İlköğretimde Meslek Gelişimi - Mesleki Eğitim Bilgi Merkezi
advertisement
İLKÖĞRETİMDE MESLEK GELİŞİMİ MESLEK SEÇİMİ VE ÖNEMİ Meslek “bir kimsenin hayatını kazanmak için yaptığı, toplumca belirlenmiş ve belli bir eğitimle kazanılan bilgi ve becerilere dayalı etkinlikler bütünü” olarak tanımlanabilir. Bir meslek edinmenin temelinde sosyal ve psikolojik ihtiyaçların da doyumu söz konusudur. Meslek seçimi, bir kimsenin kendisine açık olan meslekleri çeşitli yönleriyle değerlendirip kendi ihtiyaçları ve beklentileri açısından istenilen yönleri çok, istenilmeyen yönleri az olan birine yönelmeye karar vermesidir. Mesleki karar, mesleki gelişim sürecinin sonunda yapılan bir seçimdir. Önemli olan bu sürecin nasıl yaşandığıdır. Mesleki gelişim süreci, çocuklukta bir meslek fikrinin oluşmaya başlamasından itibaren, yetişkinlikte bir meslek sahibi oluncaya kadar geçen gelişim evrelerini kapsar. Okul öncesi eğitimden başlayarak üniversiteye kadar öğrenciyle en çok ilişkide bulunan öğretmenin, rehberlik uzmanı ve veli ile MESLEKİ GELİŞİM SÜRECİ 1. Uyanış ve Farkında Olma: Bu dönem çocukta meslek bilincinin oluşmaya başladığı dönemdir. Okul öncesi dönemden başlayarak ilkokul dönemini kapsar. ( 5 – 12 yaş arası ) 2. Meslekleri Keşfetme ve Araştırma: Bu dönem 12–15 yaşlarını kapsar. Çocuk bu dönemde kişilerin ve mesleklerin ortak yönleri ve farklı nitelikleri üzerinde daha çok bilgi sahibi olma, yeni yönleri keşfetmeye ve anlamaya başlar. AŞAMALARI 3. Karar Verme: Gencin lise yıllarını, 15–18 yaşları kapsayan bu dönemde birey artık kendisi ve meslekler hakkında oluşturduğu algılara dayanarak daha açık ve temel bir plan yapmaya başlar ve genç mesleki kararını oluşturur. 4. Hazırlık: 18–23 yaşları arasında birey, seçtiği alan, okul veya yaptığı etkinliklerle mesleğe hazırlanmaya başlar. 5. İşe Yerleştirme: Bireyin iş dünyasında yerini alarak çalışmaya başladığı dönemdir. Bir yandan da mesleki gelişimi sürdürür. MESLEKİ OLGUNLUK Meslek olgunluğu, tıpkı zeka olgunluğu gibi, kişinin kendisinden beklenen meslek görevlerini yansıtan meslek yaşının takvim yaşına oranı ile ifade edilebilir. Örneğin, 18 yaşındaki bir genç yeteneklerinin ve olanaklarının farkında değilse ve yetenekleri ile bağdaşmayan meslek emelleri ifade ediyor, bunları da sık sık değiştiriyorsa bu kişi mesleki gelişimde geri kalmış veya geriye dönmüş demektir. On iki yaşındaki bir çocuk; ilgi, yetenek ve değerlerinin farkında ise, meslekleri inceleme eğilimi ve becerisi gösteriyorsa, geleceğe ilişkin gerçekçi planlar yapabiliyorsa bu çocuğun mesleki gelişimde erken olgunlaşmış olduğunu söyleyebiliriz. Meslek gelişiminin çok erken yaşlarda başladığı gerçeği, bu gelişimi hızlandırmak ve yönlendirmek için okul öncesi döneminden itibaren okullarda özel etkinliklerin düzenlenmesi, öğretim programlarının bu anlayışla yeniden düzenlenmesi gereğini ortaya çıkarmıştır. MESLEKİ GELİŞİM GÖREVLERİ VE BAŞARILMASINDA TEMEL İLKELER Okul öncesi yaşlarından başlayarak ilköğretimin birinci dönemini kapsayan 5-12 yaşları arasında çocuğun temel ihtiyaçları açısından mesleki gelişiminin sağlıklı sürebilmesi için başarması beklenen gelişim görevleri şunlardır : 1. İş yaşam ve çalışmaya ilişkin olumlu tutumlar geliştirme 2. Kişisel nitelikleri ile meslekler-işler arasındaki ilişkileri anlamaya başlama 3. Meslekleri keşfetme ve tanıma 4. Boş zamanlarını değerlendirme alışkanlıkları geliştirme 5. Birlikte iş yapma-işbirliği ve paylaşmayı öğrenme 6. Toplum yaşamında çalışmanın önem ve gereğinin farkına varma 7. Karar verme, amaç belirleme, plan yapma stratejileri geliştirme Çocuğun 5-12 yaş arası gelişim dönemleri içinde mesleki gelişim ihtiyaçları karşılanırken temel bazı ilkeler anaokulu öğretmenlerince sürekli göz önünde tutulmalıdır. Bu temel ilke anlayışlar: 1. Mesleki gelişim bir süreçtir. Okul öncesi dönemden başlar, değişik evrelerle yetişkinlik dönemine dek sürer. 2. Her dönemde başarılması gereken mesleki gelişim görevleri vardır. 3. Her birey tek ve benzersizdir. 4. Gençlik döneminde ya da yetişkinlikte verilecek mesleki kararın sağlıklı ve uygun olması, 0-6 yaş döneminde çocuğun temel fizyolojik ve psikolojik ihtiyaçlarının karşılanarak sağlıklı bir kişiliğin temellerinin atılması ile doğrudan ilişkilidir. 5. Anaokulu öğretmenleri ve anne-babalar gerek sahip oldukları mesleklere ilişkin olarak, gerekse diğer meslekler açısından olumlu mesleki tutum ve doğru rol modelleri sunmalıdır. 6. Çocuğa, kendini anlama ve keşfetmenin temelini oluşturmak üzere bireysel farklılıklarını görmesi, güçlü ve sınırlı yönlerini anlamasına fırsat verecek yaşantılar sağlanmalıdır. 7. Okul öncesi dönemde başlanmalıdır. çocuğa “karar verme” stratejileri öğretilmeye 8. Çocuğun bu dönemde, bütün mesleklerin gerekli ve önemli olduğu görüşünü kazanması çok önemlidir. 9. “Her insanın iyi yapabileceği işler/meslekler vardır” görüşünün kazandırılması gerekir. 10. Her işi öğrenerek, çaba harcayarak daha iyi duruma geliriz. 11. Meslekleri geleneksel olarak kadın ve erkek meslekleri diye gruplayıp, cinsiyete ilişkin ön yargılar oluşturmaktan kaçınılmalıdır. Bütün bu ilkeler okul öncesi dönem için olduğu kadar temel eğitim dönemi içinde geçerlidir. Okulöncesi ve temel eğitimin ilk döneminde çok önemli yer tutan oyun, mesleki gelişimde de araç olarak kullanılmalıdır.
