Meslek İçi Eğitim TTK 1. Bölüm Yard.Doç.Dr.Zekeriya ARI

Yrd. Doç. Dr. Zekeriyya ARI
Uludağ Üniversitesi
Hukuk Fakültesi
1
TMS--Vergi İlişkisi
TMS
Muhasebe Vergi Usul Kanununa ve vergi
mevzuatına göre tutulamaz. Muhasebe vergi için
tutulmaz. Vergi verilerini ve sonuçlarını bu
suretle tutulan muhasebeye dayandırır.
Yıl sonu finansal tablolarının TMS’ye uygun
olarak hazırlanması gerekir. Daha açık belirtmek
gerekirse, ilke vergi menfaatini gözetmeye ve
korumaya yönelik vergi ilkelerini kapsam dışı
bırakır
YTK m. 78/I’de öngörülen ilkelerden ayrılmak
için gerekli haklı
haklı nedenlerin de vergi
kanunlarıdan doğmaması gerekir
2
Defterlerde neden yeni bir düzen?
Türkiye Muhasebe Standartlarını zorunlu
hale getirerek ülkemizin şirketlerini,
pazarlarını ve borsalarını finansal
sonuçlarına güvenilebilir konuma
getirmektir.
Böylece işletmelerimizin dış pazarlarda
rekabet güçleri yükselecektir.
3
Ticari Defterler İle İspat
Artık pek çok ülkenin kanununda yer
almayan ve ispat hukukunun ilkeleriyle de
pek bağdaşmayan ticarî defterlerle ispat
usulüne TTK’nda son verilmiştir.
HMK 222’ye bakılıbilir
Ticarî defterler, doğal olarak, mahkemenin
takdirine bağlı delil olma niteliklerini
korumaktadır.
4
Ticari Defterlerin Kapsamı
Yevmiye,
Defteri kebir ve
envanter defteri ile
TMSK’nın belirleyeceği diğer defterler (64/V).
Pay defteri,
Yönetim kurulu karar defteri ve
genel kurul toplantı
toplantı ve müzakere (karar) defteri
gibi işletmenin muhasebesiyle ilgili olmayan
defterler de ticari defterlerdir (m. 64/IV).
5
Ticari Defterler ve FT’lerin
Hazırlanma Esasları
Ticari defterler ve FT’ler;
1. Türkiye Muhasebe Standartlarına (TMS),
Ancak TMSK, IFRS izin verdiği ölçüde işletme veya
sektörler itibariyle özel ve istisnai standartlar koyabilir.
Bu Standartları uygulayanlar bu durumu finansal tablo
dipnotlarında açıklarlar.
2. Kavramsal çerçevede yer alan muhasebe
ilkelerine, (dönemsellik, süreklilik vb)
3. Yukarıdaki iki maddenin ayrılmaz parçası olan
yorumlara (m. 88/I),
6
4. TMS’de hüküm bulunmayan hâllerde,
ilgili oldukları alan dikkate alınarak,
dördüncü fıkrada belirtilen ayrıntıya ilişkin
düzenleme, ilgili düzenlemede de hüküm
bulunmadığı takdirde milletlerarası
uygulamada genel kabul gören muhasebe
ilkeleri uygulanır.
uygulanır. (örneğin USUS-GAAP)
7
US
US--GAAP ve IFRS büyük ölçüde birbirine
yaklaşmıştır.
Genel kabul gören muhasebe ilkeleri
GAAP’dan ibaret değildir, ancak en
bilinenidir.
8
Defterler Nasıl Tutulur?
1. Tacirin ticari işlemleriyle malvarlığı durumunu
açıkça görülebilir bir şekilde ortaya koyması
gerekir (m. 64/I).
Açıklığın ölçüsü: üçüncü kişi uzmanlardır
Süresi:: makul bir süre içinde işletmenin
Süresi
faaliyetleri ve finansal durumu hakkında fikir
edinebilmeli,, yani tacirin malvarlığı durumunun
edinebilmeli
borçlarını yerine getirmeye yeterli olup olmadığı
yorumunu yapabilmesidir.
9
3. Defterler ve gerekli diğer
diğer kayıtlar Türkçe
tutulur. Kısaltmalar, rakamlar, harfler ve
semboller kullanıldığı takdirde bunların anlamları
açıkça belirtilmelidir.
4. Defterlere yazımlar
yazımlar ve diğer gerekli kayıtlar;
eksiksiz,
eksiksiz,
doğru,,
doğru
zamanında ve
düzenli olarak yapılır.
