Dergisi

AN ARA ÜNiVERSiTESI iLAHI AT FAKÜL TESİ
iSLAM iLIMLERI ENSTİTÜSÜ Y AYlNLARI- SA YI: l
•
Islam
•
Iliınieri
Enstitüsü
Dergisi
1
Müdür:
Prcf. Dr. Bedi Ziya
Ege~en
OSMAN YALÇIN MATBAASI
İSTANBUL-1959
.
; -.
:
.
~
;
:
ı
; • .
t
İSLAM .HUKUKUNUN EHEMMİYETİ
Prof. Dr;
Her hukuk sisteminin
Ilerki
olduğu
kımdan cheınıniyeti vardır:
1 -
Şakir
gibi, islam hukukunun da iki baNazari, tatbiki.
İslam hukukunun nazari sahadaki ehemmiyeti.
Bazı göı üşler,
bilhassa Roma hukukunun slstemli ve tarih bakı­
daha evvel müesses olduğunu nazara ·alanlar, ondan sonraki
hukuk sistemlerinin, ve bu arada, islam hukukunu adeta ikinci dereceye indirip, roma hukukuna nazaran önemini küçümsemek meylini
izhar edebilirler. Bu yazıda biz bu meylin münhasiran islam hukuku
bakımından doğru olamayacağı meselesi üzerinde deliller serd ederek durmaya çalışacağız.
mından
Islam hukukunurı müstakil bir hukuk manzumesi olduğu ve hatta
dünyada mevcut sair hukuk sistemlerine nazaran nev'i şahsina mahsus bir sistemden ibaret bulunduğu La Hay Konferansının 1937 yı·
lındaki içtimaında ilan edilmiştir. Bu itibarla ilim sahasında müstakillen etüd edilmesi icab eden bu hukuk manzumesinin istiklalini teyid
sadedinde orijinalliklerinden en mühimlerini kayd ederek, aynı huku·
kun gerek mill! gerek beynelmi!el tatbikat bakımından pratik önemine de işaret edeceğiz.
Islam hukukunun müstakil bir hukuk manzumesi olduğunu ve bil·
hassa Roma hukukundan alınınamış ve hatta onun tesiri altında inkişaf eylememiş bulunduğunu şu deliller bizce ispata kafidir:
1} Roma hukuku, örf ve adet hukuku ile başlamıştır. Yani doğuş­
da yazılı hukuk değildir. Roma hukukuna yazılı hukukun girişi, Oniki
Levha kanunlarıyle başlar. Halbitki İslam hukuku doğuşda yazılı bir
hukukdur. Zira bu hukukun esasları Kur'anı Kerimdedir. Kur'anı
Kerim ise daima zabt edilmiş 1, yani yazılmış ve bilahare alıkarnı
tasnif edilerek bir kitap haline getirilmiştir. Romada hukuk yazılı ol·
1 Hazreti Peygambere vahiy geldikçe Vahiy katipleri vabyolunanları kemik, deri ve tahtalara yazarlardı.
·12
Şakir
Berki
madığından, Pontifler (Ruhban) örf
ve adet hukukunu icab ettikçe
diledikleri gibi tefsir ederler, ve bu suretle adaleti rencide etmek im·
kanına sahip olabilirlerdi. Nitekim, Oniki Levha kanunlarının çıkma­
sına amil olan sebeblerden biri de budur. Halbuki, İslam hukukunda
adalet esasları yazılı ve ammenin ittılaına arz edilmiş bulunduğunden
adaletin tam olarak tecellisi daima· imkan dahilinde idi.
Islam hukukunun Kur'anı kerımden başka yazılı kaynakları, Hadisler ve bilhassa kudsi Hadislerle bunlara munzam olarak dirT'ianın
hukuku ile ilgili sahih hadisler, yani Hz. Peygamberin mazbut sözleridir.
