î : 63 İCT

î : 63
İCT^
gemilerde çalışan gemi adamları, \re,buharın 4ş
verenleri hakkında uygulanır. r
-.-•-,
Aynı iş verene ait gemilerin j mecmu gr^ş- .
tonilâtoları yüz elli veya daha fazla grpsr toni­
lâtoya baliğ olduğu takdirde birinci fıkra Bük-.
mü tatbik edilir.
Bu kanunun tatbikmda mavna, şat ve ben­
zerleri «gemi» ve buralarda çalışanlar da «ge­
mi adamı» sayılır.
Yukardaki fıkralarda yazılı gemilerin bu ka­
nunun şümulüne alınmaları sebebiyle vâki ola­
bilecek itirazlar Çalışma Vekâleti tarafından
incelenerek karara bağlanır. Vukubulacak iti­
razlar kanunun uygulanmasını durdurmaz.
REÎS — Madde hakkında söz istiyen?
AVNl BAŞMAN (îzmir) — Efendim; bura­
da birşey anlıyamadım. Gemi adamı, deniz iş­
çisi deniyor. Bunlar, ayrı ayrı şeyler mi?
HÜSEYİN BALIK (Zonguldak) — Vekil ar­
kadaşım kanunun tümü hakkında izahat versin.
ÇALIŞMA VEKÎLÎ HAYRETTİN ERKMEN (Giresun) — Mahmut Goloğlu arkadaşı­
mızın suali, birinci maddeye taallûk ediyor.
Arkadaşım şümul meselesine temas ettiler.
150 gros tondan daha küçük gemilerde çalışan­
ların vaziyeti ne olacaktır, buyurdular. 150
gros tondan daha küçük gemide çalışanlar, bu
kanunun şümulüne dâhil olamıyacaklardır. Bu­
nun mucip sebepleri, sosyal olmaktan ziyade
ekonomiktir. Esasen kendilerince ve cümlece
malûmdur ki, İş Kanunumuzda muayyen işçi
sayısı tâyin ve tahdidedilmiş ve tatbikat şümu­
lünü tâyin bakımından miktar şart koşulmuş­
tur. Yani, bugün mer'i 3008 savılı ts Kamınıı
asgari on işçi çalıştıran iş yerlerinde tatbik
edilmektedir. Bunun haricinde daha aşağı adedde işçi çalıştıran iş yerlerinin İş Kanunu şümu­
lü dâhiline alınması hususunda Hükümete sa­
lâhiyet vermektedir.
Birçok yabancı kanunlarda da şümul saha­
sının tâyini bakımından gros tonilâto esas alın­
mıştır. Kanunun, daha küçük hacimli gemile­
re teşmili halinde, arkadaşlarım takdir edecek­
lerdir ki, bu sefineler kanunun tahmil ettiği
malî külfetlerin altında ezilmek tehlikesine
mâruz kalabilirler. Küçük merakipte umumi­
yetle pay esasına göre çalışılır. Ücret sistemi
bir nevi ortaklıktır. İş ortaklığı esastır.
Bu ortaklık esasına göre işliyen gemilerde,
işçi, iş veren münasebetinden ziyade orta> > nıü^.. -, ı
nasebetleri hâkimdir. Bu bakımdan.~$&\x),.feüh;:.M
çük sefinelere tatbik edilmeye sosyal, lüzum^ve
ekonomik .imkân .görmedik.
., ...r.,.-,.., ,,,... ,
Diğer suale gelince : jBu^ kanunun ( ,şjimu^
sadece tek gemi istiap hacmırîa değjî," gemi s4-.
hibinin mevcut gemılerînıiT istiap nacımlari
mecmuu göz önünde bulundurularak'tâfik
nacaktır.
'''••'i;) ! -'•••-^-•s^ >•"'••>> j ^ - m - v ' . }
Kanunun şümulü esasetı ftâ^ıiii1 esâ'sinâ^bağ- 1 '^
lanmış değildir. Sadece lSÖ'griösionifâto'getoi- ' '
si olan veya orada çalışan' Mnsâ^laM l^knÜniliı''''
tatbikatı aynı zamanda bu kanütiaV UâM^bir ! ğfe- v "
mi adamının bütün vasıtalarına' [ da tâtnik, f teş­
mil edilmektedir? Bu suretle ayni İş Veren em­
rinde çalışanların aynı statüye/Hâbi olmaları
gayesi güdülmektedir. Bir insanın ki, aynı fir­
manın 150 gros ton üstündeki gemilerinde ça­
lışan işçilerin bu kanun hükmüne tâbi olması
ve bu tonilâtonun altında bulunan gemilerinde
çalışanların bu kanun hükümlerinin dışında
tutulması, hak ve muadelet prensipleri esasına
uygun düşmiyecekti. Esasen iş verenin kendi
idaresindeki personelin icabında yerlerini de­
ğiştirmek imkânının sağlanması ve işçi hakla­
rının zıyaa uğramasının önlenmesi böyle bir
hükme ihtiyaç hissettirmektedir. Tasavvur
buyurunuz, Denizcilik Bankasının büyük ge­
mileri bulunduğu gibi, 50, 60 gros tonluk bo­
ğaz içinde ve sairede çalışan küçük gemileri
de vardır. Bir işçi meselâ T a n vapurunda ça­
lıştığı zaman İş Kanununa tâbidir. Fakat bo­
ğaz gemilerinden birinde çalıştığı zaman bu ka­
nunun şümulü dışına çıkacaktır. Bu itibarla
ikinci fıkra maddeye konuldu. Aynı -iş verene
ait gemiler mecmuu 150 gros tonilâtoya baliğ
olduğu takdirde de birinci fıkra hükmü tat­
bik edilir. Bu sebepledir ki, mavna, şat v. s.
nin gemi telâkki edilmesi gerekli görü'müştür,.
Yani tatbikatta her hangi bir aksaklığa mâni ol­
mak için, mavnalar ve şatlar da gemi telâkki
edilmektedir. Bu da tâli bir tarif olarak mad­
deye ithal edilmiş oldu.
Avni Başman arkadaşımız, gemi adamı, ge- i
mi işçisi nedir?, diye sordular ve bunlar ayrı <
ayrı mıdır?, dediler. Gemi adamından ne anla­
şılması lâzımgelidiği ve gemi adamlarının ye- i
terliği hakkındaki kanun ve ona bağlı nizam- ; ı
name sarahaten gösterdiği için biz burada bir H
tarif yapmadık. Yalnız suallerine cevap olarak
— 623 —