5. Bir yazım
yazım veya kayıt, önceki içeriği
belirlenemeyecek şekilde çizilemez ve
değiştirilemez.. Kayıt sırasında mı yoksa daha
değiştirilemez
sonra mı yapıldığı anlaşılmayan değiştirmeler
yasaktır.
10
TMS’yi Belirleme Yetkisi
1. Yalnız
Yalnız Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu
tarafından ve Uluslar arası Finansal Raporlama
Standartlarına (IFRS/UFRS) tam uyumlu olarak
belirlenmesi gerekir. Yanı TMS, IFRS’nin özdeşi
olmalıdır.
2. Belirli alanları düzenlemek üzere kurulmuş
bulunan kurum ve kurullar, ayrıntıya
ayrıntıya ilişkin, sınırlı
düzenlemeleri yapabilirler.
Şartları şunlardır:
A) TMS’ye uygun olmalı
B) TMSK’nun onayını almalı
11
Ticari defterleri tutma yükümlülüğü
(m. 18, 64,66 82)
1. Tacire aittir. Sorumluluk da tacire aittir.
Gerçek kişi tacirin kendisi
Tüzel kişi tacirler bu bağlamda küçük ve
büyüklüğüne bakılmaksızın tüm şirketler de
yöneticilere veya yönetim kuruluna aittir.
Sorumluluk şirket tipine göre belirlenir. Örn. AŞ
yönetim kurulunun devredilemez görevleri
arasındadır.
2. Tacir sayılan (m. 12)
3. Tacir gibi sorumlu olan (m. 12)
4. Gereğinde esnafa (Gerekçe)
12
Yükümlülüğün Başlangıcı
Ticarete yeni başlayanların durumu
İşletmesini ticaret siciline tescil ettirmekle
yükümlü olan işletme sahipleri için bu
Kısım hükümleri, ticaret siciline tescil
ettirme yükümlülüğünün doğduğu andan
itibaren geçerlidir (m. 87).
Şirketler için bu yükümlülük sözleşmenin noter
tarafından yapılması ile başlar (m. 30).
Gerçek kişi tacirler bakımında tartışılabilir
13
Yükümlülüğün Sonu
Tacir olma,
tacir sayılma ve
tacir gibi sorumlu olma konumunun son
bulmasına kadar devam eder.
İlk iki varsayımda tacirin kaydının ticaret
sicilinden silinmesi esas alınabilir.
Son varsayımda ise yükümün son bulması
somut olaya göre belirlenir.
14
Defter ve diğer kayıtların tutulma
şekli
İki şekilde tutulabilir (m. 65/IV)
1. Olgu ve işlemleri saptayan belgelerin
dosyalanması şeklinde tutulabilir
2. Veri taşıyıcıları aracılığıyla tutulabilir
Veri taşıyıcıları mikrofişler, CD’ler, magnetler
ve elektronik ortamlardır. IFRS hükümleriyle
zamanla yeni boyutlar kazanabilir.
Veri taşıyıcıları aracılığıyla tutulabilmesi için
TMS’nin izin vermesi gerekir.
15
Mevcut Kanunda (6762) Değişiklik
(m. 66)
“Bu defterler;
elektronik ortamda veya
dosyalama suretiyle tutulabilir
tutulabilir.. RG. 12 Nisan
2011
16
Defterlerin onayı
Kapsamı: Ticari defterlerin tümü açılış
Kapsamı:
açılış ve
kapanış onayına tabidir.
Tüm defterlerin onaya tabi tutulmasının
nedeni çift defter kullanımının önüne
geçmektir
Yetki:: Kural olarak noterdedir. Ancak
Yetki
şirketlerin kuruluşunda açılış onayı ticaret
sicili müdürlükleri tarafından da yapılabilir.
17
Defterlerin Açılış ve Kapanış
Onaylarının Şekli
Türkiye Muhasebe Standartlarına
Standartlarına göre elektronik
ortamda veya dosyalama suretiyle tutulan defterlerin
açılış ve kapanış onaylarının şekli ve esasları ile bu
defterlerin nasıl tutulacağı Sanayi ve Ticaret
Bakanlığınca bir tebliğle belirlenir.
Örneğin pay defteri de ticari defter sayılacağı için her yıl
açılış ve kapanış onayına tabi olacaktır. Acaba makul bir
düzenleme mi? Çift kaydı ortadan kaldırır mı?
