Televizyon Haberciliğinde Etik

http://ilef.ankara.edu.tr/etik
Televizyon Haberciliğinde Etik
Ders Tanımı:
Bu ders, genel olarak medya, özel olarak da televizyon haberciliğinin etik yönleri ile ilgili tarihsel ve
güncel tartışmaları, farklı konularla ilişkisi bağlamında aktarmaktadır.
Amaçlar:
Bu dersin amacı, iletişim ve etik alanındaki temel tartışmaların tarihsel, kavramsal ve kuramsal
gelişimiyle birlikte bugünkü durumunu anlatmaktır. Etik ilkelerin, ahlak yargıları ve hukuk
yasalarından farkının ortaya konulmasıyla da, ‘neden etik?’ sorusuna yanıt bulma denemeleri
anlatılmaya çalışılacaktır. Özellikle, günümüzde önem kazanan ve her türlü platformda tartışılmaya
başlanan etik konusu, medyanın içinde yer aldığı siyasal sistemlerin dayattığı kurallar çerçevesinde
irdelenecektir. Bu yapılırken de, büyük bir kavram kargaşasının yaşandığı ülkemizde, gelecekte
doğrudan doğruya insanla ilgili meslek dallarında çalışacak sizlerin ‘etik yaşam’ ve ‘etik problem’
konusunda bilgi ve fikir sahibi olmanız bu dersin temel amacını oluşturmaktadır.
Ders Kitabı:
Çaplı, B., Tuncel, H. (der.) (2009). Televizyon Haberciliğinde Etik, Fersa Matbaacılık: Ankara
Haftalık Plan
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
9)
10)
11)
12)
13)
14)
Giriş – dersin tanıtımı
Medya etiğinin tarihsel temelleri
Medya etiği
Medyada mülkiyet ve kontrol
Medya ve demokrasi
Medyanın hesap verebilirliği
Televizyon haberciliğinde etik sorunlar: Tabloid habercilik
Televizyon haberciliğinde etik sorunlar: Özel yaşam, Mahremiyet
Televizyon haberciliğinde etik sorunlar: Haber kaynaklarıyla İlişkiler
Televizyon haberciliğinde etik sorunlar: Ayrımcılık
Televizyon haberciliğinde etik sorunlar: Kriz haberciliği
Televizyon haberciliğinde etik sorunlar: Seçim dönemlerinde Habercilik
Televizyon haberciliğinde etik sorunlar: Yargı haberleri
Televizyon haberciliğinde etik sorunlar: Yeni medya
http://ilef.ankara.edu.tr/etik
Haftalık okuma listesi
Hafta
Okumalar
Konular
Bölüm I Medya ve Etik
2
Medya etiğinin tarihsel temelleri ve
Locke ve sözleşme fikri
Düşünce ve ifade özgürlüğü
Ucuz gazeteler
Magazinel konular
Halk gazeteciliği
Nesnellik, olgusallık
Kaynak bağımlılığı
Kant’ın deontolojisi
Mill’in teleolojisi
•
•
•
•
Ahlâk ve etik
Toplumsal Sorumluluk
İlkeler
Güncel Meseleler
•
Gazeteciyi sınırlandıran unsurlar: cinayet, yasal
sınırlılıklar, reklamcılar, sahipler, polis, gizli
devlet
Yapısal sınırlılık: medyada sahiplik/mülkiyet ve
kontrol ilişkileri
Neoliberal politikalar ve medya endüstrisinin
dönüşümü
Siyaset-medya ilişkisi
Medyada liberal ve neoliberal etik
Gazetecilerin dünyası; eski ve yeni örüntüler,
kurallar, sınırlar
Tarihsel gelişimi içinden gazetecilik
•
Ayşe İnal
Medya etiği
Huub Evers
4
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Oğuzhan Taş
etiğini yeniden düşünmek
3
•
•
•
Gazetecilik etiğinin erken görünümleri
Liberal basın etiğinin ortaya çıkışı