2} Roma hukuku doğduğu andan itibaren hukuki muamelatı girift
ve fertler ;;rasındaki münas.ebat ve~ bu ·arada.ticaret hukukunun teessüsüne imkan ha,zırlayan zemine marıi olucu koyu bir şekilcil.ik takip
eylemiş, ve bu şekilciliğe Roma hukukunun scın ve en mütekamil safhası olan jüstinyen hukukunda bile oldukça sadık kalinmıştır. Halbuki islam kukukunda hiç bir hukuki muamele şekle tabi tutulmamış,
tarafların iradesi akitlerin teşekkülü için kafi görülmüş ve binnetice bu
hukuk adi ve ticari muameHitın misillenmesive inkişaf.na müsait bulunmuştur.
3} Bir hukukun diğer bir hukuk sisteminden mülhem olduğunu
iddia edebilmek için bu iki hukuk sistemi arasında kaide ve hukuki
~ üesseseler bakımından mühim . bir benzerliğin bulunması icab eder.
B~şka türlü, bir hukuk sisteminin diğer bir hukuk sisteminden alın·
mış olduğu veya onun tesiri altında teşekkül edip, inkişafa mazhar
bulunduğu iddia edilemez.
Aşağıdaki hususlar ise Roma hukuku ile islam hukuku arasında
ihtiva ettikleri kaide ve nıüesseseler itıbariyle derin bir ayr;lık !ıulun­
duğunu isbata kafidir:
A - Roma hukukukunda taaddüdü zevcat olmamakla beraber,
Concubinatus mevcutdu. Islam hukuku ise, çok ağır şartlar altında
birden ziyade kadınla evlenmeyi kabul etmiş, fakat hiç bir erkeği birden fazla }{adın almaya icbar edici Lir hüküm sevk etmemi:rıir. Hatta
Kur'anı Kerimde insanlara hitaben yalınız bir kadınla evlenmenin isabetli olacağı yolunda ay eti kerirr.e de mevcuttur 1•
l Bu hususda: ·ş. Berki- H. Hamidi tarafından çıkarılan «Kur' anda hukuk• adlı
eserin halıisle ilgili paragrafına bakınız.
Kayde· şiiyandir ki, Kur' anı kerimden evvel, 15·!10 kadınla evtenmeler gerek Av·
rupada, gerek Arabistan ve Asyada müşahede edilmekte idi. İşte Kur'an 4 kadınla
evleome imkanını bahşetmekle bu azgın ve köklü örfü)idet halir.e.,gelmiş olan Poliga·
mik. cerya oların önüne tedricen geçmek istemiştir.
'··.
. · ·'
Islam
B -
Hukukunun 'Ebemmiyeti
13
Roma hukuku Evlad·'~dÜı~eyi mo der~ hukuk sisteni~~ri ~~~~~
fına olarak iki çeşit altında kabtıı··'efiriiŞfit : ..Adi:iptio Plena::_Ad_(iplİo
Minus plena. Islam hukuku ise ~'Evlad edinme- müessesesiiır kabul
etmez. Kur' anı kerim «Şunun bunun -çocu~u · kendi çbcuğunuz bük'niünde olamaz» mealinde 'huküm-sevk e:etmektedir; · Filhakika, Evlfi.ô.
_edinme beşer tab'ına uygun ·bir!mfiessese :de~ilöir. Bunun iÇindir 'ki,
:fslam hukuku bu günki 'evla d :ediriiiıeyi red etmiş, ancak. bir şahsın
anasız babasız bir çocu~u meŞru Çocu~u imiif-gibi kabullenmesini tec'viz eylemiştir. Çocuğun hakiki ana: babası çıkıp ne se bini ispat etdikled takdirde çocuk yine onlara-ait olur.
C - Roma hukuku gayrı -sahih nesebi ve binnetice nesebin 'tashihi gibi müesseseleri kabul etti~i halde, Islam hukuku gayrısahih
nesebi de red eder. Filhakika, ins~nların meşru ve gayrı meşru diye
iki zümreye ayrılması .insan haklarını ve şahsiyet nazariyesini rencide
eden hususlardandır.