Mevcut Kanunda (6762) Değişiklik:
Bu defterlerin açılış ve kapanış onaylarının şekli ve
esasları ile bu defterlerin nasıl tutulacağı Sanayi ve
Ticaret Bakanlığı ile Maliye Bakanlığınca
çıkarılacak müşterek bir tebliğle belirlenir.” RG. 12
Nisan 2011
18
Onay zamanı
Açılış onayı:
Şirket kuruluşu:
kuruluşu: açık hüküm öngörülmemiş,
sadece açılış onayı noter tarafından yapılıyorsa
sicil tasdiknamesinin aranması gerektiği
belirtilmiştir (m. 64/III)
Faaliyet dönemi başlangıcı: Açık hüküm
öngörülmemiş, ancak dönem başlamadan
önce yapılması gerekir.
Kapanış onayı: izleyen faaliyet döneminin
altıncı ayının sonuna kadar yapılır.
19
TMS/IFRS uygulanma kapsamı
TTK IFRS’nin uygulanması bakımından bir
ayrım yapmamıştır. Her tacir defterlerini
TMS’ye göre tutmalıdır.
AB’de ise pay senetleri bir üye devletin
hukukuna tâbi ve teşkilatlanmış bir
piyasada işlem gören anonim şirketlerin
konsolide yılsonu finansal tabloları IFRS’ye
tabidir.
20
Ancak;
1. Söz konusu anonim şirketlerin münferit şirket tabloları
2. Pay senetleri bir üye devletin hukukuna tâbi ve
teşkilatlanmış bir piyasada işlem görmeyen anonim
şirketlerin
3. Diğer şirketler
4. Gerçek kişi tacirler
yönünden üye devletler serbesttir. Üye devletler
kendilerine serbesti verilen alanda ister ulusal düzenleme
yaparlar, ister orada da IFRS'e uyarlar. Kanun, ikinci
seçeneği kabul etmiştir
21
TMS nelere uygulanır? (m. 88)
Gerçek ve tüzel kişilerin;
Ticari defterlere
Ticaret şirketlerinin finansal tablolarına
Konsolide hesaplara
Özetle, muhasebe düzeninin bir bütün
olarak TMS’ye uygun olarak tutulması
gerekir.
22
Açılış envanteri (m. 66/I)
Her tacir ticari işletmenin açılışında;
taşınmazlarını,
alacaklarını,
borçlarını,
nakit parasının tutarını ve
diğer varlıklarını
Eksiksiz/tam ve doğru bir şekilde gösteren ve
Eksiksiz/tam
varlıkları ile borçlarının değerlerini teker teker belirten bir
envanter çıkarır.
Açılış envanterinin teker teker belirtilmesi gerektiğine
göre YTK m. 67/II, III. Hükmünde düzenlenen envanteri
kolaylaştırıcı yöntemlerden yararlanamaz.
23
Tam ve doğru olma: envanter tam ve
doğru olarak hazırlanmadığı takdirde
işletme hesapları da doğru çıkmaz. İlk
envanterin yanlış yapılması halinde bunu
düzeltmek de mümkün değildir.
Teker teker kayıt: Mahsup yapmama,
konsolide etmeme ve denetlenebilirlik
ilkelerini içerme anlamındadır.
24
Dönemsonu envanteri (m. 66/II)
Tacir açılıştan
açılıştan sonra her faaliyet döneminin
sonunda envanter çıkarmalıdır.
Faaliyet dönemi:
dönemi: Faaliyet dönemi veya
başka bir kanuni terimle hesap yılı oniki
ayı geçemez (m. 66/II). Açılış yılı dışında
on iki aydan az faaliyet dönemi olamaz
(Gerekçe).
On iki aydan maksat 1 Ocak 31 Aralık
Aralık
tarihleri arası değildir. Faaliyet döneminin
başlangıcı ve sonu işletmenin konusunun
özelliğine göre değişebilir.
25
Envanteri çıkarma
çıkarma süresi(m. 66/II)
Somut bir süre öngörülmemiştir. Bu durum
Kanunda “düzenli bir işletme faaliyetinin
akışına uygun düşen süre içinde çıkarılır”
şeklinde ifade edilmiştir.
Belirtmek gerekir ki, envanterin bilançodan
gününden önce ve bilançoya esas
alınabilecek bir süre içinde çıkarılması
gerekir. Çünkü bilanço envantere
dayanacaktır.
