ukrayna - Ayrıntı Dergisi
advertisement
EKONOMIK VE TICARI BAKIMDAN POTANSIYEL ÜLKE UKRAYNA ECONOMIC AND COMMERCIALLY POTENTIAL COUNTRY: UKRAINE ÖZET: “Doğu Avrupa’da yer alan Ukrayna, verimli topraklara ve zengin yer altı doğal kaynaklara sahiptir. Ülke toprakları Doğu Avrupa ovasının büyük bölümünü oluşturmaktadır. Bulunduğu konum ile ekonomi bakımından önemli bir potansiyele sahiptir. Ekonomik anlamda toparlanma ise 2000 yılından sonra başlamıştır. Türkiye ve Ukrayna, bölgesel örgütlere üyeliğe önemli ölçüde dikkat etmekte ve önem göstermektedir. Her iki ülke, Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü (KEİÖ) ve Karadeniz Deniz Kuvvetleri (BLACKSEAFOR) üyesidir. İki ülke arasındaki ikili ilişkiler sadece ticaretle sınırlı kalmayıp turizm ile de pekişmektedir. 2015 yılı verilerine göre 707 bin Ukrayna vatandaşı ülkemizi ziyaret etmiştir.” ANAHTAR KELİMELER: Remzi BULUT, Türkiye, Ukrayna, ticaret, ekonomi, Odesa. ABSTRACT: “Located in Eastern Europe, Ukraine, rich in fertile land and underground natural resources. A large part of the East European plain constitute the territory of the country. Location has an important potential in terms of economy. The improvement in economic conditions after the year 2000 started. Turkey and Ukraine, membership of regional organisations are significantly better, and illustrates the importance. Both countries, Black Sea Economic Cooperation Organization (KEIO), and the Black Sea Naval Force (BLACKSEAFOR) is a member of. Bilateral relations between the two countries is not limited only to trade but also to reinforce tourism. According to data from 707 thousand Ukrainian citizens visited our country in 2015.” KEYWORDS: Remzi BULUT, Turkey, Ukraine, trade, economy, Odysseus. Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 53 Dnipropetrovsk, Kharkiv, Odessa, Lviv İdari Yapı: 24 Bölge (Oblast) Nüfusu: 45, 6 Milyon Yüzölçümü: 603.628 km2 Resmi Dili: Ukraynaca. Anadil: Ukraynaca % 67, Rusça % 30, Diğer % 3 Etnik Yapı: Nüfusun % 77,8’ini oluşturan Ukrein’lerin dışında, 130 etnik gruba mensup yaklaşık 10 milyon Ukrayna vatandaşı bulunmaktadır. En büyük etnik azınlık, nüfusun % 17,3’ünü oluşturan Rus kökenlilerdir. Ukrayna’da yaklaşık 280 bin (% 0,5) Kırım Tatar’ının yanı sıra Ahıska Türkleri ve Gagavuz Türkleri de yaşamaktadır. Din: Nüfusun %85’i Ortodoks Hıristiyan, %10’u Grek-Katolik, %3’ü Protestan (Baptist), %1‘i Yahudi ve %1’i İslam’dır Komşuları: Rusya Federasyonu, Beyaz Rusya, Polonya, Slovakya, Macaristan, Romanya ve Moldova 1. Ukrayna’nın Kimliği Para Birimi: Grivna Resmi Adı: Ukrayna Yönetim Biçimi: Yarı Başkanlık tipi GSYİH: 337,4 Milyar Dolar (2014 yılı) Doğal Kaynaklar: Demir cevheri, köCumhuriyet Bağımsızlık Tarihi: 24 Ağustos 1991 mür, manganez, doğalgaz, petrol ve tuz (Sovyetler Birliği’nden) Üyesi Olduğu Başlıca Uluslararası KuBaşkent: Kiev Başlıca Önemli Şehirleri: Donetsk, ruluşlar: Birleşmiş