Sistemik Arter Hipertansiyonunda Risk Belirlemesi

‹.Ü. Cerrahpafla T›p Fakültesi Sürekli T›p E¤itimi Etkinlikleri
KARD‹YOLOJ‹ GÜNDEM‹
Sempozyum Dizisi No: 64 • Nisan 2008; s. 59-65
Sistemik Arter Hipertansiyonunda Risk Belirlemesi
Prof. Dr. Zeki Öngen
Kalp damar sistemi hastal›¤› 1990’l› y›llar›n bafllang›c›ndan bu yana kesintisiz bir süreç olarak kabul edilmektedir. Geçen y›l gözden geçirilen bu
kavram, sadece kalp ve damarlar› de¤il, beyin ve böbrekleri de içine alacak
biçimde güncellenmifltir. Bu aç›dan de¤erlendirildi¤inde sistemik arter hi-
fiekil 1a: 2007 y›l›nda güncellenen, risk faktörlerinden bafllayarak, miyokard
infaktüsü, kalp yetersizli¤i ve ölüme kadar uzanan kardiyovasküler hastal›k
sürecinde bir risk faktörü olarak hipertansiyonun yeri.
59
• Zeki Öngen
fiekil 1b . Hipertansiyon, kalp ve koroner areterler d›fl›nda da özellikle beyin ve
böbrek olaylar›n› bafllatan bir risk faktörüdür.
pertansiyonu, kesintisiz sürecin en bafl›nda, bir baflka deyifl ile risk faktörleri aras›nda yer almaktad›r (fiekil 1a, 1b). Ülkemizde eriflkin toplulukta s›k
görülmesi, buna karfl›l›k tedavi ile kontrol alt›na al›nma oran›n›n düflüklü¤ü
hipertansiyonu bir toplumsal sorun biçimine dönüfltürmektedir (fiekil 2). S›k
görülmesinin hekimler aç›s›ndan bir baflka önemi de, en az›ndan temel özellikleri ile mutlaka bilinmesi gereken bir hastal›k olmas›d›r. Pratisyeninden
aile hekimine, iç hastal›klar› uzman›ndan kad›n do¤umcusuna kadar, eriflkinle u¤raflan her hekimin odas›na giren her üç hastadan birinde hipertansiyon olas›l›¤›n›n olmas›, hastal›¤›n Türkiye için önemini bir kez daha vurgulamaktad›r.
Güncel t›p uygulamas›nda, var ise ulusal yok ise uluslar aras› k›lavuzlar
bir hastal›¤›n tan› ve tedavisinde yol göstericimiz olmaktad›r. Hipertansiyon
alan›nda bu anlamdaki yol gösterici en güncel k›lavuz Avrupa Hipertansiyon Derne¤i (AHD) ve Avrupa Kardiyoloji Derne¤i’nin (AKD) 2007 y›l›nda
yay›nlad›¤› “Arteriyel Hipertansiyonun Tan› ve Tedavisi” k›lavuzudur. Bu
60
Sistemik Arter Hipertansiyonunda Risk Belirlemesi •
fiekil 2 . TEKHARF çal›flmas›nda Türk erkek ve kad›nlarda yafl gruplar›na göre hipertansiyon prevalans› 2003/2004.
fiekil 3 . Kan bas›nc› düzeyi ile kardiyovasküler risk art›fl› aras›ndaki iliflki.
k›lavuz, daha önceden yaz›lanlardan farkl› olarak, hipertansiyonu yukar›da
vurguland›¤› gibi kardiyovasküler hastal›k bütünlü¤ü içinde de¤erlendirmektedir.
Kan bas›nc› sürekli bir de¤iflkendir. Bütün toplum ele al›nd›¤›nda, risk ar-
61
• Zeki Öngen
fiekil 4 . AHD/AKD 2007 k›lavuzlar›nda yer alan risk faktörleri.
fiekil 5. AHD/AKD 2007 k›lavuzlar›nda yer alan hedef organ hasar› göstergeleri.
62
Sistemik Arter Hipertansiyonunda Risk Belirlemesi •
fiekil 6 . AHD/AKD 2007 k›lavuzlar›nda yer alan efllik eden hastal›klar.
Tab lo 1. AHD/AKD 2007 k›lavuzuna göre kan bas›nc› düzeyine göre hiperatnsiyonun
evrelendirilmesi.
