Bitki Materyali I:Gymnosperm-5.Ders - AVES

BİTKİ MATERYALİ I:
GYMNOSPERMAE
YRD.DOÇ.DR. DOĞANAY YENER
İstanbul Üniversitesi, Orman Fakültesi
Peyzaj Mimarlığı Bölümü
Bitki Materyali ve Yetiştirme Tekniği Anabilim Dalı
GYMNOSPERMAE=AÇIK TOHUMLULAR
Yaşayan örnekleri bulunan Gymnospermae
sınıfları ve karakteristik özellikleri:
Cycadinae Sınıfı
Ginkgoinae Sınıfı
Coniferae Sınıfı
Gnetinae Sınıfı
PINUS (ÇAM)
CİNSİ GENEL ÖZELLİKLERİ
Gymnospermler içerisinde en fazla türe (112) sahip
olan, odununda bir çok alanda faydalanılan bir cinstir. Kuzey
yarımkürede Kuzey Amerika, Asya ve Avrupa’nın son ağaç
sınırına kadar geniş yayılışa sahip cinstir. Kağıt yapımında,
kerestelik odun yönünden birinci derecede önem taşır.
Terebentin yağı, çam yağı, odun katranı ve Kalofan gibi yan
ürünler ile tohumları gıda endüstrisinde kullanılmaktadır.
Ülkemizde 5 türü doğal yayılış yapmaktadır. Bunlar; Pinus
sylvestris, Pinus nigra, Pinus brutia, Pinus halepensis, Pinus
pinea’dır.
Bütün taksonları odunsu ve herdem yeşildir. Gençlikte
dallar gövdeye çevrel dizilir, ancak ilerleyen yaşlarda diziliş
düzeni bozulur.
Hem uzun hem de kısa sürgünlere sahiptir. Fideciğin
ilk yaşlarında uzun sürgünlerin üzerinde sarmal olarak tek
tek dizilen yapraklar olur, ancak ilerleyen yıllarda bu uzun
sürgünlerdeki yapraklar; pul yaprak ve iğne yaprak olarak 2
farklı tipe dönüşür.
Pul yapraklar, sürgün üzerinde teker teker ve sarmal
olarak dizilir, oluştuktan 1-2 hafta sonra dökülür ve dökülen
yaprak koltuklarında, kısa sürgün üzerinde 2-3-5 (nadiren 1
ya da 8) adet iğne yapraklar bulunur. Yaprakların enine
kesitleri; yarı daire, daire dilimi, üçgen veya daireseldir.
Yaprakların her yüzünde sayısız stoma çizgisi vardır. Yaprak
uçları sivri, kenarları çoğunlukla dişli, dip tarafında «kınglaf» adı verilen 6-12 tomurcuk pulundan oluşan, sarı veya
boz renkli, ince, deri gibi bir kısım daima kalır veya dökülür.
Yapraklar sürgün üzerinde 2 veya çok sene (istisna olarak 7
yıl) dökülmeden kalır.
Erkek çiçekler, uzun sürgünlerin dip tarafında, bir çoğu
bir araya gelip sapsız bir şekilde kozalakçık oluştururlar.
Kozalakçıklar da bir çoğu bir arada son sene sürgünlerinin
dip tarafında yer alırlar. Her bir çiçek tozunun (polen) iki
adet hava baloncuğu vardır.
Dişi çiçek spiral bir şekilde bir eksen üzerinde dizilerek
