1920-1923 Yılları Arasında Yapılan Mecelle Ta`dilleri ve

1920-1923 Yılları Arasında Yapılan Mecelle Ta’dilleri ve
Mezheplerarası Mukayese Uygulaması
PROF. DR. AHMET AKGÜNDÜZ
1916 yılında kurulan Mecelle Ta’dil Cemiyeti ve 1923’de yenilenen Mecelle ve Vâcibât Komisyonu
çok ciddi çalışmalar yapmıştır. Bunları zikretmek Osmanlı ve İslam Hukuku açısından çok önemlidir.
Biz burada sadece Mecelle Tadillerinin Esbâb-ı Mûcibe Layihasını zikredecek ve yapılan ta’dilleri de
sadece Alım-Satım Sözleşmesine ait olanları aktaracağız. Mecelle Ta’dil Komisyonu bu çalışmaları
yaparken aşağıdaki gerekçeyi esas alıyordu:
“’İhtiyâc-ı zamana binâ’en Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye'nin ba‘zı maddelerinin ta‘dîli ve noksânının
ikmâli zımnında teşekkül eden encümenimiz bu vazîfenin ağırlığını müdrik idi. Çünkü husûl-i maksada
hizmet, ihtiyâc-ı zamanı ve memleketdeki örf-i hâss ve örf-i âmmı bilmekle beraber ilm-i hukûka dâ’ir
bir çok müdevvenâtı tetebbu‘ ve ahkâmında tebahhura muhtâc olduğu ve hâlbuki her tarafdan
ervâhı tazyîk etmekde olan ahvâl-i zamâniʻyenin huzûr-ı bâl ile iştigâle müsâ‘id olmadığını takdîr
ediyordu.”
Komisyon, çoğu hukukçuların kabul etmediği telfik tehlikesine düşmeden, Mezheplerarası
Mukayeseli Hukuktan istifade edeceklerini açıklıyorlardı. Nitekim mülkiyetin tarifi ile alakalı 125.
Madde; Mal kavramının izahı ile alakalı 126, 127 ve 130. Maddeler; irtifak hakları ile alakalı 144.
Madde; mebî’ ile alakalı 151. Madde; icab ve kabul ile alakalı 176. Maddeden sonra ilave edilen iki
madde; şartlı alım satım ile alakalı 187. Maddeden sonra ilave edilen yedi madde; alım satım akdinin
feshi ile alakalı 196. Madde; mebî’in şartları ile alakalı 204. Maddeden sonra yapılan ta’diller; irtifak
haklarının satılabilmesi ile alakalı 216. Madde; parçalanmasında zarar görülen malların satımı ile
alakalı 224 ve 225. Maddeler; va’de ile satışla alakalı 247. Madde; teslim den önce mebî’in satımı ile
alakalı 253. Madde; mebî’in helâk olmasıyla alakalı 297. Madde ve benzeri maddelerdeki ta’diller bu
makalemizde incelenecektir.