DOSYALAR VE KLASÖRLER R VE KLASÖRLER

BTY
www.olcaybuyukcapar.com
DOSYALAR VE KLASÖRLER
Bilgisayar dünyasının vazgeçilmez iki kavramı; dosyalar ve klasörler. Kimi zaman
bilgisayar kullanıcıları bile bu ikisini karıştırabilirler. Oysa gerçek yaşamdaki
anlamlarına pek yakın kullanılmaktadırlar.
Klasör, (İngilizce karşılığı folder),, içinde dosyaları barındırabilir. Hatta başka
Klasör
klasörleri de barındırabilir. Bilgisayarımızın sabit diskinde ((depolama alanında)
tek başına yani içi boşken, yer kaplamaz.
Dosya, (İngilizce karşılığı file),, içinde bilgiler, görseller, hareketli içerikler
Dosya
barındırabilir. Bilgisayarımızın sabit diskinde (depolama alanında) tek başına yer kaplar
kaplar.
NOT: Bu konuda Microsoft Windows XP Türkçe sürümü temel alınmıştır.
Klasörler Ön Test Uygulaması
Klasör yapısı, klasörler içine klasör oluşturma, alt klasörler, klasörler arası hiyerarşi, kök
dizinler, klasörleri ağaç yapısı (ağacın
(ağacın dalları ya da merdivene benzetilebilir
benzetilebilir)
gösterebilme, klasörleri hızlı çoğaltabilme, farklı klasör oluşturma yöntemleri, belirlenen
bir alt klasöre dosya kaydetme işlemlerini test etmek için bu ön test uygulanmalıdır.
Ortalama 10 dakika bu ön test için yeterli olacaktır.
Dikkat Edilmesi Gerekenler
Öğrencilerin birbirlerine yardım etmemeleri istenmelidir. Bu testin amacı; öğrencilerin yarışması değildir.
Hazır bulunuşluk düzeylerini ölçmek ve öğrencilerin testin devamında yapılacak etkinlik, işlenecek konu ile
ilgili fikir sahibi olmaları beklenmektedir. Öğrencilerinize "birbirlerine yardım et
etmemelerini" bildiriniz. Her
öğrenci yapamayacaktır, ancak test sonrası konu işlenişinde zaten tüm öğrenciler baştan sonra nasıl
yapıldığını görecekleri ve uygulayacakları için, hepsinin de yapmasına gerek bulunmamaktadır. Mümkünse bu
testin adımlarını beyaz/yeşil
z/yeşil tahtaya siz (ders öğretmeni ) yazınız. Perdeye yansıtmaktan daha çok tepki
alacaksınız. Hazmetmelerini kolaylaştıracaksınız.
***
Ön Test
1. D Sürücüsü içinde 2016 ve 2017 adlı 2 (iki) adet klasör yapınız.
2. Her bir klasörün içine 12 (on iki) ayın adı olacak şekilde 12
(on iki) alt klasör yapınız. (Ocak,
(
Şubat, Mart, …)
3. Her klasörün içine haftanın 7 (yedi) gününü 7 alt klasör olacak
şekilde oluşturunuz. (Pazartesi,
(
Salı, Çarşamba, …)
4. Paint programı ile çöp adam
ad
çizimi yaptıktan sonra 2016 klasörü içindeki
Mayıs alt klasörü içindeki Çarşamba alt klasörü içine kayıt ediniz.
Sayfa 25
BTY
www.olcaybuyukcapar.com
Klasörler
Günlük yaşantımızda kullanılan klasörler, içlerinde dosyalar ve belgeler
tutarlar. Klasörler sayesinde düzenli şekilde belgeleri saklarız. Sınıf
kitaplığında yer alan klasörleri düşünelim. Öğrencilerle ilgili bilgiler bir
klasörde durur. Performans görevlerinin olduğu bir başka klasör vardır.
Öğretmenin notlarının ve bilgilerinin olduğu bir başka klasör... Tüm bu
klasörlerin içindeki dosyalar bir arada dursaydı, aradığımız bir belgeye
ulaşmakta zorlanırdık.
Klasörler sayesinde nerede ne var, hangi dosyaya nasıl ulaşılır, bilmek
kolaylaşıyor.
Bilgisayarlarda da klasörler sayesinde karışıklıklar önlenir. Hatta bilgisayar sistemlerinin belkemiği olan işletim
sistemlerinin tamamı klasörler üzerine inşa edilmişlerdir. Bilgisayar sistemi; programlanabilir, bilgi
depolayabilir, bilgiyi işleyebilir cihazların hepsine söylenen ortak kavramdır. Akıllı telefonlar, tabletler,
çamaşır makineleri, yeni nesil televizyonlar, hesap makineleri bilgisayar sistemlerinden bazılarıdır. Örneğin
akıllı telefonlarda olan Android ve iOS işletim sistemleri, masaüstü ve dizüstü bilgisayarlarda kullanılan
Windows 10 işletim sistemi de klasörler temelinde çalışırlar.