dişi çiçek kozalağını oluştururlar. Bu dişi kozalaklar
subterminal veya nadiren yan durumlu olarak bulunurlar.
Herbir dişi çiçeğin; dış pulu (brahte), iç pulu (karpel-tohum
yaprağı) ve üzerinde de iki tane tohum tomurcuğu vardır.
Çiçek aşamasındayken görülen dış pul (brahte), kozalak
aşamasına gelindiğinde görünmez, iç pul gelişir, deri gibi
sertleşir veya odunlaşır. Çam kozalaklarının karakteristiği;
iç pulun (karpelin) uç kısımlarında «Apofiz» ya da «kalkan»
adı verilen, çok daha odunlaşmış kısmın bulunmasıdır. Bu
kalkan ya da apofizin durumu tür ayrımında önemli bir role
sahiptir. Kalkan ya da apofizin orta ya da uç kısmına doğru
«göbek-umbo» denilen kısmı ve bu göbeğin de ortasında
mukro (mucro) bulunur. Mucro türlere göre yassı çubuk
halinde, diken gibi batıcıdır ya da çengel veya kuş gagası
gibi uzamıştır. Umbo 2-3 iğne yapraklı çamlarda (yani bizim
doğal çamlarımızda) ortada, 5 iğne yapraklı türlerde uca
doğru kaymıştır. Kozalaklar 2 yılda (nadiren 3 yılda)
olgunlaşır. Kozalak pulları açılır, pullar Göknar, Yalancı
Melez, sedir kozalağında olduğu gibi kozalak pulları
dağılmaz-dökülmez.
Tohumları kanatlı ve kanat tohumu kıskaç gibi
kavrar, ancak tohumla kanat kaynaşmamıştır,
çekince tohum kanattan ayrılır. Çok büyük
kozalaklı çam türlerinde (Pinus coulteri, Pinus
pinea) kanat körelmiştir. Bu yüzden de bu iki
türde tohumlar hayvanlarla taşınır.
Çamlar çok derine giden kazık kök yaparlar ve
kuvvetli kök sistemi kurarlar.
Çam türleri iğne yaprak sayısına, yapraktaki iletim
demeti sayısına, kozalak şekline, odun özelliklerine göre 2
gruba ayrılırlar: Sert Çamlar, Yumuşak Çamlar
Sert Çamlarda (P.sylvestris, P.nigra, P.halepensis, P.brutia,
P.pinea, P.pinaster (egzotik);
Kısa sürgünlerdeki iğne yaprak sayısı 2-3,
yaprağın
enine kesitinde 2 iletim demeti (diploxylon)var
 İğne yaprak «kını-glaf» dökülmeden kalır.
 Karpel odunlaşmış, uç kısmı daha fazla kalınlaşmış,
apofizin umbo-göbek kısmı karpelin ortasında kalır.
Yumuşak Çamlarda (P.strobus, P.wallichiana ikisi de
egzotik);
 Kısa sürgünlerdeki iğne yaprak sayısı 5,
yaprağın
enine kesitinde 1 iletim demeti (haploxylon)var
 İğne yaprak «kını-glaf» dökülür.
 Karpel deri gibi sert, uç kısmında kalınlaşma olmamış,
apofizin umbo-göbek kısmı karpelin ucunda yer alır.

