Hatice Bilgili

OKUL ÖNCESİ
VE
OKUL DÖNEMİ
DİYABET YÖNETİMİ
HATİCE BİLGİLİ
Diyabet Eğitim Hemşiresi
Aile Danışmanı & NLP Trainer
Pusula Psikodrama Enstitüsü ve Danışmanlık Merkezi/Ankara
SUNUM PLANI
Okul Öncesi Dönem ve Diyabet Yönetimi
 Okul Dönemi ve Diyabet Yönetimi
 Olgu Sunumu
 Dünyada ve Ülkemizde Diyabet Politikaları
 Kaynaklar

Diyabet,
kronik hastalıklar içerisinde,
her yaş grubunda
tehdit oluşturan
ve
çocukluk dönemindeki en
yaygın
hastalıklardan biridir.
Diyabetle yaşam
7 gün-24 saat,
ömür boyu bakım, tedavi ve kontrolü
zorunlu kılmakta
Evde, kreşte, okulda, parkta, sokakta,
arkadaş partilerinde
onunla yaşamayı bilmek
ve
onunla barışık olabilmektir
Diyabetli çocuğun
sağlıklı yaşamını sürdürebilmesi için
ailenin bilgisi ve ilgisi kadar yakın çevrenin
okul doktoru, okul hemşiresi,
sınıf öğretmeni ve yöneticilerin
ilgili ve bilgili olması
önem taşır
Temel Amaç
çocuk ve ailenin
mevcut yaşam şekline
diyabet bakımını bütünleştirmek
olmalıdır
ISPAD-2009-2011
Uluslararası Bildirgesi
DİYABET EĞİTİMİ
Diyabetliye,
Aile ve yakınlarına,
Sağlık personeline,
Okul, kreş, yuva vb. çalışanlarına
ve bakıcılara,
Topluma
1) Pediatric Diabetes 2009: 10(Suppl. 12): 51–57
doi: 10.1111/j.1399-5448.2009.00570.x © 2009 John Wiley & Sons A/S
All rights reserved
2) IDF-ISPAD_Diabetes_in_Childhood_and Adolescence_Guidelines_2011
ISPAD- Uluslararası Bildirgesi
* Yaşa göre
* Diyabet evresine göre
* Olgunluğa ve yaşam şekline göre,
* Kültürel fark ve ihtiyaca göre
HER ULUSA GÖRE ayrı olmalıdır
Ailenin ve diyabetlinin
ihtiyacına yönelik
Pediatric Diabetes 2009: 10(Suppl. 12): 51–57
doi: 10.1111/j.1399-5448.2009.00570.x © 2009 John Wiley & Sons A/S
All rights reserved
BECERİ
ADA
Sağlık Profosyonelleri Önerileri
A- Hipoglisemi
1) Hipoglisemi farkındalık durumu
8-10 yaş
4-9 yaş
2) Tedavi becerisi
10-12 yaş
6-10 yaş
3) Hipoglisemi önleme becerisi
14-16 yaş
9-13 yaş
B-Kan Şekeri Ölçümü
8-10 yaş
7-11 yaş
C-İnsülin Enjeksiyonu
1) Kendi yapma becerisi (bazen destekli)
---
8-11 yaş
2) İki enjeksiyon yapma
12-14 yaş
8-12 yaş
3) Ek doz yapma
14-16 yaş
12-16 yaş
D-Diyet
1) Egzersiz öncesi uygun ara öğün
10-12 yaş
10-13 yaş
2) Ana Öğün alma
14-16 yaş
9-15 yaş
3) Kan şekerine göre besin değişimi
14-16 yaş
10-15 yaş
UNIVERSITY OF VIRIGINIA “DIABETES CARE 11:65-68,1990
3-6 YAŞ OKUL ÖNCESİ
DÖNEM
ve
DİYABET YÖNETİMİ
3-6 YAŞ OKUL ÖNCESİ DÖNEM
İlk insan ilişkilerinin kurulduğu
dönem
Özgüven duygusu gelişir,
Kendi kararlarını verebilmektedir
Keşif devam eder ,
Özgürlük duygusunun başlangıcı,
Küçük sorumluluk alabilir...
3 - 6 YAŞ OYUN VE GIRIŞIMCILIK DÖNEMI






