Kalite Fonksiyon Yayılımı Yöntemine E-Öğrenme

5th International Computer & Instructional Technologies Symposium, 22-24 September 2011 Fırat University, ELAZIĞ- TURKEY
KALİTE FONKSİYON YAYILIMI YÖNTEMİNİN E-ÖĞRENME
SİSTEM GELİŞTİRME SÜREÇLERİNE UYARLANMASI
ADAPTING THE QUALITY FUNCTION DEPLOYMENT
METHOD TO E-LEARNING SYSTEM DEVELOPMENT
PROCESSES
Yrd. Doç.Dr. Murat Paşa UYSAL
KHO Savunma Bilimleri Enstitüsü
[email protected]
Fahri SAKARYA
KHO Savunma Bilimleri Enstitüsü
[email protected]
Tayfun ERUN
KHO Savunma Bilimleri Enstitüsü
[email protected]
ÖZET: E-öğrenme uygulamaları gittikçe yaygınlaĢırken bu tür sistemlerinin kalitesi, etkili bir
öğrenmenin gerçekleĢmesini sağlayacak önemli faktörlerden birisi olarak kabul edilmektedir. Yapılan
araĢtırmalar incelendiğinde, öğretim tasarımı, kullanılan teknoloji ve sağlanan yönetimsel iĢlevler
açısından kaliteli E-öğrenme sistemlerini ortaya koyacak yeni yaklaĢımlara ihtiyaç olduğu
düĢünülmektedir. Endüstride ürün geliĢtirme ve iyileĢtirme amacıyla kullanılan Kalite Fonksiyon
Yayılımı (Quality Function Deployment) (KFY) yöntemi, söz konusu yaklaĢımlardan birisi olarak
gösterilebilir. KFY, sistematik bir yöntem olup müĢteri ihtiyaçları, beklentileri ve öznel faktörleri, ürün
tasarımı ve geliĢtirme süreçlerindeki sayısal ölçütlere dönüĢtürmektedir. Bu çalıĢmada, KFY süreçleri Eöğrenme sistem tasarımı ve geliĢtirme süreçlerine uyarlanmıĢtır. E-öğrenme sistem gereksinimleri ile bu
gereksinimlerin ilgili süreçlerde gerçekleĢebilmesini sağlayacak teknik özellikler, Kalite Evi (House of
Quality) çerçevesinde ölçülebilen değerlerle ifade edilmiĢtir.
Anahtar sözcükler: Kalite Fonksiyon Yayılımı, E-Öğrenme.
ABSTRACT: As the E-learning applications continue to be widespread, the quality of these
systems is still accepted as the determining factor for an effective learning to occur. The review of
literature suggests that new approaches leading to high-quality E-learning systems are needed in terms of
instructional, technological, and managerial functionalities. The Quality Function Deployment (QFD)
method can be presented as one of these approaches used for the product development or process
improvement purposes in the industry. The QFD is a systematic method to translate the needs, subjective
criteria, expectations of customers into the objective ones that can be measured and quantified. In this
study, the QFD method is adapted to the E-learning design and development processes. The requirements
of an E-learning system are expressed as technical descriptors that can be measured and quantified in the
framework of House of Quality.
Keywords: Quality Function Deployment, E-learning.
1.
GİRİŞ
Kalite kavramı günlük hayatımızdaki etkinliklerden değiĢik akademik disiplinlere kadar karĢımıza
sıklıkla çıkan önemli bir kavramdır. Tasarım ve geliĢtirme aĢamalarından ürün sürecine kadar göz önünde
bulundurulması ve mutlaka bir takım ölçülebilir ifadelerle gösterilmesi gereken bir konudur. Kalite
kavramına kurumsal veya proje seviyesinde farklı düzeylerde yaklaĢımlar olmakla birlikte literatürde
karĢımıza çıkanlardan birisi de Kalite Güvencesi (KG) yaklaĢımıdır. KG’ni, ürün veya hizmetlerde
belirtilen gereksinimlerin istenilen kalitede karĢılanması amacıyla uygulanan planlı ve sistematik
5th International Computer & Instructional Technologies Symposium, 22-24 September 2011 Fırat University, ELAZIĞ- TURKEY
etkinlikler olarak tanımlamak mümkündür. Böylece, ürün geliĢtirme aĢamalarındaki bütün görev
sorumluluklar belirlenmekte, kurumsal kaynakların etkili ve verimli kullanımı sağlanmaktadır. Öte
yandan, teknolojideki hızlı değiĢim sonucunda insanlar ve ülkeler birbirine bağımlı hale gelirken,
küreselleĢen dünyada, belirsizlik ve dinamik müĢteri talepleri, iĢletmeleri bu geliĢmelere ayak uydurmaya
zorlamaktadır (YeĢil, 2010). Organizasyonların rakipleriyle rekabet etmek zorunda olmaları, yaĢamlarını
devam ettirmeleri için her zaman rakiplerinden bir adım önde bulunmalarını gerektirmektedir (Kılınç,
2008). Bu bağlamda, ürün gereksinimlerine zamanında ve istenilen nitelikte karĢılık veremeyen
organizasyonlar, sahip oldukları avantajları zaman içerisinde yitirmeye baĢlamaktadırlar (Day, 1998).
