solunum sistemleri

SOLUNUM SİSTEMLERİ



Dış solunum: Atmosfer ile solunum sistemi
organları arasında gerçekleştirilen gaz değişimi
İç solunum: Doku sıvısı ile taşıma-dolaşım ya
da solunum(trake sist. de olduğu gibi) organları
arasında gerçekleştirilen gaz değişimi
Hücre solunumu: Monomerlerin hücre içinde
oksijenli ya da oksijensiz olarak parçalanıp ATP
elde edilmesi olayıdır.
Ahmet BAGATIR 2010 LAAL
SOLUNUM SİSTEMLERİ


Solunum asıl olarak;
Metabolizma sonucunda açığa çıkan CO2
atılımı ve metabolizma için gereken O2 alımını
gerçekleştirmek için özelleşmiştir.

Ancak;

Tuzlu su balıklarında tuz ve amonyak atımı

Tatlı su balıklarında amonyak atılımı

İnsanda alkol atılımı
gibi işlerde de rol oynar.
SOLUNUM SİSTEMLERİ


BİR HÜCRELİLER
Vücut yüzeyi yoluyla gazların difüzyonu
sayesinde transfer gerçekleşir.
BİTKİLER
Stoma ve Lentiseller yoluyla genel olarak ayrıca
havalandırma kökü yoluyla bazı bitkilerde gaz
transferi sağlanır.
Hatırlatma: Bitkilerin farklı zamanlarda O2-CO2
alış veriş miktarları farklıdır
HAYVANLARDA SOLUNUM

OMURGASIZLAR
Sünger ve sölenterler de vücut yüzeyinden
difüzyonla gaz transferi yaparlar.
Sünger
Sölenter örnekleri
Solucanlar da
vücut yüzeyleri ile
solunum yaparlar
Physalia
HAYVANLARDA SOLUNUM


İlk özelleşmiş solunum sistemi yumuşakçalarda
görülür.
Yumuşakçalar çoğunlukla solungaç solunumu
yaparlar.İlkelllerinde vücut yüzeyi ile bazılarında
da(pulmonata ordosunun bazı üyeleri) akciğer
görülür.
naitilus
HAYVANLARDA SOLUNUM
“Eklembacaklılar”ın
suda
yaşayanlarında
(istakoz, yengeç, karides) solungaç, karada
yaşayanlarında ise trake (böceklerde) ve
kitapsı akciğer (örümceklerde) solunumu
görülür.
NOT: Tüm solunum yüzeyleri farklı oranlarda neme ihtiyaç
duyarlar.Nem yeterli değilse gaz değişimi gerçekleşmez.
Bu nedenle karada yaşayan canlılarda solunum sistemleri
vücudun içinde yer almak zorundadır.
HAYVANLARDA SOLUNUM
SSTEMLERİ

1.VÜCUT YÜZEYİ (DERİ ?)
Sünger,sölenter,solucanlar da görülür.
(Toprak solucanı(annelida),diğer solucanlardan
farklı olarak kapalı dolaşım sistemine sahipti...)
SOLUNGAÇ SOLUNUMU

SOLUNGAÇ SOLUNUMU
A-Dış solungaç:Omurgalılardan Semender
B-İç solungaç:Omurgasızlardan
yumuşakçaların çoğunda, karides, yengeç ve
istakozlarda...
Omurgalılardan balıkların yavru ve erginlerinde
ve çift yaşamlıların(örn. kurbağa) larvalarında
görülür.
SOLUNGAÇ SOLUNUMU

Balıklarda iç solungaçlar:Su ağıza alındıktan
sonra,yemek borusunun yutak bağlantısı
kapatılır ve su içerde sıkıştırılır.Sıkışan su
solungaç kapaklarından(operkulum) dışarı
çıkarken solungaç yapraklarında gaz değişimi
gerçekleştirilir.
BALIKLARDA SOLUNGAÇ SOLUNUMU

Ters akım mekanizması sayesinde suyun
O2'sinden her durumda yararlanılır.
SOLUNGAÇLAR

Sıcaklıkla, sudaki oksijen yoğunluğu ters
orantılıdır. Soğuk sulardaki O2 miktarı daha
fazla olduğu için bu ortamda bulunan balıklar
daha çabuk büyür ve daha iri olur.
TRAKE SOLUNUMU
Trake solunumu yapan canlılarda O2-CO2 dolaşım sistemi ile taşınmayacağından,
bunların dolaşım sisteminde solunum pigmentine gerek yoktur ve bulunmaz.
TRAKE SİSTEMİ
KİTAPSI AKCİĞER

Örümcek,akrep
ve kenelerde
Genellikle karın tarafında
bulunan ,stigma ile
başlayan , borucukların
vücut içinde bir kitabın
yaprakları gibi
dallanmasıyla oluşmuştur.
Bu yaprakların üzerinde
kan ulaşımını sağlayan
sistemler uzanır.
SOLUNUM PİGMENTLERİ
AKCİĞER SOLUNUMU