D - Vakıflar, Roma hukukunda hemen hemen teberrular şeklin­
de idi. Vakıfları tam ve çok teferruatlı ve orijinal bir müessese haline getiren İslam hukukudur. ·Islam hukukunun Vakıfların üzerinde
ehemmiyetle durmasının en ·mühim sebebi, halkın amme hizmetlerinin
görülmesinde Devlete yardımcı olmasını temin mülahazasıdır. Filhakika, İslam aleminde. ve müslüman - Tür.k memleketierinde medreseler,
mektepler, hanlar, hamamlar, ·. camiler,. köprü ve hastahaneleri hedef
tutmuş olan vakıf şebekelerine raslanmaktadır. Bütün bu sayılanların
amme hizmeti gören vasıtalar oldu~unda şüphe yoktur. Şu halde
Vakıflan ehemmiyetsiz göstermek isteyen iddiaiara mahal olamaz.
Vakıflar faydasız müesseseler olsa idi, !sviçre kcınunu ve daha bir
.çok modern kanunlar aynı rnüsseseyi (tesis) namı altında kabul etmez
ve bu gün Amerika gibi dünyanın en ileri memleketlerinde baş dön·
dürücü vüs'atte vakıf şebekesine tesadüf olunamazdı.
·E)' Roma hukukunda kadınlar, tahfif edilmiŞ· olmakta· beraber ju5tinyen ·hukukunda bile :vesayet altln'd~ tdller. tsrarn hiıkiıkıi ka·dıiiları
ne vesayete ne de kocalarının hakimiyetine tabi kilriıaıiııştir. Ev;li kadın:.
iarın kocalarına~utlak itı:ıati hukuki metburiyet sevkiyle değiJ.lslami
terbiye iktizasındandır. Burada şuna da işaret etmek laz:ımdır ki;. baz!
erkeklerin kaniarına ailede diktatörliik İcra eylemeleri de Islam huk~F
-kunun muhtevi bulundu~.u alıkarn : icabından değildir. Bu gil;>i =erkek·ıerin hattı harekatı, Kur'ariı' Kerim ile Hadislerde mevcut olup kadİna karşı nezih ve adaletle davranınayı amir esas ve emirleri hilmeme-
Şakir
Berki
terin den, veya . bilipte }Ju . emideri . tatbik edecek irade vo fazileti
t9ster~iric:ım~lerinden ileri g(Hmektedir~
·
F}Ro.ma hukuku faiz müessesesini kabul ettiği halde, lslam huktr·
kiı Kur'anı Kerimdeki memnuiyete uyara.k faizi red eylemiştir. lslami~etin · faizi ·_red ·etmesi . b!izı kimselerin Ar~bistanda P.cu·alarının. faizi
geçinerek çalışmaya ehemmiyet atfetmemeleri '·ve borçluların vaziy,etini · ağırbıştırmaları 2 ·~e şahsiyetin himayesi nazariyesine aykırı
düşen fiilierin .önüne geçmek içindir• Filhakika faiz insanları istismara
pek müsait bir müessesedir. Bu itibarla İsviçre hukuku da dahil, bütün modern hukuk sistemleri faiz haddini tayin etmek .sureti ile fahiş,
istismar edici faizi red eylemekle Islam hukukunu dolayısiyle teyid
etmiş bulunmaktadır. İsviçre hukuku adi muamelatda faizdazım gelmeyeceğini, yani mukavelede şart edilmedikçe adi muamelatda faiz
lıttenemeyeceğini ilan etmiş olmakla Islam hukukundaki memnuiyeti
kısmen tatbik sahasına koymuş bulunmaktadır. Faiz müessesesi daha
ziyade ticari zaruretlerin sevki ile ehemmiyet kesb etmiş ve bu mec
rada inkişaf eylemiştir.
ile
Kur'anı kerimde «o kat kat faiz yiyenler yokmu ? ..... mealindeki
ayet üzerinde d urulmaya değer. Bu hükümden borçluyu istismar edici
fiÜzlerle, bu gün dahi memnu olan faizi mtirekkebin reddedildiği anlaşılmaktadır.
..
.
Kur' am. kerimde Hiiz meselesi hakkında nihai hükme varabiirnek
için, meseleyi müstakillen etüd etır.ek icab· eder. ·Ancak kayd edelim
ki, Kur'anda fahiş olmayan faizlerin mubah olacağına dair ufak bir
hükme tesadüf olunama naktadır.