Milletler, Bağımsız Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 54 Devletler Topluluğu, Uluslararası Para Fonu (IMF), Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT), Avrupa Konseyi, Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü, Avrasya Ekonomik Topluluğu (gözlemci statüsünde), Dünya Ticaret Örgütü 2. Ukrayna Hakkında Genel Bilgiler Ukrayna 603,628 kilometre karelik yüz ölçümü ile dünyanın en geniş 45’inci ülkesi durumundadır. Konum olarak Doğu Avrupa’da yer alan Ukrayna; doğusunda Rusya Federasyonu, kuzeyinde Beyaz Rusya, batısında Polonya, Slovakya ve Macaristan, güneybatısında Romanya ve Moldova, güneyinde ise Karadeniz ve Azak Denizi yer almaktadır. Komşularını Beyaz Rusya 891 km, Macaristan 103 km, Moldova 939 km, Polonya 428 km, Romanya (güney) 169 km, Romanya (batı) 362 km, Rusya Federasyonu 1,576 km, Slovakya 90 km oluşturmaktadır. Başkenti Kiev’dir. Önemli şehirler: Kiev, Kharkiv, Dnipropetrovs’k, Odesa, Donetsk, Livov, Lugansk. Ülkede önemli oranda şehirleşme söz konusudur. (Ukrayna Ülke Raporu: 2012) 2. 1. Tarihçe Günümüzdeki Ukrayna toprakları tarihin ilk dönemlerinde birçok kavmin uğrak yeri olmuştur. Milattan sonra ikinci ve beşinci yüzyıllarda Ostrogotlar ve Hunlar tarafından işgal edildiği bilinmektedir. Beşinci yüzyılda ise bölgeye Slavlar yerleşmiştir. Yedinci yüzyılda Ukrayna Bulgarların yurdu olmuştur. Yedinci yüzyılın sonlarına doğru Bulgarlar bölgeyi terk etmiş ve Türk kökenli kavim olan Hazarların eline geçmiştir. 860 yıllarında Ukrayna toprakları Kiev Knezliği’nin bir parçası haline gelmiştir. Kiev Knezliği günümüzdeki Rusların, Beyaz Rusların ve Ukraynalıların ortak kökenini oluşturmaktadır. 13. yüzyılda Ukrayna toprakları Moğollar tarafından istila edilmiştir. 1240 tarihinde Batu Han’ın orduları Kiev’i tamamen yakmış ve yıkmıştır. 14. yüzyılda Ukrayna topraklarının doğu kısmı Kiev dahil Litvanya Grandüklüğü’nün eline geçmiştir. Batı kısımları ise Lehistan Krallığının bir parçası haline gelmiştir. 1569 yılında Litvanya ve Lehistan arasında imzalanan Lublin Birliği Antlaşması sonucunda Lehistan-Litvanya Birliği doğmuştur. Bundan sonra Ukrayna topraklarının büyük bir bölümü Lehlerin yönetimine geçmiştir. Ukraynalı soylular Katolik dinini kabul ederek, Leh kültürünü benimsemiştir. Ukraynalı olma bilinci daha ziyade köylü halk arasında şekillenmiştir. Ukrayna’yı elinde tutmak isteyen Osmanlı Devleti ile Lehistan arasında 1671-1676 Osmanlı-Lehistan Savaşı çıkmıştır. Bu savaşı kazanan Osmanlılar Ukrayna’nın Dinyeper nehrinin sağ kıyısında olan bölümüne hakim olmuşlardır. Podolya adı verilen bu bölge Osmanlı-Kutsal İttifak Savaşları’na kadar Osmanlı Devleti’nde kalmıştır. Podolya bölgesi 1699 yılında imzalanan Karlofça Antlaşması uyarınca Lehistan’a verilmiştir. 1793 yılında Lehistan’ın parçalanması sonucu Podolya Rusya’nın eline geçmiştir. Böylece Ukrayna topraklarının büyük bir bölümü Rusya İmparatorluğu’na katılmıştır. Küçük bir kısmı da Avusturya İmparatorluğu’nun eline geçmiştir. Ruslar zaman zaman Ukraynalıları Ruslaştırma siyaseti güttüler. 