26
Değişmeyen değer ilkesi (m. 66/III)
(3) Maddi duran malvarlığına
malvarlığına dâhil varlıklarla,
ham ve yardımcı maddeler ve işletme
malzemeleri düzenli olarak ikame ediliyor ve
toplam değerleri işletme için ikinci derecede
önem taşıyorsa, değişmeyen miktar ve
değerle envantere alınırlar; şu şartla ki,
bunların mevcutları miktar, değer ve bileşim
olarak sadece küçük değişikliklere uğramış
olsunlar. Ancak, kural olarak üç yılda bir fiziksel
sayım yapılması zorunludur.
27
Grup oluşturma ve ortalama
ağırlıklı değerlendirme (m. 66/IV)
Aynı türdeki stok malvarlığı kalemleri,
Aynı
diğer aynı nitelikteki veya yaklaşık aynı
değerdeki taşınabilir malvarlığı unsurları ve
borçlar;
ayrı ayrı gruplar hâlinde toplanabilir ve
ortalama ağırlıklı değer ile envantere
konulabilir.
Burada VUK ile paralellik sağlanmıştır.
28
Envanteri kolaylaştırıcı yöntemler
(m.67)
1.
Yoklama yöntemi
Bu düzenleme fiziki envanterin tersine
matematiksel/istatiksel yoklama/sondaj
yöntemine izin vermektedir.
Denetimde tam tersine sondaj yöntemine
izin verilmemektedir
29
Yoklama yönteminin kullanılabilmesi için;
için;
1. MatematikselMatematiksel-istatiksel yöntemin TMS’ye
uygun olması
olması gerekir.
2. Yöntem, dikkatli, basiretli ve nesnel
nesnel olarak
kullanılmalı,
kullan
ılmalı, öznel değerlendirmelere yer
verilmemelidir.
Yoklama yöntemi ile yapılan
yapılan envanter fiziki
envanter yapılmış olsaydı elde edilecek
olan sonuçlara eş düşmelidir
30
2. Alternatif kapanış
kapanış envanteri
Envanter günündeki duruma göre fizikî
yöntem uygulansaydı aynı sonucu vereceği
kesin ise genel kabul gören muhasebe
ilkelerine yani TMS’ye uygun başka bir
yöntem uygulanabilir. Bu şekilde malvarlığı
mevcudunun cins, miktar ve değer olarak
güvenli bir şekilde tespit edilmesi gerekir.
31
3. De
Değer
ğer artışı veya azalışı
yoluyla envanter çıkarma
Faaliyet döneminin kapanışından
kapanışından üç ay önce
veya iki ay sonraki bir tarih içinde Kanunda izin
verilen bir yöntemle cins, miktar ve değerine
göre özel bir envanter çıkarılmış ise ve bu
envantere dayalı olarak TMS’ye uygun bir şekilde
ileriye dönük tahmin yöntemiyle faaliyet
döneminin sonunda mevcut varlıkların o faaliyet
döneminin sonu itibariyle değerlemesi doğru
olarak yapılıyorsa varlıklara ilişkin envanterin
yapılmasına gerek yoktur.
32
B) Açılış
Açılış bilançosu, yılsonu finansal tabloları
I - Genel hükümler
1. Düzenleme yükümü (m.68)
1. Aç
Açılış/yıllık
ılış/yıllık bilanço
Her tacir, ticari faaliyetinin başında ve her
faaliyet döneminin sonunda varlık ve
borçlarının tutarlarının ilişkisini gösteren
finansal tabloyu (açılış bilançosu ve yıllık
bilançoyu) çıkarmak zorundadır.
Açılış bilançosunda, yılsonu finansal
tablolarının, yılsonu bilançosuna ilişkin
hükümleri uygulanır.
33
2. Gelir tablosu
Her tacirin gelir tablosunu hazırlaması
hazırlaması
gerekir.
34
3. Yıl sonu finansal tabloları,
1. Bilanço
2. Gelir tablosu.
Hüküm yılsonu "finansal tabloları"nı tanımlamaktadır.
Ancak, hüküm asgarîyi göstermektedir. Tasarının 514
üncü maddesi,
3. Nakit akım ve
4. Özsermaye tablolarıyla eklerini de anılan
tabloların içine almıştır.
Eğilim, bu tabloların sayılarını artırmak yönündedir. Bu
sebeple hem 514 üncü madde hem de Türkiye
Muhasebe Standartları saklı tutulmuştur.
35
Düzenlemeye ilişkin ilkeler (m. 69)
Yılsonu finansal tablolar;
a) Türkiye Muhasebe Standartlarına
Standartlarına uyularak
düzenlenmeli,
Yıl sonu finansal tablolarının TMS’ye uygun
olarak hazırlanması gerekir. Daha açık belirtmek
gerekirse, ilke vergi menfaatini gözetmeye ve
korumaya yönelik vergi ilkelerini kapsam dışı
bırakır.
