Kamu Görevlileri Etik Kurulu ve Etik Davranış İlkeleri
advertisement
Kamu Görevlileri Etik Kurulu ve Etik Davranýþ Ýlkeleri Orhan Veli ALICI* Özet: Küreselleþen dünyada yaþanan önemli deðiþiklikler, devletlerin yönetiminde bir takým sorunlarýn giderek belirginleþmesine neden olmaktadýr. Bu deðiþim ise bir takým reformlarý elzem kýlmaktadýr. Küreselleþme süreci sonrasýnda yaþanan Kamu Yönetimi Reform çalýþmalarýnda ise uluslararasý arenada önem taþýyan etik davranýþ ilkelerinin uygulanmasýný ve kamu görevlilerince benimsenmesini saðlayacak bir kurulun kurulmasý gerekmiþtir. Bu nedenle Kamu Görevlileri Etik Kurulu 5176 sayýlý Kanuna dayalý olarak kurulmuþtur. Bu çalýþmada da Kamu Görevlileri Etik Kurulunun göreve baþlamasý ile yaþanan deðiþikliklerin tam anlamý ile kamusal alana yansýtýlýp yansýtýlmadýðý, etik ilkelerin tüm kamu görevlililerince içselleþtirilip içselleþtirilmediði ve bu baðlamda etik davranýþ ilkelerinin yeterince açýk ve anlaþýlýr olup, olmadýðý konusunda yapýlan anketlere baðlý olarak bir deðerlendirme yapýlacaktýr. Anahtar Kelimeler: Etik, Kamu Görevlileri Etik Kurulu, Etik Davranýþ Ýlkeleri, Kamu Görevlileri Ethic Council Of Public Servants and Ethical Behaviour Principles Abstract: Important changes which is existing in the globalizing world, has gradually caused to be clarified some problems in the administration of the states. This changes makes some reforms indispensable, as for. However in public administration reform practises that existed after globalizing process it created the need to inaugurate a commission to apply the principles of ethical behaviours whých are internatinnally important and to make offýcials internalize them. Therefore, Ethic Council Of Public Servants has been built up as bottomed on 5176 numbered law. At this practise, according as questionaries, there will be made an assessment about if the exiting changes, together with ethic council of public servants has started to work, can properly externalize or not to public area, if ethic principles has been internalized or not by all public servants and in this sense if the ethical behaviour principles are clear and understandable or not. Key Words: Ethic, Ethic Council Of Public Servants, Ethical Behaviour Principles, Public Servants Giriþ Hýzla çok boyutlu ve karmaþýk bir hale gelen yönetim süreçleri içerisinde yaþanan etik dýþý davranýþlarýn azaltýlmasý ve bu baðlamda ortak bir tavrýn belirHýzla çok boyutlu ve lenmesi amacýyla ülkarmaþýk bir hale gekemizde Kamu Yönetimi Reformlarý adý len yönetim süreçleri ialtýnda bir takým deçerisinde yaþanan etik ðiþikliklere gidilmiþtir. Avrupa’da ise udýþý davranýþlarýn azalzun süre önce daha týlmasý ve bu baðlametik bir yönetim için uluslararasý ilkeler oda ortak bir tavrýn beluþturulmuþ ve etik lirlenmesi amacýyla üldavranýþlar konusunkemizde Kamu Yönetida ortak bir bilinç yaratýlmýþtýr. Ülkemizde mi Reformlarý adý altýnise etik davranýþ ilkeda bir takým deðiþikliklerinin belirlenerek uygulanmasý ve belere gidilmiþtir. nimsenmesi, kamu görevlilerinin hizmet ifasý sýrasýnda