1917 yılındaki Ekim Devrimi’ne kadar Ukrayna Rusya’nın bir parçası olarak kalmıştır. I. Dünya Savaşı sırasında Ukrayna, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ile Rusya İmparatorluğu arasındaki çarpışmalara sahne olmuştur. Savaşın sonunda her iki imparatorluğun çökmesi üzerine Ukrayna’da kendi kaderini belirleme eğilimi belirmiştir. 1919 yılında Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kurulmuştur. Bu cumhuriyet 1922 yılında Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’ne katılmıştır. Stalin döneminde Ukrayna’da Sovyetler Birliği’ne karşı ayaklanmalar çıkmıştır. 1953 yılında Nikita Sergeyeviç Kruşçev’in yönetime geçmesinden sonra Ukrayna’nın durumu düzelmeye başlamıştır. Bu arada Kırım Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti’nden alınarak Ukrayna’ya dahil edilmiştir. 8 Aralık 1991 tarihinde Beyaz Rusya, Rusya ve Ukrayna ortak bir karar alarak Sovyetler Birliği’ni resmen ortadan kaldırmaya karar vererek, Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 55 Kış mevsiminde yağış miktarı karadeBağımsız Devletler Topluluğu ilan edil- 2. 3. İklim ve Bitki Örtüsü Ukrayna karasal – ılıman iklime niz kıyılarında ve iş kesimlerde büyük miştir. sahiptir. Güneyinde ise alt tropik iklim farklılıklar göstermektedir. Yaz aylarıngörülmektedir. Ülkenin kuzey yarım da ülkenin büyük kesiminde etkili olan 2. 2. Coğrafi Durum Ülke toprakları, Doğu Avru- kürede ve Türkiye’ye göre daha kuzey- sıcaklık güneylere inildikçe etkisini pa Ovasının büyük bölümünü oluş- de olması Türkiyeden daha soğuktur. artırmaktadır. (Ukrayna Ülke Raporu: turmaktadır. Kuzeydoğusunda Orta Yağmur yağışı ve miktarı bölgeden 2012) Rusya Platosunun bir uzantısı yer al- bölgeye farklılıklar göstermektedir. maktadır. Karadeniz kıyıları boyunca Tablo 1. 2015 yılı verilerine göre Ukrayna’nın ekonomisi uzanan Karadeniz düzlüğü, Kırım Yarımadasında Kuzey Kırım Düzlüğünü GSYH (milyar $) 87,8 Enflasyon Oranı (%) 49 meydana getirir. Batıda yer alan KarReel GSYH Büyüme Oranı (%) -10,5 Cari denge (milyon $) -437 pat sıra Dağlarının uzunluğu 240 km’yi Nüfus (milyon) 42,8 İhracat (fob-milyar $) 35,2 geçmektedir. 2015 yılında Rusya FedeNüfus artış hızı -0,64 İthalat (fob-milyar $) 38,5 rasyonu’na dahil olan Kırım, Karadeniz Kişi Başına GSYH ($)(PPP) 7.517 Dış borç (milyar $) 120 ile Azak Denizi arasında kalan Kırım İşsizlik Oranı (%) 9,5 Ülkedeki yabancı yatırımlar 62 Dağları birbirine paralel üç alçak sıra(milyar$) dan meydana gelmektedir. Bu sıralar arasında vadiler yer almaktadır. Başlıca Kaynak: Economist Intelligence / IMF (2015) akarsuları Dinyester ve Dinyeper nehirleri olup, Azak - Karadeniz Havzası- Tablo 2. Türkiye Ukrayna arasında karşılıklı ticaret na doğru akarak sularını bu denizlere Yıllar İhracat İthalat Denge Hacim boşaltmaktadır. Pripet Bataklıklarının 2012 1,8 4,4 -2,6 6,2 bir bölümü