Bilgisayar kullanıcılarının masaüstü olarak adlandırdığı yer
aslında bir klasördür. Bu klasörün içini pencerede görmek
için yandaki resimdeki gibi BAŞLAT > ÇALIŞTIR penceresine
"desktop" yazıp TAMAM butonuna tıklayabilirsiniz. Ne
demek istendiğini daha iyi anlayacaksınız.
Bilgisayarımızda sarı renkle gösterilen klasörleri oluşturmak
için farklı yöntemler bulunur. Bunların bazıları şu şekildedir:
1. Farenin sağ tuşu ile boş bir alana tıklayarak, yeni menüsünden klasör seçeneğini kullanmak.
2. Görev bölmesinden (soldaki mavi kısım) Yeni
Klasör Oluştur seçeneğini kullanmak.
3. Dosya > Yeni alt menüsünden klasör
seçeneğine tıklamak.
4. Boş olan bir klasörün üzerine farenin sağ tuşu
ile tıklayarak kopyala seçeneğine tıkladıktan
sonra yine boş bir alan farenin sağ tuşu ile
tıklayıp yapıştır seçeneğine tıklamak.
5. Boş olan bir klasörü farenin sağ tuşu ile biraz
sürükledikten sonra çıkan menüden buraya kopyala seçeneğine tıklamak.
6. Boş olan bir klasörü tıklayarak seçtikten sonra klavye kısayollarından CTRL ve C tuşlarına birlikte basarak
kopyalama yapıp ardından yine klavye kısayollarından CTRL ve V tuşlarına birlikte basarak boş klasörü
çoğaltmış oluruz. Kaç kere CTRL ve V tuşuna basılırsa o kadar klasör yapılmış (çoğaltılmış) olur.
Sayfa 26
BTY
www.olcaybuyukcapar.com
Ağaç Yapısı
Klasörleri ağaç yapısı ile görmek mümkündür. Bir
başka deyişle, ağacın dalları gibi bir klasör hangi
klasörün altında yer almakta, hangi klasörler içinde alt
klasör var ya da yok, ağaç yapısı ile görülebilir. Ağaç
yapısı olarak görmek için pencerenin üstünde yer alan
KLASÖRLER butonuna tıklanmalıdır veya ilgili klasörün
üzerine farenin sağ tuşu ile tıklayıp Araştır seçeneği
tıklanmalıdır.
Dosyalar
Bu konuya başlarken de belirtildiği
belirtil
gibi dosyalar içlerinde bilgi
tutarlar. Örneğin yazı dosyaları içlerinde yazılar, resimler,
resimler şekiller
barındırır. Bir film dosyası içinde arka arkaya sıralanmış görseller
saklar. Bir sunum dosyası içinde slaytlar barındırır.
barındırır Ms
Paint ile yaptığımız bir resmi kaydettiğimizde buna
resim dosyası deriz. Eğer Ms Word ile yazı yazıp kayıt
ettiysek buna kısaca word dosyası diyebiliriz. Sonraki
konularda göreceğimiz gibi eğer sıkıştırılmış
dosyalarımız varsa bunlara sıkıştırma programının
program
adına ve türüne
göre rar dosyası ya da zip dosyası
yası diyeceğiz.
Her dosyanın kendine özgü bir soyadı (uzantısı)
(
ve yine
kendine özgü bir simgesi bulunur. Genellikle simgelerine
bakarak bir dosyanın içeriğini/türünü
içeriğini
anlayabilmek
mümkündür. Yazı dosyalarının simgelerinde defter ya da
kalem görselleri, resim
sim dosyalarında boya paleti, boya kutusu ya da
fırça, video dosyalarında televizyon simgesi, müzik dosyalarında nota
simgesi, sunum dosyalarında ise sunum perdesi görseli bulunabilir.
Bu da bize dosyanın
osyanın içeriği hakkında ön bilgi verir.
Dosya Uzantıları
Bilgisayarlardaki dosyaların soyadları vardır. Biz insanların hangi aileden olduğunu göstermek için soyadı
taşıması gibi,, benzer şekilde bilgisayarlardaki dosyaların da hangi türde olduğu
olduğunun, hangi programla
açılabileceğinin belirlenmesi için soyadları; yani uzantıları vardır.
Dosyalar bazen sahip oldukları soyadları ile çağrılırlar.. Mesela "rar dosyasını silme, o bana lazım" ya da
"şuradaki jpg resim dosyası dursun, yazıcıdan çıktı alacağım" gibi.
Bir
ir dosya hangi programla açılıyorsa o programın adı ile de anılır. Örneğin; "word dosyasında rapor
yazacağım" ya da "paint resim dosyamı
dosyam belgelerim klasörüne kaydettim" gibi.
Binlerce farklı uzantı olmasına karşın, çok kullanılan bazı dosyaların uzantıları aşağıdaki gibidir.
Sayfa 27
BTY
www.olcaybuyukcapar.com
Uzantısı
Türü

