vücudumuzdaki sistemler

advertisement
VÜCUDUMUZDAKİ SİSTEMLER
»Destek ve Hareket Sisteminin Sağlığı
Futbol Topu
Küçük Ercan’ın kardeşi olmuştu. Bu ilk önce
onun hiç hoşuna gitmemişti. Çünkü anne ve
babasının artık onu daha az seveceklerini
düşünmüştü. Bunu hisseden anne ve babası
Ercan’la konuşup durumun böyle olmayacağını
anlatmışlardı. Ercan artık kardeşini çok seviyor
ve sürekli onunla oyunlar oynamak istiyordu.
Fakat kardeşinin kendisi gibi her oyunu
oynayamayacağını fark etti ve annesine
‘kardeşim neden benim gibi topa vuramıyor?’
diye sordu.
Sizce; Ercan’ın kardeşinin topa vuramamasının sebebi ne
olabilir??
Çizgili
kas
Düz
kas
Eklem
Kıkırdak
*
Kalp
kası
DESTEK VE HAREKET
SİSTEMİ
‘den oluşur
KEMİK
EKLEM
KAS
‘in çeşitleridir
‘in çeşitleridir
‘ın çeşitleridir
kısa
kemik
uzun
kemik
yassı
kemik
oynar
eklem
yarı
oynar
eklem
oynamaz
eklem
düz
kas
çizgili
kas
kalp
kası
ETKİNLİK
Kemiğe Yakından Bakalım
Araç –Gereç ve Malzemeler
• Büyüteç
• Eldiven
• Koyun kol kemiği(boyuna ikiye kırılmış)
Haydi Yapalım
1.Sınıfta dörder kişilik gruplar oluşturunuz.
2.Koyun kol kemiğinin dış görünüşünü inceleyiniz. Gözlemlerinizi
not ediniz.
3.Kemiğin iç yapısını ve baş kısımlarını büyüteçle inceleyiniz.
Gözlemleyebildiğiniz yapıları yazmaya çalışınız.
Soruları Yanıtlayalım
• Kemiğin dış görünüşünü incelediğiniz
zaman hangi yapıları gözlemlediniz ?
• Kemiğin iç kısmında hangi yapıları
gözlemlediniz ?
İskeletimizi oluşturan kemikler embriyo döneminde
kıkırdak yapıdadır. Embriyo gelişip yetişkin bir birey
olduğunda iskelette biriken fosfor, kalsiyum,
magnezyum gibi mineraller kıkırdağın sertleşmesini
yani kemikleşmesini sağlar. İskeletimizi oluşturan
kemiklerin şekillerine göre uzun, kısa ve yassı olmak
üzere üç gruba ayrıldığını biliyorsunuz.
kırmızı kemik iliği
Sert kemik doku
Kemiğin
dış
kısmı
kemik zarı adı verilen
bir zarla çevrilmiştir.
Kemik zarı, kemiğin
enine büyümesi ve
onarılması ile görevlidir.
Yandaki
resimde
gördüğünüz
uzun
kemiğin uç kısmındaki
şişkin kısımlara baş, iki
baş arasında kalan
kısma ise gövde adı
verilir.
kırmızı kemik iliği
Sert kemik doku
Baş kısmında ince
tabaka halinde sert
kemik dokusu, sert
kemik
dokunun
altında ise gözenekli
yapıya
sahip
süngerimsi
kemik
doku bulunur. Sert
kemik
doku
tüm
kemiklerin dış kısmını
sarar.
Süngerimsi doku, yapısında
düzensiz boşluklar bulunan
gözenekli bir yapıya sahiptir.
Bu nedenle kemiklerin hafif
ve esnek olmasını sağlayarak
hareketi
kolaylaştırır.
İçerisinde kırmızı kemik iliği
bulunur. Kırmızı kemik iliğinin
görevi
kan
hücreleri
üretmektir.
Kemiğin gövde kısmı sert
kemik
dokudan
oluşur.
Kemiğin güçlü ve sağlam
olmasını
sağlar.
Uzun
kemiklerde
sert
kemik
dokunun ortasındaki kanalda
sarı ilik bulunur. Sarı iliğin
görevi yağ depolamaktır.
