TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2002 : 1 (2)

TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2005: 4 (1)
O L GU SU NUMU
ANAFİLAKSİNİN NADİR BİR NEDENİ:
EGZERSİZ
Yrd.Doç.Dr. Sami ÖZTÜRK, Doç.Dr.A. Zafer ÇALIŞKANER,
Prof.Dr. Mehmet KARAAYVAZ, Uzm.Dr. Mustafa GÜLEÇ
Gülhane Askeri Tıp Akademisi, Allerjik Hastalıklar BD, Ankara
Özet
Giriş: Egzersizin tetiklediği anafilaksi (EIA) nadir
görülen bir sendromdur. Çalışmamızda biri isteğe
bağlı, diğeri zorunlu olarak yapılan egzersiz ile
tetiklenen anafilaksi tanılı iki olguyu sunmaktayız.
Olgu 1: 24 yaşında erkek hasta. 6 aylık asker. Ağır
bir egzersiz ve eğitimden sonra 30 dakika içinde
gelişen anafilaksi ile uyumlu klinik yakınmalar ile acil
servise müracat ederek tedavi görmüş.
Olgu 2: 42 yaşında kadın hasta. Kilo verme amaçlı
olarak yapılan, orta düzeyde sportif faaliyetlerinden
sonra başlayan yaygın vücut kaşıntıları, bulantı,
kusma, öksürük, nefes darlığı, hırıltılı solunum ve
ellerinde şişlikler oluşmakta.
Klinik inceleme: Biyokimyasal tetkiklerde patoloji
saptanmayan hastaların gıda ve inhalen allerjenlerle
yapılan prick testlerinde sadece 2 no’lu olguda bazı
gıdalarla (kayısı, domates ve vanilya) ve ev tozu
akarı ile hamam böceği allerjisi saptandı. Hastanın
bu gıdaları yemediği zamanlarda da şikayetlerinin
olduğu tesbit edildi. İlk olgumuza halen aktif faaliyet
gerektiren görevde bulunması nedeniyle egzersizden
uzak
durmasının
yanısıra,
kendi
kendine
uygulayabileceği enjektabıl epinephrine kiti ve
antihistaminik reçete edilerek takibe alındı. Diğer
hastaya ise ağır efor gerektiren işlerden uzak
kalması önerildi.
Sonuç:Egzersiz ile tetiklenen anafilaksinin, özellikle
ağır bedeni faaliyet ve sportif hareket yapan kişilerde
olabileceği akılda tutulmalı ve böyle hastalara, kendi
kendilerine kullanabilecekleri enjektabl epinephrine
kitlerini taşımaları önerilmelidir.
Anahtar Kelimeler: Egzersiz, Anafilaksi, Epinefrin
kiti
Sorumlu Yazar (Corresponding Author)
Dr. Sami ÖZTÜRK, GATA, Allerjik Hast. BD,
Etlik/Ankara
Tel: 0.312.3044132 Faks: 0.312.3044139
E-posta: [email protected]
46
Abstract
The Rare Cause Of The Anaphylaxis:
Exercise
Introduction: Exercise-induced anaphylaxis (EIA)
is a rare syndrome. We described two patients
experienced anaphylaxis after exercise.
Case 1: A 24 -year-old male patien t , recru i ted to
army as a private 6 months ago. The medical
history was suggestive of an anaphylactic
reaction which was developed about 30 minute
after a v i gorous exercise.
Case 2: A 42-year old female, was referred to
our clinic because of the recurrent episodes of
generalized pruritus, nausea, vomiting, swelling
on extremities and breathing difficultly. She was
experienced with symptoms after moderate
exercises which were performed to losing
weight.
Evaluation: The complete diagnostic procedures
including skin tests with foods and inhalant
allergens were performed. In Case 2, positive
skin test results were detected in food allergens
(apricot, tomato, vanilla) and inhalant allergens
(house-dust mites and cockroach).
Management: In Case 1, he was first
experienced EIA symptoms with the mil itary
training. For this reason, he exempted from
vigorous exercises during his remaining
compulsory military service and self-injectable
epinephrine
kit
and
antihistamine
were
prescribed him. In Case 2, she advised to avoid
from vigorous exercises.
Conclusion: EIA should be considered in cases of
anaphylaxis with uncertain etiology.
Key Words: Exercise, Anaphylaxis, Epinephrine
kit
TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2005: 4 (1)
GİRİŞ
Ağır, yorucu bir egzersiz ile
anafilaksi oluşması egzersize bağlı
anafilaksi olarak tanımlanır. Bu
reaksiyon egzersize bağlı astım ya da
kolinerjik
ürtikerden
farklıdır.
Genellikle ürtiker, anjioödem, bulantı,
kusma, karın ağrıları, diyare, larinks
ödemi, bronkospazm ve solunum
yetersizliği
gibi
semptomlarla
birliktedir.
