ANADOLU`DA T RKLER (X)

ANADOLU’DA TÜRKLER (X)
Sarayın tabak-çanakları ve oyunları
18.nci yüzyıla girerken, Osmanlı İmparatorluğu tam bir ‘çöküş’ün eşiğindedir.
Fransa, İstanbul’daki Büyükelçisi Châteauneuf aracalığıyla, 400 000 kişilik
ordusuyla Almanya’ya gireceğini Sadrazam Tekirdağlı Bekri Mustafa Paşa’ya
bildiriyordu.
Bekri Mustafa’dan önce, Köprülü’nün damadı Abaza Siyavuş Paşa
yeniçerlerce öldürülmüş eşi ve kızkardeşinin burunları kesilmişti. Saraya ‘halifelik
bayrağı’ asılarak askerlerin barbarlığı önlenebilmiş ve yerine gelen Ayaşlı Nişancı
İsmail Paşa ise görevde ancak 2 ay kalabilmişti.
Saray’da bunlar olurken, Belgrad, Bavyera tarafından alınacak (1688),
Avusturya, Venedik ve Polonya ‘kabul edilmez’ koşullar öne süreceklerdir. II.
Süleyman’ın yapacağı birşey yoktu. Edirne’de toplanan ‘Divan’, çareyi Köprülü Fazıl
Musrafa Paşa’nın atanmasında bulacaktır (1689-1691).
Fazıl Mustafa Paşa’nın ilk işi sarayın altın ve gümüş tabaklarını eritip, saray
halkını ‘bakır tabaklar’ kullanmaya zorlamak olacaktır. Çünkü bir ‘sefer yapmak’ şöyle
dursun, varolan yerler de birer birer elden çıkıyordu ve hazine ‘70 cente muhtaç’
durumdaydı.
Sonra askere dönüp şöyle diyecekti; “Almanlar’a karşı koymak görevi bana
verildi. Zorla peşimden gelecek bir tek asker istemiyorum. Askerî hizmet bir ‘gönül
işi’dir, ki din yolunda dinsizlerin kovulmasına katılmak istemeyenler evlerinde kalıp
başarı için dua edebilirler; ancak sefere katılanlar da karşılığını Sultan’dan
alacaklardır”.
Sadrazam’ın bu fermanı askerler arasında ve özellikle de Anadolu’da yankısını
bulacaktı. Böylece Köprülü Fazıl Mustafa Paşa, kendinden önceki sadrazamların
‘zorla’ toplayamadığından fazla bir orduyu toplamayı becerecekti.
Fazıl Mustafa Paşa’yla, Osmanlı literatürüne, ‘Nizam-ı Cedid’ terimi de girmiş
olacak ve bu ‘yeni düzen’de, Osmanlı topraklarında yaşayan hristiyan uyruklular için
‘Devlet’in tarafsızlığı kabul edilmiş olacaktır.
Osmanlı’da
ticaretin
serbestleştirilmesi
ve
tüm
kısıtlayıcı
hükümlerin
kaldırılması, ilk kez Fazıl Mustafa Paşa tarafından uygulamaya konulacaktır. Yani,
daha önce sadece hristiyan uyruklulara tanınan ‘ticaret’ ayrıcalığı kaldırılacak ve
müslümanların ticaret yapmaları da sağlanacaktır.
Mustafa Fazıl Paşa’nın bu ‘yenilikler’i başta Rumlar olmak üzere tüm hristiyan
kökenli reayının
sempatisini kazanacak ve
Mora’nın
Osmanlı’da
kalmasını
sağlayacaktı.
Ardından Belgradı geri alacak (1690), o arada II. Süleyman ölüp II. Ahmet
tahta çıkacaktır ( 23 Haziran 1691).
Osmanlı Ordusu, 19 Ağustos’ta Kutasal İmparatorluk Ordusu’yla Belgrad’ın
kuzeyinde Salankemen (Novi Sad)’de karşılaşacak ve Mustafa Fazıl Paşa savaş
meydanında ölecektir.
Osmanlı Avrupa’da yenilirken, müslüman dünyasında kazanıyor değildi.
Padişah’ın Arap emirlerine ödemesi gereken paralar ödenmediği için, Mekke emiri,
hac ziyaretini yapmakta olan hacıları soyacak ve onları köle diye satışa çıkacaraktır.
Dışarıda bunlar olurken, II. Ahmet ölecek ve Sadrazam Sürmeli Ali Paşa ve
Şeyhülislam Divanı toplayıp, Ahmet’in üç yaşındaki oğlunu tahta çıkarmak için
çoğunluk aramaktaydılar, ki silahtarağa ve siyavuşbaşı Divan’a gelip, IV. Mehmet’in
oğlu II. Mustafa’nın
1695).
Sultan olarak kendilerini beklediğini söyleyeceklerdi (Ocak
(Sürecek)
Habip Hamza Erdem