beden imajı benlik saygısı

BEDEN İMAJI BENLİK
SAYGISI
HAYRİYE BAŞER
AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ HASTANESİ
PEDİATRİK HEMATOLOJİ ONKOLOJİ
BENLİK KAVRAMI



Bireyin kendine ilişkin algıları, duyguları,
tutumları olup kim olduğuna ilişkin fikrini ifade
eder.
İnsanın kendi benliğini algılayış ve kavrayış
biçimi olarak kendisini nasıl görüp, nasıl değer
biçtiğini anlatmaktadır.
Benliğin oluşması yaşam boyu devam eder ve
bireyin kendisini tanımasıyla daha da gelişir.
BENLİK SAYGISI
Benlik ve benlik saygısı (self-esteem) kapsam
olarak ayrı unsurlar olmakla birlikte, yakın
ilişkili kavramlardır.
 Benlik kavramının beğenilip beğenilmemesi
benlik saygısı kavramını doğurur.
 Bireyin kendini değerlendirmesi sonunda
ulaştığı benlik kavramının onaylanmasından
doğan beğeni durumu olup, kendini değerli bulup
bulmadığı ya da ne derece değerli bulduğunu
ifade eden bir kavramdır.




Benlik saygısı erken
çocukluk çağında gelişir ve
yaşamın ilerleyen
yıllarında yerleşik hale
gelir.
Çocuğun benlik saygısı
büyük ölçüde anne-baba
tarafından şekillendirilir.
Anne ve babaların sevgi
dolu yönlendirmeleri
çocuğun içindeki
kapasiteyi kuvvetlendirir
ve geliştirir.
Sevgiyle büyütülen
çocuklar kendi
geleceklerini daha iyi
kontrol edebilirler ve
onların benlik saygıları
Benliğin gelişmesinde en
önemli dönem ergenlik
çağıdır.
 Bu çağ insan yaşamının
en fırtınalı, en değişken
dönemlerinden biridir.
 Bu dönemdeki birey,
hızlı büyüme gelişme
içinde olduğu gibi,
bireysel, toplumsal ve
evrensel değerleri fark
etme ve kimlik
oluşturma çabası
içindedir.

BENLİK SAYGISINI ETKİLEYEN
FAKTÖRLER

cinsiyet

beden imajı (özellikle adölesan döneminde)

sosyal nedenler (sosyal ortam, aile ve arkadaş
çevresi, sosyoekonomik durum ve toplumsal
kabul)

kronik hastalıklar ve engellilik




Kronik hastalık, bireyin kişilik gelişiminde,
benlik kavramında (benlik saygınlığı, beden
imajı), kimlik kazanımında etkili olmaktadır
Herhangi bir kronik hastalığı olan bireylerde
benlik saygısının düşük olması beklenmektedir
Fiziksel hastalıklarda doğrudan veya tedavide
kullanılan ilaçlara bağlı psikopatolojiler
görülebilir
Bireyin vücut imajı, özgüveni, özerkliği, kimliği,
yaşam amaçları, ego bütünlüğü, sosyal, ailesel ve
çevresel ilişkileri olumsuz etkilenmektedir


Çocukluk çağında kanser tanısı almanın çocuklar ve
aileleri üzerinde önemli etkilerinin olduğu
bilinmektedir.
Çocukların benlik duygularının etkilenebildiği, hatta
kanser ve tedavisi nedeniyle ciddi hasar
görebildikleri bu nedenle yaşam kalitelerinin
etkilendiği saptanmıştır.

Yeni kanser tanısı almış çocuklarda, hastalık ve
tedaviye bağlı olarak fiziki görünüm değişikliği
algısının psikolojik ve sosyal problemlerle ilişkisinin
incelendiği bir çalışmada,
fiziki görünüş algısının depresif semptomlar ve sosyal
anksiyete üzerine etkileriyle dolaylı olarak genel benlik
karakterini etkilediğini göstermişlerdir
Varni JW, J Behav Med. 1995 Jun;18(3): 261-278

Lösemili çocuklar üzerinde yapılmış bir başka
çalışmada sağlıklı çocuklarla kıyaslandığında
benlik karakterleri arasında fark bulunmasa da,
beden imajı skorlarının daha düşük olduğu
gösterilmiştir

Mullis RL, Matern Child Nurs J 1992 Fall-Winter; 20(3-4): 155-165.