Belirsizlik ortamında gereken esneklik ve çevikliği kazanabilmek, ihtiyaçların doğru Ģekilde analiz
edilmesi ve beklentilere karĢılık verecek kaliteli ürün/hizmetin üretilmesi ile doğru orantılıdır. Bu
aĢamada kaliteli bir ürün elde etmek için, kullanıcı beklentilerinin tam olarak karĢılanmasına yardımcı
olacak araç ve yöntemlere ihtiyaç bulunmaktadır. Ġhtiyaçların ürüne yönelik teknik özelliklere
dönüĢmesini sağlayan yöntemlerden birisi de Kalite Fonksiyonu Yayılımı’dır (Quality Function
Deployment) (KFY) (Bayraktar, 2007). KFY, rekabet gücünü arttırmak isteyen firmaların birçok alanda
uygulayabilecekleri bir yöntem olmakla birlikte aynı zamanda ihtiyaçların istenilen nitelik ve nicelikte
karĢılanmasına yardımcı olan bir araçtır (Seyhan, 2005).
E-öğrenme sistem uygulamaları gittikçe yaygınlaĢırken bu tür sistemlerinin kalitesi, etkili bir
öğrenmenin gerçekleĢmesini sağlayacak önemli faktörlerden birisi olarak kabul edilmektedir. Öğretim
tasarımıyla ilgili konular, kullanılan teknoloji ve yazılım, sistemin sağladığı yönetimsel iĢlevlerin söz
konusu kaliteyi etkileyen ana unsurlardan olduğu söylenilebilir. Bu bağlamda, literatürdeki çalıĢmalar
incelendiğinde, öğretim tasarımı, teknoloji ve sağlanılan yönetsel iĢlevler açısından kaliteli E-öğrenme
sistemlerini ortaya koyacak yeni yaklaĢımlara ihtiyaç bulunmaktadır. Endüstride ürün geliĢtirme ve
iyileĢtirme amacıyla kullanılan KFY yönteminin, söz konusu yaklaĢımlardan birisi olabileceği
düĢünülmekedir.
2.
KALİTE FONKSİYON YAYILIMI
KFY, 1960’ların sonlarında Japonya’da Shigeru Mizuno ve Yoji Akao tarafından geliĢtirilmiĢtir
(Akao, 1990). Temel olarak ürün ve süreçlere yönelik müĢteri ihtiyaçları ve öznel faktörleri, ürün tasarımı
ve geliĢtirilmesi aĢamalarında kullanılacak sayısal ölçütlere dönüĢtüren sistematik bir yöntemdir. KFY,
bir tasarım ekibinin müĢteri ihtiyaçlarını anlamasına yardım ederken ürün tasarım süreci esnasında kalite
üzerine odaklanılmasını sağlamaktadır (Gonzalez 2004). Tang (2002), KFY’ nin ana hedefini bir ürünü
yaratmak veya ürünü geliĢtirmeye yardımcı olmak olarak ifade etmektedir. Akao (1990) ise KFY’nı,
müĢteri memnuniyeti ve müĢterinin taleplerini, tasarım hedeflerine ve üretim sürecindeki baĢlıca kalite
güvence noktalarına aktaran bir yöntem olarak tanımlamaktadır. Kullanıcıların bir üründen ne beklediğini
anlamak ve bu beklentileri ürün geliĢtirenlerin anlayacağı dile çevirmek, ürünün kalitesini arttıracağı gibi,
yüksek müĢteri memnuniyeti de sağlayacaktır.
