Üçüncü Ders: Çağdaş Kamu Personel Yönetimine Egemen Olan

ÜçüncüDers:ÇağdaşKamuPersonelYönetimineEgemenOlanİlkeler:2
DersinAmacı
Budersinamacı,birülkedekipersonelrejimininkurulmasıveişletilmesineesasteşkiledenbazı
temelilkelerhakkındabilgilervermektir. Dersinİçeriği
•
•
•
•
Eşitlikİlkesi
Güvenceİlkesi
Yansızlık–Tarafsızlıkİlkesi AdilveYeterliÜcretİlkesi Eşitlikİlkesi 1982Anayasası’nınkamuhizmetinegirişleilgili70.maddesişöyledir:
“HerTürk,kamuhizmetlerinegirmehakkınasahiptir.Hizmetealınmada,görevingerektirdiği
niteliklerdenbaşkahiçbirayırımgözetilemez.”
Buradanhareketlekamuhizmetinegirişte3anayasalilkeninbulunduğusöylenebilir:
•
Eşitlikilkesi:Kamuhizmetinegiriştehervatandaşıneşithaklarasahipolması.
•
Serbestlik ilkesi: Kamu hizmetine girişte zorlama olmaması. Askerlik hizmeti ile mecburi
hizmetuygulamalarıbununistisnalarınıteşkiletmektedir.
•
Görevingerektirdiğiniteliklerdenbaşkabirnitelikaramamailkesi
Eşitlikilkesininbazıistisnalarıbulunmaktadır:
SiyasalDüşüncelerleYapılanSınırlamalar
Özellikleüstdüzeygörevlereyapılacakatamalarda,atanacakkişiningörüşlerininsiyasaliktidarın
politikalarıyla uyum içerisinde olması beklenmektedir. Bu tür kadrolar siyasal iktidarın takdir
hakkının bulunduğu düşüncesiyle “yarışma sınavı” yerine, doğrudan atama yoluyla
doldurulmaktadır. Ancak hangi kadroların siyasal nitelikli olduğu önceden net bir şekilde
belirlenmelidir.
1
ToplumsalDüşüncelerleYapılanSınırlamalar
Kadroların bir kısmının ülke için yararlılık gösteren gazilere, şehitlerin dul ve yetimlerine vb.
ayrılmasıdır.Budüzenleme,ülkeyeyararıdokunmuşkişileremilletin“minnetborcu”nuödemesi
olarakyorumlanmaktadır.Kapsamınfazlagenişletilmesidurumundahemeşitlik,hemdeliyakat
ilkelerizarargörebilmektedir.
CinsiyetYönündenYapılanSınırlamalar
Günümüzdecinsiyet,kamuhizmetinegirişteengelteşkiletmemektedir.Öncekidönemlerdebazı
kısıtlamalarlakarşılaşmakmümkündü;örneğinkadınların“kaymakam”olamaması.
Öte yandan kadınların kamu hizmetlerinde çalıştırılmalarıyla ilgili olarak bazı sorunlarla
karşılaşıldığı ileri sürülmektedir. Bunlar evlilik, doğum vb. nedenlerle kadınların meslek
yaşamının düzensiz olması; eş durumu nedeniyle nakil istekleri, kadınların üst düzey kadrolara
yükselmelerineilişkingörünürbirengelolmamasınarağmenyükselememeleri,hemiyibireş,iyi
birannehemdeiyibirçalışanolmanınzorluğuvb. Güvenceİlkesi Memur güvenliği, memurluğun meslek oluşunun (kişiye yönelmiş kariyer sisteminin) doğal bir
sonucudur.Memurgüvenliğininbirdiğergerekçesi,memurusiyasaletkilerden(siyasilerinkeyfi
tasarruflarından)korumaktadır.
Memurgüvenliğininikianaöğesibulunmaktadır:
Güvenceleringüvenlikaltınaalınması:Güvencelerinyasalveidaredüzenlemelerlekorumaaltına
alınmasıveihlaldurumundamemurunidareyeveyargıyabaşvuruhakkınınbulunması.
Güvence ile hizmet gerekleri arasında bir denge kurulması: Aşırı güvence memurun
motivasyonununolumsuzbirşekildeetkilemekteveperformansınındüşmesineyolaçmaktadır.
Yansızlık–Tarafsızlıkİlkesi Kamu görevlisinin siyasal bir düşüncesinin olması kaçınılmazdır. Kamu görevlisi, vatandaş ve
seçmen olmaktan dolayı bu düşüncesini sandıkta ortaya koymaktadır. Önemli olan kamu
görevlisininsiyasaldüşüncesinihizmetsunumunayansıtmamasıdır. Tarafsızlıkilkesiikikonuüzerindeodaklanmaktadır:
Siyasalamaçlıatamalar:Özellikleüstdüzeylereyapılanatamalar.
Siyasaleylemvedavranışlar:Siyasalpartiyeüyeolma,seçimkampanyalarınakatılmavb. 2
AdilveYeterliÜcretİlkesi Adilveyeterlibirücretinbelirlenmesindegözönünealınmasıgerekentemelilkelerşunlardır:
•
Ücret, yapılan işe göre ödenmelidir. Kişiye yönelmiş kariyer sisteminde ücret, diploma ve
kıdemegöreödenmektedir.
•
İçdengeilkesi:Kamukurumlarındaeşitdeğerdeişyapanlaraeşitücretödenmelidir. •
Dışdengeilkesi:Ücretler,piyasaücretleriyle“karşılaştırılabilir”olmalıdır.
•
En az geçim düzeyi: Bir kamu görevlisinin kendisini ve ailesini onurlu bir şekilde
geçindirebileceğiminimumücretdüzeyiniifadeetmektedir.
Ücrettebulunantemelöğelerşunlardır:
•
İşin kendine bağlı ödemeler: İşin önem, güçlük ve sorumluluk derecesine ve görev
gereklerinegörebelirlenenücret.
•
İşiyerinegetireninbaşarıderecesinebağlıödemeler:Performansvebaşarıyadayalıücret.
•
İşi çevreleyen koşullara bağlı olarak kişisel ya da özel ödemeler: Temininde güçlük zammı,
sosyalmahrumiyetödeneğivb.
•
Sosyalamaçlıyanödemeler:Konutveyemekyardımı,kreşvb. Ücretindeğişenkoşullarauydurulmasıileilgiliolarakikifarklıyaklaşımbulunmaktadır.Birincisi
istikrarlı ekonomilerde, ücretlerde reel anlamda bir gelir kaybı yaşanmadığı için değişken bir
ücretsistemininkurulmasınagerekbulunmamaktadır.
İkincisi ekonomik yönden istikrarsız, paranın sık değer kaybettiği ekonomilerde, ücretleri
enflasyonkarşısındakorumakamacıyla“değişken”birücretsistemibelirlenmektedir.Hareketli
merdiven (Echélle Mobile) olarak adlandırılan bu sistemde, ücretler bir “endeks”le
ilişkilendirilmekte,böylecereelolarakgelirkaybınınönünegeçilmeyeçalışılmaktadır.
İLAVEKAYNAKLAR
DoğanCanman(2000),İnsanKaynaklarıYönetimi,YargıYayınevi,Ankara,s.33-43.
3