36
b) Açık
Açık ve anlaşılır olmalı,
c)Süresi
c)Süresi
Düzenli bir işletme faaliyeti akışının gerekli
kıldığı süre içinde çıkarılmalıdır.
Bu süre envanterin çıkarılmasından sonra söz
konusu olan süredir. Bkz. YTK m. 66 (2)
37
Dil ve para birimi (m. 70)
MADDE 7070- (1) Y
Yılsonu
ılsonu finansal tabloları Türkçe
ve Türk Lirası ile düzenlenir. Bu konudaki diğer
kanunlarda yer alan istisnalar saklıdır.
VUK m. 215 - 1. Bu Kanuna göre tutulacak
defter ve kayıtların Türkçe tutulması zorunludur.
Ancak, Türkçe kayıtlar bulunmak kaydıyla
defterlerde başka dilden kayıt da yapılabilir.
yapılabilir. Bu
kayıtlar vergi matrahını değiştirmeyecek şekilde
tasdik ettirilecek diğer defterlere de yapılabilir.
38
İmza (m. 71)
Finansal tablolar, tacir tarafından
tarafından tarih
atılarak imzalanır.
Güvenli elektronik imza ile de imza
atılabileceğini kabul etmek gerekir.
Mevcut durumda beyannameler
imzalanıyor
39
II - Kalemlere ilişkin ilkeler
1. Tamlık
Tamlık ve mahsup yasağı (m. 72)
1. Tamlık
Yasal hükümler ve TMS saklı
saklı kalmak kaydıyla tacir;
finansal tablolarını,
tablolarını,
ticari işletmenin tüm varlıklarını
varlıklarını,,
borçlarını,,
borçlarını
peşin ödenen giderler ile
peşin tahsil edilen gelirleri,
gelirleri,
teknik terimle dönem ayırıcı hesapları,
hesapları,
bütün gelir ve giderleri doğru şekilde değerlendirilmiş
olarak göstermesi zorunludur
40
Teminata verilen malvarlığı
malvarlığı unsurları
teminat verenin bilançosunda gösterilir.
Örneğin
-Mülkiyeti muhafaza kayd
kaydıyla
ıyla yapılan
sözleşmeler
-İşletmenin kendisinin veya üçüncü kişilerin
borçları için rehnolunması yada başka bir
şekilde teminat verilen malvarlığı unsurları.
Nakdi tevdilerin söz konusu olduğu
olduğu
hallerde, bunlar teminat alanın
bilançosunda gösterilir.
Finansal kiralamaya ilişkin hükümler
saklıdır.
41
2. Mahsup yasağı
Kanun açıklık
açıklık ilkesi gereği mahsubu
yasaklamaktadır.
Dolayısıyla;
aktif kalemler pasif kalemlerle,
giderler gelirlerle,
taşınmazlara ilişkin haklar, bunlarla ilgili
yüklerle
mahsup edilemez.
42
Bilançonun içeriği (m. 73)
1. Bilançonun içeriği
Türkiye Muhasebe Standartlarında
Standartlarında aksi
öngörülmemişse bilançoda, duran ve
dönen varlıklar, özkaynaklar, borçlar ve
dönem ayırıcı hesaplar ayrı kalemler olarak
gösterilir ve yeterli ayrıntıya inilerek
şemalandırılır (m. 73).
43
Hüküm bilânçodaki aktif ve pasif ayrımına çok
genel bir ifade ile işaret etmekte, ancak ne
cetvel ne de tablo şekline ilişkin bir tercih
belirtmektedir.
Genel bir hüküm olduğundan uyulması zorunlu
asgarîyi gösteren bir bilânço şemasına da yer
vermemiştir.
Ancak bilânço kalemlerinin yeterli derecede
ayrıntıya inilerek şemalandırılmasını öngörmüştür
M. 72 ile 73 arasındaki ilişkiye bakılabilir
44
2. Duran varlıklar
İşletmeye devamlı surette tahsis edilmiş
bulunan varlıklar yer alır.
45
Aktifleştirme yasağı (m. 74)
1.
Aşağıda sayılan üç hal kural olarak
aktifleştirilemez. Meğer ki TMS’de özel
hüküm öngörülmüş olsun
Kuruluş ve özkaynak sağlamada
aktifleştirme yasağı
İşletmenin kuruluşu ve özkaynak
sağlanması amacıyla yapılan harcamalar
için bilançoya aktif kalem konulamaz.
