İdeoloji kuramı

İdeoloji kuramı
İdeoloji kuramı ya da teorisi, bir bilinç formasyonu olarak ideolojinin yapısı, işleyiş mekanizmaları, ideolojinin
fonksiyonları ve öteki (toplumsal) bilinç biçimleriyle (bilim, felsefe, din vs.) ilişkileri ve ayrımlarını konu edinen
ve kuramsal olarak bu alanı açıklamaya çalışan teorik çabaların toplamını ifade eder. Tek tek ideolojilerle ilgilenmektense, genel olarak ideoloji denilen şey ile ilgilenmektedir.
isim oldukce belirgin bir yer tutarlar. Ama yine de temel
tez, yani ideolojinin yanlışlıkla ilgi olduğu tezi devam etmektedir.Bu açıdan, ideoloji teorisinin özellikle Marx'a
ve Marksizme çok şey borçlu oldugu görülür.
Karl Mannheim'ın İdeoloji ve Ütopya çalışması, ideoloji
teorisi açısından öncü çalışmalardan birisidir. Hem konunun derlenip toparlanması hem de meselelere ışık tutulması bakımından bir temel kaynak sayılabilir. Epistemolojik ve epistemoloji-dışı ideoloji degerlendirmesinin
izini süren ve bu eğilimlerin yürüttüğü tartışmalar doğrultusunda ideoloji teorisini belirgin bir çerçeveye oturtan, ilk olarak Karl Mannheim olmuştur.Bahsedilen bu
iki ana eğilim, Marx'tan Foucault'ya gelindiğinde, yani
bir anlamda Modernizm'den Postmodernizm'e ulaşıldığında birkaç yön değiştirmiş, başka bağlamlarda yeniden
değerlendirilmiş ve her zaman önemini korumuştur. Psikanaliz, antropoloji ve dilbilim disiplerinin gelişiminden
sonra ise, ideoloji teorisi, çok daha derinlikli bir yer edinmiştir.
Birçok farklı ideoloji teorisi söz konusu olmakla birlikte,
genel olarak bu alanda iki temel/ana eğilim olduğunu söyleyebiliriz. Destutt de Tracy'den itibaren ideoloji teorisi
bu iki ana yönde önemli gelişmeler kaydetmiş ve her iki
eğilim de önemli argümalar geliştirmişlerdir.
Bunlarda biri, ideolojiye pozitif yaklaşımdır, ki buna göre ideoloji toplumsal bir bilinç biçimi olarak zorunlu bir
yapıdır ve doğruluk-yanlışlık meselesiyle ilgili degildir.
Bu yaklaşım doğruluk-yanlışlık, ideoloji-bilim vs. noktasında ideolojiyi değerlendirmenin olanaklı olmadığını
ileri sürer. İkinci yaklaşım bunun tam tersi olarak, meseleye epistemoloji düzleminde yaklaşmaktadır.Buna göre,
ideoloji bir yanlış biliş meselesidir, yani yanlış bilinçtir.
Dogal olarak bu yanılsamalı bilincin karşısına, hakikatın
temsilcisi olan başka bir düşünce yapısı çıkarılır.Bilimideoloji ayrımının temeli de bir anlamda budur.
İdeoloji teorisinin önemi, onun çok yönlü içerimleriyle
ilgilidir esas olarak. Her zaman disiplinlerarasılığı şart
koşan bir içeriktir bu. Ayrıca farklı düşünce yapılarının kesişim noktasında duran bir kuramsal alana tekabül etmektedir ideoloji teorisi ve gerçek önemi de buradan gelmektedir.Bilim-felsefe-ideoloji ve bunların altbaşlıkları olabilecek meselelerin tamamı, neredeyse, ideoloji teorisi başlığı altında değerlendirilmesi gereken meselelere dönüşmektedir. Değer yargıları, inançlar, bilgi,
bilim, kimlik, Özne'lik, Din, Felsefe, Bakış açısı, Dünya
görüşü, vb.türde kavram ve kategorilerin tamamı bir şekilde ideoloji ile ilişkilidir ve bu nedenle de ideoloji teorisinin içinde değerlendirilmeye tabi tutulurlar.
İdeoloji adlı kitabıyla,hem ideolojinin açıklanması hem
de ideoloji teorisinin kapsam ve niteliginin ortaya konulmasında önemli bir calışma ortaya koyan Terry Eagleton'da, epistemolojik ideoloji anlayışı ve sosyolojik ideoloji anlayışı olarak iki ana geleneğin tarihini ortaya koymaktadır.Ilki, dogru-yanlış meselesine odaklanır, ideolojiyi yanılsama, yanlış biliş ve mistifikasyon bağlamında
değerlendirir.İkinci yaklaşım ise, ideolojinin toplumsal
rolü ya da işlevini ele alır ve değerlendirir.Eagleton, her
iki yaklaşımın güclü ve zayıf oldukları yanları, etkileşimlerini ve içerdikleri kuramsal sorunlarını en ince detaylarına kadar göstermektedir bu çalışmasında.
1 Kaynak
• İdeoloji ve Ütopya, Karl Mannheim.
Marksist ideoloji teorisinin belirgin bir şekilde (özellikle Marks’ın başlangıç metinlerinde ve buna dayanan
• Marx'tan Foucault'ya İdeoloji, Michel BarMarksizm yorumlarında) ideolojiye yaklaşımın bu bağret,Sarmal Yayınları
lamda durduğu söylenebilir. Marx'ın kuramsal çalışma• İdeoloji, Şerif Mardin, İletişim yayınları
sında farklı yönelimler gösterir ideoloji teorisi.Bunlar
farklı Marksizmlerde ya da Marksizm-dışı değerlendirilmelerinde kendilerine belli bir alan bulurlar. Antonio Ayrıca, hem ideoloji teorisinin bütün bir tarihi seyrini ve
Gramsci ve Louis Althusser gibi isimler, Marksist ideolo- tartışmalarını kavramak ve hem de özgün bir ideoloji teji teorisini ortodoks olmayan bir yönde gelişmeye zorla- orisi ile karşılaşmak üzere bakınız:
mışlardır ve önemli açılımlar (özellikle 20.yüzyilin ikinci yarisinda önemli olmak üzere) ortaya koymuşlardır.
• İdeoloji, Terry Eagleton, Ayrıntı yayınları.
İdeolojinin epistemeoloji-dışı değerlendirilmesinde u iki
1
2
2 METİN VE GÖRÜNTÜ KAYNAKLARI, YAZARLAR VE LİSANS
2
Metin ve görüntü kaynakları, yazarlar ve lisans
2.1
Metin
• İdeoloji kuramı Kaynak: https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0deoloji_kuram%C4%B1?oldid=14270447 Katkıda bulunanlar:
Dbl2010bot, Noumenon, Khutuck, Alibaz, Makalp, Homonihilis, Khutuck Bot, KumulBot, Wall-e Bot, Ayrıntılı Bilgi ve Anonim: 3
2.2
Resimler
2.3
İçerik lisans
• Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0