ve bir içdeniz olan Azak 2013 2,2 4,5 -2,3 6,7 Denizi’nin bir kısmı ülke sınırları içinde 2014 1,7 4,2 -2,5 5,9 yer almaktadır. (Ukrayna Ülke Raporu: 2012) 2015 1,1 3,4 -2,3 4,5 2014-2015 % Değişim Kaynak: TÜİK Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 56 -35 -19 8 -23 3. Ukrayna’nın Genel Ekonomik Yapısı Ukrayna geniş ve verimli toprakları, zengin maden ve kömür kaynakları, SSCB’den miras kalan güçlü sanayisi, akademik ve araştırma kadroları, iyi eğitilmiş vasıflı işgücü ile oldukça yüksek bir ekonomik potansiyele sahip ülkedir. Fakat devlet kontrolünde olan bu sektörler büyük değişimler sonucu pazar paylarını kaybetmesiyle çökmeye ve gerilemeye başlamıştır. Ekonomik anlamda toparlanma ise 2000 yılından sonra başlamıştır. 2001 yılından 2002 yılına kadar GSMH sabit fiyatlarla % 4.1 oranında artış yaşanmıştır. 2003 yılında Ukrayna ekonomisi, dış pazarlardaki olumlu gelişmeler, halkın reel gelirindeki artış ve yatırım ortamının iyileşme süreci dolayısıyla beklenenin üzerinde bir performans sergilemiş ve GSMH büyüme oranı % 8.5 olarak gerçekleşmiştir. 2004 yılında Ukrayna ekonomisi iç talebin artması ile genel olarak dünya ekonomilerinde yaşanan iyileşme nedeniyle yüksek performansını artırarak devam ettirmiş ve yüzde 12 ile tarihinin en yüksek büyüme oranına ulaşmıştır. Çelik gibi emtia fiyatlarına ve dış finansmana bağımlı bir ekonomik yapıya sahip olan Ukrayna, küresel ekonomik ve mali krizden en fazla etkilenen ülkelerden biri olmuştur. Krizin etkileri siyasi istikrarsızlık ve krize yönelik tedbirlerin yetersiz kalması nedeni ile öngörülenden daha şiddetli olmuştur. Küresel krizin etkisiyle 2008 yılında büyüme oranında ciddi düşüş yaşamış, 2009 yılında ise %15 oranında bir küçülme yaşamıştır. 2005 yılından itibaren ekonomideki büyümeye paralel kişi başı milli gelirde istikrarlı bir artış gözlemlense de krizin etkisiyle 2006 yılı verilerine geri dönüş olmuştur. Küresel krizin etkisiyle patlama yapan enflasyon oranı 2009 yılından itibaren düşmeye başlamıştır. 2011 yılını %9,3 enflasyon oranıyla kapatan Ukrayna 2012 yılı beklentilerinin %6,2 civarı olacağını açıklamıştır. 2015 yılında ise enflasyon beklenilenin çok üzerinde olup yüz- de 49 oranında geçekleşmiştir. Temel sanayi dallarını demir-çelik, enerji, savunma, makine imalat, kimya ve hafif sanayi oluşturmaktadır. Ukrayna’nın tarım alanında üretim potansiyeli oldukça yüksektir. Topraklarının yaklaşık %70’i ekilebilir arazidir. Ukrayna’da savunma sanayi oldukça gelişmiştir ve nüfusun 1/5’i bu sektörde istihdam edilmektedir. 2015 yılında Rusya Federasyonu ile yaşanan Kırım Özerk Cumhuriyeti krizi Ukrayna ekonomisini negatif yönde etkilemeye başlamıştır. ya ve Mısır olarak karşımıza çıkmaktadır. Yatırım açısından Dünya Bankası tarafından hazırlanan ve 189 ülkedeki yatırım ortamının elverişliliğini ölçen “Doing Business 2016” raporuna göre Ukrayna 83. Sırada yer almaktadır. 