KFY yönteminde, ürün planlama, tasarım/parça planlama, süreç planlama ve üretim planlama olmak
üzere dört ana aĢama bulunmaktadır (Yenginol, 2008). Her aĢamada müĢteri ihtiyaçları ve beklentileri,
ürüne ait özellikler ile bunları karĢılayacak iĢlevler, matris biçiminde iliĢkilendirilerek üretim sürecine
etki edecek sayısal değerlere dönüĢtürülmektedir. Böylece, KFY yöntemi ile istenilen özelliklere sahip
kaliteli ürünleri kısa sürede ortaya koyacak tasarım ve üretim süreçleri planlanmakta ve uygulanmaktadır.
KFY yönteminde verilerin gösterimi ve ilgili hesaplamalar değiĢik araçlarla yapılabilmektedir. Bu
çalıĢmadaki Kalite Evi (KE), matris yapısındaki bir tür tablolama aracı olan yazılım ile
gerçekleĢtirilmiĢtir. (QFD-b, 2011). Temel olarak KE, teknik karakteristiklerle müĢteri ihtiyaçlarına nasıl
cevap verileceğini göstermektedir (Cohen, 1995). KE’nde müĢteri gereksinimleri “neler,” mühendislik
gereksinimleri ise “nasıllar” olarak ifade edilmektedir. Ġstekler ve geresinimler arasındaki iliĢikiler,
grafiğin merkezinde iliĢki matrisi biçiminde oluĢturulmaktadır. KE’nin çatısını teĢkil eden korelasyon
matrisinde, ürünün özelliklerini belirleyecek teknik özellikler (nasıllar) arasındaki negatif ve pozitif
yöndeki iliĢkiler sayısal olarak gösterilmektedir (ġekil 1).
KE’nin farklı disiplinlerdeki problemlerin çözümünde, ürün ve geliĢtirme süreçlerinin
iyileĢtirilmesinde kolay kullanılabilmesi, bu yöntemin kuvvetli taraflarından birisi olarak kabul
edilmektedir (Lowe, 2000). ArdıĢık dört aĢamalı süreçten oluĢan model yardımıyla ürün
gereksinimlerinin, hangi parça, süreç ve üretim yöntemlerinin kullanılmasıyla nasıl, nerede ve ne zaman
5th International Computer & Instructional Technologies Symposium, 22-24 September 2011 Fırat University, ELAZIĞ- TURKEY
karĢılanacağı belirlenmektedir. Böylece, ürünü oluĢturan bileĢenler, süreçler ve üretim planı, ürün
gereknimleri biçiminde ayrıntılı olarak detaylandırılmıĢ olmaktadır.
Şekil-1 Kalite Evi (Fung, 1999).
Teknik gereksinimler arasındaki
ilişkilerin değerlendirilmesi
Korelasyon
Matrisi
Müşteri isteklerinin ölçülebilir
gereksinimlere dönüştürülmesi
Müşteri İstekleri
-NE-
Önem
Derecesi
Müşteri istek ve gereksinimleri
Teknik gereksinimleri karşılamada
rakiplere göre durum
Teknik Gereksinimler
–NASIL-
İlişkiler
Rekabete Dayalı
Teknik
Değerlendirmeler
İşletme Amaç ve
Hedefleri
İlişkilerin gücüne ve önem
düzeylerine dayalı önceliklerin
değerlendirilmesi için kullanılan
ölçü
Müşteri istekleri ile teknik
gereksinimler arasındaki ilişki
Müşteri Rekabete
Yönelik
Değerlendirmeler
Müşterilerin ürün veya hizmeti
rakiplerinize kıyasla hangi sırada
gördüğü
Rekabet gücünü sağlamak için
işletme hedefleri
Sütun Ağırlıkları
KFY yönteminin kullanıldığı disiplinlerden birisi de yazılım ve çoklu ortamlardır. Ġlk olarak Zultner
(1992), yazılım endüstrisinde ürün geliĢtirmede KFY’nın kullanılabileceğini belirtmiĢtir. Elboushi (1994),
nesneye yönelimli yazılım geliĢtirmede ihtiyaçlarının belirlenmesi ve tasarım analizi süreçlerine KFY
yöntemini uyarlamıĢtır. Hierholzer (1998), kurumsal uygulama ve yazılım alanında dünyanın önde gelen