İngiltere’de ticari basına geçiş ve piyasa
gazeteciliğinin etiği
ABD’de ticari basının ve objektiflik etiğinin
gelişimi
Yirminci yüzyılın başında habercilik etiği
Basının toplumsal sorumluluğu ve normatiflik
Neoliberalizm sürecinde medya etiği
•
•
•
gelişimi
Gazetecilik etiğini belirleyen
yapısal unsurlar: Mülkiyet ve
kontrol sorunu
Gülseren Adaklı
•
•
•
•
•
http://ilef.ankara.edu.tr/etik
Bölüm II Medyanın Sorumluluğu
5
Medya ve demokrasi
Jan Van Cuilenburg
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
6
Hesapverebilirlik ve gazeteciliğin
regülasyonu
•
Hesapverebilirliğin tanımı
Gazeteciliğe uygulanmış başlıca yönetişim ve
hesapverebilirlik biçimleri
Hesapverebilirlik açısından yapı, işleyiş ve
içerik
Gazetecilikle ilgili düzenlemeler ve
hesapverebilirlik konusundaki temel meseleler
Gazeteciliğin hesapverebilirliği
Hesapverebilirlik ilişkilerinin türleri
Gazeteciliğin hesapverebilirlik mekanizmaları
Temel iki hesapverebilirlik modeli: taahhüt,
yanıtlanabilirlik
İnternet gazeteciliği ve hesapverebilirlik
•
•
•
•
•
•
•
Medyanın hesapverebilirliği
Reklamverenlerin baskısı
Kamusal sorumluluk
Ombudsmanlık
Özdenetim
Uluslararası meslek ilkeleri
Dünyada ombudsmanlık
•
•
Denis McQuail
•
“Ombudsman”: Okur/izleyici ile
medya arasındaki kilit isim
Toplumsal iletişim sistemi
İletişim ortamı: siyasal, toplumsal ve
ekonomik kamu çıkarı
Kamusal iletişim
Siyasal işlev
Sosyo-kültürel ve ekonomik işlev
İletişim özgürlüğü
Medya ve demokrasi: medyanın siyasal
İşlevleri
İnsan haklarının kısa bir tarihi
Basın özgürlüğünün kısa bir tarihi
İletişim özgürlüğü için bir tanım
Negatif ve pozitif özgürlük
İletişim özgürlüğünün sınırları
Özgürlük, hoşgörü ve paradoksları
Erişim sorunu
Birleşmiş Milletler Milenyum Bildirgesi
Evrensel hizmet
Enformasyona erişim
Çeşitlilik sorunu
Özgürlükçü basın kuramı
Yansıtmacı ve açık medya çeşitliliği
•
Thom Meens
•
•
•
•
•
http://ilef.ankara.edu.tr/etik
Bölüm III Televizyon Haberciliğinde Etik Sorunlar
7
Tabloid habercilik
Ayşe İnal
8
Özel yaşam
Haluk Şahin
•
Gizli kamera
Haluk Şahin
•
3984 sayılı kanunda şeref
ve haysiyet
Fikret İlkiz
•
3984 sayılı kanunda cevap
ve düzeltme hakkı
•
•
•
•
Tabloid habercilik anlayışı
Tabloid formatlar
Tabloidleşme olgusunun toplumsal bağlamı
Etik sorunlar
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Özel yaşam, özerk birey
Mahremiyet
Özel yaşam alanının sınırları
Kamu yararı
Sorunlu alanlar
Yasalarda ve meslek ilkelerinde özel yaşam
3984 Sayılı Yasa’da kişilerin şeref ve
haysiyetinin korunması
Hakaret
Düzeltme ve cevap hakkı
•
•
•
Para karşılığı bilgi satın almak
Örnek olaylar
Röntgenci gazetecilik
•
•
•
•
•
•
Ayrımcılığın mantığı ve kökenleri
Ayrımcılığın görünümleri: ırkçılık,yabancı
düşmanlığı, İslamkarşıtlığı
Nefret söylemi
Nefret suçları
Ayrımcılıktan korunma hakkı
Eşit muamele görme hakkı
Ayrımcılık türleri: Doğrudan ve dolaylı
ayrımcılık
Medya nasıl ayrımcılık yapar?