4. Türkiye – Ukrayna Ekonomik İlişkiler 4 Mayıs 1992 tarihinde imzalanan ve 20 Nisan 1994 tarihinde yürürlüğe giren Ticaret ve ekonomik İşbirliği Anlaşması, ikili ilişkilerin temelini 3.1. Dış Ticaret teşkil etmektedir. Türkiye ve Ukrayna Ukrayna’nın başlıca ihraç ka- arasındaki ilişkilerin ortak zemini Karalemlerini; demir-çelik ve bunlardan deniz Bölgesinde istikrar ve güvenlik mamul eşya, kömür, metal cevherle- anlayışına dayanmaktadır. Bu nedenle ri, kimyasal maddeler, gübre ve güb- Türkiye ve Ukrayna, bölgesel örgütlere re hammaddeleri, şeker, ayçiçeği ve üyeliğe önemli ölçüde dikkat etmekte rafine edilmemiş ayçiçeği yağı, et ve ve önem göstermektedir. Her iki ülke, ürünleri ve demir dışı metaller oluş- Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü turmaktadır. Başlıca ithalat kalemleri (KEİÖ) ve Karadeniz Deniz Kuvvetleri ise; petrol, petrol türevleri, doğalgaz, (BLACKSEAFOR) üyesidirler. elektrikli olmayan makine ve cihazlar, motorlu kara taşıtları, tarım makine- Karadeniz Ekonomik İşbirliği leri, elektrikli ve elektronik cihazlar, Örgütü (KEİÖ) 25 Haziran 1992’de, 11 ses ve görüntü cihazları, ev ve mutfak ülkenin Devlet ve Hükümet Başkanları eşyası gibi elektrikli dayanıklı tüketim (Arnavutluk, Ermenistan, Azerbaycan, malları oluşturmaktadır. Bulgaristan, Gürcistan, Yunanistan, Önde gelen ticaret ortakları ise Rusya Moldova, Romanya, Rusya, Türkiye ve Federasyonu, Çin Halk Cumhuriyeti, Ukrayna) İstanbul’da Karadeniz EkoAlmanya, Polonya, Türkiye, Beyaz Rus- nomik İşbirliği Örgütünü doğuran Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 57 Zirve Deklarasyonu ve Boğaziçi Bildirimini imzalamıştır. KEİÖ Karadeniz bölgesinde barış, istikrar ve refah sağlayarak dostluk ve iyi komşuluk ilişkilerini teşvik etmenin yanı sıra üye devletler arasında etkileşim ve uyumu teşvik etmeyi amaçlayan, bölge ülkeleri arasında umut verici ve benzersiz bir çok taraflı siyasi ve ekonomik inisiyatif modeli olarak ortaya çıkmıştır. Ukrayna ve Türkiye için bu örgüt, kurumsal yenilenme ve iyi yönetişim, ticaret, bankacılık ve finans, enerji, gümrük konuları, tarım, suçla mücadele, acil yardım, ulaşım, turizm, kültür, eğitim, çevrenin korunması, istatistiki bilgi değişimi, sağlık ve benzeri birçok alanda işbirliğini geliştirmek için bir şans olarak görülmektedir. (USAK, 2011: 27) Türkiye ve Ukrayna’yı bu örgütün lokomotifi olarak görmek mümkündür. Türkiye ile Ukrayna’nın tarih boyunca tarihî, coğrafî ve kültürel yakınlıkları olmuştur. İki ülke arası diplomatik ilişkiler 1990’larda Türkiye’nin, Ukrayna’nın bağımsızlığını tanıyan ilk ülkelerden biri olmasıyla başlamıştır. Türkiye’nin başkent Kiev’de büyükelçiliği, liman kenti olan Odesa’da konsolosluğu bulunmaktadır. Ukrayna’nın Ankara’da büyükelçiliği, İstanbul’da konsolosluğu vardır. “1991 yılında Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından bağımsızlığını ilan eden Ukrayna’yı ilk tanıyan ülkeler arasında yer alan Türkiye, ekonomik açıdan bu ülkeye verdiği önemi ve önceliği bağımsızlıktan itibaren yoğun şekilde devam eden özel sektör temaslarıyla açıkça göstermektedir”. Ukrayna’nın bağımsızlığını kazanmasından sonra, Türkiye ve Ukrayna arasındaki ekonomik ilişkiler hızla gelişme göstermektedir. 