firmalardan birisi olan SAP’da yazılım geliĢtirme süreçlerinin iyileĢtirilmesine yönelik bir pilot uygulama
yapmıĢtır. Kılınç (2008), KFY’nı bulanık mantıkla bütünleĢtirdiği çalıĢmasında bir internet sitesi
tasarlamıĢtır. 2010 yılında KFY üzerine gerçekleĢtirilen uluslararası sempozumda sunulan çalıĢmalar
incelendiğinde bu yöntemin farklı alanlara uyarlanmıĢ örneklerini görmek mümkündür (QFD-a, 2011)
KFY’nın sistematik ve uyarlanabilir yapısı, bu yöntemin eğitim ve öğretim alanında öğretim tasarımı,
program ve müfredat geliĢtirme vb. konularda kullanımına imkân tanımaktadır. Okamoto (2002),
çalıĢmasında Meksika ulusal eğitim sisteminin iyileĢtirilmesi ve yönetimine yönelik özel stratejileri
belirlemek amacıyla KFY’nı kullanmıĢtır. Eğitim göstergelerini izlemek için kurumsal karne yöntemini
(balances score card) çalıĢmalarının son aĢamasına dâhil etmiĢtir. Yoshikawa (2003), toplam kalite
yönetimi dersini internet tabanlı E-öğrenme sisteminden alan öğrencilerin öğrenme paternlerini
belirlemek, içerik ve öğrenmelerini geliĢtirmek amacıyla KFY’nı kullanmıĢtır. Chan (2006) çalıĢmasında,
hızla değiĢen dünyada KFY yönteminin mesleki eğitimle ilgili müfredat ve program geliĢtirme
süreçlerine nasıl uyarlanabileceğini göstermiĢtir. Prusak (2007), mühendislik eğitiminde tasarım ve
üretim süreçleriyle ilgili derslerde, öğrencilerin sınıf içi ve laboratuvar etkinliklerini, öğretim amaçlarına
ulaĢmadaki etkilerini KFY’nı kullanarak belirlemeye çalıĢmıĢtır. Mautsch (2010), kurumsal kaynak
planlama yazılımlarıyla ilgili eğitimlerde müĢterilerin gereksinimlerinin daha iyi karĢılanması amacıyla
KFY’nı içeren bir uygulama yapmıĢtır.
3.
KFY YÖNTEMİNİN E-ÖĞRENME SİSTEM TASARIM SÜREÇLERİNE UYARLANMASI
Bu çalıĢmada, KFY yönteminin tasarım ve geliĢtirme süreçleri, E-öğrenme sistem geliĢtirme
süreçlerine uyarlanmıĢtır. Birinci aĢamada (ürünün planlanması) kalite evi çerçevesinde, E-öğrenme
sisteminin gereksinimleri ile bu gereksinimlerin ilgili süreçlerde gerçekleĢebilmesini sağlayacak teknik
özellikler, ölçülebilen ve karĢılaĢtırılabilen değerlerle ifade edilmektedir. Öğretimsel, teknolojik ve
yönetimsel ana ve alt gereksimler ve bunlar için gereken teknik özellikler iliĢkisel matris biçiminde
gösterilmektedir (ġekil 2). Matrisin satırlarını E-öğrenme sisteminin gereksinimleri, sütunlarını ise
sistemin temel teknik özellikleri oluĢturmaktadır. Öğrenenler, öğreticiler ve sistem yöneticileri,
gereksinimlerinin her birisine 1 ile 5 arasında puan vermektedirler. Bu puanların ortalamaları alınarak
5th International Computer & Instructional Technologies Symposium, 22-24 September 2011 Fırat University, ELAZIĞ- TURKEY
gereksinimler önem derecelerine göre sıralanmaktadır. Satırları oluĢturan E-öğrenme sistem
gereksinimleri ile sütunları oluĢturan sistem özellikleri, E-öğrenme uzmanları tarafından zayıf, orta veya
kuvvetli seviyedeki derecelendirmelerden birisi ile puanlandırılarak iliĢkisel matris oluĢturulmaktadır.
Sütunlarda yer alan e-öğrenme sisteminin özelliklerinin birbirleriyle olan pozitif ya da negatif yöndeki
korelâsyonları ile hedeflenen sistem özelliklerinin önemleri yine uzmanlar tarafından belirlenmesinden
sonra KFY’ nin birinci aĢaması tamamlanmıĢ olmaktadır (ġekil 2).