adalet, dürüstlük, saydamlýk ve tarafsýzlýk ilkelerine zarar veren ve toplumda güvensizlik yaratan davranýþlarýn ortadan kaldýrýlarak halkýn kamu yönetimine olan güveninin arttýrýlmasý gibi elzem deðiþikliklerin yapýlmasý hususunda giriþimler bulun- * Ýstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalý Doktora Öðrencisi 65 Belediye Birlikleri maktadýr. Bu deðiþiklikler için 2004 yýlýnda Kamu Görevlileri Etik Kurulu kurulmuþtur. Söz konusu Kurul, dört yýl aradan sonra yavaþ yavaþ faaliyetlere baþlamýþtýr. Kurul, AB ile ortak olarak Yolsuzlukla Mücadele Projesine imza atmýþ olup, Kurulun sadece iki ilke kararý bulunmaktadýr. Kurulun varlýðý en azýndan daðýnýk halde bulunan etik içerikli kurallarýn bir araya getirilmesi, etik ilkelerin kamu tarafýndan içselleþtirilmesi ve bu baðlamda ortak bir bilincin yaratýlmasý için önemlidir. Bu bilgiler çerçevesinde ele alacaðýmýz çalýþmanýn amacýný; etik ilkelerin geliþimi hakkýnda bilgi vermek ve bu çerçevede ülkemizde yaþanan deðiþiklikleri belirterek Kamu Görevlileri Etik Kurulunun kurulmasýna müteakip etik deðerlerin içselleþtirilip içselleþtirilmediði ve bu çerçevede yapýlan deðiþikliklerin amaca hizmet edip etmediði hususunda üst düzey kamu görevlileri ile yapýlan anket çerçevesinde bazý deðerlendirmelere yer verilecektir. Ayrýca etik ilkeler karþýsýnda bayanlarýn mý yoksa erkelerin mi daha duyarlý olduklarý konusunda toplumsal tespitlere de yer verilecektir. 1. Etik Kavramý Etik kavramý, genel olarak ahlak üzerinde düþünebilme etkinliðidir. Bireysel ve toplumsal iliþkilerin temelini oluþturan deðerleri, normlarý, kurallarý iyi ve kötü, doðru veya yanlýþ olarak ahlaksal açýdan araþtýran felsefe dalý olarak da tanýmlanmaktadýr. Bu kavram çoðu zaman ahlak felsefesi olarak da adlanUluslararasý örneklere dýrýlmýþtýr. Etik kavrabaktýðýmýzda etik mý, konumuz itibariyle kavramý üzerinde uzun özellikle son yýllarda süredir çalýþmalar yönetim, siyaset, iþ ve meslek hayatýnda uyapýldýðý görülmekte- yulmasý gereken kudir. Örneðin rallar ve ilkeler bütünü Kanada’da kamu olarak daha yoðun bir biçimde karþýmýza çýkyönetiminde etik maktadýr. Bu doðrulkonulu kurallara tuda her türlü kamu 1970’lerde ihtiyaç kurum veya kuruluþlarýnda hizmetlerin ifasý duyulmaya sürecinde uyulmasý baþlanmýþtýr. gereken mesleki etik ilkelerin bulunmasý gerekmektedir. Etik deðerlerin; insan pratiðini ahlaki nitelik bakýmýndan aydýnlatma, ahlak tarafýndan dizayn edilmiþ bir bilinci geliþtirebilecek etik temellendirme sürecini saðlamak ve ahlak eylemlerinin insanýn vazgeçilmez normlarý olduðunu gösterme gibi temel özellikleri bulunmaktadýr. 1 Etik davranýþlarla ilgili olarak bir takým sosyolojik araþtýrmalar yapýlmýþtýr. Bu araþtýrmalar etik davranýþlarýn cinsiyetlere göre deðiþtiðini göstermektedir. Kanada’da yapýlan bir araþtýrmada kadýnlarýn erkeklere nazaran vermiþ olduklarý kararlarýn diðer insanlarý nasýl etkileyeceðini daha fazla düþündüðü ileri sürülmüþtür. Bu konuda yapýlan çalýþmalarda erkeklerin kadýnlara oranla daha fazla etik olmayan davranýþlarda bulunduðu tespit edilmiþtir.2 Uluslararasý örneklere baktýðýmýzda etik kavramý üzerinde uzun süredir çalýþmalar yapýldýðý görülmektedir. Örneðin Kanada’da kamu yönetiminde etik konulu kurallara 1970’lerde ihtiyaç duyulmaya baþlanmýþtýr. Bu ihtiyaç gerek medya gerek kamu yöneticilerinin iþlediði suçlar gerekse de halkýn talepleri ile önem kazanmýþtýr. 