deprem ve hava olayları

DEPREM VE HAVA OLAYLARI
8.SINIF
8.ÜNİTE
KONU
NO: 26
*MEVSİMLERİN OLUŞUMU VE İKLİM*
Yıl içerisinde ilkbahar, yaz, sonbahar ve kış olmak üzere dört
mevsim yaşanmaktadır. Dünya kendi ekseni etrafında ve Güneş
etrafında olmak üzere iki şekilde hareket etmektedir. Daha önceki
yıllarda öğrendiğimiz gibi Dünya’nın Güneş etrafındaki dolanım
süresi 365 gün 6 saattir.
Dünya, Güneş etrafında eliptik bir yörüngede dolanmaktadır.
Dünya’nın kendi ekseni etrafında dönmesi 24 saatte
tamamlanmakta, bunun sonucunda gece ve gündüz oluşmaktadır.
Dünya’nın dönme ekseni 23 derece, 27 dakikalık bir açı ile eğik
durmaktadır. Bu durumdan ötürü iki yarım kürede farklı (zıt)
mevsimler yaşanmaktadır.
Güneş ışınları, Kuzey Yarım Küre’ye dik olarak geldiği anlarda,
Güney Yarım Küre’ye eğik bir şekilde gelmektedir. Güneş ışınlarının
dik geldiği anlarda yaz mevsimi yaşanırken eğik geldiği anlarda kış
mevsimi yaşanmaktadır. Dünya, Güneş etrafında dolandığı için bir
süre sonra Güneş ışınları bu defa Kuzey Yarım Küre’ye eğik, Güney
Yarım Küre’ye dik gelmektedir. Böylelikle Kuzey Yarım Küre kışı
yaşarken Güney Yarım Küre ise yaz mevsimini yaşamaktadır. Bu iki
durumun arasındaki zamanlarda da ilkbahar ve sonbahar
mevsimleri yaşanmaktadır.
Arjantin (Şubat)
Türkiye (Şubat)
Yukarıda verilen fotoğraflarda da görüldüğü gibi aynı ay içerisinde
Güney Yarım Küre'de yer alan Arjantin'de yaz mevsimi yaşanırken,
Kuzey Yarım Küre'de yer alan Türkiye'de kış mevsimi yaşanmaktadır.
Mevsimlerin Oluşum Tablosu
www.fensepeti.com
Elips şeklinde olan Dünya'mız, Kuzey ve Güney Yarım Küre olmak
üzere iki bölüme ayrılır. Türkiye, Dünya'nın Kuzey Yarım Küresinde
yer alır.
::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::
MEVSİMLERİN OLUŞUMU
:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::
Bu konu anlatımı seti Metin GÖKTÜRK tarafından hazırlanmıştır. Konu anlatım seti ve diğer setler için www.fensepeti.com sitesini ziyaret edebilirsiniz. 2017 ©
İKLİM
Geniş bir bölge içinde ve uzun yıllar boyunca değişmeyen, uzun bir
süre boyunca gözlemlenen sıcaklık, nem, hava basıncı, rüzgâr,
yağış, yağış şekli gibi meteorolojik olayların meydana getirdiği
ortalama hava koşullarına iklim denir.
İklim ile hava olayları genellikle birbirine karıştırılır. Oysa hava
olayları, belirli bir yerde ve kısa bir süre içinde etkin olan atmosfer
koşulları iken iklim, geniş bölgelerde ve çok uzun zaman için aynı
kalan ortalama hava şartlarıdır.
İklim, bir bölgenin hava olayları bakımından karakterini tayin eder.
Bu açıdan örnek vermek gerekirse, İç Anadolu Bölgesi'nde yer alan
Konya ilinde sıcak bir yaz gününde havanın bulutlandığını ve
birkaç gün üst üste yağmur yağdığını, diğer yaz günlerinin
çoğunun ise yağışsız geçtiğini düşünelim. Bu durumda, Konya
ilinde meydana gelen ve birkaç gün süren yağış "Hava Olayı" iken,
Konya ilinde yazların genellikle sıcak ve kurak geçmesi "İklim"
olayıdır.
Hava Olayları
İklim
Her bilimsel alanın olduğu gibi hava olaylarını ve iklim özelliklerini
inceleyen bilim dalları vardır.
Hava olaylarını inceleyen bilim dalına meteoroloji, bu alanda
çalışan bilim insanlarına da meteorolog denir.
Hava olaylarında olduğu gibi yeryüzünde, çeşitli bölgelerdeki iklim
özelliklerini inceleyen bilim dalına klimatoloji (İklim bilimi), bu
alanda çalışan insanlara da klimatolog (İklim bilimci) adı verilir.
İklim ve hava olayları arasındaki farkları aşağıdaki gibi sıralayabiliriz.
HAVA OLAYLARI
İKLİM
 Kısa sürede oluşan olaylardır.
Günlük, haftalık ve aylık gibi...
 Uzun sürede meydana
gelen
hava
olaylarının
ortalamasıdır.
 Dar bir alan için geçerlidir. Bir
il ya da ilçe gibi...
 Geniş bir bölgede geçerlidir.
Doğu Anadolu Bölgesi gibi...
 Bir hava olayı "tahmini"dir.
Gerçekleşmesi
ihtimal
dâhilindedir.
 İklimler kesinlik bildirir.
SERA ETKİSİ, KÜRESEL ISINMA VE KÜRESEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ
SERA ETKİSİ
Dünya atmosferi çeşitli gazlardan oluşur. Ayrıca küçük miktarlarda asal gazlar da bulunur. Güneşten gelen ışınlar (ısı ışınları, kısa dalgalı
ışınlar) atmosferi geçerek yeryüzünü ısıtır. Atmosferdeki gazlar yeryüzündeki ısının bir kısmını tutar ve yeryüzünün ısı kaybına engel olur.