KFY yönteminde ikinci aĢama, ürünün (E-öğrenme sisteminin) tasarlandığı aĢamadır. Birinci
aĢamada hesaplama yoluyla belirlenen E-öğrenme sisteminin en önemli özellikleri ikinci aĢamaya
taĢınmaktadır. Bu özellikler, oluĢturulan baĢka bir iliĢkisel matrisin satırlarına yerleĢtirilirken sütunlarını
ise E-öğrenme sistemini oluĢturan bileĢenler meydan getirmektedir. Ġkinci aĢamada, birinci aĢamada
belirlenen teknik özellikler E-öğrenme sistem gereksinimlerini karĢılayacak ürün bileĢenlerine
aktarılmaktadır. Ġlk aĢamada izlenilen sistematik adımlar KFY yönteminin diğer aĢamalarında da aynen
izlenmekte, en önemli ölçütler bir sonraki aĢamaya transfer edilmektedir. E-öğrenme sistem geliĢtirme
süreçlerinin planladığı üçüncü aĢama ile söz konusu geliĢtirme süreçlerinin kontrol edildiği dördüncü
aĢama bu çalıĢmadaki sınırlılıklardan dolayı sonraki araĢtırmalara bırakılmıĢtır. QFD-b (2011)’de
belirtilen yazılım kullanılarak geliĢtirilen E-Öğrenme sistemlerine yönelik kalite evi ġekil 2’de
gösterilmiĢtir.
Şekil-2 E-Öğrenme sistemi kalite evi
G
E
C
A
B
D
F
E-Öğrenme sistemlerinin tasarımına yönelik KFY yönteminin birinci aĢaması olan kalite evi ġekil
2’de, gereksinim ve teknik özelliklerine ait sayısal göstergeler Tablo 1’de de gösterilmektedir. ġekil 2’de
elips biçiminde gösterilen B alanı öğretimsel, teknolojik ve yönetimsel gereksinimleri, C alanı bu
gereksinimleri karĢılayacak karakteristik ve teknik özellikleri, D alanı ise gereksinim ve teknik özellikler
arasındaki güçlü, orta veya düĢük seviyedeki iliĢkileri içermektedir. A alanında, sistem gereksinimlerinin
uzmanlar tarafınan belirtilen mutlak önem dereceleri ile yazılım tarafından otomatik olarak hesaplanan
göreceli önem deceleri bulunmaktadır. F alanında, C’deki teknik özellik ile A’daki her bir gereksinim
arasındaki iliĢki decelerinin çarpımlarının toplamlarından oluĢan ağırlıklı önem dereceleri yer almaktadır.
5th International Computer & Instructional Technologies Symposium, 22-24 September 2011 Fırat University, ELAZIĞ- TURKEY
Ayrıca F alanında, sütunlardaki teknik özelliklerin gerçekleĢebilmesini temsil eden güçlük dereceleri
farklı bir satırda gösterilmektedir. Kalite evinin oluĢturulmasında kullanılan temel semboller ve sayısal
göstergeler G alanındadır. E alanında kalite evi ifadesine ismini veren ve bir evin çatısı görünümündeki
korelasyon matrisi bulunmaktadır. C’de yer alan teknik gereksinimlerin birbirlerine olan etkilerini
gösteren, pozitif veya negatif yöndeki korelasyon düzeylerini sembolize eden simgeler yerleĢtirilmiĢtir.