Pinus sylvestris– Sarı Çam
 Familyası: Pineaceae
 Vatanı: Çamlar içerisinde en geniş yayılışa sahip çam türüdür.
Kuzey yarım kürede Akdenik iklim etkisinde olan bölgelerden,
kuzeydeki 70. enleme kadar yayılış yapar. Ülkemizde de tüm
Karadeniz bölgesi boyunca yayılış yapar, en güney yayılışını
Kayseri civarında yapar.
 Habitusu: Yetişme yerine göre 20-40 m. boylanır. Narin,
silindirik gövdeli, sivri tepeli, ince dallı yahut da dolgun gövdeli,
yayvan tepeli ve kalın dallı ağaçtır. Bazen fakir-kayalık
topraklarda ve arktik rejyonlarda çalı halinde, bodur formdadır.
Gövde kabuğu, genç gövdelerde ve yaşlı ağaçların üst kısımlarda,
kalın dallarda tilki sarısı- hardal sarısı renktedir. Kabuk ince
levhalar halinde ayrılır. Yaşlı gövdelerde kabuk; gri-kahverengi,
kalın ve çatlaklıdır.
 Yaprak Özellikleri: İğne yapraklar 3-8 cm. uzunlukta, maviyeşil renktedir. İğne yaprak uçları sivri-batıcıdır, kenarları
ince dişli ve yapraklar 180 º kıvrıktır.
Pinus sylvestris– Sarı Çam
 Tomurcuk Özellikleri: Tomurcukları kestane kırmızısı renkte, 612 mm. Uzunlukta, yumurtamsı-konik formdadır. Genellikle
tomurcuklar reçinesizdir, ancak kurak yetişme ortamında
korunma gerekçesiyle tomurcuklar reçineli olabilmektedir.
 Sürgün Özellikleri: Genç sürgünler yeşilimsi, ikinci yıldan
itibaren gri-kahverengidir.
 Kozalak Özellikleri: Kozalak Dişi kozalak saplı, aşağı sarkık,
2,5-7 cm. uzunlukta, asimetrik, ışık gören taraf daha fazla
gelişmiştir. Kozalak rengi boz-mattır. Dar yumurtamsı-konik
formda olan kozalağın apofizleri, ışık alan tarafta çıkıntılıdır.
Apofizde çoğunlukla çıkıntı olmamasına rağmen, kurak
koşullardaki ağaçların kozalaklarında yer alan apofizde çengel
gibi geriye yani sapa doğru kıvrık mukro bulunur.
 Tohumlar 3-4 mm. Uzunlukta, siyahımtırak veya koyu gri renkli,
elipsoid formdadır. Tohumların 3-4 katı uzunlukta kanatları
vardır. Kanat tohumu kıskaç gibi kavramıştır.
Pinus sylvestris
Erkek çiçekler
Yaprak
Sürgün
Pinus sylvestris
Gövde Kabuğu
Dişi Çiçek
Habitus
Kuvvetli kök sistemine sahip olduğundan
kuvvetli rüzgar ve fırtınalara karşı dayanıklıdır.
Ülkemizde doğal yetişen Pinus sylvestris varyeteleri;
P.s. var. sylvestris
P.s. var. hamata
P.s. var. compacta
P.s. var. mongolica dır.
Türkiye’de doğal olarak yetişen 5 çam türü
içinde en küçük kozalaklı olan türdür. Sarıçama
ülkemizde daha çok kuzeydeki sıradağlarda rastlanır.
Sibirya’da en çok yayılışı olan türdür. Bu nedenle
yöresel olarak bu çam türüne “orman Çamı” anlamına
gelen “Waldkiefer” adı verilir.
Park ve bahçe düzenlemelerinde en çok
kullanılan kültür formları ise; ‘Aurea’, ‘Argentea’,
‘Compressa’,
‘Pygmaea’,
‘Viridis
Compacta’,
‘Fastigiata’, ‘Nana’, ‘Bouvronensis’ tir.
Pinus nigra– Karaçam
 Familyası: Pineaceae
 Vatanı: Güneybatı, güney, güneydoğu Avrupa ile batı Asya’nın
submediterran bölgesinde geniş yayılışa sahiptir. Asya, Kırım,
Karpatlar, Balkan Yarımadası, Kıbrıs’ta doğal yayılışını yapan
karaçam, ülkemizde Gümüşhane ile Gaziantep arasında bir hat
çizildiğinde bu hattın batısında kalan tüm ormanlık alanlarda
yayılış gösterir. Stepe kadar sokulan bu çam türünün ekolojik
istekleri
de
oldukça
geniş
ve
iklim
ekstremlerine
dayanabilmektedir. Sarıçamın yetişemediği veya iyi gelişme
gösteremediği yerlerde yetişmesi karaçamın üstünlüğüdür.
 Habitusu: Karaçamlar birinci sınıf orman ağacıdır. Yaşlı gövde
kabukları, derin çatlaklı, kalın, esmer renklidir. Sarıçama göre
daha kalın dallıdır.
 Yaprak Özellikleri: İğne yaprakları 8-18 cm. uzunluğunda, koyu
yeşil renkte ve serttir. Sürgün ucundaki yapraklar tomurcuğa
doğru yöneldiğinden, «çanak» görünümünde bir boşluk
oluştururlar. Yaprakların kenarları ince dişli, uç kısımları
sertleşmiş ve iğne gibi batıcıdır.
Pinus nigra– Karaçam
 Tomurcuk Özellikleri: Tomurcukları büyük, silindirik ve uçları da
sivridir, bol reçinelidir. Tomurcuk pullarının kenarı kirpiklidir.
 Çiçek Özellikleri: Erkek çiçekler; soluk sarı renkli olup, bir çoğu
bir araya gelip kozalakçık oluşturur.
 Kozalak Özellikleri: Dişi çiçekler; parlak saman sarısı renktedir.
Yumurtamsı-konik formlu kozalakları simetriktir (Sarıçamda
asimetrik) ve yok denecek kadar kısa saplıdır. Kalkan (apofiz)
çıkık, umbo (göbek) koyu renklidir. Kozalağın uç kısmındaki
karpellerin göbeğinde iğnemsi bir diken bulunur. Kozalak boyu,
3,5-10 cm.dir.