(CO2 havada en çok ısı tutma özelliği olan gazdır.) Atmosferin, ışığı geçirme ve ısıyı tutma özelliği vardır. Atmosferin ısıyı tutma yeteneği
sayesinde suların sıcaklığı dengede kalır. Böylece nehirlerin ve okyanusların donması engellenmiş olur. Bu şekilde oluşan atmosferin ısıtma
ve yalıtma etkisine sera etkisi denir. Atmosfer cam seralara benzer bir özellik gösterir. Son yıllarda atmosferdeki CO2 miktarı hava
kirlenmesine bağlı olarak hızla artmaktadır. Metan, ozon ve kloroflorokarbon (CFC) gibi sera gazları çeşitli insan aktiviteleri ile atmosfere
katılmaktadır. Bu gazların tamamının ısı tutma özelliği vardır. CO2 ve ısıyı tutan diğer gazların miktarındaki artış, atmosferin ısının
yükselmesine sebep olmaktadır. Bu da küresel ısınma olarak ifade edilir. Bu durumun, buzulların erimesi ve okyanusların yükselmesi gibi
ciddi sonuçlar doğuracak iklim değişmelerine yol açmasından endişe edilmektedir.
İnsan faaliyetlerinin küresel ısınmaya katkısı; enerji kullanımında %49, endüstrileşmede %24, ormansızlaşmada %14 ve Tarımda %13’tur.
KÜRESEL ISINMA
Küresel ısınma, dünyadaki yaşamın sürdürüldüğü ekosistemlerin bütüncül yapısını tehdit eden, binlerce bitki ve hayvan türlerinin yok
olmasına neden olan, insan yaşamını etkileyen, aşırı sıcaklık, yangın, susuzluk, kuraklaşma gibi diğer meteorolojik afetlerin artmasına sebep
olan bir oluşumdur.
Küresel Isınmaya Neden Olan Etmenler
Dünyada nüfus yoğunluğunun aşırı bir şekilde artması, yoğun göç ve kentleşme hareketleri, yaşam standartlarının yükselmesi, Endüstri
Devrimi’den günümüze kadar yoğunlaşan sanayi üretimindeki artışların sonuçları olarak yaklaşık son 150 yıldır gittikçe artan ve aşırı
miktarda tüketilen petrol, kömür ve doğalgaz gibi fosil yakıtları ve arazi örtüsündeki değişimler nedeniyle, büyük miktarda zararlı gaz ve
parçacıkların atmosfere salınması, küresel ısınmaya neden olan en önemli etkenlerdir.
KÜRESEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ
İnsanın yaptığı ve hala da yapmakta olduğu tahribatın sonucu olarak toprak, su ile birlikte havanın bileşimi önemli ölçüde bozulmaktadır.
Hızla artan sanayi ve yerleşim bölgelerinde oluşan sera gazları ile cevre ve atmosfer büyük ölçüde kirlenmekte, havanın ısınma eğilimi
giderek artmaktadır. İnsan iklimi, iklim de insanı etkilemektedir. Bunun neticesinde insanlık, küresel iklim değişikliği problemi ile karşı
karşıyadır. Bu nedenle, insanların çeşitli faaliyetlerinden dolayı atmosferin kimyasal bileşeninin değişimi sonucu iklimde görülen
değişiklikleri azaltmak amacıyla, Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi yürürlüğe konulmuştur. Küresel ısınma, atmosferde
artan sera gazlarının potansiyel etkilerinden sadece birini ifade eden bir terimdir.
Küresel İklim Değişikliğinin Belirtileri
Son yıllarda küresel iklim değişikliğinden dolayı hava ve iklim parametrelerinde gözlenen değişimler şunlardır:








Buharlaşma ve yağmur miktarının artması.
Yağmurun büyük kısmı sağanak şeklinde olması.
Tundraların erimesi. (Kuzey Kutbu Bozkırı)
Mercanların beyazlaşması.
Buzulların erimesi.
Denizdeki buzulların küçülmesi ve deniz su seviyesinin yükselmesi.
Orman yangınlarının artması.
Fırtına ve sel hasarlarının artması.
Türkiye'de Olası Etkileri
Küresel iklim değişikliğinden Türkiye olumsuz şekilde etkilenecektir. Bu olumsuzluklar hazırlanan çeşitli senaryolara ve IPCC
projeksiyonlarına göre Türkiye'nin de içinde bulunduğu enlemlerde, sıcaklıklardaki artışların; yağış rejiminde değişmeler, deniz suyu
seviyesinde yükselmeler ve toprak su içeriğinde önemli azalmalar şeklinde olacağı tahmin edilmektedir. Bunların sonuçları aşağıda
özetlenmiştir.
 Yazın yağışlarda büyük azalma olacak, buharlaşma artabilecek,
 Yağışların mevsimsel dağılımı ve şiddeti değişecek, ani sellerde artışlar olabilecek,
 1987 den beri ortalamanın altında gerçekleşen kar örtüsü, daha da azalabilecek,
 Akım, miktarları azalacak ve pik zamanları değişebilecek,
 Kuraklığın sıklığı ve şiddeti artabilecek.
Kaynak: Yukarıdaki yazı M. Tamer ÖZMEN'in "Sera Gazı-Küresel Isınma ve Kyoto Protokolü" yazısından derlenmiştir.
:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: Konu Anlatımları İçin: www.fensepeti.com ::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::