1980’lerle beraber etik konulu mevzuatlar da oluþturulmuþ ve kamu görevlilerince etik ilkelerine uyulmaya baþlanmýþtýr. Günümüzde Kanada Kamu Yönetiminde etik davranýþ kurallarý standart hale getirilmiþ ve iþleyiþin bozulmamasý için kurallara uygunluk zorunlu tutulmuþtur.3 Avustralya yönetim ahlakýnda, kamu yöneticilerinin tarafsýz ve dürüst bir þekilde görevlerini yerine getirmesi ve bu kapsamda eþitliðe destek vermesi temel bir etik ilke olarak öngörülmektedir. Avustralya’nýn yüksek etik standartlarýna sahip olmasýnýn temelinde ise hukuka uygunluðun yaný sýra yöneticilerin karar alýrken; þeffaflýk, dürüstlük, hesap verilebilirlik ve kamu yararý duygusunu bir kültür ya da sezgi olarak idari hukuk kapsamýnda bulundurmasý yatmaktadýr.4 Slovakya’da ise etik kurallarýn geliþiminde Avrupa Birliði ve diðer geliþmiþ ülkelerin etik kurallarý harmanlanarak kamu yönetiminde yeni bir iç kimlik oluþturulmaya çalýþýlmýþtýr. Bu iç kimliðin oluþturulmasý sürecinde ise kamu görevlilerinin çalýþma koþullarý evrensel nitelikli etik ilkeler çerçevesinde düzenlenmiþtir.5 Ülkemizde de etik deðerlerin benimsenmesi ve bu alanda standart bir yapýnýn oluþturulmasý için 2004 yýlýnda Kamu Görevlileri Etik Kurulu kurulmuþtur. 2. Etik Davranýþ Ýlkeleri Kamu Yönetiminde etkinlik ve verimliliðin 1 Soycan, A. (2003), “Ahlak Felsefesi ve Ahlak-Hukuk Ýliþkisi”, Ýstanbul Hukuk Dergisi, Yýl: 2, Sayý: 3, Ýstanbul, s. 91 2 Loo, R. (2003), Women In Management Review, Are Women More Ethical Than Man?, Publisher MCB UP Ltd, Vol 18, S. 4, pp. 170-171. 3 Kernaghan, K. (1996), The Ethics Era In Canadian Public Administration, Minister of Supply and Services, Canada, s. 1-29. 4 Podger, A. (2005), Ethics and Public Adminastration, Democratic Audit of Australia, November 2005, s. 1-8 http://democratic.audit.anu.edu.au/papers/200512_podger_ps_ethics.pdf, 05/05/2008 5 Ethics In Public Administration (2002), Draft Code Of Ethics For Civil Servants/Employees In Public Administration, http://www.government.gov.sk/bojprotikorupcii/etika_vo_vs_sz_zvs_en.doc, s. 4-5, 05/05/2008 66 gerçekleþtirilebilmesi için öncelikle dürüstlük, hesap verilebilirlik, kamu yararýný gözetme gibi hususlarýn yaþama geçirilmesi gerekmektedir. Bu süreç iyi ve etik bir yönetimin kurulmasý için kamuoyundan gelen baskýlara baðlý olarak özellikle Batýlý ülkelerin etik kurallarý ve uluslararasý ilkeler çerçevesinde düzenleyici ve denetleyici kurumlarý oluþturma sürecine girmiþ olduklarý belirtilmektedir.6 Etik davranýþ ilkelerinin gerek belirlenmesinde gerekse uygulanmasýnda toplumun benimsediði temel deðerlerin de büyük önemi vardýr. Öncelikle Türkiye, kollektivist ve tekilci bir toplumsal yapýya sahiptir.7 Bu nedenle, özellikle hediye alma ve menfaat saðlama yasaðýnýn sýnýrlarýnýn çok iyi çizilmesi