Artrit Rehabilitasyonu - İstanbul Tıp Fakültesi

İnflamatuvar Eklem Hastalıkları
ve Rehabilitasyonu
Dr Ayşegül Ketenci
İnflamatuvar hastalıklar
İnflamatuvar hastalıklar
İnflamatuvar hastalıklar
Hastalık aktivitesi
Yapısal hasar
Fonksiyonel kısıtlılık
Rehabilitasyonun Amaçları
• Ağrının azaltılması
• Eklem hareket açıklığının korunması
• Kas atrofisinin önlenmesi, atrofik olan kasların
kuvvetlendirilmesi
• Deformite ve kontraktürlerin önlenmesi, olanların
düzeltilmesi
• Kardiyovasküler enduransın sağlanması
• Fonksiyonel yeterliliğin korunması
• Nöromüsküler eşgüdümün sağlanması
• Günlük yaşam aktivitesinin sağlanması
• Sosyoekonomik ve psikolojik sorunlara destek
sağlanmasıdır
Rehabilitasyonda Başarı
Farmakolojik
Tedavi
NonFarmakolojik
Tedavi
Multidisipliner
Yaklaşım
Küçükdeveci AA, Oral A, Ilieva EM, Varela E, Valero R, Berteanu M, Christodoulou N. Inflammatory
arthritis. The role of physical and rehabilitation medicine physicians. The European perspective based
on the best evidence. A paper by the UEMS-PRM Section Professional Practice Committee.
Eur J Phys Rehabil Med 2013;49(4):551-564.
Multidisipliner Yaklaşım
İş uğraşı
terapisti
Aile
Diyetisyen
Fiziyatrist
Fizyoterapist
Rehabilitasyon
ekibi
Sosyal
hizmet
uzmanı
Konuşma
terapisti
Psikolog
Rehabilitasyon Yöntemleri
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Kapsamlı multidisipliner gözetim
İstirahat
Egzersiz tedavisi
Termoterapi (Sıcak ve Soğuk uygulamalar)
Terapötik Ultrason
Elektroterapi modaliteleri (TENS)
Düşük Düzey Lazer Tedavisi
Akupunktur ve Elektroakupunktur
Balneoterapi (Spa terapi)
Ortez ve splintler
Yardımcı cihazlar, fiziksel çevre modifikasyonları “Self
assisted devices”
• Eklem koruma ve enerji saklama
• Kapsamlı iş-uğraşı terapisi
• Hasta eğitimi
İstirahat
Sistemik istirahat
• Yatak istirahati: Akut alevlenmelerde kısa süreli
Çok eklem tutulumu + medikal tedavinin yetersiz olduğu
durumlarda
Lokal istirahat
• Ağrı ve enflamasyonu azalttığı ve kontraktürleri önlediği
saptamıştır (Splint uygulama)
Kısa dinlenme aralıkları
• Fiziksel aktivite düzeyinin idame ettirilmesinde önemli
(Gün içerisinde 20-30 dakikalık sürelerle)
Egzersiz Uygulamasının Amaçları
•
•
•
•
•
•
•
Eklem hareketlerinin korunması ve artırılması
Kas reedukasyonu ve güçlendirilmesi
Kas enduransının artırılması
Aerobik kapasitenin artırılması
Şiş eklem sayısının azaltılması
Eklem fonksiyonunun artırılması
Hastanın genel fonksiyonlarında
iyileşme kendini daha iyi hissetmesi
Egzersiz Uygulamasında Dikkat Edilecek
Noktalar
•
•
•
•
•
•
Eklem inflamasyonunun derecesi
Çevre kas yapısının durumu
Hastanın enduransı
Kardiyovasküler sistem
Mekanik bozukluklar
Osteoporoz
RA’da Önerilen Egzersizler
•
•
•
•
•
•
ROM ve germe egzersizleri
Kas eğitimi (istemli kasılma ve relaksasyon)
İzometrik egzersiz
İzotonik egzersiz
Aerobik ve endurans egzersizleri
Rekreasyon egzersizleri (Yüzme, havuzda
jogging, yürüme, masa tenisi, golf, bahçe işleri,
bowling, dans)
Ortez Kullanım Amaçları
• Ağrı ve inflamasyonun azaltılması
• Kas, tendon, eklem ve ligaman yapıların
fonksiyonel pozisyonda immobilize edilmesi
• Zayıf kasların desteklenmesi
• Eklem üzerindeki mekanik stresin giderilmesi
• Deformitelerin önlenmesi, varsa düzeltilmesi
• Fonksiyonel durumun arttırılması
Yardımcı Cihazlar
•
•
•
•
•
•
Ağrıyı azaltmak
Günlük yaşam aktivitelerini kolaylaştırmak
Mobilizasyonu sağlamak
Zayıf kasları desteklemek