46
Örnekler
-Bilirkişi, kuruluş denetçisi, noter, avukat
ücretleri, tescil giderleri çeşitli resimler gibi
kuruluş giderleri sonucunda işletmeye
herhangi bir varlık girmez.
-Aynı şekilde öz sermayenin
sağlanabilmesi için yapılan ihraç,
izahname, pay senedi basımı giderleri ile
aracı kurum komisyonları da işletmeye bir
varlık kazandırmaz
47
Hüküm;
IFRS ile uyumludur.
Varsayımsal aktifleri yasaklar
Kural tamlık ilkesinin gereği olduğu için
söz konusu giderlerin ihraç primi (agio)
ile mahsubu da mümkün değildir.
Yasak, finansman giderlerini kapsamaz.
Hüküm TTK m. 458’den farklıdır.
48
2. Bedelsiz elde edilen değerler
Bir işletmenin kendi yarattığı, kendisine ait
ticaret unvanı, marka, patent, faydalı
model, tasarım gibi fikrî mülkiyet hakları
ve peştemaliye (good will) benzeri işletme
değerleri de aktifleştirilemez.
Bu değerler bedel ödenerek başkalarından
devralınmışsa, yasak söz konusu değildir.
Hüküm duran varlıklara ilişkin olduğundan
dönen varlıklar arasında yer alan
elektronik veri tabanları da yasağın
kapsamında değildir.
49
3. Sigorta sözleşmeleri için yapılan
giderler
Söz konusu giderler AT Yönergesi gereği
aktifleştirilemez.
50
Karşılıklar (m. 75)
Karşılıklar bilânço hukukunun en ünlü
kalemlerinden biri olup;
olup;
şüpheli borçlardan,
askıdaki işlemlerden,
gelecekte yerine getirilecek borçlardan
doğması olası kayıplar için ayrılan,
ayrılan, amaç
hükmü belirli yedek akçelerdir
51
Dönem ayırıcı
ayırıcı hesaplar (m. 76)
Bilanço gününden sonraki belirli bir süre
içinde giderleşecek olan harcamalar ile
gelir unsuru oluşturacak tahsilatlar
hakkında Türkiye Muhasebe Standartları
uygulanır.
[1] Bkz. YTK m. 72/I, m. 73.
52
Sorumluluk ilişkileri (m. 77)
Çek, poliçe ve bono, kefalet ve garanti
sözleşmeleri, akreditif teyidi, üçüncü
kişilerin borçları için verilen teminat,
üçüncü kişiler lehine taahhütlerin pasifte
gösterilmesi gerekir, gösterilmemiş ise
bilançonun altında veya ekinde TMS’ye
uygun olarak gösterilir.
Rücudan doğan alacaklar ve borçlar ile
ilgili sorumluluk ilişkileri de ekte belirtilir
53
Değerleme ilkeleri
Genel değerleme ilkeleri (m. 78)
-Değerleme ilkeleri kavramı, değerleme
ölçülerinden farklı olarak, değerlemede dikkate
alınacak taşıyıcı nitelikte evrensel kurallardır.
- Bu ilkeler sınırlı sayı ilkesine
ilkesine tabi değildir.
değildir.
- Birinci fıkra hem Türkiye Muhasebe
Standartlarında öngörülen hem de öngörülmeyip
genel kabul gören muhasebe standartlarınca
tanınan ilkelere gönderme yapmıştır.
54
1a."bilânçoların değersel özdeşliği"/
karşılaştırılabilirlik(SPK XI/25)
a) Bir önceki dönemin kapanış
kapanış
bilançosundaki değerler ile faaliyet
döneminin açılış bilançosundaki değerler
birbirinin aynı olmalıdır.
Bilânçoların gediksiz birbirini izlemelerini bir
önceki bilânçonun kapanış değerlerinin bir
sonraki bilânçonun açılış değerleriyle özdeş
olmasını, böylece finansal durum
karşılaştırması yapılmasını ifade eder.
55
b. İşletmenin sürekliliği (going
concern) bkz. SPK XI/25 m. 16
Fiilî veya hukuki duruma aykırı
aykırı olmadıkça,
değerlemelerde işletme faaliyetinin
sürekliliğinden hareket edilir.
Finansal tablolar işletmenin faaliyetlerini
sürdüreceği varsayımına dayanır;
56
meğerki, iflâs davası, tasfiye kararı, devamlı
ödeme güçlüğü, tatil veya benzeri fiili veya
hukukî bir sebep bu varsayıma olanak
bırakmasın.