H) Roma hukukunda çocuklar reşid olsa bile Pater Familias'm
velayeti altındadır. 60 yaşındeki bir şahıs, alieni Juris, 90 yaşındaki
..Paterin hakimiyeti altında idi.. İslam hukukunda şahsiyeti takyid. ve
1 islam dini, çalışaralc kazanmamayı ve müreffeh olmayı, tenbel tenbel durmamayt tavsiye eden, şunun bunu istismar ile menfaat bezirganlığ! ,yapm_a'_nın J!lzilet ve şah­
siyet~ yakıŞtr .ballerden' ofinadıkıoı t,asvib eden modern görüşü benimsemiştir.
,
ll Kur'anı Kerim!~. hadislerde borçlu durumda olanlara daima kolaylık llÖSteril·
mesiniifade eden hükümler mevcuttur. Zira borçltıluk insanın şahsiyetine en çok dar·
he indiren lıallerdendir. İslam dini ve binnetice hukuku şabsiyetin himayesine fazla
.ehemmiyet atfelmiŞtir.
·
·
·
. İslam h~lmlcunun bu .meıiyetini tebariiz ettiren .dijl'er bir: misal-şuqur. Roma'da
azattı köle tam hür bir şahıs değildi. Azatlı, sabık efendiye a:tf!,~ ,ed!ldHcteıı..~~pı:;a .dahi
vazifelerle mükellef,. mulı:ayyet bir· ş•ll.sfYet~i. İslam da l:'ılleyi U:zat, ona tam bir şahsiyet.
hahşeder. Roma ve ls'lamda köklik ve azat babsine m'ahsus paragrafa bakınız.
islam Hukaitunı.:n Ehemmiyeii
renCide edici bu· kaide hiç bir zaman diri olmamıştır. Rüşde vasıl
olan her çocuk, aynen babası ve anası gibi, müstakil bir şahısdıq.
her hukuki muameleyi yapar. Müstakillen mameleke sahiptir. Halbuki·
Roma hukukunda reşid çocukların hepsine bu imkan tanınmamıştır.
Roma hukuku velayet altındaki çocuğa mam.elek. tanımaz. Şahsiyete·
aykırı olan bu kaide sonraları PECULIUM müessesesi ile ta.hfif edilmiş ise de tamamen ortadan kaldırılmadı. fsUim hukukunda velayet'
altındaki çocuk müstakil mameleke ,sahiptir,.· ve modern ve bilhassaIsviçre hukuku hilafına olarak, islam hukukunda ana baba muhtaç·
vaziyetde olmadıkça küçük çocuklarının emvalinden hakkı intifaa·
dahi selahiyetli değildirler. Ancak muhtaç ana baba ihtiyaçları hududu dahilinde kalmak üzere, velayetleri altındaki çocuğun emvalindeintifa edebilirler. Bu kaide bizce İsviçre hukukunun kabul etmiş olduğu kaideden daha muhik ve pratiktir. Zira, hiç bir zaruret yok iken·
velayet altındaki çocukların emvalini ana babanın intifaına terk etmek
mantıkı tatmin etmemektedir.
İ) lslamda da kölelik mevcutdu. Bu yüz kızartıcı müessese islam
hukukunun icadı değildir. Eski devirlerde dünyanın her tarafında
kölelik eski medeniyetin bağrında kangren şeklinde bir hastahkdı.