Deniz kenarına yakın saf kum topraklarında, ağır balçık ve killi
topraklarda yetişebilir olmasına rağmen, anataşı kalker olan
kireççe zengin topraklarda daha iyi gelişir. Rüzgar perdesi amaçlı
olarak portakal bahçelerinin korunmasında öncelikle dikilecek
ağaç türüdür.
Pinus nigra
Erkek çiçekler
Yaprak
Sürgün
Gövde Kabuğu
Tomurcuk
Pinus nigra
Gövde Kabuğu
Dişi Çiçekler
Genç kozalaklar
Kozalak
Habitus
Karaçamın dünyada yayılış yapan 5 alttürü vardır.
Bunlar;
 P.n.subsp. nigra
 P.n.subsp. laricio
 P.n.subsp. dalmatica
 P.n.subsp. pallasiana
 P.n.subsp. salzmannii
Bu alttürlerden sadece P.n.subsp. pallasiana
(Anadolu Karaçamı) doğal olarak yetişmektedir. Bu alt türe
ait 4 tane de varyete bulunmaktadır. Bu varyeteler;
1. P.n.subsp. pallasiana var. pallasiana: Anadolu Karaçamı
2. P.n.subsp. pallasiana var. şeneriana : Ehrami Karaçam
3. P.n.subsp. pallasiana var. pyramidata: Ebe Karaçamı
4. P.n.subsp. pallasiana var. yaltirikiana: Büyük kozalaklı
Karaçam
Pinus brutia– Kızılçam
 Familyası: Pineaceae
 Vatanı: Akdeniz ve Karadeniz kıyılarında doğal yayılışını yapar.
Fakat asıl geniş yayılışını doğu Akdeniz ülkelerinde (Filisitin,
Ürdün, Suriye, Irak, Lübnan, Kıbrıs, Türkiye, İtalya ve
Yunanistan) yapar. Ülkemizde Marmara, Ege ve Akdeniz
bölgelerinde çok geniş ormanlar kurar.
 Habitusu: Sahil kesimlerinde 15-20 m. boylanan, kalın dallı
orman ağacıdırlar. Gövdeleri çoğunlukla düzgün değildir. Ancak
rakım yükseldikçe gövdeler düzgünleşmeye ve boyları artmaya,
tepeleri sivrileşmeye ve dalları incelmeye başlamaktadır.
 Yaprak Özellikleri: İğne yapraklar 12-18 cm., sert ve koyu yeşil
renktedir.
 Kozalak Özellikleri: Kozalaklar
6-11
cm.
uzunlukta,
kırmızımtırak-kahverengi renkte, topaç formunda, sapsız veya
çok kısa saplıdır. Sürgünlerde kozalaklar dik ya da yan dururlar.
Kozalakların apofizleri (kalkan) radyal pervazlı, göbek büyük,
basıktır. Kozalakların bir kaçı bir arada bulunur. Kozalak 3. yılın
başında olgunlaşır.