gerekmektedir. Ayrýca etik deðerlerin zamana ve topluma göre deðiþebileceði de göz ardý edilmemelidir. Bu çerçevede ortaya çýkabilecek keyfiliðin önlenmesi için etik davranýþ ilkelerinin mevzuatla ayrýntýlý bir þekilde düzenlenmesi gerekmektedir. Günümüzde, uluslararasý alanda genel kabul görmüþ etik davranýþ ilkeleri þunlardýr; tarafsýzlýk, hukukilik, dürüstlük, bütünlük, liyakat, nesnellik, sadakat, liderlik, saydamlýk, hesap verilebilirlik, profesyonellik, eþitlik, süreklilik, saygýnlýk ve güven; bunun dýþýnda beþ temel mesleki etik ilke ise doðruluk, yasallýk, yeterlilik, güvenirlik ve mesleðe baðlýlýktýr. Uluslararasý Ýç Denetçiler Enstitüsünün, Kanada Ýç Denetçiler Enstitüsünün iç denetçilere yönelik olarak belirlediði mesleki etik kurallar ise dürüstlük, tarafsýzlýk, mesleki ehliyet (yetkinlik) ve sýr saklamadýr. 8 Görüldüðü üzere birimler farklýlaþtýkça temel felsefe ayný olmakla birlikte etik ilkelerde bir takým deðiþiklikler gözlenmektedir. Kamu Görevlileri Etik Davranýþ Ýlkeleri ile Baþvuru Usul ve Esaslarý Hakkýnda Yönetmeliðinin beþinci maddesi ile yirmi ikinci maddeleri arasýnda etikle ilgili birçok ilke anlamlandýrýlmaktadýr. Bu ilkeleri baþlýklar halinde þöyle sýralayabiliriz; Görevin yerine getirilmesinde kamu hizmeti bilinci, Halka hizmet bilinci, Hizmet standartlarýna uyma ilkesi, Amaç ve misyona baðlýlýk ilkesi, Dürüstlük ve tarafsýzlýk ilkesi, Saygýnlýk ve güven ilkesi, Nezaket ve saygýnlýk ilkesi, Yetkili makamlara bildirim ilkesi, Çýkar çatýþmasýndan kaçýnýlmasý, Görev ve yetkilerin menfaat saðlamak amacýyla kullanýlmamasý, Hediye alma ve menfaat saðlama yasaðý, Kamu mallarý ve kaynaklarýnýn hizmet için kullanýlmasý, Savurganlýktan kaçýnma, Baðlayýcý açýklamalar ve gerçek dýþý beyan yasaðý, Bilgi verme, saydamlýk ve katýlýmcýlýk ilkesi, Yöneticilere hesap verme sorumluluðu, Eski kamu görevlilerine karþý imtiyaz yasaðý ve Mal bildiriminde bulunma ilkeleridir. Kamu görevlilerinin, kamu hizmeti bilinci çerçevesinde bu görevlerini ifa ederken sürekli geliþimi, saydamlýðý, katýlýmcýlýðý, tarafsýzlýðý, dürüstlüðü ve özellikle kamu yararýný gözeterek hizmette yerindeliði saðlamasý gerekmektedir. Bunu yaparken halkýn günlük yaþamýný kolaylaþtýrmayý, ihtiyaçlarý en etkin, hýzlý ve verimli bir biçimde karþýlamayý, hizmet kalitesini yükselterek memnuniyet arttýrýcý bir hizmet sürecini saðlamayý amaçlamasý gerekmektedir. Bu hizmet sürecini ise daha önceden belirlenen standartlar çerçevesinde yapmalýdýr. Kamu Yönetimi Reformu ile önem kazanan iki ilke ise þeffaflýk ve hesap verilebilirliktir. Þeffaflýk, kamu kurumlarýnýn karar alma süreçlerinin ilgililere açýk hale getirilmesi ve alýnan kararlarýn hýzlý, açýk ve yaygýn bir biçimde duyurulmasýyla ilgili bir ilkedir. Hesap verilebilirlik ise asýl olarak bürokrasinin mali sorumluluðu ile ilgili bir ilke olup bürokrasiyi hesap verebilir kýlmaya çalýþmaktadýr. 