Untitled

[I] İtakya'da Sanayileşme ve Çevre Sempozyumu II
185
TEKİRDAĞ İLİ ÇEVRE SORUNLARİ ve SANAYİLEŞME
Metin AYDIN
1- TEKİRDAĞ İLİNİN ÇEVRESEL TANITIMI
İlimiz İstanbul iline komşu olması nedeniyle sanayinin ve yazlıkçıların yoğun akımına
uğramış, bunun sonucunda Çorlu ve Çerkezköy ilçelerinde sanayi kuruluşları artmış ve
Marmara sahili il sınırlan içinde ikincil konutlar yapılmıştır.
İlin Marmara denizinde 150 km kıyısı olup, bu kıyı şeridinde Kumbağ-Gaziköy arasındaki 40
km'lik bölümü hariç olmak üzere diğer bölümlerinde kıyıdan içeriye doğru 500-1000 metrelik kuşakta yoğun bir ikincil konut ağı oluşmuştur. Bu ikincil konutların oluşturduğu site sayısı
300 ve konut sayısı yerleşim birimlerindekileri hariç 15.000 adet civarındadır.
Sahil boyunca bu siteler yanında mevcut olan otel-motel, sosyal tesis ve diğer yapılaşmalar
sonucu özellikle yaz aylarında Marmara Denizinde evsel kökenli kirlilik artmaktadır.
Çorlu ve Çerkezköy İlçelerinde hızla gelişen sanayi sonucu kıtaiçi sularımızdan olan Çorlu
Deresi ve Ergene Nehrinde su kirliliğini ön plana çıkarmaktadır. İlde mevcut 442 sanayi kuruluşlarından 340 adedi Çorlu ve Çerkezköy İlçelerindedir. Bu fabrikalardan birinci derecede
kirletme riski olan 87 adet deri fabrikası, 114 adet tekstil fabrikası, 5 adet kağıt fabrikası her
türlü atıksularmı (antılmış/antılmamış) Çorlu Deresi ve Ergene Nehrine deşarj etmektedirler.
İl genelinde Çorlu deresi ve Ergene nehri kirliliği, Marmara Denizi kirliliği, tuğla fabrikaları
toprak alım yerleri, belediye çöp depolama yerleri, belediye kanalizasyon atıkları, sanayi kuruluşları antma çamurları, gürültü ve sanayi kuruluşlarının hızla artması başlıca çevre sorunlarını oluşturmaktadır.
Hava, su, toprak, gürültü ve katı atıklardan kaynaklanan tüm kirliliklerin görülmesi çevre
sorunların açısından ülkemizdeki diğer il veya bölgelerden ayrı bir konuma Tekirdağ İlini
getirmektedir.
Tarıma dayalı İlde yeşil alanın az oluşu, geçmiş yıllarda sık rastlanan anız yangınları erozyonu
hızlandırmaktadır.
İlin Turizm merkezi ilan edilen Şarköy İlçesinde altyapının tamamlanmamış olması özellikle
yaz aylarında nüfusun dört katma kadar çıkması çevre sorunlarını beraberinde getirmektedir.
H] "Brakya'da Sanayileşme ve Çevre Sempozyuma D
186
Turizm merkezi dışındaki Kumbağ bölgesinde faaliyetini sürdüren 12 adet tuğla fabrikasının
toprak alım yerleri ve tuğlaların nakli turizmin olumsuz etkilenmesine sebep olmaktadır.
Yerleşim birimlerinde hızlı kentleşme, özellikle Çorlu, Çerkezköy ve Muratlı İlçelerinde
sanayileşme, Malkara İlçelerinde hayvancılık sonucu kurulan süt işleme tesisleriyle il
genelinde tarım alanlarında kullanılan zirai ilaçlar, yaz aylarında hızla artan turizm hareketi
Çevre Master Planının hazırlanıp acilen uygulanmasını zorunlu kılmaktadır.