Çift yaşamlıların erginleri,sürüngen,kuş ve
memelilerin tümünde görülür.
Çift yaşamlıların larvalarında deri+solungaç
solunumu gözlenirken,ergin forma geçiş
(=başkalaşım=metamorfoz) sırasında, hem
solungaç hem de akciğer solunumunun
gerçekleştiği bir dönem de gözlenir.Zamanla
solungaçlar körelir ve tamamen akciğer+deri
solunumu gözlenir.
Sadece memeli akciğerlerinde ”alveol” bulunur.
AKCİĞERLi BALIKLAR =
DIPNEUSTI

a.b., air bladder (lung);
p.a., pulmonary artery;
p.c., post caval vein (right);
p.v., pulmonary vein...
a, aorta;
au., auricle;
c, carotid;
c.v., cardinal veins (right and left);
d.a., dorsal arteries;
j, jugular veins;
d.c., ductus Cuvieri;
s.v., sinus venosus;
v, ventricle
Kaynak:
http://etc.usf.edu/clipart/48200/4827
4/48274_lungfish_he.htm
AKCİĞERLİ BALIKLAR

Yutakları ile bağlantılı ,akciğer olarak görev yapan,
yüzme keseleri vardır.
Su birikintileri arasında dolaşabilirler
Kuraklıkta, akciğer görevi yapan yüzme keseleri
sayesinde,çamur birikintileri arasından sızan hava
ile hayatta kalırlar.
KUŞLARDA SOLUNUM SİSTEMİ


Kemiklerinin içine uzanan akcciğerleri ile bağlantılı ”hava
keseleri” vardır.Akciğerlerinde alveol bulunmaz.
Solunum havası iki kez kullanılır.
Birincisi dışarıdan alınan solunum havası akciğerlerden hava
keselerine geçerken
İkincisi hava keselerinde bekletilen havanın akciğerlerden
geçerek dışarı verilmesi sırasında
OMURGALI AKCİĞERLERİNİN SOLUNUM
YÜZEYİ AÇISINDAN AZDAN ÇOĞA DOĞRU
SIRALANMASI
SEMENDER
İNSAN SOLUNUM SİSTEMİ


Burun,
yutak,
soluk borusu (trake),
bronşlar, bronşcuklar,
alveol
Bronşlar,bronşcuklar
ve alveol birlikte
akciğerleri oluştururlar.
Sağ akciğer 3 lop(bölüm), sol akciğer ise 2 loptan
oluşur.
Insanda solunumsistemi

BURUN
Solunum havasını nemlendirme; ısıtma-soğutma
(mukus sıvısı yoluyla)
Solunum havasını temizleme (kıllar ve mukus sıvısı)
İnsan solunum sistemi



Yutak:Sindirim ve solunum sistemi
organları arasında kavşak olarak
görev yapar.
Trake:Yapısında, tek katlı silindirik
hücrelerin oluşturduğu titrek
tüylerden oluşan,borunun içine
bakan bir tabaka bulunur.
Bu tabaka arasında mukus
salgılayan goblet hücreleri bulunur.
Titek tüyler sürekli yukarı doğru
titreşerek,mukus sıvısını yutağa
iterler.Burada biriken karışım dışarı
atılır(balgam)
3. Gırtlak
Gırtlak
Kıkırdaktan oluşmuştur. Bir yandan soluk borusunu
ur bir yandan da ses telleri için ‘’yuva’’ oluşturur.
s telleri gırtlağın yan duvarlarındaki bir çift kıvrıntıdır.
 Kıkırdaktan oluşmuştur.Ses telleri gırtlağın yan
vanın etkisiyle titreşerek ‘’ses’’i meydana getirir. Sesin
tarafına
yerleşmiştir.Sesin
nuşmaya
dönüşmesi
ise yutak, dilkonuşmaya
ve dudakların iş
dönüşümü
yutak,dil
ve iltihaplanmasıyla
dudakların iş birliği
ile
iği yapılmasıyla
olur.
Gırtlağın
laranjit
olur.
talığı oluşur.
E. Serap KARAKOÇ
onşlar ve Bronşcuklar
Bronş ve Bronşcuklar
rusu akciğer hizasında iki kola
u kollara
bronş denir.
Bronşlar, başlangıcında
 Trakenin,
akciğerlerin
ayrıldığı
in içine
girince
dallanır.
kollara
denir.Bronşlardan
ayrılan daha küçük
ca ince
dallara
kola ayrılınca
ise bronşcuk
da
adı verilir.Bronşcuklarda
kıkırdak
destek bulunmaz.Bronş ve trakede ise
k” olarak
adlandırılır.
genişliğini
koruyucu kıkırdak destek vardır.
ların,çap
bronş
ve soluk borusundan
 ve
ince
kıkırdaksız
olmasıdır.
Her
bronşcuk
alveol kesesi
ile sonlanır.
E. Serap KARAKOÇ
Diyafram(Gevşek)
Akciğerler

