ogut yazman.fh11

Ça¤dafl Düflünce
Dr. Ö¤üt Yazman
D
espot
Yolsuzluklar›
Dünya Demokrasi Haritas›’nda seçim yap›lan çok say›da
cumhuriyet rejimi var. 168 ülkeden 88 tanesi demokrasi
yoksunu ve dünya nüfusunun yar›s›ndan fazlas›n›
bar›nd›r›yor.
ir ülkenin demokrasisi ne kadar
sakatsa, yolsuzluk o kadar fazla
oluyor. Küreselleflme olgusu
ile uluslar aras›nda ›fl›k
h›z› ile hareket eden
finansal fonlar, para aklamalar› ve yolsuzluklar›
destekliyor.
Dünyay› dolaflan
paralar üçe ayr›l›r. Biri
ola¤an ve yasaya uygun
ifllemlerin ürünü temiz
parad›r. Di¤eri uluslara-
B
8
ras› uyuflturucu, silah ticareti, kaçakç›l›k ve cinayet flebekelerinin elde
etti¤i kara parad›r.
Üçüncüsü ise baz› ülke
yöneticilerinin, yolsuzluk,
rüflvet ve devletten çald›klar› gri parad›r.
Kara parac›lar, despot
yönetimleri bulunca
onlarla iflbirli¤i yap›p
inan›lmaz paralara sahip
olur ve muhataplar›yla
bonkörce paylafl›rlar. Bu
BD fiUBAT 2015
nedenle kara para ile gri para aras›nda gizli bir boru hatt› vard›r. K›saca
kara para ile gri para birleflir; bence
bu ikisine birden “kirli para” demek
daha do¤rudur. Baflka bir anlat›mla
(kara ve gri) hepsi “haram para”d›r.
Çeflitli isimlerle milyarlarca dolar
toplan›r, gizlenerek y›kan›r yeniden
yat›r›l›r. S›n›r tan›maz, duruma göre
girer- ç›kar.
Despot Paralar›
S›cak para (despotlar›nki dahil) havuzlara s›¤maz; art›k büyük denizler
gibidir. Girifl-ç›k›fl dalgalar› krizleri
tetikler. Bir flekilde iktidara geldikten
sonra, ülkesini bask›ya ve zora dayanarak yöneten kimseye “despot” denir.
Kirli para trafi¤i artt›kça baz› devletlerin özellikle despotlar›n yönetti¤i
ülkelerin en üst düzey devlet adamlar›
Tatyana Dyaçenko
bu pisliklere bulaflt›lar.
Örne¤in Rusya’n›n d›flar›dan borç
ald›¤› 20 milyar dolar›n 10 milyar
dolar› yok oldu. Sonra New York’taki
bir Amerikan bankas›nda bayan Tatyana Dyaçenko’nun (Yeltsin’in k›z›)
ve yak›nlar›ndan her birinin ayr› ayr›
20’fler milyon dolarl›k hesaplar› ortaya
ç›kt›. (1999)
Ferdinand Marcos
ve efli ‹melda Marcos
Örnek Olay Marcoslar
1946’da ABD çekilirken Filipinler Cumhuriyeti kuruldu.
Cumhurbaflkan› seçilen Ferdinand Marcos ve efli Imelda 21
y›l süreyle (1965-86) ülkeyi
yönettiler. Cumhurbaflkan›
Marcos “ilk halka seslenifl”
konuflmas›nda ekonomik kalk›nmay› sa¤layaca¤›n›, kaçakç›l›k, rüflvet ve yolsuzluklara
son verece¤ini söylüyordu.
1969’da ikinci kez seçilmek için totaliterlik e¤ilimleri
artm›flt›. Muhaliflerin sesini
k›smaya bafllad›, yandafl medyay› kulland›. Devlet hazinesinden ald›¤› 56 milyon dolar› o
seçimde harcad› ve ikinci kez
seçildi.
9
BD fiUBAT 2015
Yönetim karfl›t› gösteriler, a¤›r hasar
veren protestolar aylarca sürdü. (OcakMart 1970) Marcos, s›k› yöne-tim
yasas› ç›kard›. ‹ki kez cumhurbaflkan› seçilebilme koflulunu kald›rd›.
Anayasay› de¤ifltirdi. Hukukta masumiyet karinesi de aranmayacakt›.
Muhalifleri y›llarca hapiste tuttu.
‹çlerinde Beningno Aquino gibi bir
çok parlamento üyesi vard›.
apse at›lanlar›n baz›lar›n›n,
sonradan kay›p olduklar›
aç›klan›yordu. Bas›n› susturdu. Tek bir resmi yay›na yöneldi.