A2
6,4
5,0
6,4
5,0
5,1
4,0
6,4
5,0
6,4
5,0
5,1
4,0
3,8
3,0
6,4
5,0
5,1
4,0
6,4
3,0
6,4
5,0
3,8
4,0
6,4
5,0
5,1
4,0
5,1
4,0
6,4
5,0
B
Uygun öğretim
kuramı
kullanılmalıdır
Öğrenenin bireysel
özelliklerini dikkate
almalıdır
Öğrenme sürecinin
kontrolüne imkân
tanımalıdır
Öğrenenlerin
performansını
dikkate almalıdır
Güncel ve yeterli
ders içeriklerine
sahip olmalıdır
Çoklu ortam desteği
sağlamalıdır
Öğretim yönetim
hizmetlerini
sağlamalıdır
Kullanımı kolay ve
kullanıcı dostu
olmalıdır
Güncel ve uygun
yazılım teknolojisi ile
geliĢtirilmelidir
Uygun yazılım
geliĢtirme
süreçlerinden geçmiĢ
olmalıdır
Yazılımın
güncellenebilmelidir
Uygun yerel ve geniĢ
alan ağ yapısı
bulunmalıdır
Gerekli bilgi sistem
desteğine sahip
olmalıdır
Teknik ve kiĢisel
bilgi eriĢim
güvenliğini
sağlamalıdır
Kullanıcılara yardım
masası hizmeti
sağlamalıdır
Uygun geliĢtirme ve
satın alma maliyeti
Öğretime yönelik göstergeler
A1
Teknolojik göstergeler
Yönetimsel
gereksinimler
Teknolojik gereksinimler
Öğretimsel gereksinimler
Tablo 1: E-Öğrenme sistemi kalite evi gereksinimleri ve ilgili göstergeler
F1
F2
8
228,2
7
215,4
10
373,1
6
57,7
8
46,2
7
C
Öğrenene
uyarlanabilme
derecesi
Öğretimin
bireyselleĢtirilme
derecesi
Bilgi ve sunum
yöntemini
ayırabilme
derecesi
Sistemin kullanım
ve eriĢim kolaylığı
derecesi
G
Θ
Ο
Kuvvetli
seviyede
iliĢki
Orta
seviyede
iliĢki
▲
Zayıf
seviyede
iliĢki
┼┼
Pozitif
güçlü
korelasyon
Çoklu ortam
desteği
┼
Pozitif
korelasyon
124,4
Öğretimle ilgili
kayıt türleri
▬
7
134,6
Güncel ve yeterli
konu içerikleri
▼
Negatif
korelasyon
Negatif
güçlü
korelasyon
9
205,1
Uygun öğretim
stratejileri
▲
Maksimuma
çıkarılmalı
10
176,9
DeğiĢik öğretim
etkinlikleri
▼
Minimuma
düĢürümeli
6
173,1
Performans
değerlendirme
kabiliyeti
9
211,5
ĠĢbirlikli öğrenme
imkânı
10
343,6
Sosyal paylaĢım
imkânı
9
224,4
Web Hizmetinin
Kalitesi
10
157,7
Yerel alan ağı
bant geniĢliği
10
150,0
Ġnternet eriĢim
hızı
9
207,7
Donanım
kapasitesi
6,4
5,0
3,8
3,0
olmalıdır
Uygun iĢletme
maliyeti olmalıdır
Kurumun stratejik
hedefleriyle uyumlu
olmalıdır
Yönetimsel
göstergeler
5th International Computer & Instructional Technologies Symposium, 22-24 September 2011 Fırat University, ELAZIĞ- TURKEY
9
238,5
Sürüm yükseltme
sıklığı
9
138,5
Yazılımın yönetim
hizmetleri
10
361,5
10
355,1
5
161,5
GeliĢtirme ve satın
alma maliyeti
ĠĢletme maliyeti
Dokümantasyon
Kalitesi
ġekil 2’de harf kodlarıyla gösterilen tasarım ve hesaplama alanlarında yer alan bu çalıĢmadaki bilgi
ve sayısal değerler, Tablo 1’de bütünleĢik biçimde özet olarak sunulmuĢtur. B sütünunda yer alan ve bir
E-Öğrenme sistemine ait gereksinimler üç ana grup altında toplanmıĢtır. Burada, öğretimsel, teknolojik
ve yönetimsel olarak gruplanan toplam onsekiz alt gereksinim bulunmaktadır. Her bir gereksinim, 1 ve 5
arasında E-öğrenme sistemleri açısından önem derecesine göre uzmanlar tarafından
ağırlıklandırılmaktadır. E-öğrenme ve eğitim teknolojileri konularındaki uzmanlar öğretimsel
gereksinimleri, biliĢim ve yazılım konusundaki uzmanlar teknolojik gereksinimleri, kurumsal politikalar
hakkında bilgi sahibi olan ve yönetim kademesinde yer alan personel ise yönetimsel gereksinimleri
puanlandırmaktadır. Tablo 1’de A2 sütünunda, bütün gereksinimlerin önem derecelerine göre
ağırlıklandırılmıĢ değerleri örenek olarak sunulmaktadır. A1 sütünunda, KFY yazılımı tarafından
otomatik olarak hesaplanan göreceli önem dereceleri gösterilmektedir. Bunlar, A2 sütünundaki
gereksinimlere verilen her bir ağırlık puanının toplam ağırlık puanındaki payına göre hesaplanmaktadır.