Yükü azaltmak
Dengeyi sağlamak
Yardımcı Cihazlar - Banyo ve Tuvalet Aktiviteleri
Yardımcı Cihazlar-Beslenme ve Mutfak aktiviteleri
Yardımcı Cihazlar-Mobilite ve İletişim Aktiviteleri
Yardımcı Cihazlar - Hijyen Aletleri
Eklem Koruma Prensipleri
 Amacı başarmak için en güçlü ve en büyük eklemi
seçin
 Yükü taşırken ve kaldırırken birkaç ekleme yayın
 Her eklemi stabil fonksiyonel pozisyonda kullanın
 Eklem hareketini ve fonksiyonunu devam ettirin
 Uzun süreli bir eklemi aynı pozisyonda tutmaktan
kaçınınız
 Aşırı aktiviteden kaçının
 Düzenli istirahat programları ile aktivite yapın
Eklem Koruma Prensipleri
Eklem Koruma Prensipleri
Uygulama
Karşılaştırma
Sonuçlar
Kanıtın
Kalitesi
Akupunktur
Kontrol/Plasebo
Belirsiz
Düşük
Balneoterapi
Değişik balneoterapi
tipleri/Diğer
tedaviler/Plasebo/Teda
vi yok
Belirsiz
Düşük
Diet
Kontrol/Her zamanki
diet
Ağrıyı azaltır
Düşük
Elektrik
stimülasyonu
Kontrol
Belirsiz
Düşük
Bitkisel tedavi
Plasebo/
Alternatif tedavi
Ağrıyı azaltır,
Hasta genel değ
Orta
İş-uğraşı terapisi
Christie A, et al. Phys Ther 2007;87(12):1697-715
Uygulama
Karşılaştırma
Sonuçlar
Kanıtın
Kalitesi
Yardımcı cihaz
Her zamanki
kullanım/Kontrol yok
Belirsiz
Düşük
Fonksiyonu düzeltir,
ağrıda fark yok
Düşük
Eklem koruma
Alternatif
Fonksiyonu düzeltir,
tedavi/Uygulama yok ağrıda fark yok
Yüksek
Splint kullanımı
Uygulama
yok/Kontrol
Belirsiz
Düşük
Motor fonk. eğitimi
Uygulama yok/
Alternatif tedavi
Belirsiz
Düşük
El/Ayak ortezleri
Plasebo/Uygulama Belirsiz
yok
Kapsamlı iş-uğraşı Uygulama yok
terapisi
Christie A, et al. Phys Ther 2007;87(12):1697-715
Düşük
Uygulama
Karşılaştırma
Sonuçlar
Hasta eğitimi
Uygulama yok/Her
zamanki tedavi
Fonksiyonu düzeltir ve Yüksek
hasta genel değ
Egzersiz
Farklı
uygulamalar/Plase
bo/Tedavi yok
Ağrıyı azaltır, fonk.
düzeltir, hasta genel
değerlen. fark yok
Düşük
Düşük düzey lazer
tedavisi
Alternatif
tedavi/Plasebo
Ağrıyı azaltır,
fonksiyonu düzeltir
Orta
Terapötik ultrason
Plasebo/
Alternatif tedavi
Ağrıyı azaltır,
fonksiyonu düzeltir
Düşük
Termoterapi
Plasebo/Tedavi
yok/Alternatif ted.
Belirsiz
Düşük
TENS
Plasebo/
Alternatif tedavi
Belirsiz
Düşük
Christie A, et al. Phys Ther 2007;87(12):1697-715
Kanıtın
Kalitesi
Romatoid Artritte Fizyoterapi Uygulamaları
Hurkmans EJ, Jones A, Li LC, Vliet Vlieland TP.
Quality appraisal of clinical practice guidelines on the use of physiotherapy in
rheumatoid arthritis: a systematic review.
Rheumatology (Oxford) 2011;50(10):1879-1888.
• 5 kılavuz egzersiz ve/veya hasta eğitimini
• 4 kılavuz TENS ve termoterapiyi
• 1 veya 2 kılavuz ultrason, düşük düzey lazer
tedavisi, masaj, pasif mobilizasyon ve
balneoterapiyi önermekte
• Ancak fizik tedavi modalitelerinin modu,
yoğunluğu, uygulama sıklığı ve süresi ile ilgili
yeterli bilgi bulunmamaktadır
Romatoid Artritin Tedavisi: Türkiye Romatizma Araştırma ve
Savaş Derneği Uzlaşı Önerileri
Turk J Rheumatol 2011;26(4):273-294
• TRASD, RA tedavisindeki yeni gelişmeleri ve ülkemizin
ekonomik koşullarını dikkate alarak RA tedavisine
yönelik ulusal tedavi önerileri geliştirmiştir
• Beş ana prensip, bir non-farmakolojik tedavi
yöntemiyle 16 genel öneri sıralanmıştır
• 16. öneri: RA’lı hastaların tedavisinde nonfarmakolojik tedavi olarak hastaya özel
egzersizler, yardımcı-adaptif cihazlar, koruyucu
ve/veya düzeltici ortezler, fizik tedavi
modaliteleri, balneoterapi, spa terapi ve
hidroterapi kullanılmalıdır.