Resmi Gazete, kanun de¤ifliklikleri
ile Marcos’un konuflmalar›n› yay›ml›yordu. Her y›l gizli servislere ayr›lan
devlet paralar›ndan, örtülü ödeneklerden, ülkeye gelen yard›m paralar›ndan,
ülkede yap›lan her iflten Marcoslar
pay ve para al›yordu. Özel ve kamu
iflletmelerine el koyuyor, bunlar›
yak›nlar›na veriyordu. Efli ‹melda’y›
baflkente vali atad›. fiehircilik ve imar
ifllerini ona ba¤lad›. Yetmedi, anayasa
de¤iflikli¤i ile baflbakanl›¤› da kendisine ba¤lad›. Hem cumhurbaflkan› hem
baflbakan oldu.
Üçüncü kez cumhurbaflkanl›¤›
adayl›¤›nda, (Bagong Lipunan- Filipince-) Yeni Toplum’la (New Society)
halka parlak gelece¤i anlat›yordu.
Muhalefet lideri Benigno Aquino,
sürgünde bulundu¤u ABD’den seçime
kat›lmak için dönüflünde Manila
Havaalan›’nda öldürüldü. (1983)
1986 seçimlerinde bir kez daha
hileye baflvurunca Marcos’un
diktatörlü¤ü halk›n ayaklanmas› ile
son buldu. ABD askeri helikopter ve
H
10
Filipinler’in d›fl
borcu Marcos’la
79 misli artarak
360 milyondan
28,3 milyar dolara
ç›kt›. Filipinler, Dünya’
n›n ve Asya’n›n en çok
d›fl borçlu ülkesi
olmufltu.
uçaklar› ile ülkeden kaç›r›lmas›, ABD’
nin usanm›fll›¤›n›n son noktas›yd›.
Filipinler’in d›fl borcu 79 misli artarak
Marcos’la 360 milyondan 28,3 milyar
dolara ç›kt›. Filipinler, Dünya’n›n ve
Asya’n›n en çok d›fl borçlu ülkesi
olmufltu.
H›rs›z Despotlar Listesi
Yolsuzluklar› ile ünlenmifl diktatörlerin her biri ayr› bir Marcos’tur. Her
biri ayr› bir yaz› konusu olabilir.
Burada ancak baz›lar›n› ve ülkelerini
belirtebiliriz: J.C. Duvalier (Haiti),
Muhammed Suharto (Endonezya),
Alberto Fujimori (Peru), Viktor
JC. Duvalier
Muammer
Kaddafi
Muhammed Suharto
Yanukovych (Ukrayna), Nicolae
Ceaucescu (Romanya), Slobodan
Milosevic (S›rbistan), Idi Amin
(Uganda), Mobutu Sese Seko
(Kongo- eski Zaire), Ömer El Beflir
(Sudan), Ali Abdullah Saleh-Salih
(Yemen), Zeynelabidin
Bin Ali (Tunus),
Nicolae
Ceacescu
Çiçekleri küçük bahçenin / çiçekleri
biraz da/ çölde akan kan›m›zla
sulanmad› m›? /sulanm›yor mu? / Ve
rahat, karl› gecelerinde ‹sviçre’nin /
y›ld›zlar› biraz da / gözyafllar›m›zla
y›kan›p yanm›yor mu?
u m›sralar yaz›lal› yar›m yüzy›ldan fazla zaman geçti.
Günümüzde despot yolsuzluk-
B
Slobodan Milosevic
Hüsnü Mubarek (M›s›r), Muammer
Kaddafi (Libya)
***
‹sviçre, yolsuzluk paralar›n› bankalar›nda saklayan ilk ülkedir. Naz›m
Hikmet bir trenle ‹sviçre’den geçerken
flöyle yazm›flt›:
‹sviçre’yi bilirsin gülüm, / dilsiz
kasas› derler, / bir yerlerden, bir
fleylerden kaç›r›lan paralar›n. (...) /
‹di Amin
lar› sürüyor; milyarlarca insan açl›k
s›n›r›nda. Bunun için, ünlü ozan›m›za
özenip, onun sözlerine benzeterek
bitirmek isterim.
fiimdi ›l›man gecelerinde Asya’
n›n Afrika’n›n, Okyanus’un eteklerinde yar› ç›plak insanlar›n, terkedilmifl
çocuklar›n, gözyafllar›, biraz da muson
ya¤murlar›yla y›kan›p, yanm›yor mu?•
[email protected]
11