Kaburgalar ve diyafram arasında kalan göğüs
boşluğuna pleural zar ile bağlı,pembe renkli ve
esnek yapılıdır.Solunum yüzeyi yaklaşık 70-140
m2 olacak biçimde organize
bir organdır.Sağ ve
6. Akciğerler
sol akciğer arasında,kalbin
sol karıncığının
solkalan göğüs
Kaburgalar
ve diyafram arasında
boşluğuna, sağlı sollu olarak yerleşmiştir. Pembe renkli ve
akciğere doğru konuşlandırılmasından
dolayı
esnek dokulu bir organdır. Sağ akciğer 3 bölmeli (=loplu)
akciğer ise
iki bölmelidir. bir
büyüklük farkı vardır.Busolfark
~%10'luk
küçülmeye neden olur
E. Serap KARAKO
Alveol




Bronşcukların sonundaki alveol kesesinde
bulunan her bir hava kesesidir.
Etrafı kapiller ile
çevrilidir.
Gaz değişimi için
iç yüzeyin sürekli
nemli ve gergin
olması gereklidir.
Nemlilik burun ve trake mukozası tarafından
sağlanır.
Gerginlik ise iç yüzeyde yer alan özel hücrelerce
sağlanır.
SOLUNUM YÜZEYLERİ


Trake,solungaç ve akciğerlerin ortak özellikleri
Solunum yüzeyinin gaz değişimini sağlayacak
şekilde ince ve geniş (insanda ~100m2) olması

Gaz değişiminin difüzyonla olması

Solunum yüzeyinin nemli olması


İnspirasyon
Kanda CO2artışı pH'ı düşürür.Artan asitlik
solunum merkezini uyarır...
Diyafram kasılarak karın boşluğuna iner
Göğüs kafesi kasları kasılır
Expirasyon
Diyafram gevşeyerek kubbeleşir,göğüs kafesi
kasları gevşer ve göğüs kafesi daralır.İç basınç
artar.Sıkışan hava akciğerlerden dışarı atılır.
Sigaranın sisteme zararları

Nikotin bronşlarda daralmaya neden olur

Dumandaki CO,Hb ile bağlanır


Bronşial mukozanın daha fazla salgı yapmasını
uyarır,mukoza şişer ve bronşları daraltır
Alveol elastikliğini azaltarak gaz değişim
yüzeyini küçültür
Yükseklik ve O2

Dağ hastalığı:Uyku hali,tembellik,zihin ve kas yorgunluğu,
baş ağrısı,bulantı,kasılma ve koma
Yükseklik(m)
Basınç(mmHg)
PO2 (mmHg)
0
760
159
3000
523
110
9000
349
73
15000
87
18
Yükseğe uyum


Himalayalarda 3-5 bin m yüksekliğe akkimatize olmuş
insanlar...
Yüksek irtifada ;
ilk 2-5 gün solunum ~ 5 kat artar.Dolaşım hızlanır.
Eritrosit syısı artmaya başlar fakat çapları küçülür.
Eritrosit sayısı,kan hacmi ve Hb konsantrasyonu yavaş2
artar.
Alveollerdeki gaz difüzyon kapasitesi ~3 kat artırılır
Bir ay sonrasındaki artış ~%50 düzeyindedir

Vurgun(Dekompresyon hastalığı:)Derin denizden yavaş2 çıkan
insanda,plazmada çözünmüş N'un dışarı atılması sağlanır.Hızlı çıkışta çözünmüş N dışarı
atılamaz ve damarlar içinde kabarcıklar oluşturur.Yüksek N un narkotik etkisi vardır.

Hıçkırık:Diyaframın istemsiz kasılmaları ya da felç hali

Horlama:Yumuşak damağın gevşek dokusu ile küçük dilin üst hava
yollarını kısmen tıkaması

Öksürme

CO zehirlenmesi:Hb'nin CO ya ilgisi O2'ye nazaran 200-250 kat fazla

Oksijen zehirlenmesi:Yüksek O2 basıncında H2O2 ve süperoksit serbest radikali
oluşarak öldürücü etki yapar.

Amfizem:Akciğerin bağ dokusu zarar görür.Akciğer kapasitesi azalır.Sağ karıncık yükü
arttığından sağ kalp yetmezliği görülür.

Astım:Solunum yolları daralması

Nezle(Rinit):En sık karşılaşılan rhinovirüslerin enfeksiyonu olduğundan
”rinit” adını
almıştır.

Solunum katsayısı: Atılan CO2'nin alınan O2'ye oranıdır. Karbonhidratlar için
1,proteinler için 0,8 ve yağlar için 0,7 dir.
Ahmet BAGATIR 2010 LAAL