9 Kamu görevlileri, çalýþtýklarý kurum veya kuruluþun ulusal çýkarlarý, toplumun refahý ve hizmet idealleri çerçevesinde belirlediði amaç ve misyona baðlý olarak faaliyette bulunmalýdýr. Dolayýsýyla bu amaç ve misyonun kalýcýlýðý ve sürekliliði için kamu görevlisinin tarafsýz olmasý ve dürüstlük ilkesi çerçevesinde çalýþmasý, tüm eylem ve iþlemlerinde yasallýk, adalet, eþitlik gibi ilkeleri göz önüne alarak dil, din, felsefi inanç, siyasi görüþ, ýrk, cinsiyet gibi farklýlýklara Uluslararasý Ýç Denetçibakmaksýzýn her türler Enstitüsünün, lü keyfiyetten uzaklaþarak nazik ve saygýlý Kanada Ýç Denetçiler bir þekilde görevini Enstitüsünün iç denetçiyerine getirmesi gelere yönelik olarak rekir. Bu þekilde gerçekleþen hizmet sübelirlediði mesleki reci saygýnlýk ve güetik kurallar ise veni de beraberinde getirecektir. dürüstlük, tarafsýzlýk, Kamu görevlileri, hizmet süreci içinde çýkar çatýþmasýndan kaçýnma, çýkar çatýþmasýnýn farkýna varýr varmaz durumu üst- mesleki ehliyet (yetkinlik) ve sýr saklamadýr. 6 Sherman, T. (1998), Public Sector Ethics: Prospects and Challenges, Public Sector Ethics, (Eds. C. Sampford, N. Preston and C.A. Bois), London, Routledge, pp. 13-15. 7 Önderman, M. (2001), “Türkiye’de Tekilci Kültür Hukukilik ve Armaðan Ekonomisi”, Ýstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, No: 25, Ýstanbul, 157-202. Tekilcilik, kollektivist toplumlarda egemen olan bir yönelimdir. Kollektivist bir toplumda, tekilci zihniyetin bir sonucu olarak, kiþiler arasý iliþkilerin görevden önce geldiði varsayýlýr ve baþkasý ile bir iþ yapýlmadan önce kiþisel bir iliþki kurulur. Bu iliþkinin olmamasý halinde karþý taraf yabancý olarak tanýmlanýr ve negatif bir ayrýmcýlýk uygulanýr. Ayrýca tekilci bir ahlak, Türkiye’de armaðan ekonomisinin kültürel zeminini de oluþturmaktadýr. Bu çerçevede armaðan ekonomisi de kiþisel iliþkilerde armaðan ve kayýrmalarýn deðiþimi ve dönüþümü olarak tanýmlanabilir. 8 Alýcý, O. V. (2007), Belediyelerin Ýç ve Dýþ Denetimi, Mahalli Ýdareler Derneði Yayýný, Yayýn No 62, Ankara, s. 78-79. 9 Güler, B. A. (2005), Devlette Reform Yazýlarý, Paragraf Yayýnevi, Ankara, s. 46-47. 67 Belediye Birlikleri lerine bildirme ve bu kapsama giren her türlü menfaatten kendilerini uzak tutmakla yükümlü olup, görev, yetki ve unvanlarýný kullanarak kendisi veya baþkalarý lehine menfaat saðlayamaz, her türlü kayýrmacýlýk faaliyetinde bulunamazlar. Hediye ile rüþvetin sýnýrlarýnýn belirginsizleþtiði günümüzde, siyasilerin ve diðer kamu görevlilerinin ulusal ve uluslar arasý arenada aldýðý þeylerin hediye mi, rüþvet mi olduðu süreç içinde tartýþýla gelmektedir. Çözüm olarak da genellikle iade veya zimmet formülleri uygulanmaktadýr. Bu durumdan da anlaþýlabileceði gibi neyin etik olduðu tartýþýlýrken, yönetmelik hükümlerinin açýklýðý ve uygulanabilirliði de sorun teþkil etmektedir. En azýndan Kamu Görevlileri Etik Davranýþ Ýlkeleri ile Baþvuru Usul ve Esaslarý Hakkýnda Yönetmeliðin 15. maddesinde bu durumun(hediye alma ve menfaat saðlama yasaðý’nýn) düzenlenmesi ve bir sýnýr çizilmeye çalýþýlmasý olumlu bir geliþmedir. Kamu görevlilerinin esasen hediye almamasý ve görev sebebiyle çýkar saðlamamasý temel bir ilkedir. Kamu görevlisinin tarafsýzlýðýný, performansýný, kararýný, görevini yapmasýný etkileyen veya