Ayrıca
gerektiğinde
kan
hücreleri de üretir.
Kemiğin eklem yapan dış
yüzeyleri kıkırdak tabakası ile
örtülüdür.
Buna
eklem
kıkırdağı
denir.
Eklem
yüzeyinde
olduklarından
kemiklerin
hareketini
kolaylaştırır. Kemiğin boyca
uzamasına yardımcı olur.
ETKİNLİK
Kemiğe Ne Olacak?
Araç – Gereç ve Malzemeler
• Tavuk bacağı kemiği(çiğ, 2 adet)
• Sirke(1 su bardağı)
• Su(1 su bardağı)
• Cam kavanoz(kapaklı 2 adet)
• Büyüteç
• Eldiven
Haydi Yapalım
1. Eldivenlerinizi giyiniz. Tavuğun bacak kemiklerini ellerinizle bükmeye
çalışınız. Büyüteçle inceleyiniz. Gözlemlerinizi not ediniz.
2. Cam kavanozlardan birine suyu, diğerine sirkeyi koyunuz.
3. Kavanozlara birer kemik koyarak kapağını kapatınız. 5-7 gün
bekletiniz.
4. Sudan ve sirkeden çıkardığınız tavuk bacak kemiklerini yıkayınız. Daha
sonra bu kemikleri ellerinizle bükmeye çalışınız. Büyüteçle inceleyiniz.
Gözlemleri yazınız.
Soruları Yanıtlayalım
1. Kemikleri sirke ve suda bekletmeden bükebildiniz
mi? Neden?
2. Sirke kemiğin hangi özelliğini değiştirmiştir?
Kemikler, sert kemik dokusunun yanı sıra
süngerimsi doku nedeniyle esnek bir yapıya da
sahiptir. Etkinlikte sirke içerisinde bekletilen
kemiğin kolayca bükülebildiğini gözlemlediniz.
Bunun nedeni, sirkenin kemiğin yapısında
bulunan ve kemiğe sertlik veren maddelerden
biri olan kalsiyumu kemikten uzaklaştırmasıdır.
Bebekken 270’ten fazla kemiğimiz
varken, büyüdükçe bunların bazıları
birbirleriyle kaynaşarak sonunda
sadece 206 kemikle kalırız.
Vücudumuzdaki en ufak kemik
kulağımızdaki üzengi kemiğidir.
Sadece 1,98-4,3 mg ağırlığına
sahip olan bu kemik 2,5-3,3 mm
uzunluğunda olup bir pamuk
lifinden daha incedir.
masal
kahramanı
olan
Pinokyo’yu biliyor musunuz? Bu
hayali
kahraman
tahtadan
yapılmış bir kukladır. Ellerini ve
ayaklarını bükemez. Bu nedenle
de rahatça yürüyemez.
Bir
Siz de Pinokyo gibi dirseğinizi ve
dizlerinizi
bükmeden
yürümeyi
deneyiniz. Bu şekilde yürümek kolay
olur mu ?
ETKİNLİK
Eklemlerimiz
Araç-gereç ve Malzemeler
• Renkli karton
• Kalem
Haydi yapalım
1. Sınıf gruplara ayrılır.
2. Renkli kartonlar gruplara dağıtılır.
3. Gruplar elindeki kartonlara vücutlarındaki eklemleri
yazar.
4. Her gruptan bir sözcü yazdıklarını sınıfa sunar.
Soruları Yanıtlayalım
1. Vücudumuzun nerelerinde eklemler bulunuyor?
Kemiklerin birleştiği yerlerde hareket etmemize
yardımcı olan eklemler bulunur. Bunlardan bir kısmı
hareketlidir. Örneğin el ve ayak bileğimizdeki eklemler
oynar eklemlerdir. Yani her yöne hareket edebilir.
Omur kemiklerimizde bulunan eklemlerin
ise hareketleri el ve ayak bileklerimizdeki
eklemlere göre sınırlıdır. Bunlara yarı oynar
eklemler denir.