Yeni çağda yapılan muahedelerle artik (Efendi· Köle) tefriki kaldı­
rılmış olmakla beşeriyet manevi medeniyelin en takdire şiiyan esaslarından birini ihdas etmiştir 1•
Roma ve sair devletlerin M. E. kabul edip, bir. türlü kaldırama­
dığı kölelik beşeriyetİn başına asırlar geçtikç.e bela kesilmiş ve beynelmilel bir mahiyet almıştır. Bu itibarladır ki, İşiarn dini ve binnetice İslami akidelere bina edilmiş olan islam hukuku, köleliği hertaraf
etmek için cezri tedbirin netice veremeyeceği müUihazası ile:?. asırla.r-·
dan beri var olagelen ve hukukda şahsiyet ve şahsiyetin himayesi
nazariyesini lekeleyen bu müessesenin tedricen ortadan kalkmasını
temin maksadiyle c:Azad» müessescsinden hüsniniyetin en müsama-··
bakar vüs'ati ile istifade etmiştir. Kur'anı kerimde ve Hadislerde azad
hususundaki cömertliğin son haddi müşahede edilir 3• ·
1 Zira, kölelik bulunan yerde meıleniyeti hakikiye olamaz. Filhakika, hürriyet:
olmayan yerde insanların hepsi medeniyet abidesini meydana getirmekte hissedar değildir.
ıı
Zira köklü itiyadların birdenbire
izalesinin imklin haricinde olduğu tıbben de-
sabittir.
ıı Hz. Peyıamher kölesi Zeyd'i azad etmiş, Zeyd'in ana babası kendileriyle bir·
likde yaşamasını teklif edince Zeyd Hz. Muhammed ile kalmayı tercih eylemiştir. Bir
insanı gönül rızası ile ana babasından koparıp almayı becerebilen şahsiyefler, Üzerinde etüd yapılacak ve hayatı tetkik edilip Ö9;renilecek kimselerdir.
Şakir
Berki
· '~lle_~~Jye~ie~ ~ayde değer k!, İsiam hu_ktikunda~icıtlı- tı:ım.b,ir ;ş~h­
~~ij~f:iJÜis~p ·~tı.er~ ,A:zaddan· sonra '•s'cıbık #~ndiŞ.ine kiirşı hukuk_ei(ifa
'iH(;nl'likeilef 6Idu~ı{v~:trfeler ydktu'r. 'Romai:Ia ise~ hal aksine-dir. Roma
hukilkıııica ·a·zatiama, ·köleyi tanl'hürriyete'nfiil kilma_z. Zira az'atJı _kö_(e
:Sabık'cHendiye ka~şı «OBSEQUIUM, . BONUM ve _·PPERA» gil:ii ifç
· g!J·rup V~'zffeyi ifa ile mükelleftii· 1•
~-.
:;. .
.
.
. . J) ,Romada•-.adli ·teşkilat da akitlerdeki şekilde. oldtiğu:gibi;-Iüztitn·
;suz'Jormalitelere. boğulmuş bir kaza mekanizması mahiyetinde idi.
lslamda kaza teşkilatında adaletin çabuk tecellisine engel olan- böyle bir
şekilcilik, :islam hukukunun doğduğu anda .dahi· ıriüŞahede edilmez.
J~lainda··kazac islamiyetİn kuruluşundan itibaren',bir .:safhalı 'idi. :İlk
hakim, Hazreti Muhammed idi 2• Uzak .yerlerde ,icrayı adaletedecek
"'lan.-ha-khnler (kadı) Hz •. -Muhammed tarafındiın. nasb edilmekte idi .
.HZ •.Peygamber . Medinedeki davaları rüiyet buyururdu. Gerek Hz.
··Muhammed, gerek ilk Halife Hz. Ebubekir zamanında kadılar, aynı
zamanda Valilikle de vazifeli idiler. Bu hal Hz. Ömer zamanında da
·bir müddet devam etti ise de, Hz: Ömer müstakil biikimler ·nasbı
.suretiyle. teJriki kuvva prensibini idari ve kazal sahada kuvveden fiile çık~~dJ,
_·
·
· ·
İslam~:huk~kunda hakim tayin edilmesinin ilk ~artı, hukuk bilgisine vukuf. ve adaletle fazı! insan olmaktır. Yaşlı ve tecrübeli olmaya
~Iüzum.yoktl1r. Reşid olan ve vukuf ve adalet terbiyesiyJe besli her
müslüman 3 hakiı::iıliğ'e ehildi 4•
İslam hukukund~ hakim teminatı tarndı. Hükümlerinde müstaki}
-ve azledilemeilerdi. 60 sene ·bfıkimlik yapmış· olan zevata tesadüf
.olunur,
İslam hukul_cunun
başlangıcında hakimler Halifeler ve sonraları
bazı Valiler tarafından nasb edilmekte iken, KaazrJ Kuzat müessesesi
Jhdas edilmek suretiyle hakimierin idari makamlar tarafından seçil..-mesi usulü de- k.;ıkmış olduğundan islamda hakim teminatı en mü-
1
·;Bu va.zifeler için :· Sa le ir Berki, Roma hukuku, Ankara, 1949. Sa : 115--116
2
•Ali 'Hi~met Berld,' İslam hukuku, Ankara, 195!1, sa: 36
..