etkileme ihtimali bulunan, ekonomik deðeri olan veya olmayan, doðrudan veya dolaylý olarak verilen, kabul edilen her türlü eþya ve menfaat hediye kapsamýndadýr. Fakat Yönetmeliðin 15. maddesinde bu duruma iliþkin bir takým istisnalar belirtilmiþtir. Bunlar: görev yapýlan kuruma katký anlamýna gelen baðýþlar; Kitap, dergi, makale, kaset, takvim, cd veya buna benzer nitelikte olanlar; Halka açýk ka m p a n y a - y a r ý þ m a veya etkinliklerde kaKamu görevlisinin ta- zanýlan ödül veya herafsýzlýðýný, performan- diyeler; Herkesin katýldýðý etkinliklerde vesýný, kararýný, görevini rilen hatýra niteliðinyapmasýný etkileyen deki hediyeler; Tanýamacýna dayalý ve veya etkileme ihtimali tým herkese daðýtýlan, bulunan, ekonomik de- sembolik deðeri buluðeri olan veya olma- nan reklam ve el sanatlarý ürünleri; Fiyan, doðrudan veya nans kurumlarýndan dolaylý olarak verilen, piyasa koþullarýna göre alýnan krediler hekabul edilen her türlü diye alma yasaðý kapeþya ve menfaat hedi- samýnda deðildir. Yiye kapsamýndadýr. ne ayný maddede hediye alma yasaðý kapsamýnda olan hususlar da belirtilmiþtir. Bu yasaklar: Görev yapýlan kurumla iþ, hizmet veya çýkar iliþkisi içinde bulunanlardan alýnan karþýlama, veda ve kutlama hediyeleri, burs, seyahat, ücretsiz konaklama ve hediye çekleri; Taþýnýr ve- ya taþýnmaz mal ve hizmet satýn alýrken, satarken veya kiralarken piyasa fiyatýna göre makul olmayan bedeller üzerinden yapýlan iþlemler; Hizmetten yararlananlarýn vereceði her türlü eþya, giysi, taký veya gýda türü hediyeler; Görev yapýlan kurumla iþ veya hizmet iliþkisi içinde olanlardan alýnan borç ve kredilerdir. Bu maddenin beþinci fýkrasýnda “Uluslararasý iliþkilerde nezaket ve protokol kurallarý gereðince, yabancý kiþi ve kuruluþlar tarafýndan verilen hediyelerden, 3628 sayýlý Kanunun 3. maddesi hükümleri saklý kalmakla birlikte, söz konusu maddede belirtilen sýnýrýn altýnda kalanlar da beyan edilir” denilmektedir. Bu çerçevede kamu görevlilerin alacaðý veya alamayacaðý hediyeler belirtilmiþtir. Ayný maddenin son fýkrasýnda ise bu Yönetmeliðin kapsamýna giren en az genel müdür veya onun eþiti ve üstü olan görevlilerin bu maddenin beþinci ve altýncý fýkrasýnýn a) bendinde sayýlan hediyelere iliþkin bir yýl önce aldýðý hediyelerin listesini herhangi bir uyarý beklenmeksizin her yýlýn Ocak ayýnýn sonuna kadar Kurula bildirilmesi gerektiði belirtilmektedir. Ayrýca tüm kamu görevlilerinin 3628 sayýlý Kanun gereðince yetkili makama mal bildiriminde bulunmasý bu yönetmelikte de hüküm altýna alýnmýþtýr.10 Kamu görevlileri, hizmet ifasý sýrasýnda kullandýklarý tüm kamu mallarýný o hizmetin gerçekleþtirilmesi için kullanýp, kamusal amaç ve hizmet gerekleri dýþýnda kullanamazlar. Kamu mallarýnýn hizmet için kullanýmý sýrasýnda ise her türlü israf ve savurganlýktan kaçýnýlmasý gerekmektedir. Bu hizmet süreci içerisinde çalýþan kamu görevlileri hizmetle ilgili olarak edindiði bilgileri açýklayamaz, yetkilerini aþarak çalýþtýklarý kurumlarýný baðlayýcý açýklama, vaat, taahhüt veya giriþimlerde bulunamaz ve halkýn bilgi edinme hakkýný kullanmasýna