren pek çok dernek Türk kültürünü yaşatmak için yoğun çalışmalar yürütüyor. Bu derneklerden biri de Yeni Hayat Kültür Sanat Derneği. Dernek yöneticileri şu ifadeleri kullanıyor: “Ay yıldız bizim vatanımız. Burada olmamıza rağmen orayı çok özlüyoruz bazen ama burada olmamız da iyi bir şey bence. Her yerde gösteriyoruz kendimizi ve Makedonya’da da kendimizi göstermeye çalışıyoruz olduğu kadarıyla. Türkiye’yi çok seviyoruz. Türkiye’ye gelmeyi çok istiyoruz. Ama burada alıştığımız şeyler var. Orada yaşamak farklı. Orada yaşayanlara kıyasla Türklüğümüz biraz daha ön planda. Çünkü kendimizi daha fazla göstermek zorundayız. Burada çok farklı milletlerle yaşadığımız için kendimizi daha fazla koruyoruz.” Atatürk’ün baba soyunun köyü: Kocacık Kardelen’in mis gibi havası var. Harika bir tabiatı var. Kalkandelen’den yola koyulduk. Tam iki saatten beri yoldayız. Dağ taş tırmanıyoruz. Evet, şimdi Kocacık köyüne geldik. Kocacık köyünün girişindeyiz. Tabelada Kocacık yazıyor. “K” – “O” – “C” harfine dikkatinizi çekmek istiyorum. Ay yıldızla yazılmış. Bayrağımızın sembolü. Ko – ca – “C” harfi tekrar ay yıldızla yazılmış Kocacık Köyü. Bu köyü önemli kılan, ünlü kılan nedir? Burası Ulu Önder Atatürk’ün babası Ali Rıza Efendi, dedesi ve atalarının köyü. Biraz sonra köye gireceğiz. Bu ünlü köyü, bu güzel köyü, Türk kokan, biz kokan köyü yakından tanıtmaya gayret ediyoruz. Kocacık köyünün zirvesine geldik. Yağmur çiseliyor… Hava oldukça serin. Şu anda çok yüksek bir noktadayız. Buradan baktığımızda aşağıdan iki ev görüyorsunuz. Bu evler Ulu Önder Atatürk’ün babası Ali Rıza Efendi ve dedesi Ahmet Efendi’nin yaşadığı evler. Zamanla yıpranmış, yok olmaya yüz tutmuş evler. Daha sonra Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA) tarafından restore edilerek bugünkü haline getiriliyor. Bu evleri belediye başkanı iken Başbakanımız Recep Tayyip Erdoğan ziyarete geldi. Yine eski Genelkurmay Başkanı Hilmi Özkök’ün de burayı ziyaret ettiğini biliyoruz. Biraz sonra biz de bu evi ziyaret ediyoruz. ATATÜRK’ÜN ÇOCUKLUĞU BU EVDE GEÇTİ Bulunduğumuz odada Atatürk’ün babası Ali Rıza Efendi ve annesi Zübeyde Hanım’ı birlikte görüyoruz. Normalde bulunduğumuz odaya köyde gelin odası denilirdi. Kıyafetleri görüyoruz… O dö- nemin damat ve gelin kıyafetleri... Alt kattan birinci odaya çıkınca gelin odası, çocuk odası ve yukarıda yaşlılar odası var. Mustafa Kemal Atatürk’ün dedesi Hafız Ahmet Efendi’nin odası da yine burada. Atatürk’ün çocukluk döneminden okul dönemine, Manastır'daki Askeri İdadi'sinden subaylık dönemine kadarki hayatını burada görmek mümkün. Burada Atatürk’ün bu geçmiş dönemi anlatılıyor. Atatürk’ün babasının ve dedesinin yaşadığı evi gezdik. Sonra da Mazlum Hasan Bey’in Kocacık köyündeki evine konuk olduk. Türk kahvesini içtik. Bir kahvenin 40 yıl hatırı vardır derler. Ay yıldızın izini sürdük. Tarihimizin izini, tam buraya tam bu merkeze, , tarihimizin kültürümüzün Osmanlı’nın, Evlad-ı Fatihan’ın başladığı bir merkeze geldik. (*) Osmanlı İmparatorluğu’nda Balkanlar’ın fethine katılan beylerin, fatihlerin soyundan gelenlere verilen isim. EKOV‹TR‹N HAZİRAN 2014 141 @Ekovitrin_haziran 2014-10:EKOVITRIN_ 5/30/14 2:51 PM Page 142 AYYILDIZIN İZİNDE / MAKEDONYA OSMANLI ASKERİ İDADİ BİNASI’NI TİKA RESTORE ETTİ Balkanlarda buram buram Türklük ve Anadolu kokan Kocacık köyünden ayrılma vakti geldi. Mustafa Kemal Atatürk’ün atalarının yaşadığı evin yeniden inşa edilerek günümüze kazandırılmasında önemli rol üstlenen Mazlum Hasan’a, ailesine ve Hüseyin öğretmene veda ediyoruz. Bir sonraki durağımız tarihi Manastır şehri ve Mustafa Kemali’n 3 yıl yatılı okuduğu Osmanlı Askeri İdadi Binası. Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı (TİKA) tarafından tadilatı ve tefrişatı yapılan Osmanlı Askeri İdadi Binası ve Atatürk anı odası yeni haliyle ziyaretçilerini ağırlıyor. Anı odasında o dönemdeki askeri öğrencilerin ve subayların giydiği kıyafetler, Atatürk’e ait madalya ve kıyafetlerin yanı sıra çok sayıda fotoğraf sergileniyor. Anı odasında en çok dikkat çeken eser ise Atatürk’ün 17 yaşındaki görüntüsünü simgeleyen silikon heykel. MÜZEDE 2 BİN ORİJİNAL ESER SERGİLENİYOR Atatürk anı odasından ayrılıyoruz ve Osmanlı Askerî İdadisi’nde bugün etnografya müzesi olarak hizmet veren bölümüne geçiyoruz. Müzede neolitik çağdan ikinci Dünya Savaşı’na kadar çeşitli dönemleri kapsayan eserler sergileniyor. Müzede sergilenen en dikkat çekici obje kalıntı dişler... 15 milyon yıl öncesine ait olduğu tespite edilen dişlerin bir mamuttan geriye kalanlar… Müzede 2 bin civarında orijinal eser yer alıyor. Manastır’da bulunan Osmanlı Askeri İdadisi’ndeki müzede Osmanlı dönemine ait kap kacak, giysi ve silahlar da sergileniyor. Manastır Askeri İdadisi, aradan 116 yıl geçmesine rağmen bugün hala Mustafa Kemal Atatürk’ün hatırlarıyla dolu… 142 EKOV‹TR‹N HAZİRAN 2014 1371’DE OSMANLI’YA GEÇTİ Manastır, Osmanlı Askerî İdadisi Kocacık’ın tarihi antik çağlara dayanıyor. O tarihlerde buralarda yerleşim olduğu söyleniyor. Kocacık’ın Osmanlı’ya geçtiği dönem 1371. Osmanlı buraları ele geçirmek için çok büyük savaşlar yapmış. O nedenle buranın ismine Kocacenk demişler. Kocacenk, cenk etmek savaşmak anlamına geliyor. Kocacenk zamanla Kocacık’a dönmüş. Manastır, Şirok Sokak Manastır Üsküp Meydanı MANASTIR MEYDANINDA KÜLTÜR ESİNTİLERİ Askeri okulun hemen önünden başlayıp şehrin merkezine doğru uzanan ünlü Şirok Sokak’tayız. Manastır meydanında Perulu bir sokak müzisyeniyle karşılaşıyoruz. Bizim için mini bir konser veriyor… OSMANLI’DAN YADİGAR ÖNEMLİ ESERLER VAR Makedon Hükümeti ve Tarih Eserleri Koruma Müdürlüğü, Yeni Camii’nin ibadete açılması konusunda Makedonya Müslümanlarının taleplerine kulak asmıyor… Cami müzeye dönüştürülmek isteniyor… Bu mahzun caminin hemen yakınındaki İshak Çelebi Camii’ne Türkiye sahip çıkmış. Osmanlı’dan günümüze yadigar kalan Balkanların bu güzel eseri TİKA tarafından restore ettiriliyor. İshak Çelebi Camii’nin resto- İshak Çelebi Camii rasyonunun yıl sonuna kadar tamamlanarak ibadete açılması hedefleniyor. Üsküp Kalesi BALKANLARIN İNCİSİ ÜSKÜP Türk ve İslam tarihi açısından büyük öneme sahip Manastır şehrine veda ediyor ve Makedonya’nın başkenti Üsküp’e doğru yola koyuluyoruz. Osmanlının izlerini taşıyan Balkanların en görkemli şehirlerinden biri Üsküp… Şehir ikiye bölen Vardar Nehri’nin üzerinde yer alan tarihi Taş Köprü bir Osmanlı eseri… Bugün dimdik ayakta duran Taş Köprü bize ecdadımızı anlatıyor sanki… Taş Köprü’nün üzerinde yer alan kitabe dikkatimizi çekiyor. Rehberimiz Orhan İbrahim’e soruyoruz… Vardar Nehri’nin azgın sularına gem vuran Taş Köprü, aynı zamanda Üsküp’ün iki yakasını birbirine bağlayan adeta bir barış köprüsü… Köprünün doğu ya- kası Osmanlı tarihinden izler taşıyor. Taş Köprünün batısında ise yeni Üsküp inşa edilmiş. Yeni Üsküp’ün meydanında dev bir heykel yer alıyor. Üsküp’te akşam vakti… Şehrin ışıklarıyla Taş Köprüden yansıyan ışıklar bir