Sinir Sistemi Merkezi Sinir Sistemi

KONU: Denetleyici ve Düzenleyici Sistem
Vücudumuzda bir dakika içerisinde sayamayacağımız
kadar çok şey gerçekleşir. Bu olayların uyum ve kontrollü
gerçekleşmesi gereklidir. Duyuları algılamak , düşünmek,
yürümek, konuşmak gibi bir çok olay aynı anda ve
birlikte gerçekleşir. Vücudumuzdaki sistemlerin düzenli,
uyumlu ve sorunsuz olarak çalışmasını denetleyici ve
düzenleyici sistemimiz sağlar.
Denetleyici ve düzenleyici sistem= Sinir Sistemi +
İç salgı bezleri
Sinir Sistemi
Sinir sistemimiz vücudumuzdan ve çevreden aldığı bilgileri
değerlendirir, bunlara uygun cevaplar oluşturur ve böylece
vücudumuzun düzenli ve uyumlu bir şekilde çalışmasını sağlar.
Sinir Sistemi
Merkezi Sinir Sistemi
Çevresel Sinir Sistemi
Merkezi Sinir Sistemi
Merkezi sinir sistemi, beyin, beyincik, omurilik soğanı ve
omurilik olarak ayırabilir.
Beyin
Beyincik
Omurilik Soğanı
Omurilik
7. Sınıf Fen ve Teknoloji
Beyin: Vücudumuzun öğrenme, hafıza ve yönetim merkezidir.





Duyu organlarımızdan gelen bilgileri değerlendirir.
Konuşma ve istemli hareketlerimizin gerçekleşmesini sağlar.
Acıkma, susama, uyku ve uyanıklık gibi olayları düzenler.
Kan basıncımızı ve vücut sıcaklığını ayarlar.
Merkezi sinir sistemimizdeki diğer organların yardımıyla
organlarımızın ve sistemlerimizin çalışmasını düzenler.

Beyincik ve omurilik soğanı beynin bölümleridir.
Beyincik: Vücudumuzun hareket ve denge merkezidir. Kol ve
bacaklardaki kasların birbiriyle uyumlu çalışmasını düzenleyerek
hareketin dengeli olmasını sağlar.
Omurilik Soğanı: Beyin ve diğer vücut organları arasındaki
bağlantıyı sağlar. Omurilik soğanı, isteğimiz dışında çalışan iç
organların kontrol merkezidir.
 Solunum, dolaşım, boşaltım ve sindirim sisteminin
çalışmasını düzenler.
 Nefes alma, yutma, öksürme, çiğneme, hapşırma ve kusma
gibi olayları kontrol eder.
Omurilik: omurilik soğanından başlayıp kuyruk sokumuna kadar
uzanır. Omurilik, omurga içerisinde yer alan bir sinir kordonudur.
 Beyinle diğer organlar arasındaki bilgi iletimini sağlar.
 Refleks davranışlarımızı gerçekleştirir.
Sinir sistemimiz, vücudumuzu ağ gibi saran milyarlarca
sinirden meydana gelir. Bu sinirleri, yandaki resimde
görülen binlerce sinir hücresi (nöron) oluşturur.
yandaki şekilde görüldüğü gibi omuriliğimiz
omurgamızı oluşturan kemiklerin içerisinde
bulunur. Böylece omuriliğimiz dış etkilerden
korunmuş olur.
Çevresel Sinir Sistemi
Merkezi sinir sistemi dışında yer alan milyonlarca sinir, çevresel sinir
sistemini oluşturur. Çevresel sinir sistemi, merkezi sinir sistemi ile
organlar arasındaki iletişimi sağlar.
Sinirlerin bilgi taşıma özelliği sayesinde, çevremizde ve vücudumuzda
meydana gelen değişimler hakkında hızlı bir şekilde bilgi ediniriz.
Sinirleri telefon kablosuna benzetebiliriz. Telefon kabloları gibi
sinirlerde bilgi toplayarak vücudumuzdaki iletişimi sağlar.
V
İç Salgı Bezleri
İç salgı bezleri, vücudumuzdaki sistemlerin çalışmasını denetlenmesini
ve düzenlenmesinde sinir sistemine yardımcı olur. İç salgı bezleri bu
görevlerini yavaş ve uzun süreli olarak gerçekleştirir. İç salgı bezlerinin
ürettiği özel yapılı salgılara hormon denir. Hormonlar organların
çalışmasını düzenler
Hormonların Özellikleri