Bu değerlendirmelerin ışığında sanayi, turizm ve tarım kenti olan Tekirdağ İlinde ;
1-1 SANAYİDEN KAYNAKLANAN ÇEVRE SORUNLARI
a) Çorlu deresi ve Ergene Nehri kirlenmektedir.
b) Yeraltı su kaynakları hızla tükenmektedir.
c) Doğalgazm ulaşmadığı bölgelerde hava emisyonları sorun olabilmektedir.
d) Antma tesisi çamurlarıyla tehlikeli atıkların düzenli depolama sahalarının olmaması gelecekte tehdit oluşturmaktadır.
e) Sanayi kuruluşları için ayrılmış sanayi bölgelerinin yetersizliği çarpık sanayileşmeyi
beraberinde getirmiş ve tesis sayısı hızla artmaya başlamıştır.
f) Tarım topraklan hızla yatırımcı lehine el değiştirmektedir.
g) Çorlu ve Çerkezköy bölgesindeki yoğun sanayileşme mevcut karayollarındaki ulaşımı
olumsuz etkilemektedir.
h) Yoğun işçi ihtiyacı Çorlu ve Çerkezköyde hızlı kentleşmeyi beraberinde getirmektedir.
1-2 TURİZMDEN KAYNAKLANAN ÇEVRE SORUNLARI
a) İkincil konutlarda nihai antma ile sonuçlanacak kanalizasyon sistemi bulunmaması ve
evsel atıklann fosseptiklerde toplanması Marmara Denizine deşarjlara neden olmakta
bunun sonucu Marmara Denizi kirliliği İl sınırları içerisinde özellikle yaz sezonunda artış
göstermektedir.
b) Hazırlanmış genel bir çevre düzeni planı olmadan imar edilen konutlar görsel kirliliği arttırmakta, halkın günübirlik denizden istifadesini ortadan kaldırmaktadır.
c) D-l 10 Îstanbul-Tekirdağ karayolu üzerinde çöplerin toplanması zorunluluğu sezon boyunca çöp ve çöpten kaynaklanan olumusuzlukları beraberinde getirmektedir.
[I] Trakya'da Sanayileşme ve Çevre Sempozyumu D
187
d) Devlet karayolu özellikle hafta sonlan trafiğe yetersiz kalmakta, can ve mal kaybına neden
olmaktadır.
e) Fosseptiklerden vidanjörlerle alınan evsel atıksuların döküm yerleri sorun yaratmaktadır.
1-3 TARIM ALANLARINDAKİ ÇEVRE SORUNLARI
a) Zirai ilaçlarla yapılan sürekli ilaçlamalar ve gübre kullanımı toprak yapısının bozulmasına
neden olmaktadır.
b) Anız yakılması sonucu ekolojik denge, yeşil alanlar ve hava emisyonları etkilenmektedir.
c) Tarım topraklarındaki erozyon önemini korumaktadır.
d) Zirai mücadele ilaçlarının yağmur suları ile taşınması sonucu kıtaiçi yüzeysel sular ile
içme, kullanma ve sulama amaçlı göletlerde su kalitesi değişmektedir.
Bu çevre sorunları dışında;
a) Şehir merkezi ve yerleşim alanlarında nihai arıtma ile sonuçlanan kanalizasyon sistemlerinin bulunmaması evsel kökenli kirliliği,
b) Usulüne uygun çöp depolama sahalarının olmaması çöp sorununu,
c) Isınmada kullanılan katı yakıtlar kısmi hava kirliliği,
d) Isı ve ses yalıtımının yeterli olmaması sonucu gürültü kirliliği,
e) Düzensiz yapılaşma görsel kirliliği
oluşturmaktadır.
2- SANAYİ GELİŞİMİ VE ETKENLERİ
Tekirdağ, konumu itibariyle tarıma dayalı toprak yapısına sahip olmasına rağmen, bölgede
gelişmekte olan tekstil sanayinin etkisi ile il yerleşim alanının kuzeyinde yer alan Muratlı,
Çorlu, Çerkezköy ilçelerine ait tarım alanları, sanayi alanı olarak kullanılmaktadır. Bu
bölgedeki sanayi oluşumundaki en büyük etken, çevrenin İstanbul'a yakınlığı ile, İstanbul
topraklarından taşan sanayi kuruluşlarının bölgede faaliyete geçmesi yanısıra, ithalat ve ihracatta büyük avantaj sağlayan Devlet Karayolu ve otoyolu bölge içerisinden geçmesidir. İl
çevresinde kurulmuş ve kurulmakta olan sanayi tesislerinin faaliyetini sürdürdükleri arazilerin,
gerek tarım arazisi olması nedeniyle ülke tarım ekonomisini olumsuz etkilemesi ve gerekse
de sanayi tesislerinin üretimi sonucu oluşan her türlü kirliliğin etkisiyle doğa yapısının bozulmasına neden olması açısmdan yer seçiminin isabetli olmayışıdır.