Tablo 1’deki C sütünunda öğretim, teknoloji ve yönetim baĢlıkları altında toplanan gereksinimleri
karĢılayacak karakteristik ve teknik özellikler belirtilmektedir. F2 sütünunda yer alan toplam puanlar, B
ve C sütünları arasındaki iliĢki dereceleri ile A1 sütünunda yer alan göreceli önem derecelerinin
çarpımlarının toplamından oluĢmaktadır. Bu puanlara dayalı olarak en yüksek puana sahip olan özellikler
belirlenmekte, bu özellikler E-Öğrenme sistem bileĢenleri ile iliĢkilendirilmek üzere KFY yönteminin
ikinci aĢamasına aktarılmaktadır. F1 sütünundaki puanlar B sütünundaki gereksinimleri karĢılayacak
teknik özelliklerin, on puan üzerinden gerçekleĢtirilebilme derecesini temsil etmekte, bu değerler ilgili Eöğrenme sistemini geliĢtirecek personel tarafından kararlaĢtırılmaktadır.
Tablo 1 incelendiğinde, KE’nin öğretimsel gereksinimlerden olan “bilgi ve sunum yöntemini
ayırabilme derecesi” 373,1 puan ile en önemli gereksinim olarak karĢımıza çıkmaktadır. Daha sonra
sırasıyla, 361,5 puan ile “geliĢtirme ve satın alma maliyeti”, 355,1 puanla “iĢletme maliyeti”, 343,6 puan
ile de “sosyal paylaĢım” imkânı gelmektedir. KE’de yer alan herhangi bir gereksinimin çıkarılması veya
eklenmesi, önem derecelerinin değiĢtirilmesi, gereksinimlerin almıĢ olduğu puan ve sıralamalarını da
etkilemekte, KFY yönteminin sonraki aĢamalarında önemli değiĢikliklere neden olabilmektedir. KFY
yönteminin uygulanabilmesini gösterebilmek amacıyla bu çalıĢmadaki puanlandırma iĢlemleri, eğitim
teknolojisi, yazılım geliĢtirme ve E-öğrenme konularında çalıĢmaları olan yazarın kendisi tarafından
gerçekleĢtirilmiĢtir.
4.
SONUÇ
Kalite kavramı, birçok akademik disiplinde tasarım ve geliĢtirme süreçleri açısından önemli bir yere
sahiptir. Bağımsız veya sıralı süreçler önceden belirlenmiĢ amaçlara yönelik olarak uygun biçimde
iliĢkilendirilirken bir takım göstergelerle de sistemlerin kalitesi ölçülmeye çalıĢılmaktadır. E-öğrenme
sistemleri kendi içinde tasarım, geliĢtirme, uygulama ve değerlendirme etkinliklerini içeren farklı
disiplinlere ait süreçleri kapsayabilmektedir. BiliĢim teknolojilerdeki geliĢmeler, yönetim bilimi ve eğitim
teknoljisiyle ilgili konularla birlikte düĢünüldüğünde, kurumsal E-öğrenme uygulamalarının gün geçtikçe
daha da karmaĢık hale geldiği gözlenmektedir. Bu durum, E-öğrenmede kalite güvencesi, ölçümü ve
geliĢtirilmesi aĢamasında araĢtırmacıları çeĢitli arayıĢlara iterken değiĢik çalıĢmalarda bunun farklı
örneklerini görmek mümkündür.
5th International Computer & Instructional Technologies Symposium, 22-24 September 2011 Fırat University, ELAZIĞ- TURKEY
Bu çalıĢmada, E-öğrenme tasarım ve geliĢtirme süreçleri, KFY yönteminin birinci aĢaması olan kalite
evi çerçevesinde yeniden ele alınmıĢ, tasarım ve planlamayla ilgili temel konulara değinilmiĢtir. KFY’da
ikinci aĢama, ürünün (E-öğrenme sisteminin) tasarlandığı aĢamadır. Birinci aĢamada belirlenen Eöğrenme sisteminin en önemli özellikleri ikinci aĢamaya taĢınmaktadır. Bu özellikler, oluĢturulan baĢka
bir iliĢkisel matrisin satırlarına yerleĢtirilirken sütunları ise E-öğrenme sistemini oluĢturan bileĢenlerden
meydana gelmektedir. Ġkinci aĢamanın önemi, birinci aĢamada belirlenen teknik özelliklerin E-öğrenme
sistem gereksinimlerini karĢılayacak ürün bileĢenlerine aktarılmasını sağlamasındadır. Ġlk aĢamada
izlenilen sistematik adımlar diğer aĢamalarda aynen izlenmekte, en önemli ölçütler bir sonraki aĢamaya
transfer edilmektedir. E-öğrenme sistemi geliĢtirme süreçlerinin planladığı üçüncü aĢama ile söz konusu
geliĢtirme süreçlerinin kontrol edildiği dördüncü aĢama bu çalıĢmadaki sınırlılıklardan dolayı sonraki
araĢtırmalara bırakılmıĢtır.