Kızılçamın doğal varyeteleri;
P.b.var. brutia
P.n.var. agrophiotii
P.n.var. pyramidata
P.n.var. pendulifolia
P.n.var. densifolia
Pinus brutia
Gövde Kabuğu
Habitus
Olgun ve olgunlaşmamış
Kozalak
Pinus pinea– Fıstık Çamı





Familyası: Pineaceae
Vatanı: Portekiz’den Anadolu’ya kadar tüm Akdeniz sahil
kesiminde yayılmasına karşın, en geniş yayılışını Akdeniz
ve Ege ile Karadeniz Bölgesinde, Bartın ve Artvin civarında
doğal yayılış yapmaktadır.
Habitusu: Tepe yapısı ilk yıllarda yuvarlak, ileri yaşlarda
ise şemsiye şeklindedir. Şemsiye şeklindeki habitusuyla ve
kozalağıyla diğer çam türlerinde kolayca ayırt edilir. Gövde
düzgün, kırmızımtırak-gri renkli kalın kabuğu çatlaklıdır.
Yaprak Özellikleri: İğne yaprakların dip kısmındaki kın
(glaf) 10-12 mm. Uzunlukta ve açık esmer renktedir (Sahil
çamında kın daha uzun, kının rengi daha koyu esmerdir),
yapraklar 10-15 cm. uzunlukta, parlak-açık yeşil renktedir.
Tomurcuk Özellikleri: Tomurcuklar reçinesiz, sivri,
yumurta formunda, tomurcuk pulları geriye doğru
kıvrıktır.
Pinus pinea– Fıstık Çamı
 Kozalak Özellikleri:
Kozalak ovoidal veya hemen
hemen küre şeklinde olup, 3. yılda olgunlaşmasını
tamamlar. Çok kısa saplı olduğundan, sürgüne oturmuş gibi
dururlar. Olgun kozalak kırmızımtırak-kestane renginde,
parlaktır. Kozalak pulları kalın, kalkan kozalağın dip
tarafındaki pullarda 6 köşeli, uca doğru olanlarda kalkan
(apofiz) eşkenar dörtgen formundadır. Kalkanın 5-6 ışınsal
pervazı vardır. Göbek büyük, basık, hemen hemen 4
köşelidir. Yerli çamlar içerisinde kozalağı en büyük ve
odunlaşmış olan türdür.
 Tohumları çok büyüktür, buna karşılık kanat gayet
küçük ve ince artık(yok olmuş) haldedir, neredeyse
kanatsızdır. Tohumun üzeri koyu morumsu-kahverengi bir
toz ile örtülüdür. İntegüment (tohum kabuğu) odunlaşmıştır.
Halk arasında «çam fıstığı» olarak bilinir ve yenir.
 Kök sistemi kuvvetli ve elverişli topraklarda ilk yaşlardan
başlayarak derine giden kazık kök yaparlar.
Endüstriyel amaçlı kullanımlar dışında, düzenlemelerde
form kontrastları oluşturulurken yuvarlak formuyla sütun ve
piramidal formlu bitkilere kontrast şekilde kullanılabilirler. Grup
bitkilendirmelerinde çok sayda bir arada kullanılırlar.
Kozalak karpeli ve tohum
Gövde kabuğu
Sürgün
Habitus
Pinus pinea
Yaprak
Kozalak
Habitus
Pinus halepensis– Halep Çamı






Familyası: Pineaceae
Vatanı: En geniş yayılışını, kızılçamın aksine Bat Akdeniz sahillerinde
yapar. Ülkemizde lokal olarak 2 yerde bulunur: Birincisi; AdanaSarıçam ormanlarında ve Adana-Kadirli-Kızyusuflu Köyü’nün Karatepe
civarında kızılçamlarla karışık halde bulunur. İkincisi; Muğla-MilasBodrum arası, Güvercinlik Körfezi dolaylarında yayılış yapar.
Habitusu: 10-15 m boyda, eğri gövdeli, gençlikte sivri, yaşlanınca dağınık
tepeli orman ağacıdır. Gövde kabuğu açık kül renkli, uzun süre çatlaksız
ve düzgün kalır. Sürgünler açık gri renklidir.
Yaprak Özellikleri: İğne yapraklar genellikle ikili, nadiren üçlü olarak
kın içinde yer alırlar. İğne yapraklar açık yeşil renklidir. 6-15 cm.
uzunlukta, narin ve kenarları çok ince dişlidir.
Tomurcuk Özellikleri: Tomurcuklar küçük ve reçinesizdir.
Kozalak Özellikleri:
Kozalak 8-18 cm. uzunlukta, uzun ve konik
formludur. Çok uzun ve kalın bir sapı vardır. Ve bu nedenle kozalakların
uçları, kızılçamın aksine aşağı doğru, hemen hemen sürgüne paralel
durur. Kalkan piramit gibi çıkıntılı, göbek (mucro) yüksek, fakat
dikensizdir. Kozalak 2 yılda olgunlaşan kozalak, parlak kahverengi
renktedir.
Pinus halepensis
Kozalak
Sürgün
Gövde kabuğu
Habitus
Doğal Çam Türleri İçin Ayırdım Anahtarı:
1. Kozalaklar saplı,
2. Kozalak asimetrik ve çok küçük, sarımsı renkte,
yapraklar kısa ve 180 °kıvrıktır ………….. Pinus sylvestris
2. Kozalak simetrik, büyük ve kalın saplı, parlak
kahverengi renkte, yapraklar kıvrık değil, daha uzun
……………………………………………... Pinus halepensis
2. Kozalak sapsız,
3. Kozalak büyük, karpeller odunlaşmış, tohum
kanatsız …………………………………. Pinus pinea
3. Kozalak daha küçük, karpeller odunlaşmamış, tohum
kanatlıdır.
4. Kozalak saman sarısı renkte, umbo çıkık ve uç
kısmında mucro var ……………... Pinus nigra
4. Kozalak parlak kızıl kestane renginde, umbo
basık, mucro yok ……………….. Pinus brutia
Pinus pinaster– Sahil Çamı