Geçmişlerinde lösemi tedavisi görmüş ve en az
iki yıldır tedavi almayan 70 adölesan olgu ve
benzer yaş grubunda 70 sağlıklı okul çocuğunda
yaptıkları kişilik imajı çalışmalarında;
Psikolojik, sosyal ve aile içi davranış özelliklerinin
daha pozitif ve olgun olduğunu göstermişlerdir.
 Ayrıca hastalığın tıbbi tedavisine ilaveten tedavi
süresince hem hasta hem de ailesine etkin
psikososyal destek verilmesini önermektedir

Maggiolini AJ Pediatr Hematol Oncol

2000
Çocukluk çağı kanseri tedavisi olan hastalardaki
psikolojik durum değerlendirmesi yapılan 20
çalışmanın incelenmesi sonucunda anksiyete,
depresyon ya da benlik kavramında azalma
olmadığı bildirilmektedir.
 Ancak bazı kanser gruplarında özellikle kemik
tümörü grubunda psikolojik problemlerin daha
belirgin olduğu vurgulanmaktadır.

Eiser C, J Pediatr Psychol
2000

Kanserli çocuklarda benlik kavramı ve öz bakım
arasındaki ilişkinin ve tedavi başlangıcında ve
tedavi sonrasında benlik kavramı farklılıklarının
araştırıldığı bir başka çalışmada;
Benlik kavramı yüksek olan çocuklarda öz bakım
aktivitesinin daha yüksek olduğu ve bu çocukların
annelerinden daha fazla bakım aldıkları saptanmıştır
 Tedavi sırasında ve tedavi tamamlandıktan sonraki
benlik kavramı skorlarında da anlamlı faklılık
gözlenmediği bildirilmektedir

Eiser C, J Pediatr Psychol 2000

Kanserli olgularda hastalığa uyum beş dönemde
tanımlanmıştır;







yadsıma (şok)
öfke
pazarlık
depresyon
kabullenme dönemi
Kabullenme dönemi, hastanın tıbbi tedaviye ve
yaşama en sıkı sarıldığı zamandır. Bu evrede hasta
gençlerde benlik kavramının sağlıklı kişilere yakın
olabileceği yapılan çalışmalarda görülmüştür.
Ayrıca tedavi başlangıcından bitimine kadar sürekli
psikolojik destek verilmesinin ve sosyal etkinliklere
aktif katılımlarının sağlanmasının da rolü olduğu
düşünülmektedir
HEMŞİRELİK YAKLAŞIMI

Beden imajı sorunu olan hastaya bakım veren
hemşire tedavinin her aşamasında değişen beden
imajı konusunda
değerlendirme yapmalı
 değişiklikle baş etmek için müdahale etmeli
 müdahalenin etkinliğini takip etmelidir

Beden imajını bozan asıl nedeni bulma (
etkilenen bölümün fonksiyonel önemi, fiziksel
görünüşün önemi, etkilenen bölümün görünüyor
olması)
 tehdidin hasta için anlamı
 bireyin baş etme mekanizmaları
 sosyal destekler (aile, arkadaşlar vb.)
değerlendirilmelidir.

Hem hastanın tepkilerini etkilemesi açısından
hem de bazı durumlarda kendilerini yetersiz ve
güçsüz hissedebildikleri için öfkeli olabilen
ailenin değerlendirilmesi de son derece
önemlidir.
 Daha kapsamlı değerlendirme ve daha ileri
terapiye gereksinimi olup olmadığı
değerlendirilmelidir.




Beden imajı değişikliği konusunda hasta ile
güvenli ve destekleyici bir iletişim kurulmalıdır.
Beklenen değişiklikle ilgili (saç dökülmesi v.b)
duygularını ifade etmesine fırsat verilmelidir.
Hasta ve yakınlarının olası değişikliklere
hazırlanmaları için doğru ve gerçekçi
bilgilendirme yapılmalıdır. Beklenen
değişiklikler ortaya çıktığında yaşanan kriz
durumunu anlamasına yardım edilmelidir.
Yaşanan kayıp kabul edilmeli, yas ve öfke
duyguları normalleştirilmeli ve onları ifade
etmesi için teşvik edilmelidir.
ÇOCUKLARIMIZDAN
GERİBİLDİRİMLER
Eskisi gibi olamama kaygısı
 Utanma
 Korku
 İnsanların bakışlarından rahatsız olma

SONUÇ


Etkin hemşirelik bakımı sağlayabilmek için
yeterli bilgi birikimine sahip olunmalı ve
gerektiğinde profesyonel yardım alınmalıdır.
Daha kolay empati yapabilmek için beden imajı
kavramının ve kendi beden imajının da farkında
olunmalıdır.