KAYNAKLAR
Akao, Y, (1990). QFD: Integrating Customer Requirements into Product Design. Cambridge, MA:
Productivity Pres. USA.
Bayraktar, S. (2011). Yazılım iyileĢtirmesinde kalite fonksiyon yayılımı ve bir uygulama. YayınlanmamıĢ
yüksek lisans tezi. Ġstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
Chan, C.Y.P. (2006). QFD-based curriculum planning for vocational education. The 11th International
Symposium on QFD.
Cohen, L. (1995). How QFD fits ın the organization. Addison Wesley Longman, USA.
Day, R. G. (1998). Kalite fonksiyon yayılımı bir Ģirketim müĢteri ile bütünleĢtirilmesi. Cem Ofset,
Ġstanbul,1998.
Elboushi M, Zawacki S, & Domb E. (1994). Towards better object oriented software designs with quality
function
deployment.
(http://trs-new.jpl.nasa.gov/dspace/bitstream/2014/33952/1/94-0687.pdf)
adresinden 28 Mayıs 2011 tarihinde alınmıĢtır
Fung, R.Y.K, Law D.S.T. & Ip W.H. (1990) Design targets determination for inter-dependent product
attributes in QFD using fuzzy inference. Int. J. Integ. Manuf. Syst.
Gonzalez, M.E., Quesada, G. and Mueller, R., (2004). QFD strategy house: an innovative tool for linking
marketing and manufacturing strategies. Market. Intell. Plan.
Hierholzer A, Herzwurm G, & Schlang H. (1998). Applyıng QFD for software process improvement at
SAP ag, Walldorf, Germany.
Kılınç, M. S. (2008). İnternet sitesi tasarımında bulanık kalite fonksiyonu yayılımının uygulanması.
YayınlanmamıĢ yüksek lisans tezi. Ġstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
Lowe, A., Ridgway, K. & Atkinson, H. (2000). QFD in new production technology evaluation,
International Journal of Production Economics.
Mautsch, L.O., Herzwurm, G. & Krams, B. (2010). Curriculum planning for education in enterprise
resource planning systems. The 15h International Symposium on QFD.
Okamoto, R.H., & Riobóo, J.C.(2002). Deploying and integrating education system indicators with
QFD:- An application case. The 7th International Symposium on QFD.
Prusak, Z. (2007). Application of qfd in engineering education: Assurance of learning outcomes
fulfillment. The 12th International Symposium on QFD.
Seyhan, H. (2005). Kalite fonksiyon yayılımının incelenmesi ve bir uygulama. YayınlanmamıĢ yüksek
lisans tezi. Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Fakültesi.
Tang, J., Fung, R.Y.K. & Xu, B (2002). A new approach to quality function deployment planning with
financial consideration. Comp. Op. Res., 29, 1447–1463.
QFD-A, 2011. The official source for QFD. (http://www.qfdi.org/books/qfd_abstracts_by_year/
2010.html) adresinden 01 Haziran 2011 tarihinde alınmıĢtır.
QFD-B, 2011. The official source for QFD. (http://www.qfdionline.com) adresinden 01 Haziran 2011
tarihinde alınmıĢtır.
Yenginol, F. (2008). Neden kalite fonksiyon "göçerimi"?. İşletme Fakültesi Dergisi, 7–12.
YeĢil, S. (2010). KahramanmaraĢ'ta faaliyet gösteren iĢletmelerin yenilik faaliyetleri üzerine bir alan
çalıĢması. Bilgi Ekonomisi Dergisi .
Yoshikawa, M., Watanabe, Y., & Shindo, H.(2003). E-Learning system for QFD with improving contents
and mentoring in "e-TQM" Project. The 8th International Symposium on QFD.
Zultner R. (1992). Quality function deployment (QFD) for software. Journal of American Programmer.