8 __Gayrı:müsliın. hakim. olamazdı. Zira Kurran ve Hadisiere itibar etmrz ve -lw
·ilı:Hazii!'!(V~. ad~le~·definesi. ile .. hüküm vermezcÜ. Halbuki İslam hukukunda adnlel:
~yvdemirde- bunlardaki'.~sasla-rla tecelli eder.
4. Hz: Mulı~m~edin. Mekkeye tayin etti~i lıakim, Attab ibı:i Esid'in 18-22 yaşia·
..ı-ıııd.a oldug-u sö~lenmelctedir: Ali Himmet Berki, n. g. e~ sa: .37
islam Hukunun Ehemmiyeti.
~e~~el ş~kJi~i ı~~~~~tıi tık· :kaaz~H:ku~f.~- AbbasiJ~ı::c dev,r:ip.,q~.J!ru~ür­
reşıd tarafınd~ıt· tayın.· olunmuşbır 1:
. ·v.;
~~-o..--~ ,
1_.;
-~:Ü. f~r~~ji;: ~ü~~nclij~~- \f~ ~-~g!~ ~jı~~~k Jn_cede~ :i~~~~-~.~~~~ aşa__ ;t:;·
-·-.:. ·: ... ·: __,_:.
>
•.
-gı _m~kayese·~e~ılınce ·bulU~~bılmeSl'f%PlJı,ı-~ku_n · ~~htt·,.b_~r~.ıÇ~::~Arklar
_· :islam hükli~üfit;uı ~?~a. ·~u~u~u-~an:t!f~hem~:-·bi~:~.:._~gk~~~tmesi ·
. . ~lmadı~ını ISJ)~~a J<afıdır. ~ .
. · ·~~- J;. • • ... ~ .•. _.•"- -• ..,,:··,~ ·. l?;·i(:. .
· .__ Bazı· id~~~~r lslariı_,·h ~k~~ u.:!!~ :-~a~~- ~u~u~u··~~a_~,n~~:b~l!f{~u mi
4ı::aıdelerq~ l~Jırak. 91du~u~-~- -~~~~-~a .. ~1'\fak ~t-a rı n' ~~tıbarıy l-e ·:.-y.~l olan
. islanı. hiıkukq_ntın, e~ ki ol'!- n ~Rom_adan ~htii1~e'm . o1mas{ Jiizu'ıDiin~ ,şaret
1
·~~~eki_~, s~.v~'la~.; fi~ii _.ta~~ ~t~-~-:·· i:t_f~y~bi~~r~e:t.·' :ıaı~~i ·;·h:; ;~~k~k
. manz.umeşı!lqe:: mu~tere~_.es~~!!ir m~~ı;tfur:--_Buni:ar' afi-lı, ::mu, ~r~ekın
·riıa_hsulüdür ~{:fngili~ buk~k~i~e. ~ö~~:P~~uk\ra~~ın~ir<if_iı':;_lJ'e~ •~,:no k.-t~Icır var,çlır. ~Btı;n~· ra~~eır_· lngılı_z }1ı:ı~~J.:~~a mu·stakıt·huvıyet-; ,~nımamaya imkanJ~~~hiL. · _·_· ·;:..- ~; ....:Vf•·:' --~ > --~-·~=::.'·,~· -~-~··:~; --~ ~:::·· ~: }!-Son olaı:ii~· kayde d~ğ_er· ki, isl~Iji. htikukcül_arı .L.atinte·· iHslam
bukuk'!l ta~~:ıj:)en teesşüs et.~ilc.d~n sopta öğrenme 'h evesin e ·"k~~ildılar .