İşletmenin öngörülebilir bir gelecekte faaliyetini
devam ettireceği varsayılmazsa, işletmedeki tüm
aktif ve pasiflerin farklı ölçülerle
değerlendirilmesi gerekir ve yılsonu rakamları,
faaliyetin sonuçlarını vermez
57
c. Bilanço günü
Değerlemeler bilânço günü itibarıyla yapılmalı,
bu tarihe kadar değerlendirmeyi etkileyen bütün
etkenler dikkate alınmalı, anılan tarihten
sonrakiler de hesaba katılmamalıdır.
Teker teker değerleme
Teker teker değerleme ise şeffaflığın
vazgeçilmez gereğidir. Aksi halde kalemler
toplanır ve mahsuplarla bir değer elde edilirse,
finansal durum anlaşılamaz.
58
d. İhtiyat ilkesi
Bilânço günü ilkesinin tamamlayıcısıdır. Özellikle
de bilanço gününe kadar doğmuş bulunan bütün
muhtemel riskler ve zararlar,
zararlar, bunlar bilanço
günü ile yılsonu finansal tablolarının düzenlenme
tarihi arasında öğrenilmiş olsalar bile, dikkate
alınır; kazançlar bilanço günü itibarıyla
gerçekleşmişlerse hesaba katılır.
Değerlemeye ilişkin olumlu ve olumsuz farkların
dönem sonuçlarıyla ilişkilendirilmesinde Türkiye
Muhasebe Standartlarındaki esaslara uyulur.
59
Muhtemel gelirleri göz ardı ediliyor, ancak
muhtemel giderleri kayıt altına alınıyor.
60
e. Tahakkuk ilkesi
Faaliyet yılının
yılının gider ve gelirleri, ödeme ve
tahsilat tarihlerine bakılmaksızın yılsonu
finansal tablolarına alınırlar.
İlke aynı zamanda faaliyet dönemlerinin
bağımsızlığı ilkesini de kapsar.
61
F. Yöntemlerde kararlılık
Önceki yılsonu
yılsonu finansal tablolarında
uygulanmış bulunan yöntemler korunur.
Yöntemlerde kararlılık, karşılaştırılabilirlik
ilkesinin gereğidir. Bu nedenle önceki yılsonu
finansal tablolarında uygulanmış bulunan
yöntemlerin korunması gerekir.
62
İstisna (ikinci fıkra)
Ilkelerden istisnai durumlarda ayrılmak
mümkündür. Bunun için istisnanın;
istisnanın;
1. TMS’de öngörülmesi ve
2. istisnai nitelik taşıması (YTK m. 78 (1)) ile
3. haklı temellere dayanması (Madde
gerekçesi) gerekir.
Haklı nedenlerin de vergi kanunlarıdan doğmaması
gerekir.
63
Varlıklar ile Borçların Değerleme
Ölçüleri
Duran varlıklar
Dönen varlıklar
Borçlar ve diğer kalemler
TMS’de belirlenen ölçülere
göre değerlenir (m. 79)
Değerlemede
Değerlemede uygulanacak
değerlerin belirlenmesi,
tanımları, kapsamları,
uygulanacak kalemlerin
gösterilmesi ve değişiklikler
TMS’ye tabidir (m. 80).
Şartların gerçekleşmesi
halinde de
değerlemeyi
basitleştirici yöntemler
uygulanır (m. 81)
64
Belgelerin Saklanması (m. 64/II; 65/IV;
82)
KAPSAMI
a) Ticari defterlerini,
envanterleri,
açılış
açılış bilançolarını,
ara bilançolarını,
finansal tablolarını,
yıllık faaliyet raporlarını, topluluk finansal
tablolarını ve yıllık faaliyet raporlarını ve
bu belgelerin anlaşılabilirliğini kolaylaştıracak
çalışma talimatları ile diğer organizasyon
belgelerini,
65
b) Alınan
Alınan ticari mektupları,
c) Gönderilen ticari mektupların
mektupların suretlerini,
d) Diğer kayıtların(m. 64
64/I)
/I) dayandığı
belgeleri,
Sınıflandırılmış bir şekilde saklamakla
yükümlüdür.
66
ŞEKLİ
Türkiye Muhasebe Standartlarına uygun
olmak kaydıyla;
1. Fiziki dosyalama şeklinde olabilir (m.
65/IV).