Hareketli ve enerjiktir
Hayal gücü çok geniştir
Sosyal ortamlara ihtiyaç
duyar
Okul öncesi dönemdir
Soruları yoğunlaşmıştır
Kendini ifade etme






Girişimcilik ve beceri
istekleri
Etkin dinleme
Korkutmamak
Sorumluluklar vermek
için ideal
Övgü ve taktir
Seçimler sunun
3-6 YAŞ SORUNLAR ve YAKLAŞIM
DIYABETTE YAKLAŞıM
Psikolojik yaklaşım
Ceza
Sevgi
3-6 YAŞ SORUNLAR ve YAKLAŞIM
DIYABETTE YAKLAŞıM
Hipoglisemi
* Beslenme ve fiziksel aktivite değişikliklerine bağlı
* Açlığını iletir fakat hipoglisemiyi tarif edemez
ÇÖZÜM Önerileri
•
Aile fertleri ve bakıcılar
hipoglisemiyi iyi bilmeliler
•
Gözlem, çocuğu tanımak
•
Sık kan şekeri ölçümü
•
Hedef KŞ : 100-180 mg/dl
3-6 YAŞ SORUNLAR ve YAKLAŞIM
DIYABETTE YAKLAŞıM
Egzersiz
* Egzersiz yapmak
istememesi
* Zamansız egzersiz
Beslenme
*Yeme bozukluğu,
*Yasak gıda isteği,
*Öğün zamanı isteksizlik
*İnatlaşma
ÇÖZÜM ÖNERİSİ
*oda/oyuncak toplanması
*kirlinin kaldırılması
*mutfakta basit yardımlar
*Diyabetle ilgili oyunlar
ÇÖZÜM ÖNERİSİ
*mutfakta basit yardımlar
*SEREMONİ
Diyabet bilekliği veya kartı
3-6 YAŞ SORUNLAR ve YAKLAŞIM
DIYABETTE YAKLAŞıM
SORUN
* Aile kendini diğer ailelerden uzak
tutuyor.(gizleme)
* Çocuk bu durumu sorgular,
* Kendi merkezci,
ÇÖZÜM ÖNERİSİ
* Psikolojik destek,
* Sosyalleşme,
* Sevgi ve oyun paylaşımı
* Aile,akraba,derneklerin desteği,
* Sağlık ekibi desteği
3-6 YAŞ SORUNLAR ve YAKLAŞIM
DIYABETTE YAKLAŞıM
Eğitime çocuk dahil edilir
*Basit,aşamalı ,uygulamalı eğitim
* Parmak temizliği ve delme işlemi
* İnsülin bölge seçimi
Kan şekeri ölçümü
İnsülin uygulama eğitimi
6-12 YAŞ
OKUL DÖNEMİ
ve
DİYABET YÖNETİMİ
6-12 YAŞ SORUNLAR ve YAKLAŞIM
 Diğer insanların görüşü önemlidir,






Toplumla iç içe yaşar,
Arkadaşları ile zaman geçirmek ister,
Kendinden büyüklerle sohbetten hoşlanır,
Sosyalleşme dönemi
Aileye yardımcı olacağı dönemdir
Hayvan bakımı ve odasının temizliği vb.
BİREYSEL DESTEK
Adölesana geçişte önemli!!!
Grup eğitimi alabildiği en iyi yaş grubu dönemidir.
6-12 YAŞ SORUNLAR ve YAKLAŞIM
DIYABETTE YAKLAŞıM





Gördüğünü uygulayabilir,
Kan şekeri bakabilir,
İnsülin uygulamasını yapabilir,
Hedef kan şekeri: 90-180 mg/dl
Aile desteği şart...
Çalışmalar tek başına çocuğa bırakılan
takiplerin
kötü metabolik kontrolle sonuçlandığını,
çocuğa ailenin gözetiminin şart olduğunu
göstermektedir.
6-12 YAŞ SORUNLAR ve YAKLAŞIM

Aile dışı arkadaşlarında kalma isteği,
* Tüm malzemelerin hazırlanması,
* Kalacağı aile yetişkinlerine
diyabet ve hipoglisemi hakkında
bilgi ve deneyimin paylaşımı
6-12 YAŞ SORUNLAR ve YAKLAŞIM
OKULDA