Semptomlar
egzersiz
esnasında ya da hemen sonrasında
ortaya çıkar. Hastada şuur kaybı, hatta
şok tablosu oluşabilir.
Bu hastalarda egzersiz-anafilaksi
ilişkisi her zaman gerçekleşmeyebilir.
Aynı süre ve şiddette uygulanan
egzersizlerin her zaman anafilaksi ile
sonuçlanmadığı
gözlenmiştir.
Hastaların 2/3’ünde ailesel atopi ve
1/2’sinde kişisel atopi hikayesi vardır.
Familiyal egzersize bağlı anafilaksi
olguları ve ölümle sonuçlanan ağır
reaksiyonlar bildirilmiştir.
Reaksiyon
sırasında
plazma
histamin, serum laktat ve kreatinin
fosfokinaz düzeyleri yükselmektedir.
Kesin mekanizma bilinmemektedir. Bu
hastalarda yoğun egzersizin endojen
opioid peptidlerin salınımına ve buna
bağlı mast hücre aktivasyonuna neden
olduğu ileri sürülmektedir.
Anafilaktik reaksiyon bazen belli bir
gıdanın alınmasını takiben yapılan
egzersiz sırasında oluşur (gıdaya bağlı
egzersiz
anafilaksisi).
Bu
tür
reaksiyonlarda
sıklıkla
bildirilen
gıdalar kereviz, lahana, karides,
kabuklu deniz hayvanları, buğday,
fındık,
elma,
portakal,
üzüm, yumurta ve tavuktur. Sorumlu
gıdalar, egzersiz yapılmadığı takdirde
hastalarda
anafilaksiye
neden
olmamaktadır. Aynı şekilde, hasta sorumlu
gıdayı almadan egzersiz yaptığında da
anafilaksi gelişmemektedir (1-11).
Olgu 1 (24 yaş, erkek)
Hasta 4 yıldır günde yaklaşık 20 adet
sigara kullanmakta. 6 ay önce askerlik
görevine başlamış. Ağır bir sportif
faaliyet ve eğitimden sonra 30 dakika
içinde gelişen, öksürük, nefes darlığı,
hırıltılı solunum, boğazında nefes
alırken darlık hissi, genel vücut
kaşıntıları ve yer yer ürtikeryal plaklar
oluşmuş. Hasta acil servise götürülerek
müdahele edilmiş. Hastaya ağır bedeni
faaliyet gerektiren işlevlerden uzak
kalması önerilmiş. Hasta daha sonraları
orta şiddette sportif faaliyetlerde
bulunurken bile sıkıntılarının başlaması
nedeniyle bu faaliyetlerini azaltmış.
Olgu 2 (42 yaş, bayan)
Hasta kilo fazlalığı nedeni ile spor
yapmaya başlıyor. Her gün efor
kapasitesini arttırarak ideal kiloya
ulaşmayı hedeflemekte. Ancak ilerleyen
günlerde spor faaliyetlerinin ortasında
başlayıp istirahatte de 30 dakika kadar
devam eden yaygın vücut kaşıntıları,
bulantı, kusma, öksürük, nefes darlığı,
hırıltılı solunum ve el parmaklarında
şişlikler oluşmaktaydı.
Klinik değerlendirme ve yaklaşım
Hastaların
mevcut
bulguları
doğrultusunda bir çok sistemi tutan
klinik belirtilerinin tesbit edilmesi
47
TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2005: 4 (1)
nedeniyle
incelemeye
alındı.
Hastaların yakınmaları ağır bedeni
faaliyet gerektiren faaliyetler (spor,
eğitim gibi) sırasında başlamakta ve
bu işlemlerin sonrasında da bir
müddet daha devam etmekteydi.
Etiyolojik tanı için, ayrıntılı bir
anamnez ve fizik muayeneyi takiben
bir takım laboratuvar tetkikleri (tam
kan
sayımı,
sedimantasyon,
parazitolojik
inceleme,
serum
biyokimyası, total IgE, ANA, C3, C4,
TSH, anti-tiroid peroksidaz antikoru,
anti-tiroglobulin antikoru, HBsAg,
anti-HCV) uygulandı. Ayrıca önce
gıda allerjenleriyle ve takiben inhalan
allerjenlerle allerji testleri uygulandı.
Yapılan biyokimyasal tetkiklerinde
etiyolojik tanıya yönelik bir patoloji
tespit edilmedi. İkinci olgumuzda
gıda allerjenlerinden kayısı, domates
ve vanilya, inhalen allerjenlerden ise
ev tozu akarları ile hamam böceğine
karşı atopi saptandı.
Hastaların her ikisine de hastane
ortamında ve hekim kontrolünde
sportif faaliyetler yaptırıldı. Her iki
hastada da ilk 30 dakika içinde
önceki
dönemlerde
belirttikleri
yakınmaların
başlaması
üzerine
istirahate alınarak 3 saat süreyle
gözlemde tutuldu. Böylece yapılan
“Egzersiz
provokasyon
testi”
(challenge
testi)
ile
tanı
kesinleştirildi. İkinci hastamızda
prick testleri ile tesbit edilen gıdaları
yemediği zamanlarda da aynı klinik
yakınmalarının
tesbit
edilmesi
üzerine
gıdaya
bağlı
egzersiz
anafilaksisi tanısından uzaklaşıldı.