2004 yılından itibaren, Türkiye ve Ukrayna arasındaki ticaret hızlı bir genişleme sürecine girmiş durumdadır. İkili ticaret hacmi 2004 yılında %74 artmış ve takip eden yıllarda istikrarlı bir şekilde büyümeye devam etmiştir. Ticaret hacmimiz 2007 Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 58 yılında 6 milyar dolara ulaşmıştır. 2008 yılı sonrası küresel krizin etkisiyle ticaret hacminde düşüşler yaşanmaya başlamıştır. 2015 yılında iki ülke toplam dış ticaret hacmi 4,5 milyar dolar seviyesine kadar gerilemiştir. Ukrayna ile Serbest Ticaret Anlaşması müzakerelerine başlamak için keşif mahiye- tinde görüşmeler sonuç vermiş ve STA görüşmeleri başlamıştır. Türkiye ve Ukrayna arasındaki ikili ticaret, ağırlıklı olarak Ukrayna’dan ara mal ithalatına dayanmaktadır. Ayrıca Türk müteahhitlik firmalarının Ukrayna’da birçok başarılı inşaat projesinde imzası bulunmaktadır. Ukrayna ile olan ticaretimizde, dış ticaret dengesi sürekli ülkemiz aleyhinde gerçekleşmektedir. Bunun temel nedeni ülkemizin Ukrayna’dan ağırlıklı olarak hammadde ithal etmesidir. Ukrayna başlangıçta Türkiye’den ağırlıklı olarak motorlu kara taşıtları ve diğer taşıtları alırken daha sonraki yıllarda plastik ve plastikten yapılmış eşyalar, kazan, makine ve cihazlar, demir çelik eşya almaya başlamıştır. Ülkede tekstil ithalatında önemli gelişmeler vardır. Türkiye ise Ukrayna’dan demir çelik olmak üzere mineral yakıtlar ve yağları, gübreler, ağaç ve ağaç mamülleri ithal etmektedir. (TÜİK) Ukrayna’nın Ankara Büyükelçiliği ticaret ataşeliğinden alınan bilgilere göre; Ukrayna’da yaklaşık olarak 600 Türk firması yatırım faaliyetleri göstermektedir. Türk firmalarının toplam yatırım tutarı yaklaşık olarak 2 milyar dolar civarındadır. Bu rakam üçüncü dünya ülkelerine yapılan yatırım miktarıyla eş değer durumdadır. Ülkede faaliyet gösteren Türk müteahhitlik şirketleri bugüne kadar 162 proje üstlenmiş olup, toplam proje tutarı ise 5,1 milyar dolar olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu rakam oldukça azdır. Turizm sektörüne bakıldığında da ilişkilerin yoğunlaştığı görülmektedir. Türkiye, Ukraynalı turistler için ikinci en popüler destinasyondur. 2010 yılında tatil için Türkiye’yi ziyaret eden Ukrayna vatandaşı sayısı 568.000’dir. Aralık 2011’de imzalanan vize muafiyeti anlaşması ile söz konusu rakamların artmaya başlaması bir gerçektir. (USAK, 2011: 32) İki ülke arasındaki ikili ilişkiler sadece ticaretle sınırlı kalmayıp turizm ile de pekişmektedir. 2015 yılı verilerine göre 707 bin Ukrayna vatandaşı ülkemizi ziyaret etmiştir. Bu rakamın ilerleyen yıllarda daha da artması beklenmektedir. Türkiye Ukraynalı turistler açısından tercih edilen ülkelerin başında gelmektedir. 