Şeker almaması konusunda bilinçlendirilmeli,
Hipoglisemi hakkında bilgi verilmeli,
Öğünlerin zamanı ve alımın önemi,
Spor bu yaş grubu için çok önemli
* Ara öğün
* Kan şekeri ölçümü,
* Hipoglisemi semptomlarının
bildirilmesi sorumluluğu verilir.
*Motivasyonu arttırır,
*Sosyalleştirir
6-12 YAŞ SORUNLAR ve YAKLAŞIM









Defter kayıtlarını yanlış tutma
Yalan söyleme (ek besin almadım)
Okulda utandığı için insülin yapmama
Ek doz uygulama
İnsülin yapmak için mekan yok
Arkadaşlarından gizleme
Hipoglisemi riski
Egzersiz/Hipoglisemi riski
Aileden uzak!!!
6-12 YAŞ SORUNLAR ve YAKLAŞIM

Ailenin aşamalı görüşmesi!!!
Okul yönetimi ve öğretmen ile iletişim
2. görüşme:
*Glukogen kullanımı !!!
*İmzalı belge
*İletişim...
3. Görüşme
*Değerlendirme...
Diyabet,
*Kan şekeri ölçümü,
*Hedef aralığı,
*Hipoglisemi,
*Ana-ara öğün,
*Egzersiz,
*İletişim
Tip 1 Diyabet Olgusu
M.A. 4 yaş 1 aylık erkek
M.A. 4 YAŞ 1 AYLıK ERKEK

Hikayesi:
1 yıl önce ateş yüksekliği,
 Çok su içme ve sık idrara çıkma
 Kilo kaybı, bulantı ve kusma
şikayetiyle hastaneye başvurmuş.


Acil servisde bakılan
KŞ:401
Keton: +
pH:6,89
HCO3: 1,8 gelmiş.
DİYABETİK
KETO-ASİDOZ
KOMASI
M.A. 4 YAŞ 1 AYLıK ERKEK
Özgeçmiş: Özellik yok
 Soy geçmiş: Özellik yok
 Anne Baba akraba değil
 Aşıları düzenli yapılmış


Klinik takipte:
HbA1C:10,1
Diyabet Otoantikorlar +
Fizik Muayene:
Ateş: 38,5 C
 Nabız: 128/dk
 Sol. Sayısı: 48/dk
 TA: 120/60 mmHg

Tartı:12 kg ( 10 p)
 Boy: 91cm ( 10p )

M.A. 4 YAŞ 1 AYLıK ERKEK
TEDAVI
Yaşa göre Sağlıklı Beslenme Planı
 Çoklu İnsülin Tedavisi ( Nova Rapit+Lantus)
 Temel Diyabet Eğitimi