Refleks Oluşumu

Hücrelerdeki golgi organelinde sentezlenir.
Her hormonun kimyasal yapısı farklıdır ve farklı etkiye
sahiptir.
Her hormon vücutta belli bir süre görev yapar.
Hormonlar kan yoluyla vücutta dağılır ve belli hedef yapıları
uyarır.
Görevi biten hormonlar parçalanarak vücuttan uzaklaştırılır.
Vücudumuza dışarıdan gelen güçlü uyarılara karşı ani ve hızlı
hareketlerle tepki göstermesine refleks denir. Refleksler omurilik
tarafından kontrol edilir ve istemsiz olarak gerçekleşir.
Refleksler hızlı ve sürekli olarak gerçekleşir ve vücudun
kendisini savunmasını sağlar. Refleks doğuştan gelen ve
sonradan kazanılan olmak üzere ikiye ayrılır.
Hipofiz
Tiroit
Doğuştan Gelen Refleks: Bütün insanlarda ortak olarak bulunan
refleks çeşididir. Genetik olarak nesilden nesile aktarılır.
Örnekler;
 Yanan bir muma yaklaştırılan elin geri çekilmesi
 İğne batan ayağın yukarı kaldırılması
 Göz bebeğinin loş ışıklı ortamda büyümesi, çok ışıklı
ortamda ise küçülmesi
 Yüksek ses etkisinde irkilme
 Yeni doğan bebeğin annesini emmesi
 Diz kapağına vurulduğunda, ayağın hareket etmesi
 Göze bir cisim yaklaştığında göz kapaklarımızın hemen
kapanması
 Öksürme ve hapşırma
Pankreas
Böbrek Üstü
Testisler
Sonradan Kazanılan Refleksler: Öğrenme etkisi ile
sonradan kazanılan refleks çeşididir. Önce istemli olarak
yapılır ve sonra alışkanlık hareketi olarak istemsiz hale
dönüşür. Kalıtsal değildir ve nesilden nesile aktarılmaz.
Örnekler;
 Araba ve bisiklet kullanma
 Limon görüldüğünde ağzın sulanması
 Müzik eşliğinde bilinen bir dansın yapılması
 Suda düzenli olarak yüzülmesi
 İp ve iğneyle örgü örülmesi
7. Sınıf Fen ve Teknoloji
Yumurtalık
Hipofiz Bezi
Kafatası içinde beynin alt kısmında yer alır. Sinir sistemi ile bağlantısı
olan en önemli iç salgı bezidir.
 İç salgı bezi ile sinir sistemi arasındaki uyumu sağlar.
 Diğer iç salgı bezlerinin çalışmasını kontrol eder.
 Büyüme hormonunu salgılar. Büyüme hormonu vücudun
yaşla orantılı olarak büyümesini sağlar.
 Büyüme hormonu normalden fazla salgılandığında devliğe,
az salgılandığında cüceliğe neden olur.
www.sbsfenci.com
KONU: Denetleyici ve Düzenleyici Sistem
Eşeysel Bezler
Tiroit Bezi
Boyunda gırtlağın hemen üzerinde yer alır. Üzerinde çok
sayıda kan damarı vardır.
 Tiroksin adı verilen hormonu salgılar.
Tiroksin: Vücut hücrelerindeki oksijenli solunumun
hızlanmasını uyarır. Bu hormon, büyüme, gelişme, ve
vücudumuzdaki kimyasal olayların düzenlenmesinde rol
oynar.
 Yetersiz iyot alınması durumunda, tiroit bezi
şişerek guatr hastalığının oluşmasına neden olur.
Ergenlik döneminden sonra aktif hale geçen özel salgı bezleridir.
Erkek ve dişi bireylerde farklı hormon salgılanmasında görev
yaparlar. Erkek eşey bezi testisler, dişi eşey bezi ise yumurtalıklardır.
Yumurtalık: Salgıladığı hormonlarla ergenlik döneminde dişilere
özgü özelliklerin oluşmasını sağlar. Dişi üreme hücresi olan
yumurtaların üretilmesini sağlar.
Testis: Salgıladığı hormonlarla ergenlik döneminde erkeklere özgü
özelliklerin oluşmasını sağlar. Erkek üreme hücresi olan spermlerin
üretilmesini sağlar.
Böbrek Üstü Bezi
Böbreklerin üstünde bulunan bir çift bezdir. Böbreğin
yapısı ile bir ilişkisi yoktur. Adrenalin isimli hormonu
salgılar.
Adrenalin:
Vücuttaki genel metabolizmanın hızlanmasını sağlar.
Korku, coşku, heyecan ve öfke anında metabolizmayı
hızlandırır. Adrenalin etkisiyle solunum, dolaşım,
boşaltım olaylarının hızı da artar.
Soru-1-2008 SBS
Pankreas
Karın boşluğunda, midenin altında bulunan bir organdır.
Hem iç hem de dış salgı bezi olarak görev yapar. Sindirim
kanalına enzim ve kana da hormon salgılar. Ürettiği
hormonlar kan şekerini belli bir seviyede kalmasını
sağlar.
Glukagon: Kas ve karaciğerde depolanan şekerin
sindirilerek kana geçmesini sağlar. Böylece kandaki
şeker oranının artmasına neden olur. Uzun süreli açlık
durumunda ve sportif etkinlik sonucu kandaki glukagon
miktarı artar.
İnsülin: Kandaki şekerin fazlasının kas ve kas ve
karaciğere geçerek depolanmasını düzenler. Böylece
kandaki şeker oranının düşmesine neden olur.
Yemekten sonra kandaki insülin miktarı artabilir.
Kandaki şeker
Glukagon
İnsülin
Zaman
7. Sınıf Fen ve Teknoloji
ÇÖZÜM:
Soruda adrenalin hormonunun artması beklenir demektedir. O halde
kişide, korku, heyecan, mutluluk ve öfkenin olması gerekmektedir.
Şıklar incelendiğinde D şıkkında aşırı sevinç var. O halde D şıkkında
adrenalin hormonunun artması beklenir. Cevap D seçeneği
V
Soru-2-2009 SBS
Soru-3-2010 SBS
ÇÖZÜM:
tabloda yavaş büyüme sebepleri işaretlenmiştir. Büyüme hormonu
hipofiz bezi ile ilgilidir. O halde Ayşe ve Mustafa’ya büyüme
hormonu verilebilir. Doğru cevap C seçeneğidir.
ÇÖZÜM
Hipotezin doğru olması için sadece gözleri açık iken
ağzının sulanması gerekmektedir. Doğru cevap D
seçeneğidir.
7. Sınıf Fen ve Teknoloji
www.sbsfenci.com