Televizyon haberciliği’nde ayrımcılıkla ilgili
sorunlar
Yok saymak
Olumsuzlukların konusu yapmak
Ayrımcı nitelemeler
Nefret söylemi
•
•
•
•
•
Feminist medya çalışmaları
Medyada kadın istihdamı
Kadınların ve kadın sorunlarının temsili
Kadının medya tüketicisi olarak konumu
Türkiye’de kadınlar ve medya
•
•
•
•
Krizin tarafları
Krizi yönetmek
Krizi anlamlandırmak
Haberciliğin Koşulları
Fikret İlkiz
9
Haber kaynaklarıyla maddi ilişkiler
Burcu Sümer
10
Ayrımcılık ve medya
Sevilay Çelenk
•
Kadınların medyada temsili
ve etik sorunlar
Sevilay Çelenk
•
•
•
•
•
•
•
11
Kriz haberciliği
Bülent Çaplı ve Oğuzhan Taş
http://ilef.ankara.edu.tr/etik
12
13
Haber medyası ve seçim
kampanyaları
•
•
Ayşe İnal
•
Yargı haberleri
•
•
Eylem Ümit Atılgan
•
Çocuk sanık ve hükümlüler
•
Eylem Ümit Atılgan
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
14
Yeni iletişim teknolojileri ve etik
Haluk Geray ve Aylin Aydoğan
•
İnternet haberciliği: Yeni
etik sorunlar mı?
Huub Evers
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Habercilik etiği açısından seçim kampanyaları
Geleneksel gazetecilik etiği içinde “nesnellik”
ve “tarafsızlık”
“Dengelilik” ilkesi ve kamusal alanda
medyanın önemi
Düşünce ve basın özgürlüğü
Uluslararası sözleşmelerde ifade ve basın
özgürlüğü
Birleşmiş Milletler Medeni ve Siyasal Haklara
İlişkin Uluslararası Sözleşme
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi
Basın özgürlüğünü sınırlandıran haklar: kişilik
hakları ve adil yargılanma hakkı
Eleştiri hakkı
Adil yargılamayı etkilemeye teşebbüs
Terim Sorunu: “Suçlu Çocuk” , “Suç İşlemiş
Çocuk”
Çocuklara özgü yargılama sistemi
Çocuklara özgü yargılamanın uluslararası
ilkeleri
Ayrımcılık yasağı
Çocuğun yüksek yararı ilkesi
Yaşama, hayatta kalma ve gelişme hakkı
masumiyet ilkesi
Özel yaşamın gizliliğinin korunması
İnternet gazeteciliği
Yeni iletişim teknolojilerinin gazetecilik etiğine
etkisi
Görüntüyle oynama
Bilgi yanılsaması
Sosyalleşme sitelerinin amacı dışında
kullanımı
İçeriğin izinsiz ve/veya kaynak göstermeden
kullanımı
Reklam-haber ayrımının kaybolması
Profesyonel-kullanıcı ikiliği bağlamında
gazetecilik etiği
İnternet’in olumlu yönleri
Etik meseleler
Sponsorlu içerik
Eksiksiz haber ilkesi
Etkileşim
Mahremiyet
Yurttaş gazeteciliği, kullanıcı tarafından
oluşturulan içerik
Özdenetim
http://ilef.ankara.edu.tr/etik
Okuma Listesi
Akın, Bedii Faik (2001) Matbuat, Basın Derkeen... Medya, Doğan Kitapçılık: İstanbul
Alankuş, Sevda (der.) (2003) Medya, Etik ve Hukuk, IPS İletişim Vakfı Yayınları: İstanbul
Alemdar, Korkmaz (1999) Medya Gücü ve Demokratik Kurumlar, Afa Yayıncılık: İstanbul
Badiou, Alain (2004). Etik: Kötülük Kavrayışı Üzerine Bir Deneme. Çev. Tuncay Birkan.