2. Elektronik ortamda görüntü veya veri
taşıyıcılarda saklanabilirler.
3. Kayıtlar, elektronik ortamda tutuluyor olsa
bile bilgiler, bilgisayar yerine basılı olarak da
saklanabilir.
67
Mevcut Kanunda (6762) Değişiklik
“Tacir, işletmesiyle ilgili olarak gönderilmiş
bulunan her türlü belgenin, fotokopi,
karbonlu kopya, mikrofiş, bilgisayar kaydı
veya benzer şekildeki bir kopyasını, yazılı,
görsel veya elektronik ortamda
saklamakla yükümlüdür.”
68
Elektronik Ortamda Saklamanın
Şartları
a) Okunur hâle getirildiklerinde, alınmış
alınmış
bulunan ticari mektuplar ve defter
dayanaklarıyla görsel ve diğer belgelerle
içerik olarak örtüşsünler
örtüşsünler;;
b) Saklama süresi boyunca kayıtlara
kayıtlara her
an ulaşılabilsin ve uygun bir süre içinde
kayıtlar okunabilir hâle getirilebiliyor olsun.
69
Elektronik Ortamda
Saklanamayacak Olanlar (m. 82/III)
1. Açılış
Açılış bilançosu
2. Ara bilançoları,
3. Finansal tablolar,
4. Topluluk finansal tabloları,
Elektronik ortamda saklanamaz
70
Saklama Süresi
Saklama süresi on yıldır.
yıldır.
Sürenin Başlangıcı
Ticari defterlere son kaydın
kaydın yapıldığı,
Envanterin çıkarıldığı,
Ara bilançonun düzenlendiği,
Yılsonu finansal tablolarının hazırlandığı
Konsolide finansal tabloların hazırlandığı,
Ticari yazışmaların yapıldığı veya muhasebe
belgelerinin oluştuğu,
Takvim yılının bitişiyle başlar.
71
Saklama Yükümlüsü
Saklama yükümlüsü kural olarak tacirin
kendisidir.
Gerçek kişi olan tacirin ölümü hâlinde
mirasçıları ve
Ticareti terk etmesi hâlinde tacirin kendisi
Mirasın resmî tasfiyesi (MK m. 632 vd)
hâlinde veya tüzel kişi sona ermişse,
ermişse,
defter ve kâğıtlar sulh mahkemesi
tarafından saklanır.
72
Defter ve Belgelerin Zayi Olması
Konusu:
Konusu:
Bir tacirin saklamakla yükümlü olduğu
olduğu defterler
ve belgeler;
Zayi olma halleri:
Yangın, su baskını veya yer sarsıntısı gibi bir afet
veya hırsızlık
Süre::
Süre
Kanuni saklama süresi (on yıl) içinde zıyaa uğrarsa,
Tacir zıyaı öğrendiği tarihten itibaren onbeş gün içinde
73
Yetkili mahkeme:
Ticari işletmesinin bulunduğu yer yetkili
mahkemesinden kendisine bir belge
verilmesini isteyebilir.
Bu dava hasımsız açılır.
Mahkeme gerekli gördüğü delillerin
toplanmasını da emredebilir.
74
İbraz
Ticari uyuşmazlıklarda mahkeme, yabancı
gerçek veya tüzel kişi bile olsalar,
tarafların ticari defterlerinin ibrazına,
ibrazına,
resen veya taraflardan birinin istemi
üzerine karar verebilir (m. 83; HMK m.
242, 321).
321).
Defterler tarafların katılımı ile incelenir,
suret alınabilir (m. 84)
75
Görüntü ve veri taşıyıcılara
aktarılmış belgelerin ibrazı (m.86)
Elektronik ortamda tutulan ticari defter ve
belgelerin okunabilirliğini sağlama
yükümlülüğü ibraz eden kişiye aittir.
İbraz ihtilafla bağlantılı olmadan mahkeme
dışında da, meselâ miras paylaşılmasında,
şirketlerin tasfiyelerinde, bir ortağın
ayrılma payının hesabında, vs.'de de söz
konusu olabilir.
76
Teslim (Tümüyle İnceleme m. 85)
Malvarlığı hukukuna ilişkin olarak
Malvarlığı
defterlerin teslimine mahkeme karar
verebilir.
Özellikle de
mirasa,
mirasa,
mal ortaklığına ve
şirket tasfiyesine ilişkin uyuşmazlıklarda,
mahkeme, ticari defterlerin teslimine ve bütün
içeriklerinin incelenmesine karar verebilir.
77