.docx
Word dosyası (yazı dosyası)

.odt
Libre Ofis yazı dosyası

.pptx
Powerpoint dosyası (sunu dosyası)

.odp
Libre Ofis sunu dosyası

.xlsx
Excel dosyası (Hesap tablosu dosyası)

.txt
Not Defteri dosyası

.rar
Winrar dosyası (Sıkıştırılmış dosya)

.zip
Winzip dosyası (Sıkıştırılmış dosya)

.pdf
E-kitap, e-doküman
doküman dosyası

.lnk
Kısayol dosyası

.html
Web sayfaları

.bmp
Paint dosyası (Resim dosyası)

.gif
Resim dosyası

.jpg
Resim dosyası

.png
Resim dosyası

.mp3
Ses dosyası (Çoğunlukla müzikler için kullanılır)

.wma
Windows işletim sistemlerine özgü ses dosyası

.wav
Ses dosyası

.mp4
Video dosyası

.flv
Video dosyası (Flash Videolarıdır, az yer kaplar)

.wmv
Windows işletim sistemlerine özgü video dosyası
***
Dosyaların birbirlerinden farklılıklarını göstermek için hem simgelerini hem de uzantılarını göstermek yerinde
olacaktır. Bu aşamada daha önceden hazırlanmış olan farklı türden dosyaları barındıran
bir klasör öğretmen bilgisayarına kopyalanmalıdır. Öğrencilere düz a
anlatım yöntemi ile 5
dakikayı geçmeyecek şekilde bu klasör içindeki farklı türleri göstermek, uzantılarını
görünür hale getirmek konunun somutlaştırılmasına yardımcı olacaktır. Öte yandan
klasör görünümleri de değiştirilerek dosyaların ne şekillerde görünt
görüntülenebileceği de
gösterilmelidir. Bu bölümde Windows XP temelinde örneklere yer verilmiştir, benzer etkinlikler diğer işletim
sistemlerine ve Windows’un yeni sürümlerine uyarlanabilir.
***
Ödev
Anne ya da babanızın akıllı telefonunda (Android, iOS ya da Windows
Mobile işletim sistemi)
OKUL adında bir klasör yapınız. OKUL klasörü
içine FEN BİLİMLERİ,, MATEMATİK, TÜRKÇE ve BİLİŞİM
TEKNOLOJİLERİ adlı dört adet alt klasör yapınız. İşlem
basamaklarını bir kâğıda not ederek derse gelirken getiriniz.
Eğitmenler için açıklama:
Sonraki hafta öğrencilerin bazılarının
baz
notlarını derste okumalarını,, deneyimlerini paylaşmalarını
isteyebilirsiniz.
Sayfa 28
BTY
www.olcaybuyukcapar.com
Uzantı nasıl görünür?
Bir dosyanın uzantısını öğrenmek için klasör
görünümünde küçük bir değişiklik yapmak gerekir.
Adım adım bu işlemi görelim:
Klasörlerden biri açıkken, aşağıdaki gibi ARAÇLAR
menüsünden Klasör Seçenekleri'ne
Seçenekleri tıklanır.
İkinci adımda çıkan pencerenin üstündeki Görünüm
kulakçığı seçilir. Sonra "Gelişmiş
Gelişmiş Ayarlar"
Ayarlar kısmından
Bilinen dosya türleri için uzantıları gizle kutucuğu boşaltılarak TAMAM butonuna tıklanır.
Sonuçta bilgisayarda yer alan tüm dosyaların
d
uzantıları görülebilir hale gelir.
Son Test (1’den 10’a)
1. Rakamla değil yazıyla klasörler adlandırılacak.
2. İlk klasör adı "bir" olacak.
3. Onun içinde "iki" olacak ve böylece "on" klasörüne kadar iç içe 10
adet klasör olacak.
4. Kelime işlem yazılımında bir sayfa açılacak ve içine 10 maddeden oluşan internette dikkat
edilmesi gerekenler ve önlemler listesi yazılacak. (Öğrencilerin internetten ya da dosyalarından
yardım alıp alamayacakları ders öğretmenine bırakılmıştır.)