Beyni koruyan kafatasında bulunan kemikler ise
birbirine öyle bağlıdır ki hareket etmeleri mümkün
değildir. Dolayısıyla buradaki kemiklerin birleştiği
yerdeki eklemler hareketsizdir. Bu nedenle bunlara
oynamaz eklemler denir.
Kemikler,
eklem
yerlerinden
yandaki
şekildeki gibi birbirine
bağlanır. Kol ve bacaktaki
gibi oynar eklemlerin
eklem boşluğunda, iki
kemiğin
birbirine
sürtünmesini engelleyen
eklem sıvısı vardır. Bu sıvı,
kemiklerin
birbiri
üzerinden
kayarak
kolayca hareket etmesini
sağlar
ve
kemiklerin
aşınmasını önler.
Etkinlik
1. Aşağıdaki resimde kemik çeşitleri verilmiştir. Hangi
simgenin hangi kemik çeşidine ait olduğunu gösteriniz.
………………………
………………………
………………………
………………………
2.Aşağıdaki kutucuklarda verilen kavramları
doğru şekilde eşleştiriniz.
El bileğimizdeki
eklemler
Oynamaz eklemler
Kafatasındaki
eklemler
Sarı ilik
Kemiğin enine
büyümesini sağlar
Süngerimsi kemik doku
Yağ depolar
Kan hücreleri üretir
Omur
kemiklerimizdeki
eklemler
Kemiğe esneklik
sağlar
Oynar eklemler
Kemik zarı
Yarı oynar eklemler
Kırmızı kemik iliği
Bilek Güreşi
Sedat, çizgi film izlemek için televizyonu açmıştı.
Karşısına bilek güreşi sporunu gösteren bir kanal çıktı.
Orada bilek güreşi yapan sporcuları gördü. Babasını
çağırıp ‘ baba bu amcalar çok mu yemek yemiş? Kolları
senin kollarından ne kadar büyük?’ diye sordu. Sizce
babası Sedat’a ne cevap vermiştir?
Destek ve hareket
sistemimizde hareketimizi
sağlayan yapılar sadece
kemikler ve eklemler midir?
ETKİNLİK
Karıştıralım
Araç-Gereç ve Malzemeler
• Kese kağıdı
• Renkli kartonlar
Haydi Yapalım
1.Öğrencileri gruplara ayırıp birer renkli karton
dağıtınız.
2. Kaslarla ilgili bildikleri şeyleri ellerindeki
kartonlara yazmalarını isteyiniz.
3.Daha sonra bu yazdıklarını elinizdeki kese
kağıdına atmalarını isteyiniz.
4.Öğrencilerin yazdıklarını okuyunuz.
Çizgili
kas
Düz kas
Örnektir
Örnektir
Kol ve bacaktaki
kaslar
Mide ve bağırsak gibi iç
organlar
Çeşididir
Kalp kası
Örnektir
Kalpteki kaslar
Harekete
yardımcı olan
diğer yapılarda
kaslardır.
Vücudumuz
kaslarla kaplıdır.
Kaslar yapılarına,
bulundukları
yerlere ve kasılma
biçimlerine göre
üç gruba ayrılırlar.
1) ÇİZGİLİ KASLAR:
İskeletimizin üzerini
kaplayan kaslardır.
İsteğimizle çalışır.
Örneğin baş, kol, bacak,
parmak, göz kapağı ve
göğüs kafesi kasları
çizgili kaslardır.
Çizgili kasların diğer adı da iskelet kasıdır.
2)DÜZ KASLAR: Mide, bağırsak, dalak, idrar torbası
gibi iç organlarımızın yapısında bulunan kaslardır.
İsteğimiz dışında hiç durmadan çalışırlar. Örneğin,
soluk alıp vermemize yardımcı olan kaslar düz
kaslardır.
3) KALP KASI: Adından da anlaşılacağı gibi kalbimizi
oluşturan kaslardır. Çizgili olmalarına rağmen isteğimiz
dışında çalışırlar. Yani yapısal olarak çizgili kaslara
benzese de çalışma prensibi olarak düz kasa benzer.
KASLARIN ÇALIŞMA PRENSİBİ
Kaslarımız kasılıp gevşeyerek hareket etmemizi sağlar.