Tip 1 Diyabet
3 Ayda bir takip
M.A. 4 YAŞ 1 AYLıK ERKEK

Başvuru Nedeni:
 Annenin işe başlaması
 Aile destek guruplarının olmaması ( Aile büyükleri,
akraba,vb..)
 Uygun bakıcı bulunamaması
 Annenin korku, kaygı ve endişesinin yüksek olması
 Bakıma muhtaç bir yaş grubunda olması
M.A. 4 YAŞ 1 AYLıK- OKUL ÖNCESI DÖNEM
SORUNLAR:
* Annede anksiyete / Problemi çözmekte sıkıntı
* Bakıcı bulamaması
* Çocuğun yaş dönemi nedeniyle bakıma
muhtaç olması
* Diyabet bakımında görev alamaması
ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
* Duygularını ifade etmesi sağlandı
* Çocuğun gelişim dönemi konusunda
bilgi verildi
* İşe yakın bir yerde uygun kreş
M.A. 4 YAŞ 1 AYLıK- OKUL ÖNCESI DÖNEM
SORUNLAR:
* Kreş yöneticisi ve personelin isteksiz olması
* Kreş hemşiresi yok/ dr. Haftada bir gün
geliyor
ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
* Kreş personeli ziyaret edilerek, temel diyabet
eğitimi verildi
* Öğretmene mektup gönderildi
* Anne öğlen insülinleri uyguladı
* Gerekli malzemeleri temin etti
* Gönüllü öğretmen kan şekeri ölçümü desteği
M.A. 4 YAŞ 1 AYLıK- OKUL ÖNCESI DÖNEM
SORUNLAR:
• Kreşte malzemelerin bulundurulması
• İnsülin uygulaması için uygun ortamın olmaması
• Çocukların yanında insülin uygulanması
ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
* Diyabet hemşiresi –Anne- Kreş personeli iletişim
devamı sağlandı
* Kreşte insülin yapılması için uygun oda ayarlandı
* Gerekli malzemelerin saklanması için buzdolabı ve
dolap ayarlandı
M.A. 4 YAŞ 1 AYLıK- OKUL ÖNCESI DÖNEM
SORUNLAR:
• Sağlıklı beslenme planının uygulamasında
güçlük
• Yaş günü kutlamaları
• Karbonhidrat ağırlıklı beslenme
ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
* Sağlıklı beslenme planının önemi anlatıldı
* Ara öğün saatine denk getirilmesi, kutlama
gününde ince bir dilim
* Anneye CHO Eğitimi planlandı
* Beslenme planı değişikliği gerçekleştirilemedi
* Hiperglisemi???- Ek doz???
M.A. 4 YAŞ 1 AYLıK- OKUL ÖNCESI DÖNEM
SORUNLAR:
• Egzersiz saatlerinin ayarlanmasında güçlük
• Kreş dışı gezi aktivitelerine çocuğun
alınmaması
ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
* Kan şekeri sonucuna göre gerekli önlemleri alarak
katıla bilmesi
* Öğretmenler bu konuda sorumluluk almak
istemiyorlar!!!
DÜNYADA DİYABET POLİTİKALARI
•
ADA, Diyabet Dostu Okul- Güvenli Okul
•
Diyabet Bakım Koordinatörü, tüm personel
eğitilmeli
•
Ücretsiz Danışma Hattı
•
Webb Tabanlı iletişim
•
Okulda Diyabetlinin Bakımı Federal Yasalar…
İSVEÇ
* Zorunlu eğitim süresi içinde okul bakımdan sorumludur
* Öğretmenlere Temel destek bakım becerileri eğitimi
* Çocuk hastaneleri ile 24 saat telefonla destek
* Belediyeler
Alexandria, Virginia, USA; and cUniversity of Florida and Florida
State University, Florida, USA Pediatric Diabetes 2009: 10 (Suppl. 13): 28–36.
(www.diabetes.org/schooldiscrimination).
UYGULANAN DİYABET POLİTİKALARI
MESAJLAR
Diyabet Eğitim Hemşiresinin
hastalık bilgisinin yanı sıra,
çocuğun gelişimsel özelliklerini,
ve
çocuğa ilişkin farklılıkları bilmesi
Aile yapısı ve yaşam şeklini
eğitimde göz önünde bulundurması gerekir
Kaynak: Atatürk Üniv. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 2, 2005
MESAJLAR
Diyabet bakım ve yönetimi
Okul, Aile, Diyabet Ekibi
Arasında gerçekleştirilen
Pozitif ve sürekli iletişime bağlıdır
MESAJLAR
Diyabetle Yaşamı
kolaylaştırmak için
Toplumsal Yaşamın her alanında
destek gereklidir
KAYNAKLAR













GELİŞİM PSİKOLOJİSİ,Çocuk ve Ergen Gelişimi, ISBN: 978-9944-919-68-5
ÇOCUKLUK ÇAĞI DİYABET EĞİTİMCİ REHBERİ, T.C. Halk Sağlığı Kurumu
DİYABET 2020 Vizyon ve HEDEFLER ÇALIŞTAY RAPORU, 2009
IDF POSİTİON STATEMENT: Diabetes Education.2004
IDF-ISPAD_Diabetes_in_Childhood_and Adolescence_Guidelines_2011
Pediatric Diabetes 2009: 10(Suppl. 12): 51–57
Pediatric Diabetes 2009: 10(Suppl. 13): 28–36 doi: 10.1111/j.1399-5448.2009.00613.x
All rights reserved
Atatürk Üniv. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 2, 2005
DIABETES CARE, VOLUME 35, SUPPLEMENT 1, JANUARY 2012
University of Viriginia “Diabetes Care 11:65-68,1990
Alexandria, Virginia, USA; and cUniversity of Florida and Florida
State University, Florida, USA Pediatric Diabetes 2009: 10 (Suppl. 13): 28–36.
www.diabetes.org/schooldiscrimination
HER TÜRLÜ ÇOCUK İSTİSMARINA
KARŞIYIZ!
TEŞEKKÜRLER…