İstanbul: Metis.
Bauman, Zygmunt (1998) Postmodern Etik, Ayrıntı Yayınları: İstanbul
Belsey, A. ve R. Chadwick (1998) Medya ve Gazetecilikte Etik Sorunlar, Ayrıntı Yayınları:
İstanbul
Billington, Ray (1997) Felsefeyi Yaşamak. Ahlak Düşüncesine Giriş, Ayrıntı Yayınları: İstanbul
Chomsky, Noam (1993) Medya Denetimi, Immediast Bildirgesi, Karınca Yayın Dağıtım:
İstanbul
Cohen-Almagor, Raphael (2002) İfade, Medya ve Etik, Phoenix Yayınevi: Ankara
Çaplı, B. (2002) Medya ve Etik, İmge Kitabevi Yayınları: Ankara
Ergül, Hakan (2000) Televizyonda Haberin Magazinelleşmesi, İletişim Yayınları: İstanbul
Hart, H.L.A. (2000) Hukuk, Özgürlük ve Ahlak, Dost Yayınevi: İstanbul
Heller, Agnes (2006) Bir Ahlak Kuramı, Ayrıntı Yayınları: İstanbul
Kahraman, Ahmet (1996) Cici Basının Sefaleti ve Rezaleti, Tüm Zamanlar Yayıncılık: İstanbul
Keane, John (1992). Medya ve Demokrasi. Çev. Haluk Şahin. İstanbul: Ayrıntı.
Kıvanç, Ümit (2001) Kesin Ofsayt: Televizyon Futbolu ve Futbol Medyası, İletişim Yayınları:
İstanbul
Kuçuradi, Ioanna (2000). “Etik ve meslek etikleri.” Etik ve Meslek Etikleri: Tıp, Çevre, İş, Basın,
Hukuk ve Siyaset. Harun Tepe (der.) içinde. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.
Kuçuradi, İoanna (2003) İnsan ve Değerleri, Türkiye Felsefe Kurumu
Kuçuradi, İoanna (2006) Etik, Türkiye Felsefe Kurumu.
LaFollette, Hugh (1999) Kişisel İlişkiler: Sevgi, Kimlik ve Ahlak, Ayrıntı Yayınları: İstanbul
Lukes, Steven (1998) Marksizm ve Ahlak, çev. O. Akınhay, İstanbul: Ayrıntı.
Mill, John Stuart (2008) Özgürlük Üstüne ve Seçme Yazılar, çev. A. Ertan, İstanbul: Belge.
Morresi, Enrico (2006). Haber Etiği: Ahlaki Gazeteciliğin Kuruluşu ve Eleştirisi. Çev. Fırat
Genç. Ankara: Dost.
Mutlu, Erol (2005). “Saddam, İkiz Kuleler ve Global Medya Ahlakı.” Globalleşme, Popüler
Kültür ve Medya içinde. Ankara: Ütopya. 218–258.
http://ilef.ankara.edu.tr/etik
Nuttall, Jon (1997) Ahlak Üzerine Tartışmalar, Ayrıntı Yayınları: İstanbul
Pieper, Annemarie (1999) Etiğe Giriş, Ayrıntı Yayınları: İstanbul
Savater, F. (1999) Oğluma Ahlak Üzerine Öğütler, İletişim Yayınları: İstanbul
Schlesinger, Philip (1994). “Medyanın Kuşatmayı Yönlendirme Siyaseti: İran Elçiliği Kuşatması
Örneği.” Medya Devlet ve Ulus: Siyasal Şiddet ve Kolektif Kimlikler içinde. İstanbul:
Ayrıntı. 66–112.
Tartanoğlu, Ali (1994) Baskın ‘Basın’ın mı?, ÇGD Yayınları: Ankara
Tılıç, L. Doğan (der.) (2003) Türkiye’de Gazetecilik, ÇGD Yayınları: Ankara