Trakya'da Sanayileşme ve Çevre Sempozyumu II
188
Bölge içerisinde bulunan sanayi kuruluşları, ülke ekonomisine olduğu kadar, yöre ekonomisine de büyük avantaj sağlamakta olup, sanayi tesislerinin kuruluş alanlarının ülkemizin geleceği açısmdan planlı bir şekilde yerleştirilmesi sonucunda daha büyük faydaların sağlanacağı
açıkça ortadadır. Bu sebeple, yöre içerisinde sanayi yerleşim planının istenilen amaçlarda
uygulanmadığı gerçeği ile, sanayideki gelişmenin yanısıra, çevrenin olumsuz etkilenmesine ek
olarak tarım içi arazilerin kaybolmasında da etkisini göstermektedir.
3- SANAYİNİN GRUPLANDIRILMASI VE İLÇELERE DAĞILIMI
Tekirdağ ilinin İstanbul'a yakın oluşu ile, ithalat ve ihracaat kolaylığı sağlayan Avrupa
Karayolunun bölgenin kuzey kesiminden geçmesi sonucunda İl'de mevcut sanayi sektörünün
bu bölge dahilinde yerleşmesi nedeniyle, ile bağlı ilçeler bazında Çorlu ve Çerkezköy
İlçelerinde sanayi kuruluşlarının yoğun olduğu görülmektedir. Her iki ilçede de öncelikle
oluşan sanayi bölgesi içerisinde tekstil, deri ve gıda sanayi sektörleri büyük yoğunluk göstermekte olup, her yıl sayılan artmaktadır. Bölge içerisinde planlı bir önlem alınmadığı takdirde
gelecek için telafisi mümkün olmayan olumsuzluklann doğması kaçınılmazdır.
Tekirdağ ili sınırları içerisinde toplam 442 sanayi kuruluşu yer almakta olup, çeşitli sanayi
grupları inşaatı da devam etmektedir. Bu itibarla bölge içerisinde mevcut durum itibariyle,
gıda sektöründe 90, tekstil sektöründe 122, deri sektöründe 90, metal otomotiv sektöründe 39,
toprak sektöründe 18, ambalaj sektöründe 11, kimya sektöründe 45, ağaç sektöründe 7, elektrik-elektronik sektöründe 6, diğer sektörlerde 14 sanayi sektörü faaliyet göstermektedir.
[fy Irakya'da Sanayileşme ve Çevre Sempozyuma II
190
4- TEKİRDAĞ İLİ SANAYİ KURULUŞU YERLEŞİM ALANLARI
ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ YERLEŞİM ALANI
TEKİRDAĞ MERKEZ
TEKİRDAĞ ÇORLU
TEKİRDAĞ ÇERKEZKÖY
TEKİRDAĞ HAYRABOLU
TEKİRDAĞ MALKARA
100 Ha.
2380 Ha.
1250 Ha.
100 Ha.
100 Ha.
SANAYİ BÖLGESİ YERLEŞİM ALANI
TEKİRDAĞ ÇORLU/Bölge
110 Ha.
TEKİRDAĞ ÇORLU/Karamehmet 264 Ha.
TEKİRDAĞ ÇORLU/Velimeşe
500 Ha.
TEKİRDAĞ ÇORLU/Serbest bölge 200 Ha.
TEKİRDAĞ MURATLI/Bölge
1000 Ha.
TEKİRDAĞ ÇERKEZKÖY/Veliköy 190 Ha.
5- SANAYİ ÜRETİM TEKNOLOJİSİ
Tekirdağ bölgesi içerisinde yer alan sanayi kuruluşları genel olarak gıda, deri ve tekstil sektörlerinde üretim yapan teknoloji içerisinde faaliyet sürdürmekte olup, sanayi hammadde
ihtiyaçları ülke içerisinden temin edilmesine karşın, kimyasal içerikli yardımcı hammadde
ihtiyacının % 50'lik kısmı yurt dışından karşılanmaktadır. Bölgesel olarak gıda sanayi üretim
hammaddesi, yörede yetiştirilen buğday, ayçiçeği ve üzüm tarım alanlarından elde edilmekte
olup, toprak sanayiine dönük tuğla ve kiremit hammaddesi de yöre içerisinden temin edilmektedir.
