Küresel Ozon Gözlem Ağı ve Türkiye

OZON ÖLÇÜMLERİNE BAŞLANMASININ NEDENLERİ
Birleşmiş Milletler Teşkilatı ve Dünya Meteoroloji Teşkilatı, üyelerine kendi kuruluş
amaçları doğrultusunda belirli yükümlülükler getirmektedir. Bu iki teşkilatın ortak
amaçlarının başında; dünya üzerinde insanların temiz ve güvenli bir çevrede yaşamalarını
sağlamak ve çeşitli faaliyetler (gerek sanayi ve gerekse insan aktiviteleri) sonucu oluşan
zararlı etkilerin en aza indirgenmesi gelmektedir.
Dünya milletleri bu amaca yönelik olarak küresel boyutta, doğrudan veya dolaylı
olarak atmosferin bileşimini bozan insan etkinliklerinin iklim üzerindeki olumsuz etkilerini en
aza indirgemek amacıyla, 1992 yılında Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve
Sözleşmesi'ni imzaya açmışlardır. Sözleşme 21 Mart 1994’te yürürlüğe girmiştir. Bugüne
kadar aralarında Türkiye’nin (24 Mayıs 2004) de bulunduğu 191 ülke tarafından
imzalanmıştır.
Küresel atmosferin korunmasına yönelik olarak, insan aktiviteleri sonucu atmosfere
salınan zararlı gazların neden olduğu sera etkisinin tespit edilmesi ve azaltılmasının önemi
giderek artmıştır. Bu gazların ve bileşenlerinin Güneş ışınları yardımıyla ozonla tepkimeye
girerek ozon tabakasındaki ozon yoğunluğunu azaltması ve bunun sonucunda yer yüzeyine
ulaşan zararlı UV-B ışın miktarının artması insan sağlığını tehdit eder boyuta ulaşmıştır.
Tüm bu zararlı gazların tespit edilmesi, üretimlerinin sınırlandırılması veya
durdurulması, yerlerine yeni alternatiflerin bulunması amacıyla dünya devletleri ilk olarak
Ozon Tabakasının Korunmasına Dair Viyana Sözleşmesi’ni (1985), daha sonra Ozon
Tabakasını İncelten Maddelere Dair Montreal Protokolü’nü (1987) imzaya açmışlardır.
Türkiye, Dünya Meteoroloji Teşkilatı’nın bir üyesi olarak 19 Aralık 1991 tarihinden
itibaren resmen taraf olarak Sözleşme ve Protokol’de belirtilen yükümlülüklerini yerine
getirmeye başlamıştır.
Bu yükümlülükler üye ülkelere, kendi Ulusal Meteoroloji Teşkilatları bünyesinde
gerekli birimleri oluşturarak, ozon ölçümlerini yapmayı, küresel olarak yapılmakta olan ozon
ölçümlerine katkıda bulunmayı zorunlu kılmaktadır. Meteoroloji Genel Müdürlüğü de bu
sorumluluğun bilinciyle ''Türkiye'de Atmosferik Kirliliğin Ozon Konsantrasyonuna Etkisi''
konulu proje kapsamında 1993–1998 tarihleri arasında Devlet Planlama Teşkilatı’ndan aldığı
maddi destekle, 13 Ocak 1994 tarihinden itibaren bu ölçümlerine başlamış ve halen de devam
ettirmektedir.