S›n›flama
mmHg
mmHg
Optimal
Normal
Yüksek Normal
Evre 1 Hipertansiyon
Evre 2 Hipertansiyon
Evre 3 Hipertansiyon
Zole sistolik Hipertansiyon
<120
120-129
130-139
140-159
160-179
≥180
≥140
<80
80-84
85-89
90-99
100-109
≥110
<90
www.escardio.org
t›fl›n› gösteren tek bir kan bas›nc› düzeyi yoktur. Bugün genel anlamda hipertansiyon s›n›r› olarak kabul edilen sistolik 140 mmHg s›n›r› herkes için geçerli olsa iflimiz daha kolay olurdu. Ancak epidemiyolojik çal›flmalar kan bas›nc›
düzeyinin 115/75 mmHg’y› aflmaya bafllamas›yla riskin artmaya bafllad›¤›n›
göstermektedir (fiekil 3). Örne¤in yukar›da söylenen düzeyin üzedrinde sistolik kan bas›nc›n›n her 20 mmHg, diyastolik kan bas›nc›n›n her 10 mmHg art›-
63
• Zeki Öngen
fl›nda kalp damar hastal›¤› riski 2 kat artmaktad›r. On y›l yafllanma, diyabet ya
da koroner arter hastal›¤› eflik etmesi de benzer art›fllara yol açmaktad›r.
Yukar›da s›ralananlardan anlafl›laca¤› gibi, karfl›m›za gelen bir kifliyi ele ald›¤›m›zda, ölçtü¤ümüz kan bas›nc›n›n o kifli için risk oluflturup oluflturmad›¤›n›, kan bas›nc› düzeyi yan›nda efllik eden risk faktörleri, hedef organ hasar›
ya da baflka hastal›klar belirleyecektir. AHD/AKD 2007 k›lavuzu da olgular›
bu ba¤lamda de¤erlendirmesi ile güncel yol göstericimiz olmaktad›r. K›lavuza göre, kan bas›nc› ölçümünü kural›na uygun bir yöntemle belirledikten sonra olguda efllik eden risk faktörlerinin araflt›r›lmas›, var ise hedef organ hasar›n›n ya da diyabet, koroner arter hastal›klar› gibi hastal›klar›n gösterilmesi
gerekti¤ini vurgulamaktad›r. fiekil 4,5,6 da risk faktörleri, hedef organ hasarlar› ve efllik eden hastal›klar s›ralanm›flt›r. Buradan da anlafl›laca¤› gibi iyi bir
anamnez, iyi bir fizik muayene, kan biyokimyas›, idrar çözümlemesi ve EKG
birçok durumu ortaya ç›kartmak için yeterlidir. Bir baflka deyifl ile çok pahal›,
fiekil 7 . AHD/AKD 2007 k›lavuzlar›nda risk kan bas›nc› düzeyine göre olguya eklenen risk.
64
Sistemik Arter Hipertansiyonunda Risk Belirlemesi •
karmafl›k ya da ileri teknoloji isteyen tan› yöntemlerine çok büyük ço¤unlukta gerek yoktur.
Kan bas›nc› düzeyi, risk faktörleri, hedef organ hasar› ve efllik eden hastal›klar belirlendikten sonra yap›lacak ifl o kifli için saptanan kan bas›nc›n›n ne
kadar risk oluflturdu¤unun belirlenmesidir. Bu amaçla k›lavuz yatay eksende
kan bas›nc› düzeylerinin dikey eksende ise risk faktörleri say›s›, hedef organ
hasar› (HOH), metabolik bozukluklar (diyabet ve metabolik sendrom) ve efllik
eden hastal›klar›n yer ald›¤›, kolay yorumlanacak bir tablo oluflturmufltur (flekil 7). Burada yer alan bir kavram› tart›flmakta yarar vard›r. Tabloya dikkat
edilirse “ek risk”ten söz edilmektedir. Bunun amac›, kan bas›nc› kendi bafl›na
bir risk oldu¤u için, efllik eden bir baflka durum varsa, bu durumun ek bir risk
oldu¤unu vurgulamakt›r.
Kan bas›nc› düzeyinin bir olgu için risk oluflturup oluflturmad›¤›n›n belirlenmesi hipertansiyon tan› ve tedavisindeki en önemli aflamalardan biridir.
Olgunun nas›l izlenece¤i, kan bas›nc›n›n hangi düzeylerde tutulmas› gerekti¤i, hatta bir ölçüde seçilecek tedavi yöntemi ve ilac› buna göre belirlenmektedir.
65