Familyası: Pineaceae
Vatanı: Portekiz, İspanya, İtalya, Yunanistan ve Tunus kıyılarında doğal
olarak yetişir. Ülkemizde doğal olarak yetişmez, yetiştirilir.
Habitusu: 20-25 m. boyda, gençlikte piramidal, yaşlılıkta dağınık tepeli bir
ağaçtır. İki iğne yapraklı çamlardandır. Gövde kabuğu kalın, derin çatlaklı,
kırmızı-kahverengindedir. Genç sürgünler kırmızı renklidir, çıplaktır.
Yaprak Özellikleri: İğne yapraklar kalın, parlak yeşil, uçları sivri-batıcı
kenarları ince dişlidir. Yaprak kını uzun (Pinus pinea’dan 2 kat daha
uzundur) ve koyu renklidir. Yapraklar 10-20 cm. uzunluktadır.
Çiçek Özellikleri: Erkek çiçekler silindirik formda, sarı renkte kozalakçık
oluştururlar. Uzun sürgünlerin dip tarafında büyük kümeler halinde yer
alırlar.
Kozalak Özellikleri: Dişi çiçeklerin oluşturduğu kozalaklar kırmızımtırak kahverengi renkte ve saplıdır. Kozalağın sivri ucu aşağı doğru yönelmiştir.
Kozalak tam simetrik değildir. Kalkan (apofiz) piramidaldir, yatay pervazlar
keskin kenarlıdır. Kozalağın ışık gören tarafında göbek çok fazla gelişmiş,
çıkıntılıdır. Tohum 7-8 mm. Uzunluğunda, bir yüzü verniklenmiş gibi parlak
siyah renklidir. Tohumun büyük bir kanadı var.
Kumulların stabilizasyonunda önemli rol oynar. Ülkemizdeki ağaçlandırma
çalışmalarında son yıllarda çokça kullanılmaktadır.
Pinus pinaster
Yaprak
Erkek çiçekler
Dişi çiçekler
Sürgün
Olgunlaşmış ve
olgunlaşmamış kozalaklar
Gövde kabuğu
Habitus
Pinus coulteri –Büyük Kozalaklı Çam

Familyası: Pineaceae

Vatanı: Kaliforniya’nın güney ve kuzeyindeki dağlık bölgelerde (1000-
2000 m.) veya düşük rakımlı (900 m.) yerlerde yaygındırlar. Ülkemiz için
egzotiktir.

Habitusu: 10-15 m. boy (en fazla 25 m), geniş tepeli, kalın dallı bir
ağaçtır. Gövdeleri derin çatlaklı, esmer veya siyahımsı kabukludur.

Yaprak Özellikleri: İğne yapraklar mavi-yeşil renkli, kısa sürgünlerde 2-3
tanesi bir arada bulunur.

Tomurcuk Özellikleri: Tomurcukları yumurta formunda, reçineli ve
büyüktür.

Kozalak Özellikleri: Kozalakları 25-35 cm. boyda, mat, açık sarımtırak
renkte, hafif çarpık, ve çok kısa saplıdır. Kalkan (apofiz) piramit
biçiminde, göbek büyük, yırtıcı kuş gagası gibi eğri, çengel-dikene
gelişmiştir. Kozalak 2-2,5 kg. ağırlıktadır. Tohumlar siyah, oval ve çok
kalın kabuklu, oldukça uzun kanatlıdır. Ülkesinde tohumları yenir.

İstanbul’un Anadolu yakasındaki eski korularda güzel örnekleri vardır.
Pinus coulteri
Yaprak
Dişi çiçek
Kozalak
Sürgün
Gövde kabuğu
Tohum
Tepe Tomurcuğu
Habitus
Erkek çiçek
Pinus strobus –Veymut Çamı

Familyası: Pineaceae

Vatanı: Doğal yayılışını Kuzey Amerika’nın doğu kesimlerinde yapmaktadır.