. ~u t~i-ih~ h~~~~a~ ~ d~')sHiıİı' ~-~k~k??ı1Hnrr{~e"'~inri~ri~~}slit~.~~~kuk~­
:· . -nun. Roı:ııa~~F: ıstıaned~ ~ulup.u.ıaı;n~.ş-~oJ<ru.~_unu. :bei_ır.tmaye:·,·k~~ ~r. Nı­
. . . 'hay et__milletj~!in .h,a ~ a~ın.a ~~~ini ·öyıp ::!Je~et·c _örfü'l'ad~lleii··'d . ,p,_azar.· ...dan.k.açırfb*iri~k)~zıind~r;·_-' ·:·:_:. iK1C::·<' ·~· :····.·_.·, .... ı.:.' •. ,_ . :·;:~:'
. au .ser d~' ~.dile~ _şebebl~rd~ ·dola~i~ -oiac~khr· ·i'd>bait.' Rom ı b.ukuk-cula.n.da isi.:\hı h~ki,&u.nun· .inÜsÜıkiı :l'v~ ·· Rq'iıüı. · hi.ikuı<u"ndaiı · apıamen
. ;farklı ~la·ri }bi_( .· ~tikuk · -~ahzufrü~·srn~~ ·),ha/<?i/. b~-l~fidlığ~n~. f.)>eyana
mecbur kal!hrŞ!ard'r 3 •
. ..~,: ·" '
~- ·' ·:: ···~··
· i" ı
·
n
· II -
ıst~~ huku~unu~ tatbik~ ~r:~~-iyeti.·
Yukarcfa~i
h~kukunun
~·· ...
?
.. ·
~!.!·''
paragrafda, -Islam
nazari· ehemJiyeti ve
j~tiklftli ~elirtHmeye ·çal_ı~ıldı.. Müsta~i~: ;·~üviyet~. s~_hipı· ba~!fı_:hukuk
sıst~mlerınc{e, bulunmayan kaıde verq.uesseselen ıhtıva ·eden
r. hukuk
.sisteminin ~~uk ted"risahn'da
biJ}$ssa. hıukayesekhukuk 'a. ihmal
dil~.:e_·.si, ~\ı~ay. ç's~li ·'~ô~uk . f~'tiliyeti;ıı.'·:ı_p·Iı<:tkis- k~lac~g.il,i~ kol !f·~~-. hü~­
mettırır~ Bu:ıtıbarladır kı, ·yahnız •H~kuk Fakult~l_enmlzde, ~ ı~, bu.·tün dürıya ~kuk·'~akilltc4eriiı9~·-lsl~i h'lıktıkunun .okut~ma da ilmi
:zul!ret mey~uttur; lsliiin hukiıkununJfakült~ledmizde. müstald ~~ir ders
ve
·
•.e.
f:
. . .~dı
. .geçeıı
~ . A;i.~s~,ın)l7·44
~-~ -~.~- ~et: ~e~~i,
~ ~,.g_< e: ·~.·_i.:.~;. h~~-~md~· .~:.z.~·~~~··d~-~~.~~uf~~sa~Hbi.lgi için
anca sahıfelenae·~-~~ijn:; ' . ·. -. .-. '' ,::·. ·.: .. ;~;: .
:· :. z:: Ali ~i~met.~e~ki~ıi.. g.. ·~,fl'ıi::s: ~~liPbu_.haşas_d.a·d!l.·b_a~~·
d·]dler daha
::zıhedıy.or kı;:. ~er b.tn ıddıayı teyıd·.~!lrc.ı m,7fııyett~dır.
<.. ., . .. . : 1
ıı .. A. sf Sch\\(arz, ~oma .hukJ!Iqı de:~l~ri~ ··~Tü/k çe~; İ_staab'ut. 'Hm; 4a':t22..
~.
.
. . . t;-: . ·. . .: . '; :: ·., . ; h
.