Hareketimizi sağlayan kaslardan bazıları çiftler halinde ve zıt
yönde çalışır. Buna örnek olarak kol ve bacak kaslarımızı
verebiliriz. Çiftler halinde çalışan kasların aynı yönde kasılıp
gevşeyeni de vardır. Buna da örnek olarak gülmemizi,
konuşmamızı sağlayan kasları verebiliriz.
Hareketlerimizi
kontrol
etmemiz zıt yönlü çalışan
kasların, aynı anda kasılıp
gevşemesine
bağlıdır.
Ayrıca kasılıp gevşeme
sayesinde
yediğimiz
besinler
bağırsaklar
boyunca ilerler. Kalp tüm
vücudumuza
kan
pompalar.
Göz kası tüm vücudun en
hızlı tepki gösteren
kasıdır.
İnsan vücudundaki en
güçlü kas ise dilde
bulunmaktadır.
Yüzümüzde 60 adet kas
vardır. Gülümsemek kaşları
çatmaktan daha kolaydır.
Gülümsemek için 20 kası
çalıştırmamız gerekirken,
kaşlarımızı çatmak için 40’ın
üstünde kası çalıştırmamız
gerekir.
DESTEK VE HAREKET SİSTEMİNİN SAĞLIĞI
Destek ve hareket sisteminin
sağlıklı olabilmesi için onu
oluşturan yapıların da sağlıklı
olması gerekir. Sağlam bir
iskelete ve kaslara sahip
olabilmenin en önemli koşulu
dengeli beslenmedir.
Kemiklerin ve kasların gelişmesi için
protein, kalsiyum, fosfor ve D vitamini
içeren besinlerle beslenilmelidir
ETKİNLİK
Hareketlerimiz
Haydi yapalım
1.Sınıftan iki öğrenci tahtaya alınır.
2.Öğrenciler üzerinden doğru ve yanlış oturuş
şekilleri gösterilir.
Soruları Yanıtlayalım
1.Doğru oturuş şekilleri nasıldır?
Hatalı hareketler kemiklerin sağlıklı gelişmesini
engeller. Yanlış duruş ve oturuşlar sonucunda
vücutta çeşitli şekil bozuklukları ortaya çıkar.
Örneğin, sırasında eğik oturan bir çocuğun
omurgası zamanla eğilecektir. Bu oturuş
biçimiyle sıraya daha yakın bakacağından,
gözlerinin bozulma ihtimali de fazladır.
Ağır yükler kaldırırken dizlerin bükülmesi gerekir.
Böylece destek ve hareket sistemimiz olumsuz yönde
etkilenmeyecektir.
Sadece sağlıklı ve dengeli beslenmek kasların
gelişmesi için yeterli değildir. Kasların gelişmesi
için düzenli spor da yapılması gerekir. Koşmak,
yürümek ya da basketbol oynamak
kemiklerimizi güçlendirir.
Kemiklerimiz herhangi bir darbe,
düşme ya da zorlamalar sonucu
kırılabilir. Kırılan kemik genellikle
alçıya alınarak tedavi edilebilir.
Çocukların kemikleri yetişkinlerden
daha kolay iyileşir. Kırık bir kemiğin
iyileşmesi için çocuklarda 6 hafta
yeterli olurken, yetişkinlerde 3-5 ay
gerekmektedir.
ETKİNLİK
Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri doldurunuz.
1. …………, kemikler ve eklemler ile birlikte destek ve hareket
sistemimizi oluştururlar.
2. Kemiklerimizi saran kaslarımıza ………………… ……… denir.
3. …………….. …….. kanı vücuda pompalamada görev alır.
4. Çizgili kaslar ………………. ile çalışır.
5. İsteğimiz dışında çalışan kaslar ………………………ve
………………………..dır.
6. Kaslarımız birbiriyle …………….yönlü çalışır.
7. Destek ve hareket sisteminin sağlığı için ……………..
………………gerekir.
8. İç organlarımızda bulunan kaslar …………….kaslara örnektir.
9. Destek ve hareket sistemimizin sağlıklı olması için sırada
………… oturmamız gerekir.
10. Kaslarımızın gelişmesi için ………………… yapmamız gerekir.
TEŞEKKÜR EDERİM
Download