yardýmcý olarak eski kamu görevlilerini, kamu hizmetinden ayrýcalýklý bir þekilde faydalanmasýna ve onlara imtiyaz tanýnmasýna izin veremezler. Ýþte tüm bu hizmet süreci içinde kamu görevlilerinin hesap vermeye, kamusal deðerlendirmeye ve denetime her zaman hazýr olmasý gerekmektedir. Etik kültürünün yerleþtirilmesi açýsýndan öncelikle her düzeydeki kamu görevlisinin bu konuda bilgilendirilmesi gerekmektedir. Bilgilendirmeden sorumlu olan Kurul ise çeþitli programlar hazýrlayarak çalýþmalarýný katýlýmcý bir düzeyde diðer kurum ve kuruluþlarla iþ birliði içinde gerçekleþtirmektedir. Yani Kurul, etik kültürünü yerleþtirmede koordinatörlük görevini de yerine getirmektedir. Ayrýca Kamu Görevlileri Etik Kurulunun kurulmasý, özellikle tüm mevzuatýmýzda daðýnýk bir biçimde bulunan etik davranýþ ilke ve kurallarýnýn bir bütün haline getirilmesi açýsýndan da önem taþýmaktadýr. 10 Þen, M. L. (2005), “Kamu Görevlilerini Yoldan Çýkaran Bubi Tuzaklarý: Hediye ve Kiþisel Kullaným Amacýyla Yapýlan Baðýþlar”, Kamu Yönetimi Etik Sempozyumu, Sakarya Üniversitesi Ýktisadi ve Ýdari Bilimler Fakültesi Yayýný, Sakarya, s. 361-365. 68 Kurulun göreve baþlamasýna müteakip 13.04.2005 tarihinde yayýmlanan Kamu Görevlileri Etik Davranýþ Ýlkeleri ile Baþvuru Usul ve Esaslarý Hakkýnda Yönetmeliðin geçici 2. maddesinde belirtilen “Kamu Görevlileri Etik Sözleþmesinin” üç ay içinde kamu görevlilerince imzalanacaðý belirtilmektedir. Bu etik sözleþmesinde de kamu hizmetinin; her türlü özel çýkardan üstün olduðu, halkýn günlük yaþamýnýn kolaylaþtýrýlmasý ve hizmet kalitesinin ve toplumun memnuniyetinin arttýrýlarak bunun sürekliliðinin saðlanmasý gerektiðinden, görevin insan haklarýna saygýlý olarak saydam, katýlýmcý, hesap verilebilir, kamu yararý ve hukukun üstünlüðü çerçevesinde yerine getirilmesinden, görevin her türlü ayrýma yer vermeksizin tarafsýzlýk içerisinde hizmetin gereklerine göre yerine getirilmesinden, görevin çýkar saðlamadan, özel menfaat beklentisi içerisinde olmadan yerine getirilmesinden, kamu mallarýnýn sadece hizmet için kullanýlmasýndan, kamu görevlilerinin hizmetten yararlananlara ve çalýþma arkadaþlarýna saygýlý, ölçülü ve nazik davranmasýndan ve Kurul tarafýndan belirlenen etik davranýþ ilkelerine baðlý kalýnarak hizmetlerin sunulmasýndan bahsedilmektedir. 3. Etik Davranýþ Ýlkelerinin Önemi Etik davranýþ kurallarý öncelikle bir ülkenin uluslararasý arenadaki itibarýyla ilgili olan, ülkeler arasý deðerlendirmelerde öncelikle bakýlan bir parametredir. Bu bakýmdan ülkemizin uluslar arasý göstergelerde etik davranýþlara iliþkin görünümü oldukça kötüdür. Dolayýsýyla Kamu Görevlileri Etik Kurulunun kurulmasý bu bakýmdan bir gerekliliktir. Keza Uluslararasý Saydamlýk Örgütünün her sene yayýmladýðý yolsuzluk araþtýrmasýnda Türkiye 2005 yýlýnda 159 ülke arasýnda 65.; 2006 yýlýnda ise 163 ülke arasýnda 60. sýradadýr.11 Bu çerçevede Türk Kamu Yönetimi’nde en büyük sorunlardan biri anlaþýlacaðý gibi kamuda etik dýþý davranýþlardýr. Ýþte bu davranýþlar ayný zamanda vatandaþýn devlete olan güvenini de azaltmaktadýr. Bu durum devletin kamu