4.1. Türkiye–Ukrayna Arasında İmzalanan Bazı Anlaşma ve Protokoller • • • • • • • • • • • • Ticari İlişkilerin Geliştirilmesine Dair Protokol İş Konseyi Kurulmasına Dair Anlaşma Ticaret ve Ekonomik İşbirliği Anlaşması Teknik, Bilimsel ve Ekonomik İşbirliği Protokolü Enerji İşbirliği Anlaşması Turizm Alanında İşbirliği Anlaşması Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Anlaşması Karma Ekonomik Komisyonu I. Dönem Toplantısı Protokolü TSE ve Ukrayna Devlet Standardizasyonu, Metroloji ve Belgelendirme Komitesi arasında İşbirliği Anlaşması Veterinerlik Alanında İşbirliği Anlaşması Ticari Deniz Taşımacılığı Anlaşması Hava Taşımacılığına İlişkin Protokol Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 59 • • • • • • • • • • • • Hava Taşımacılığı Anlaşması Gümrük İşbirliği ve Karşılıklı İdari Yardıma İlişkin Anlaşma Gümrük Müsteşarlığı ile Ukrayna Devlet Gümrük Komitesi Arasında Protokol Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması Türkiye – Ukrayna Ortak Bildiri (Cumhurbaşkanları Arasında) Karma Ekonomik Komisyonu II. Dönem Toplantısı Protokolü Karma Ekonomik Komisyonu III. Dönem Toplantısı Protokolü Karma Ekonomik Komisyonu IV. Dönem Toplantısı Protokolü Karma Ekonomik Komisyonu V. Dönem Toplantısı Protokolü Karma Ekonomik Komisyonu VI. Dönem Toplantısı Protokolü Türk Eximbank ile Ukrayna Eximbank arasında Protokol (Ukray- • na’ya yapılacak ihracatlar da kul- Kaynakça lanılmak üzere Türk Eximbank 1. APAK, S. , KOZAN, S. (2015) “Ukrayna Krizi’nin Türkiye ve Ukrayna ekonomik tarafından 20 milyon ABD Doları İlişkilerine Etkisi” International Confetutarında kredi açılmasına yönelik) rence On Eurasian Economies 2015 Türkiye-Ukrayna Ortak Eylem Planı 2. DEMYDOVA, V. , ÖZDAL, H. (2011) “Tür(OKA, 2010: 18) 5. Sonuç Yerine İki ülke arasındaki diplomatik ilişkiler 25 yılı bulurken, karşılıklı birçok alanlarda işbirliği anlaşmaları imzalanmış ve yürürlüğe girmeye başlamıştır. Özellikle Karadeniz bölgesinde uygulamaya koydukları ikili işbirliklerini görmek mümkündür. Türkiye bölgesel siyasi ve iktisadi istikrar açısından Ukrayna için büyük önem arz etmektedir. Ukrayna; barındırdığı nüfus ve bulunduğu konum ile Türkiye açısından büyük Pazar potansiyeli oluşturmaktadır. Ukrayna üzerinden Doğu Avrupa ülkelerine, Rusya Federasyonuna ve Baltık Ülkelerine açılmak mümkündür. 3. 4. 5. 6. 7. 8. kiye – Ukrayna ilişkileri: Yüksek Potansiyel, Düşük Voltaj”, Uluslararası Stratejik araştırmalar Kurumu, USAK Analiz No: 16 İGEME, (2010) “Ukrayna Ülke Raporu” İGEME, (2011) “Ukrayna Ülke Raporu” Hazırlayan: Bora ESEN, Ankara Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı (OKA), (2010) “Ukrayna Ülke Raporu” T.C. Kiev Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği, Mayıs 2014 “Ukrayna’nın Ekonomik Durumu ve Türkiye ile Ekonomik Ticari İlişkiler”, 2014 Yılı Raporu, Kiev Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), http:// www.tüik.gov.tr/ TUSİB, 2013 “ Ukrayna Ülke Raporu”