Tekirdağ sınırlan içerisinde sanayi sektörlerince üretilen ürünlerin, ülke bazında % pay oranı;
Tekstil sanayi üretiminde
Rafine Yağ Sanayi üretiminde
Margarin yağ sanayi üretiminde
Tekel içki sanayi üretiminde
Beyaz Eşya sanayi üretiminde
Ambalaj kağıt sanayi üretiminde
İşlenmiş deri sanayi üretiminde
Toprak (tuğla-kiremit) üretiminde
olarak yer almaktadır.
:%7
: % 26
: % 41
: % 40
: % 25
: % 28
: % 20
:%8
frakya'da Sanayileşme ve Çevre Sempozyumu D
191
6- SANAYİDEN KAYNAKLANAN SORUNLAR VE ALINMASI GEREKEN
ÖNLEMLER
• Çerkezköy ilçesinde 1973 yılında OSB ile başlayan sanayileşme 1980'li ve 199O'lı yıllarda devam ederek hızla gelişmiş, bunun sonucunda Trakya Bölgesinin en önemli yüzeysel su kaynağını oluşturan Ergene Nehri ve kolu Çorlu İlçesinin kirlenmesine neden
olmuştur.
• Sanayinin düzensiz gelişmesi başta Tekirdağ İli olmak üzere giderek Kırklareli ve Edirne
İllerindeki tanm topraklarının yok edilmesine, azaltılmasına sebebiyet vermiştir.
• Kirlenen Ergene nehri ve Çorlu Deresi ile kuru dere yataklarından tarım topraklarına
yapılan sulamalar toprak veriminin düşmesinde rol oynamaktadır.
• Hızla artan sanayi beraberinde Trakya içi ve bölgesel göçü de getirmiş, bunun sonucu ilçe
nüfusları hızla artmış, düzensiz şehirleşme önlenemez olmuştur.
• Çalışan işçilerin taşınması E-5 Devlet Karayolunda ve İlçeler arası yollarda trafik sorununu gündeme getirmiştir.
• Üretim ihtiyacı suyun Ergene Havzası yeraltı suyundan karşılanması yeraltı su kaynaklarının yani doğal kaynakların yok edilmesini gündeme getirmiştir.
• Belediyelerce oluşturulan veya kendiliğinden oluşan sanayi bölgeleri düzensiz sanayileşmeyi doğurmuş, bu düzensizlik sonucu kullanılabilir tanm alanlarının küçülmesine neden
olmuş ve olmaktadır.
• Sanayi tesislerinden kaynaklanan tehlikeli atıklar için düzenli bertaraf tesisleri oluşturulmaması sonucu gelecekte büyük riskler gündeme gelecektir.
Bu olumsuzluklann giderilebilmesi için;
a) Trakya bölgesinde arazi planlamasına gidilmeli, oluşturulacak çevre düzeni planları ile
tanm, sanayi ve orman alanları belirlenmelidir.
b) Sanayinin düzensiz gelişmesinin önlenmesi için mevcut sanayi alanlan dışına sanayi tesisi
izni verilmemelidir.
HJ İVakya'da Sanayileşme ve Çevre Sempozyumu II
192
c) Sanayi mutlaka ihtisas Organize Sanayi Bölgeleri oluşturularak kontrol altına alınmalıdır.
Bu sanayi bölgeleri bölgesel olmalıdır.
d) Mevcut durumun düzeltilmesi amacıyla illerde ve Trakya genelinde merkezi arıtım
yapacak arıtma tesislerinin yer tesbiti ve kuruluşları yapılmalıdır.
e) Sanayi kuruluşlarının ihtiyacı olan suyun yeraltı suyu izni ile kuyulardan temini yerine çekilecek su hatlarından verilmeli; böylece fazla su kullanımı önlenmelidir.
f) Bütün bu işlemlerin yürütülmesi ve takibi için bölgede bir havza yönelim modeli oluşturulmalıdır.