ödemeler dengesi gelişmeleri

2001 YILI OCAK- KASIM DÖNEMİ
ÖDEMELER DENGESİ GELİŞMELERİ
Ödemeler Dengesi Gelişmelerine ilişkin ayrıntılı tablolar, http://www.tcmb.gov.tr internet adresinde,
“Yayınlar/Süreli Yayınlar/Türkiye’nin Ödemeler Dengesi İstatistikleri” başlıkları altında yer
almaktadır.
2001 yılı Ocak-Kasım döneminde ödemeler dengesi gelişmelerine ilişkin başlıca
hususlar aşağıda sunulmaktadır:
A- CARİ İŞLEMLER
Bir önceki yılın aynı dönemi ile karşılaştırıldığında, 2001 yılı Ocak-Kasım döneminde dış
ticaret açığı % 79,3 oranında azalarak 4.324 milyon ABD doları olmuştur. Bu gelişmenin
ardındaki başlıca neden;
- ihracat gelirlerinin % 13,2,,
- bavul ticaretinin % 4,6 artması,
- ithalat harcamalarının (CIF) % 25,8 oranında azalmasıdır.
Diğer taraftan, 2001 yılı Ocak-Kasım döneminde, diğer mal ve hizmetler ile karşılıksız
transferlerden elde edilen net gelirler % 33,2 oranında azalarak 7.860 milyon ABD doları
olmuştur.
Sonuç olarak, 2000 yılı Ocak-Kasım döneminde 9.110 milyon ABD doları açık veren cari
işlemler dengesi, 2001 yılı Ocak-Kasım döneminde 3.536 milyon ABD doları fazla
vermiştir.
1- Dış Ticaret
2000 yılı Ocak-Kasım döneminde, 2.707 milyon ABD doları tutarında bavul ticareti
gelirinin de ilave edilmesiyle 28.883 milyon ABD doları olarak gerçekleşen ihracat
(FOB) gelirleri, 2001 yılı Ocak-Kasım döneminde 2.831 milyon ABD doları tutarındaki
bavul ticaretinin katkısı ile 32.155 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir. 2000 yılı
Ocak-Kasım döneminde 1.845 milyon ABD doları tutarındaki altın ithalatı da dikkate
alındığında, ithalat (FOB) harcamaları 49.763 milyon ABD dolarına ulaşırken, 2001 yılı
Ocak-Kasım döneminde, 890 milyon ABD doları tutarındaki altın ithalatı da dahil olmak
üzere, ithalat (FOB) harcamaları 36.479 milyon ABD dolarına düşmüştür.
Bu gelişmeler sonucunda, 2000 yılı Ocak-Kasım döneminde 20.880 milyon ABD doları
olan dış ticaret açığı, 2001 yılı Ocak-Kasım döneminde % 79,3 oranında azalışla 4.324
milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir.
(Milyon ABD doları)
İhracat FOB
OcakKasım
2000
28.883
OcakKasım
2001
32.155
% Değişim
11,3
Bavul ticareti
İthalat FOB
Altın ithalatı
Dış Ticaret Açığı
2.707
-49.763
-1.845
-20.880
2.831
-36.479
-890
-4.324
4,6
-26,7
-51,8
-79,3
2-Diğer Mal ve Hizmet Gelir ve Giderleri ile Karşılıksız Transferler
Diğer mal ve hizmet gelirleri ana başlığı altında yer alan turizm gelirleri, bir önceki
yılın aynı dönemine göre % 6,5 oranında artarak, 7.820 milyon ABD doları olmuştur. Faiz
gelirleri söz konusu dönemler itibariyle % 0,3 oranında azalarak 2.524 milyon ABD
doları olmuştur. Diğer mal ve hizmet gelirleri ise bir önceki yılın aynı dönemine göre %
38,7 oranında azalarak 6.638 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir.
Öte yandan diğer mal ve hizmet giderleri incelendiğinde; faiz giderlerinin % 17,5,
turizm giderlerinin % 1,6 oranında artmasına karşın, diğer mal ve hizmet giderleri %
28,7 oranında azalmış ve sonuç olarak bu kalemler sırasıyla 6.468, 1.657 ve 4.633 milyon
ABD doları olarak gerçekleşmiştir.
2001 yılı Ocak-Kasım döneminde, karşılıksız transferler kalemi içerisinde yer alan işçi
gelirleri % 37,5 oranında azalarak, 2.596 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir.
B- SERMAYE HAREKETLERİ
2001 yılı Ocak-Kasım döneminde sermaye hareketlerindeki (rezerv hariç) gelişmeler
aşağıda özetlenmiştir:
Doğrudan yatırım işlemlerinde, yurtdışında yerleşik kişilerin yurtiçinde yaptıkları net
yatırım bir önceki yılın aynı dönemine göre 2.259 milyon ABD doları artarak 3.161
milyon ABD doları olarak gerçekleşirken; yurtiçinde yerleşik kişilerin yurtdışında
yaptıkları net yatırım 372 milyon ABD doları azalarak 401 milyon ABD doları olarak
gerçekleşmiştir. Sonuç itibariyle, doğrudan yatırımlar net 2.760 milyon ABD doları giriş
göstermiştir.
