Bağdat Demiryolu yüzünden Birinci

On5yirmi5.com
Bağdat Demiryolu yüzünden Birinci
Yayın Tarihi : 18 Ekim 2009 Pazar (oluşturma : 10/10/2017)
İstanbul-Bağdat arasında demiryolu yapılacak. 100 yıl önce aynı hattın inşası yüzünden Birinci
Dünya Savaşı çıkmıştı.
Osmanlı İmparatorluğu'nun ilk demiryolları yabancı şirketler tarafından yapılmıştı. Ancak Rumeli
Demiryolları inşaatında Baron Hirş'ten büyük bir kazık yiyen Osmanlı Devleti, bu yüzden bir süre
hiçbir yabancı şirkete inşaat izni vermedi ve demiryolu hatlarını kendi yapmaya karar verdi.
Haydarpaşa-İzmit demiryolunun inşaatı bu konudaki ilk denemeydi. İstanbul'u Basra'ya bağlayacak
4.760 kilometre uzunluğundaki demiryolu projesinin başlangıç noktası olarak düşünülen 91
kilometrelik Haydarpaşa-İzmit hattı, iki yıllık bir çalışmanın sonunda 1873 Ağustos'unda bitirildi.
Ancak demiryolu hattı çok yüksek bir rakama mal olduğu için devlet eliyle demiryolu yapma
teşebbüsünün yürümeyeceği kanaatine varıldı. Bayındırlık Bakanı Hasan Fehmi Paşa, Haziran
1880'de hazırladığı bir lâyiha ile demiryolu inşaatı için yabancı sermayenin gerekliliğini dile getirdi.
DİPLOMATİK MÜCADELE
Anadolu'yu baştan başa aşarak Bağdat'a ulaşacak iki ayrı hat tespit edilmişti: Birinci güzergâh İzmirAfyonkarahisar-Eskişehir-Ankara-Sivas-Malatya-Diyarbakır-Musul-Bağdat, diğeri ise İzmir-EskişehirKütahya-Afyon-Konya-Adana-Halep-Anbarlı'dan Fırat nehrinin sağ yakasını takip ederek Bağdat'a
ulaşmaktaydı. İkinci güzergâh, hem maliyetinin daha düşük hem de askerî yönden avantajlı olması
sebebiyle daha uygundu.
Avrupa'nın bütün büyük devletleri İstanbul-Basra demiryolunu kendisi inşa etmek istiyordu.
Dönemin padişahı İkinci Abdülhamit ise İngiltere, Rusya ve Fransa'nın imparatorluğu parçalama
niyetinde olduklarının farkındaydı. Bu yüzden, bu sırada yükselmeye başlayan ve endüstrisine
hammadde ve pazar arayan Almanya ile iyi ilişkiler kurdu. 24 Eylül 1888 tarihli bir irade ile
Haydarpaşa-Ankara arasında bir demiryolu yapımı ve işletmesi, silâh satışı sebebiyle Osmanlılar'la
yakın ilişkiler içinde bulunan Wüttenberglsche Vereins-Bank Müdürü Alfred von Kaulla'ya verildi.
Böylece Bağdat demiryolu hattı yapımına gecikmeli de olsa tekrar başlanmıştı.
BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI'NA GİDEN YOL
, 1898'den sonra ise imparatorluğun en büyük demiryolu olacak Bağdat Demiryolu'nun yapım hakkı
Almanya'nın oldu. Ortadoğu'ya hakim olma mücadelesinde sahneye yeni bir aktör daha çıkıyordu.
İngiltere, Fransa ve Rusya demiryolu hattının Almanya'ya verilmesine bu yüzden karşı çıktılar.
Rusya'nın muhalefetini engellemek için hattın güzergâhı güneye kaydırıldı. İngiltere'nin Mısır'daki
askeri varlığını artırmasına göz yumuldu. Fransa'ya ise İzmir-Kasaba hattının Alaşehir'den Afyon'a
kadar uzatılması imtiyazı verildi.
Üç büyük devletin tepkilerini yumuşatmak için verilen tavizler sonucu inşaat, 1903'te başladı.
Bağdat Demiryolu, Almanya ile İngiltere arasında, sonucu Birinci Dünya Savaşı'na varacak olan
amansız bir rekabet ve politik mücadeleyi de beraberinde taşıyacaktı.
Bu hattın yapılmasıyla İstanbul'dan bölgeye her türlü sivil ve askeri nakliyat kolaylıkla yapılacaktı.
Ancak, Toros tünellerindeki inşaatın gecikmesi ve 1914'te patlak veren Birinci Dünya Savaşı
yüzünden demiryolu Bağdat'a ancak 1918'de dünya savaşının savaşın bitişinde ulaştı.
GEREKİRSE DEMİRYOLU SARAYIMDAN GEÇSİN
Osmanlı Devleti'nde demiryolu inşası, Avrupa'da demiryollarının ortaya çıkmaya başladığı 1830'dan
kısa bir süre sonra gündeme geldi. Ancak çalışmalar yapıldıysa da hemen gerçekleşmedi.
Sultan Abdülmecit', ülkenin imâr ve ekonomik gelişmesi açısından demiryollarının önemini anlamış,
odasına Manchester-Liverpool demiryolunun resmini bile asmıştı. Ondan sonra gelen padişah Sultan
Abdülaziz ise, "Gerekirse demiryolu raylarının üzerimden, sarayımın bahçesinden geçirilmesine
razıyım" demişti.
1851'de İngilizler'e Mısır'da demiryolu yapım izni verildi. 1856'da işletmeye açılan İskenderiyeKahire hattı, Osmanlı topraklarında yapılan ilk demiryoluydu. Yapım izni 1856'da verilen KöstenceÇernovada ve İzmir-Aydın hatları ise Rumeli ve Anadolu'da gerçekleştirilen ilk demiryolları oldu.
Demiryolu inşası için yeterli bilgi, teknik donanım ve sermaye olmadığı için ilk dönem demiryollarının
tamamı yabancı şirketlere, özellikle de İngiliz şirketlerine yaptırılmıştı. Türkiye'nin demiryolu
macerası hakkında Ali Akyıldız, Cemil Öztürk, Murat Özyüksel, Ufuk Gülsoy ve Vahdettin Engin
tarafından yazılmış birçok kitap ve makale vardır.
Bugün
Bu dökümanı orjinal adreste göster
Bağdat Demiryolu yüzünden Birinci