renk cümbüşü oluşturuyor. Türkiye için Üsküp’ün büyük önemi var. Bu sebeple Türk milletvekilleri Üsküp’ü sıkça ziyaret ediyor. TARİHİ ÇARŞI VARLIĞINI KORUYOR Geceleri Üsküp adeta kristal gibi parlıyor… Bu şehrin gecesi bir başka güzel, gündüzü bir başka güzel… Osmanlı’dan günümüze miras kalan Üsküp’ün ünlü Türk çarşısındayız. EKOV‹TR‹N HAZİRAN 2014 143 @Ekovitrin_haziran 2014-10:EKOVITRIN_ 5/30/14 2:51 PM Page 144 AYYILDIZIN İZİNDE / MAKEDONYA OSMANLI YADİGARI TAŞ KÖPRÜ Makedonya’nın başkenti Üsküp’te 600 yıllık Osmanlı yadigarı ünlü Taş Köprü, şehri ikiye bölen Vardar Nehri üzerinde inşaa edildi. Bugün bir barış köprüsü olarak eski ve yeni Üsküp’ü birbirine bağlıyor. Tarihi Türk çarşısı, Türklerin yoğun olarak yaşadığı Vardar Nehri'nin doğu yakasında yer alıyor… Mustafa Paşa Camii, Kapan Han, Çifte Hamam gibi önemli Osmanlı eserleri bu bölgede bulunuyor. Türk çarşısı günümüzde kaybolmaya yüz tutmuş mesleklerden bakırcı ve telkâri ustalarına da ev sahipliği yapıyor… Üsküp’te, en iyi korunmuş hanlardan biri olan Kapan Han’dayız… 15. yüzyılın ortalarında İsa Bey tarafından yaptırılmış olan bu han, çarşıya gelen tüccarların konaklandığı bir mekandı… Evliya Çelebi seyahatnamesinde bu yapıdan İsa Bey Hanı olarak bahsediyor... Günümüzde hanın alt katlarında kafeteryalar ve avukat ofisleri yer alıyor. Üst kat ise İsa Bey Medresesi’ne bağlı Kız İmam Hatip Lisesi olarak hizmet veriyor. 1440 yılında Osmanlılar tarafından inşa edilen Bedesten’deyiz... Hala varlığını koruyan bu tarihi çarşı günümüzde eğlence mekanlarına dönüştürülmüş… Üsküp’te 15. yüzyıl Osmanlı eserlerinden biri olan Çifte Hamam ise bugün sanat galerisi olarak kullanılıyor… Tarihi Türk çarşısını gezerken eğer acıkırsanız bir köftecide mola verebilirsiniz. Biz de öyle yapıyoruz… Kömür ateşinde pişen köfte ve etlerin tadına bakıyoruz… Hepsi çok leziz… 144 EKOV‹TR‹N HAZİRAN 2014 Üsküp Köprüsü’nden bir manzara 623 YILDIR EZAN SESLERİYLE YANKILANIYOR Bu topraklar 1391 yılından beri ezan sesiyle yankılanıyor… Günlerden cuma. Üsküp’teki tarihi Türk çarşısının merkezinde bulunan Murat Paşa Camii Cuma namazını kılmak için gelen cemaatle dolup taşıyor. Bu güzel cami Üsküp Kalesi’nin hemen yanı başında ve Üsküp’e hakim bir tepede inşa edilmiş. Üsküp’teki Türk Çarşısı’nın hemen üst kısmında bulunan cami İkinci Bayezid ve Yavuz Tarihi Türk Çarşısı Sultan Selim'in veziri olan Mustafa Paşa tarafından yaptırıldı... Paşanın adı, cami girişindeki kitabede bulunuyor… Mustafa Paşa’nın kabri de caminin avlusundaki türbede yer alıyor. Mustafa Paşa Camii, kendisine özgün yapısı ve ihtişamını çağdaş döneme kadar korudu. Tarihî dönemde camiye herhangi bir ekleme yapılmadı ve mevcut yapısı aynen korundu. 1963 yılında meydana gelen bir depremde hasar gören Mustafa Paşa Camii, 1968 yılında tekrar ibadete açıldı. Daha sonra bir restorasyon çalışması sebebiyle cami yeniden ibadete kapatıldı. TİKA tarafından gerçekleştirilen ve 9 ay gibi kısa bir sürede tamamlanan restorasyonun ardından Mustafa Paşa Camii 29 Temmuz 2011’de Başbakan Recep Tayyip Erdoğan tarafından ibadete açıldı. TİKA TARIM, SAĞLIK VE EĞİTİM PROJELERİNİ DESTEKLİYOR Mustafa Paşa Camii gibi Makedonya’da ecdat yadigarı bir çok tarihi eserin restorasyonu TİKA tarafından gerçekleştirildi… TİKA, tarihi eserlerin restorasyonunun dışında Makedonya tarım sektörüne projeleriyle destek sağlıyor. Ayrıca sağlık ve eğitim projeleriyle de dost ve kardeş ülke Makedonya’ya desteklerini sürdürüyor.