Portföy yatırımları kalemine ilişkin gelişmeler incelendiğinde; uluslararası sermaye
piyasalarından, 2000 yılı Ocak-Kasım döneminde 6.252 milyon ABD doları tutarında
tahvil ihracı yoluyla net borçlanma gerçekleştirilirken, 2001 yılı Ocak-Kasım
döneminde 79 milyon ABD doları tutarında net geri ödeme gerçekleştirilmiştir.
Diğer taraftan, menkul kıymet yatırımlarında yurtiçinde yerleşiklerin yurtdışında
menkul değer alım-satımlarının, söz konusu dönemler itibariyle sırasıyla 649 milyon ABD
doları ve 588 milyon ABD doları net alımla sonuçlandığı gözlenmiştir.
Buna karşın, yurtdışında yerleşiklerin net menkul değer alım-satımlarının, aynı
dönemlerde sırasıyla 4.343 milyon ABD doları ve 3.871 milyon ABD doları net satım
gösterdiği gözlenmektedir.
Sonuç olarak, portföy yatırımları, 2000 yılı Ocak-Kasım döneminde 1.260 milyon ABD
doları net giriş, 2001 yılı Ocak-Kasım döneminde ise 4.538 milyon ABD doları tutarında
net çıkışla sonuçlanmıştır.
Uzun vadeli sermaye hareketlerinde 2000 yılı Ocak-Kasım döneminde 3.816 milyon
ABD doları net giriş olurken, 2001 yılı Ocak-Kasım döneminde 925 milyon ABD doları
net çıkış gerçekleşmiştir.
Bu başlık altında yer alan kalemlerden; uzun vadeli döviz kredisi kullanımları 15.627
milyon ABD dolarından 11.243 milyon ABD dolarına düşmüş olup, söz konusu azalış,
diğer sektörlerin ve bankaların borçlanmasındaki sırasıyla 3.727 ve 884 milyon ABD
dolarlık azalıştan kaynaklanmıştır.
Anapara geri ödemeleri 2001 yılı Ocak-Kasım döneminde, 12.389 milyon ABD
dolarından 12.660 milyon ABD dolarına çıkmıştır.
Kredi mektuplu döviz tevdiat hesaplarında, söz konusu dönemler itibariyle net olarak
sırasıyla 578 milyon ABD doları ve 492 milyon ABD doları artış gözlenmiştir.
Kısa vadeli sermaye hareketleri-Varlıklar bölümünün, verilen krediler kaleminde
2000 yılı Ocak-Kasım döneminde 123 milyon ABD doları tutarında kredi geri dönüşü
olduğu, 2001 yılı Ocak-Kasım döneminde ise 757 milyon ABD doları tutarlarında
yurtdışına kredi açıldığı gözlenmektedir. Bankaların yurtdışı muhabirleri nezdindeki
döviz mevcutları kaleminde, 2000 yılı Ocak-Kasım döneminde 643 milyon ABD doları
artış, 2001 yılının aynı döneminde 1.332 milyon ABD doları azalış gözlenmiştir.
Kısa vadeli sermaye hareketleri-Yükümlülükler toplam olarak incelendiğinde, 2000
yılı Ocak-Kasım döneminde 5.164 milyon ABD doları artış, 2001 yılı Ocak-Kasım
döneminde ise 9.931 milyon ABD doları azalış gözlenmiştir. Bunun içerisinde,
Bankalarca sağlanan krediler kaleminde 2000 yılı Ocak-Kasım döneminde net 3.987
milyon ABD doları kullanım gerçekleşirken, 2001 yılı Ocak-Kasım döneminde net 5.797
milyon ABD doları geri ödeme gerçekleşmiştir.
Diğer sektörlere ait Ticari krediler kaleminde 2000 yılı Ocak-Kasım döneminde net
1.101 milyon ABD doları kullanım, 2001 yılı Ocak-Kasım döneminde ise net 1.758
milyon ABD doları geri ödeme gerçekleşmiş; Nakit döviz kredilerinde 2000 yılı OcakKasım döneminde net 177 milyon ABD doları, 2001 yılı Ocak-Kasım döneminde ise net
211 milyon ABD doları kullanım gerçekleşmiştir. Sonuç olarak, kısa vadeli
yükümlülükler kapsamında yer alan sağlanan krediler kalemi, sırasıyla 5.351 milyon
ABD doları net kullanım ve 8.262 milyon ABD doları net geri ödeme göstermiştir.r.
Mevduat hesapları, 2000 yılı Ocak-Kasım döneminde 187 milyon ABD doları azalmış,
2001 yılı Ocak-Kasım döneminde de, özellikle, yurtdışında yerleşik bankaların bankalar
nezdindeki hesaplarında gözlenen azalışa bağlı olarak 1.669 milyon ABD doları tutarında
azalış göstermiştir.
C- REZERV HAREKETLERİ
Resmi rezervler 2000 yılı Ocak-Kasım döneminde 2.180 milyon ABD doları, 2001 yılı
Ocak-Kasım döneminde ise 4.282 milyon ABD doları azalmıştır.