6 Mayıs Dünya Astım Günü Önemli bir akciğer hastalığı olan astımın

6 Mayıs Dünya Astım Günü
Önemli bir akciğer hastalığı olan astımın, çevre etkenlerinin de artmasıyla artış gösterdiği
düşünülmektedir. Bugün dünyamızda yaklaşık 235 milyon astımlı hasta olduğu tahmin edilmektedir.
Erişkin ve çocuk hastalığı olan astım, sadece gelişmiş ülkelerde görülmez, gelişmekte olan ülkelerde
de görülmektedir. Gelişmekte olan ülkelerde astım atakları sırasında ölüm de olmaktadır.
Astım aralıklarla ortaya çıkan ani ataklar şeklinde seyreden bir hastalıktır. Ataklar sırasında solunum
yollarında ani daralmalar meydana gelir ve bu nedenle hastalar ani gelişen nefes darlığından
yakınırlar. Solunum yollarındaki daralmanın nedeninde açık olarak bilinmemekle birlikte kapalı ortam
havasında bulunan allerjenler (halı, yatak, mobilyadaki ev tozu akarları, hayvanlar), dış ortamdaki
allerjenler (polenler gibi), tütün dumanı, çalışma ortamındaki kimyasallar ve hava kirliliği ataklara
neden olmaktadır.
Astım hastaları zaman içinde kendilerini rahatsız eden bazı etkenleri öğrenir ve ona göre önlem
alırlar. Kış mevsiminde, soğuk hava ve özellikle hava kirliliğinin arttığı günlerde astım ataklarının
artıyor olması, astımın soğuk ve kirli hava ile ilişkili olduğunu düşündürmektedir. Stres, korku ya da
fiziksel egzersiz ile de astım atakları artmaktadır.
Astım ataklarının kim(ler)de ortaya çıkacağını önceden bilmek genellikle mümkün değildir. Genetik
yatkınlık ile dış ortam özelliklerinin birlikte etkilediği tahmin edilmektedir.
Hastalığın başlıca belirtisi ani olarak ortaya çıkan nefes darlığı ve hışıltılı solunumdur. Hastalar yeteri
kadar havayı ciğerlerine alamadıklarını hissederler. Astımın tanısında hastaların verdiği tipik nefes
darlığı öyküsünün yanı sıra astıma özel solunum fonksiyon testleri yapılması gerekir. Hastalar ataklar
dışındaki zamanlara sağlıklı görünümdedirler, astımlı olduğu farkedilmez ve normal yaşamlarını
sürdürürler. Astım atağını tetikleyen faktörlerin olmadığı durumda normal şekilde spor da
yapabilirler.
Astım hastalığının kesin bir nedeni bilinmediği için kesin bir tedavi de söz konusu değildir. Ancak
astımlı hastalarda atakların ortaya çıkmasını önlemek veya atakların hafif geçirilmesini sağlamak,
sonuç olarak hastaların rahat bir yaşam sürmesini sağlamak mümkündür. Bunun için nefes darlığı
sorunu yaşayanların doktora başvurması gerekir. Çeşitli muayene ve laboratuar incelemeleri
yapıldıktan sonra kişiye özel uygun bir tedavi ve izleme programı yapılabilir. Bazı hastaların sürekli ilaç
kullanması gerekebilir, ayrıca ani ataklar sırasında hemen kullanılmak üzere nefes yollarını açan spray
türü ilaçlardan da yararlanılır. Bazı hastalarda astım atakları çok ağır seyredebilir, bu gibi durumlarda
hastaların hastaneye yatırılarak tedavi edilmesi ve hastaneden çıktıktan sonra da izlem yapılması
gerekir.
Astımlı hastaların ataklardan korunması bakımından kirli havanın, özellikle sigara dumanı veya
işyerindeki gaz, toz gibi etkenlerin bulunduğu ortamlardan uzak durulması, enfeksiyonlardan
korunma veya enfeksiyonların gecikmeden tedavisi, strese yol açan ortamlardan uzak kalınması gibi
konulara dikkat edilmesi uygun olur.
Astıma yönelik bireysel müdahalelerin yanı sıra ülke politikasının olması çok önemlidir:



Ülkede astım vakalarının haritalarının çıkarılması, etkileyen etmenlerin analiz edilmesi ve
özellikle riskli bölgelerin tanımlanması gerekir,
Sık ve yaygın olarak görülen risk faktörlerinin azaltılmasına yönelik politikaların
benimsenmesi ve uygulanması (özellikle tütün dumanı, iç ve dış ortam hava kirliliği ve iş yeri
ortamlarında olmak üzere) gerekir,
Maliyet etkili müdahalelere ulaşımın sağlanması gerekir, bu müdahaleler arasında
standartların geliştirilmesi, ilaç ve tıbbi hizmetlere ulaşım yer almaktadır.
Prof. Dr. Hilal Özcebe
Halk Sağlığı Enstitüsü Müdürü