5. Dosya "on" adlı klasörün içine kaydedilecek.
6. "Klasörler" (sağ tuş menüsü > araştır) butonu kullanılacak ağaç yapısı şeklinde görülmesi
sağlanacaktır.
Eğitmenler için açıklama:
Masaüstünde iç içe 10 adet klasör yapılacak. Tahtaya yazarak ifade etmeniz önerilmektedir. Bütün
öğrenciler hızlıca gözlemledikten ve hataları düzelttikten sonra diğer konuya geçilebilir.
Sayfa 29
BTY
www.olcaybuyukcapar.com
Evin Odaları (Etkinlik)
1.
Masaüstünde EV adlı bir klasör oluşturulur.
2. EV klasörü içine Oturma Odası, Mutfak, Banyo ve Salon adlı klasörler oluşturulur.
3. Microsoft Word programı ile oturma odası tarifi yapılır ve ilgili klasöre kaydedilir.
4. Microsoft Word programı ile mutfak tarifi yapılır ve ilgili klasöre kaydedilir.
5. Microsoft Word programı ile salon tarifi yapılır ve ilgili klasöre kaydedilir.
6. Banyo klasörü içine arama motorunda buldukları banyo görselini kaydetmeleri istenir.
Eğitmenler için açıklama:
Dosyaların uzantılarına bakılır, görünüm değiştirilir klasörün içindekilerin farklı şekillerde
görülebileceği gösterilir. EV klasörünün dosya boyutu aralarda kontrol edilerek artışı izlenebilir.
Dosya Uzantıları (Etkinlik)
1.
Not Defteri uygulaması çalıştırılır. Not defteri uygulamasının yalnızca yazı yazmak için temel
nitelikte bir yazım aracı olduğu vurgulanabilir. Microsoft Word’e nazaran hiçbir özelliği
olmayan bu uygulamada renklendirme, resim ekleme, çerçeve, tablo gibi özelliklerin hiçbirinin
olmadığı belirtilir.
2. Not defteri içinde bir cümle yazım kurallarına uygun şekilde yazılır. Bir atasözü yazılabilir,
örneğin: “Rüzgâr eken fırtına biçer.” gibi.
3. Dosya menünden kaydet seçeneği ile dosya masaüstüne kayıt edilir. Bu noktada dosya adı
yazmadan kayıt edilemeyeceğini gören öğrencilere, “not defterinde Ms Word’ün aksine kayıt
esnasında otomatik olarak bir dosya adının verilmediği” bilgisi verilerek, kaydetme
penceresinde dosya adı bölümüne Atasözü yazmaları istenir. Ardından dosya masaüstüne
kaydet butonuna tıklanarak kaydedilir.
4. Not defteri uygulaması kapatılır ve masaüstündeki Atasözü not defteri dosyasını tüm
öğrencilerin görmesi ve ekranın ortasına sürüklemeleri istenir.
5. Masaüstünde Atasözü adıyla bir klasör oluşturmaları istenir. Atasözü klasörü de not defteri
dosyasının yanına sürüklenir. Bu klasörün içine bir önceki adımda oluşturdukları Atasözü not
defteri dosyasını sürükleyerek klasöre taşımaları istenir.
6. Atasözü klasörü açılır ve içindeki dosyanın simgesinin not defteri şeklinde olduğu ve “henüz
dosyanın içeriğini görmeden bile yazı dosyası olabileceği” vurgulanır.
7. Her dosyanın bir ailesi olduğu, bu dosyanın Not Defteri ailesinden olduğu belirtilir. Öte yandan
nasıl ki insanların ailelerini belirten soyadları varsa dosyaların da birer soyadı olduğu ve bu
sayede hangi dosyanın hangi programla açılabileceğinin belirlendiği bilgisi verilir.
Sayfa 30
BTY
www.olcaybuyukcapar.com