48
SONUÇ
Modern yaşam tarzı ve teknolojinin
gelişmesi
günümüzde
bir
çok
kolaylıklar yanında zorlukları da
getirmiştir.
Ülkelerin
gerek
savunmalarına verdikleri önemin bir
sonucu
olarak,
zihin
yanında
bedensel
olarak
da
yetişmiş
elemanlara ihtiyaç duyması, gerekse
de yanlış beslenme ile obesite sorunu
olan insanların çoğalması zorunlu
veya isteğe bağlı ağır bedensel veya
sportif
faaliyetlerin
yapılmasını
gerekli kılmaktadır. Bu durumda
özellikle bu hasta grubu ile yakın
ilişkide olan pratisyen hekimlere çok
görev
düşmektedir.
Bu
tür
yakınmalarının olduğunu ifade eden,
özellikle
yapılan
biyokimyasal
tetkiklerde patoloji tesbit edilmeyen
kişilerin ilgili hekimlerce yakın
takibe alınması, oluşabilecek her
türlü allerjik reaksiyonlara karşı
hastaların eğitilmesi ve gerekli
ilkyardım
ilaçlarının
bulundurulmasının yanında, ağır
bedeni
faaliyetlerden
uzak
kalmalarının
sağlanmasında
da
birinci basamak hekimlerinin önemli
bir görevi olduğu açıktır.
Ayrıca egzersize bağlı anafilaksi
tanılı kişilerin bu gibi faaliyette
bulunmalarının kaçınılmaz olduğu
durumlarda ise, kişilerin kendi
kendine
uygulayabilecekleri
epinephrine kitlerini (self-injectable
epinephrine kit). taşımaları ve gerekli
durumlarda
kullanmaları
hayat
kurtarıcı bir önlem olduğu asla
akıldan çıkarılmamalıdır (12,13).
TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2005: 4 (1)
KAYNAKLAR
1. Castells MC, Horan RF, Sheffer AL.
Exercise-induced Anaphylaxis. Curr
Allergy Asthma Rep. 2003; 3(1): 1521.
2. Chong SU, Worm M, Zuberbier T.
Role of adverse reactions to food in
urticaria
and
exercise-induced
anaphylaxis. Int Arch Allergy
Immunol. 2002; 129(1): 19-26.
3. Perkins DN, Keith PK. Food- and
exercise-induced
anaphylaxis:
importance of history in diagnosis.
Ann Allergy Asthma Immunol. 2002;
89(1): 15-23.
4. Adams
BB.
Exercise-induced
anaphylaxis in a marathon runner. Int
J Dermatol. 2002; 41(7): 394-6
5. Vilke GM. Food-dependent exerciseinduced anaphylaxis. Prehosp Emerg
Care. 2002; 6(3): 348-50.
6. Shimamoto SR, Bock SA. Update on
the clinical features of food-induced
anaphylaxis. Curr Opin Allergy Clin
Immunol. 2002; 2(3): 211-6.
7. Dutau G, Micheau P, Juchet A, Rance
F, Bremont F. Exercise and foodinduced
anaphylaxis.
Pediatr
Pulmonol. 2001; Suppl 23:48-51.
8. Hosey RG, Carek PJ, Goo A. Exerciseinduced anaphylaxis and urticaria. Am
Fam Physician. 2001. 15; 64(8): 136772.
9. Romano A, Di Fonso M, Giuffreda F,
Papa G, Artesani MC, Viola M, Venuti
A, Palmieri V, Zeppilli P. Fooddependent
exercise-induced
anaphylaxis: clinical and laboratory
findings in 54 subjects. Int Arch
Allergy Immunol. 2001; 125(3): 26472.
10. Shimizu T, Furumoto H, Kinoshita E,
Ogasawara
Y,
Nakamura
C,
Hashimoto Y, Nagai K, Muto M.
Food-dependent
exercise-induced
anaphylaxis occurring only in winter.
Dermatology. 2000; 200(3): 279.
11. Hanakawa Y, Tohyama M, Shirakata
Y, Murakami S, Hashimoto K. Fooddependent
exercise-induced
anaphylaxis: a case related to the
amount of food allergen ingested. Br J
Dermatol. 1998; 138(5): 898-900.
12. Volcheck GW, Li JT. Exerciseinduced urticaria and anaphylaxis.
Mayo Clin Proc. 1997; 72(2): 140-7.
13. Sicherer SH, Forman JA, Noone SA.
Use assessment of self-administered
epinephrine
among
food-allergic
children and pediatricians. Pediatrics.
2000; 105(2): 359-62.
49