Habitusu: Yumuşak çam grubunda yer alan, egzotik bir ağaçtır. Yarı gölge
ağacıdır. Dalları elastik olduğu için kar kırması görülmez, bol yaprak
dökerek toprağı ıslah eder. Kabuk, genç gövdelerde ince ve parlak, düz koyu
yeşil, çizgilidir. Sonradan kabuk pullu ve derin çatlaklı olur.
Yaprak Özellikleri: İğne yapraklar 6-10 cm uzunlukta, kısa sürgünlerde 5’li
olarak kın içinde yer alır. Yapraklar koyu mavimsi-yeşil renkte, ince, 3 köşeli
ve yumuşaktır. Yaprakların her yüzünde 3-5 sıra üzerinde beyaz stoma
çizgileri görünür. Yapraklar, sürgün üzerinde ikinci senenin sonuna kadar
kalır.
Tomurcuk Özellikleri: Tomurcuklar kırmızımtırak veya portakal sarısıesmer pullarla örtülüdür.
Sürgün Özellikleri: Sürgünler portakal sarısı-esmer, çıplak yahut da hafif
tüylüdür.
Kozalak Özellikleri: Kozalaklar 7-20 cm. uzunlukta, dar silindirik konik
formda, hafif kıvrık ve saplıdır. Karpeller deri gibi incedir. Kozalaklar kışın
ya da en geç ilkbaharda yere dökülürler. Kalkan düz, yahut da hafif çizgili,
umbo (göbek) uçta yer almıştır. Tohumlar yumurta biçiminde, kırmızımtırak,
gri-kahverenginde ve üzeri noktalıdır.
Veymut çamı sadece kıymetli bir orman ağacı değil, aynı
zamanda dekoratif bir park ve bahçe ağacıdır.
Süs bitkisi olarak Türkiye’de kullanılan kültivarları;
Pinus strobus ‘Aurea’: Yapraklar altın sarısı renkte.
Pinus strobus ‘Concorta’: Genç sürgünler helezoni-kıvrak.
Pinus strobus ‘Umbraculifera’: Kompakt yapıda, bodur çalıdır.
Pinus strobus ‘Fastigiata’: Sütun formlu
Pinus strobus ‘Prostrata’: Yerde sürünen çalı.
Pinus strobus ‘Glauca’: yapraklar mavi-yeşil renkte.
Pinus strobus
Erkek çiçekler
Sürgün
Dişi Çiçek
Yaprak
Gövde kabuğu
Kozalak
Habitus
Pinus wallichiana –Ağlayan Çam




Familyası: Pineaceae
Vatanı: Vatanı Himalaya’lardır. 1600-4000 m. arasındaki yükseltilerde
doğal olarak yetişir. Ülkemizde egzotik olarak yetiştirilir. Gençlikte hızlı
büyür, donlara P. strobus (Veymut Çamı) kadar dayanıklı değildir.
Habitusu: Vatanında 50 m. kadar boylanan, geniş ve açık piramidal
yapılı ağaçtır. Gövde kabuğu gri-esmer renkli, gençlikte düz kabuklu,
yaşlılıkta küçük levhalar halinde çatlaklıdır.
Yaprak Özellikleri: İğne yapraklar 15-20 cm. uzunlukta, mavimsi-yeşil
veya gri-yeşildir. 5’li iğne yapraklar 3-5 sene ağaçta kalır. Aşağı doğru
püskül şeklinde sarkar.

Tomurcuk Özellikleri: Tomurcuklar uzunca ve bol reçinelidir.

Sürgün Özellikleri: Genç sürgünler tüysüzdür.


Kozalak Özellikleri: Kozalaklar 20-30 cm. uzunlukta, uzun-silindirik
formda, terminal durumludur. Önce dik, olgunlaşınca aşağı doğru
sarkar. Kozalak pulları derimsidir. Tohum; yumurta biçiminde ve uzun
kanatlıdır.
Hem kozalakları, hem de sürgün uçlarında geriye doğru dökülmüş iğne
yaprakları P. strobus’tan daha büyüktür.
Pinus wallichiana
Sürgün ve yaprak
Erkek Çiçekler
Kozalak
Dişi Çiçekler
Gövde kabuğu
Habitus