8. Araçlar > Klasör Seçenekleri > Görünüm > Bilinen dosya türleri için uzantıları gizle kutucuğu
boşaltılarak tamam butonuna tıklanır. Atasözü.txt şeklinde dosya adı ve uzantısı görüntülenir.
9. Not defteri dosyalarının uzantılarının İngilizce “metin” anlamına gelen “text” sözcüğünden
geldiği ve “.txt” olduğu anlatılır.
10. Atasözü.txt dosyasına fare sağ tuşu ile tıklanır açılan menüden ad değiştir seçeneği tıklanır.
Dosyanın yalnızca adının bırakılması, nokta ve uzantının silinmesi istenir. Ardından klavyeden enter
tuşuna ya da fare ile boş bir alana tıklamaları istenir.
11. Bu noktada Windows’un uyarısı dikkatlice okunur ve evet butonuna tıklanarak değişiklik
onaylanır. Dosyanın simgesi belirsiz dosya simgesi halini alacaktır.
12. Bu tip dosyalar hangi programla açılabileceğini bilmediği için simgelerinin böyle olduğu
vurgulanır. Dosyaya çift tıklamaları istenir ve program seçimi menüsü geldiğini tüm öğrenciler
görürler.
13. Atasözü dosyasına yine sağ tıklayarak adının sonuna “.jpg” uzantısı yazılır ve enter tuşuna
basılır. Dosyanın simgesinin değiştiği, resim simgesi olduğu görülür. Dosyanın uzantısının değişmesi
halinde simgesinin de bu uzantıya göre değiştiği vurgulanarak öğrencilerden Atasözü.jpg dosyasına
çift tıklayarak açmaları istenir.
14. Esasen bir resim dosyası olmadığı için “ön izleme yok” yazısını görürler.
15. Atasözü.jpg dosyasının uzantısı silinerek “.docx” yapılır ve dosya adı-soyadı değişikliği
tamamlanır.
16. Bu durumda dosyanın Ms Word simgesi şeklinde göründüğü ancak çift tıklandığında Ms Word
uygulamasının dosyayı açamadığı görülür.
17. Atasözü.docx dosyasının soyadı yeniden ilk haline dönüştürülerek “.txt” yapılır.
18. Microsoft Word uygulaması çalıştırılarak öğrencilerin buraya da bir başka atasözü yazmaları
istenir. Bu dosya da masaüstündeki Atasözü klasörüne kayıt edilir. Dosya adı yine Atasözü
olmalıdır.
19. Klasör içinde iki adet dosya görünmelidir. Biri “.docx” diğeri “.txt” uzantısına sahip iki adet
Atasözü dosyası.
20. Bu noktada öğrencilere şu soru yöneltilebilir: Aynı klasörde aynı ada ve uzantıya sahip iki dosya
olur mu?
21. Öğrencilerin bunu denemesi istenir. Atasözü.docx dosyası kopyalanarak bir adet daha çoğaltılır
ve adı değiştirilerek “Atasözü.docx” yapılmaya çalışılır ancak Windows’un hata iletisi ile
karşılaşılır.
22. Bu noktada öğrenciler deneme yanılma ile aynı klasörde aynı ad ve uzantıya sahip iki dosya
olamayacağını deneyimleyerek öğrenmiş olacaklardır. Öte yandan adları aynı olsa da uzantıları
farklı olan dosyalar birlikte aynı klasörde bulunabilirler. Aynı sınıfta adı Mehmet olmasına rağmen
soyadları farklı öğrenciler örneği verilebilir.
23.Uzantıların Araçlar > Klasör Seçenekleri > Görünüm > Bilinen dosya türleri için uzantıları gizle
kutucuğu yeniden işaretlenerek tamam butonuna tıklanması sonucunda gizlenmesi ile etkinliğin son
aşamasına geçilir.
24.Masaüstünde yer alan Atasözü klasörü sıkıştırılarak öğrenciler tarafından ürün dosyalarına
yüklenir/taşınır.
Sayfa 31