Çıkarım
Romatoid Artrit Rehabilitasyonunda;
• Erken tanı ve erken tedavi,
• Tanı ve tedavi kılavuzlarından yararlanma,
• Farmakolojik tedaviye ek olarak,
• Non-farmakolojik tedavi yaklaşımları,
• Multidisipliner yaklaşım,
• Kişiye özgü tedavi programı,
başarı oranını arttıracaktır…..
Ankilozan Spondilit
ACR 2015
ACR 2015
Eğitim
• Tedavinin temelinde hastanın hastalığını
doğru anlaması, buna uygun terapötik bir
yaşam tarzı geliştirmesi vardır
• Ankilozan spondilit tanısı konulduğunda hasta
bilgilendirilmeli, hastalık hakkında bilgi ve
tedavi önerilerinin bulunduğu yazılı
materyallerle desteklenmelidir
Hasta Eğitimi
1. Günde en az 15-20 dakika yüzükoyun yatma
2. İnce yastık kullanma
3. Otururken dik postürü koruma
4. Ayaktayken düzgün duruş
5. Yüzme, yürüyüş gibi travmatik olmayan sportif faliyetleri önerme
6.İşte- masa başında uzun süre öne eğik pozisyonda oturmama
Özcan E, Karan A, Ankilozan Spondilitli Hastalar İçin El Kitabı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi
Hasta Eğitimi
7.
İşte-gün içinde 20 dakikalık molalarla dinlenme, postur egzersizleri
8.
Araba kullanırken uzun süre aynı pozisyonda kalmama
9.
Arabada- geniş açılı aynalar kullanma
10. Aşırı kilodan kaçınılma
11. Herhangi bir acil müdahale veya cerrahi açısından kimlikte hastalığın
tanısını taşıma
12. Sigara içmeme
13. Hasta grupları oluşturma
14. Aileye, hastanın bu ilkelere uymasını desteklemesi öğretilmelidir.
Özcan E, Karan A, Ankilozan Spondilitli Hastalar İçin El Kitabı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi
Fizik Tedavi
•
•
•
•
•
•
•
Yüzeyel ısıtma
Derin ısıtma
US
TENS
Masaj
Hidroterapi
Kaplıca tedavisi
Arasıl T. Ankilozan Spondilit. In: Beyazova M, Kutsal YG, editors. Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon. Ankara: Güneş Tıp Kitabevi; 2011. p. 2241-2262.
Ankilozan Spondilit Egzersizleri
•
•
•
•
•
Solunum
Postür
Germe
Aerobik (Yüzme, Yürüme)
Rekreasyon (Voleybol, Basketbol, Tenis, Golf...)
Arasıl T. Ankilozan Spondilit. In: Beyazova M, Kutsal YG, editors. Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon. Ankara: Güneş Tıp Kitabevi; 2011. p. 2241-2262.
Postür
• Postürün kontrol edilmesi
• Kifozun ve kalça fleksiyon
kontraktürünün önlenmesi için hastalara
gün içinde en az iki kez 20 dakika yüzüstü
uzanarak dinlenmeleri önerilir
Otman S. Postüral problemler ve Tedavilerinde Kullanılan Egzersiz Örnekleri. In: Otman S. Egzersiz Tedavisinde Temel Prensipler ve
Yöntemler. Ankara: Pelikan Kitapevi; 2014. p. 127-211
Postür
• Düzgün postür otururken, ayaktayken,
çalışırken ve araba kullanırken korunmalıdır
Otman S. Postüral problemler ve Tedavilerinde Kullanılan Egzersiz Örnekleri. In: Otman S. Egzersiz Tedavisinde Temel Prensipler ve
Yöntemler. Ankara: Pelikan Kitapevi; 2014. p. 127-211
AS’de postür
Germe egzersizleri
Pektoral germe
Hamstring germe
Kalça fleksör germe
Güçlendirme egzersizleri
• Sırt ekstansörleri
• Romboidler
• Trapez
• Kalça ekstansör
kasları
Solunum Egzersizleri
• Solunum egzersizleri yatarak veya oturarak
uygulanabilir
• Egzersizler sırasında her zaman burundan
nefes alınarak ağızdan verilmelidir
• Göğüs solunumu sırasında göğüs üzerindeki
elin altındaki bölge havalanır diğer
segmentler hareket etmez
Köseoğlu F. Pulmoner Rehabilitasyon. In: Beyazova M, Kutsal YG, editors. Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon. Ankara: Güneş Tıp Kitabevi; 2011. p. 15651582.