Şakir
18
Ec:orki
oıirak okultilması zah:ıtetini t~yid ec!~n tatblk(_seheb{ de.-zikrehnek
· Ia~ımdır; Hakim ve avukatlar ;gibi hukuk-un tatbikatı Üe dai~i";ternas
ha1it;d~;l1tiluııanlar . miras,- vakıflar "ve baz-ı "ar~azi davalai;ı ·Jıe me~'a­
d~v-alarında eski· hukukun ahi< arnını bilmeye mecburdurlar;- Tatbikatçita-ra yapilac·ak ol ari' bir aiık~t ·_bu- iddiayı ,'.~eyij:İ eder~·, Ka~edelim kifa~Ulfelerde (yaşayan eski hukuk) namı altinda· ·yalnıilriıiras~ ;vakıf' ah- ._
k~·mirii akutmak ihtiyacı gidei;emez. Zira :bir.Jp.ıkukun ~tajnamı bilin- m~dikçe o hukuk sistemine hakim kaidelerle :aHika vcdnünase.batı.
olirn sair bahisler. bihakkın öğ_ietilein.ez. Şahıs ve· .Şahsiyetin zevaline .. _
müteallik esaslar·a vakıf olmal(sızin ölüm ·ve,__ terekenin intikali ::gibi · ·
ba1hisler kavranamaz~ İslariı hu~ukunda .neseb~, dair -olan, ;a~kama _vu.., ;, ,__
kdf peyda. edilmedikçe: nesepl~ ilgili sair- babisierde .bihakkın anla~ı­
lainaz. Nasıl ki bu gün medeni kanuna hakim· büJüD ·ana. prensipler
biİinmedikçe medeni kanuııdaki miras ve sair -bahisler kairranamazsa·
1
lsl ~m hıikuk u için de· keyfiyet _tamamen böyledir. ··
.
_:
.
. .
1
.
Islam hukuku devletler husus i hukuku sahasında da b\itün dünya _
hakimlerinin bilmesi icab eden; bir hukukdur. Zir·a devletler;husp.s~ bu-_
ktJkunda hakimler yabancı hukukun tatbiki bahsinpe da~ada _İslam hukukunun tatbiki zarureti karŞısında kalabilirler. Ba-zı me~leketl~rde ,.
hdııgi yabancı hukukun tatbikk edileceğini hakim .resen afaştırmakla :,
niÜkelltftir. Bizde olduğu gibi :-bazı memleketlerde ,cie taraflar ihtilafı
halledecek .olan yaba_ncı kaiıuri·- maddesini hakime :arzeder~er. Her iki .
halde de hakim meseleye Jslaıiı hukukuna dair bir : kaide~in tatbiki.
icalbettiği takdirde Islam hukuku ile bizzarur karşı karşıya 'gelecektir.
O !halde bir kanunun hiç değilse umumi batıarım ·bilmeyen hakim o
hukuki ihtilafı hal için tatbikde güçl~k veya imkansızlık karşısında
kalmaz mı? Bunun için olinalıdu ,ki,ı' Islam:. hti:kukç. ,pHhassa· yabancı
ıiltmleketlerde mukayeseli hukuk kürsülerinde yer almış bulunsa gerektir.
;
.
.
'
:ı. Şu kısa izahtan anlaşı)ıyor ,ki, Islam hukuku·. ou ·gün gerek ·milli
. saıfada gerek beyrıelinilel 'sah~da tatbiki ehemmiyeti olan bir hukuk
sisleinidir. Memleketimiz.de .-de~- hakim ve avukatlarm nadir olmamak
üz~re: tatbiki zarureH~de kaldıkları babisieri ihtiva- etmekt6dir. -
j_B~ ~tbeplere bin~en, Islam~hukukunun
hukuk fakültele~imizde e-n
cışağ~ Roma hukukuna atfediler,ı ehemmiyetle ve -müatakil .bir ders
olataJ( okutulması zaruretine bif daha işareti ilmi: fuecburi.yet addediyo~u~. Vaktiyle bu hukukun A~kara Hukuk Fakültesinde o~utu)makta ~
- olup _da bilahare müstakil ·bir q~rs olarak tedris proğramından kaldınlmış o:masında isabet mülahaza edemiyoruz.
·
'