hizmetlerini karþýlamadaki etkinliðini düþürmekte ve kaynak daðýlýmýnda bozucu bir etki yarattýðý ileri sürülmektedir. Bu sorunun nedeni olan, kamu yönetiminde etik altyapýnýn olmayýþýnýn ise birçok sebebi vardýr. Bu nedenler ise genel olarak siyasi iradenin tutumuna, Türkiye’nin toplumsal yapýsýna, etkili bir yasal mevzuatýmýzýn olmamasýna, kamu görevlilerini denetleyen etkin bir sivil toplumun olmamasýna, bürokrasinin merkeziyetçi tutumuna, ekonomik nedenlere, e- ðitimin yetersizliðine ve kamu yönetiminde olmayan saydamlýða dayanmaktadýr. Türk Kamu Yönetiminde yaþanan yolsuzluklarla ilgili olarak ise birçok neden ileri sürülmektedir. Ýþsizlik, yüksek enflasyon, hýzlý nüfus artýþý, bireylerin sosyal güvenceye sahip olmamasý gibi bir takým hususlar yolsuzluða neden olarak gösterilmektedir. Özellikle geliþmekte olan ülkelerde ücret politikalarýnýn yolsuzluða neden olduðu ve etik deðerleri aþýndýrdýðý savunulmaktadýr. 12 Bu bakýmdan etik deðerlerin benimsetilmesinde adil bir ücret daðýlýmýnýn varlýðý da gerekmektedir. Bu unsurun yaný sýra etkili bir yasal altyapý, etkin bir siyasal irade ile kamuoyu, etik deðerlerin içselleþtirilmesinde ve uygulanmasýnda vazgeçilmez nitelikteki unsurlardan en önemlileridir. 13 Gerek yerel yönetimlerde gerekse merkezi yönetimde etik ilkelerin uygulanmasý, organizasyonel kapasiteyi arttýrmakla birlikte etkinlik, verimlilik, þeffaflýk, kamu yararýnýn yeniden tanýmlanarak sorumluluðun yaygýnlaþtýrýlmasý gibi konularda önemli ve tamamlayýcý bir unsur olmaktadýr.14 Etik davranýþ ilkelerinin içselleþtirilmesi, devlete ve devletin kurumlarýna karþý güveni geliþtirmenin, sarsýlan güveni yeniden inþa etmenin, bunu koruyarak sürdürmenin elzem bir unsurudur. Ayný þekilde etik ilkelerin içselleþtirilmesi ve kamu görevlileri ile sýnýrlý kalmamasý toplumsal yapýnýn güçlendirilmesi açýsýndan da büyük önem taþýmaktadýr. Çünkü etik davranýþ ilkelerinin sadece kamu hizmetlerinin ifasýnda kamu görevlilerince dikkate alýnmasý toplumsal düzeyde sýnýrlý bir etkiyi doðurur. Dolayýsýyla etik konusu sadece siyaset ve yönetimle Etik davranýþ kurallarý sýnýrlý kalmamalý, geöncelikle bir ülkenin uneli kapsayacak bir biçimde düþünülmeli ve luslararasý arenadaki ibunlara küresel unsurtibarýyla ilgili olan, üllar da ilave edilerek yönetiþim süreci içinkeler arasý deðerlende çeþitli mekanizma dirmelerde öncelikle ve çalýþmalarla desbakýlan bir parametreteklenmelidir. Türkiye’nin bu konuda kudir. Bu bakýmdan ülkerulan ilk sivil toplum mizin uluslar arasý göskuruluþu Türkiye Etik Deðerler Merkezi Vaktergelerde etik davrafý(TEMER)’dýr. Bu vaknýþlara iliþkin görünüfýn amacý, tüm iþ sekmü oldukça kötüdür. törleri ve mesleklerle ilgili; Etik deðerlerin a- 11 Þalcý, F. (2007), “Türkiye’nin Dünya Mali Saydamlýk Sýralamasýnda Yeri Ve Mali Saydamlýða Ulaþmýþ Bir Ülke: Danimarka”, Bütçe Dünyasý Dergisi, Cilt 2, Sayý 26, s. 85-90. 12 Al, H. (2005), “Türk Kamu Yönetiminde Yolsuzlukla Mücadele: Geleneksel Bürokratik Yapý ve Yeni Etik Deðerler”, Kamu Yönetimi Etik Sempozyumu, Sakarya Üniversitesi Ýktisadi ve Ýdari Bilimler Fakültesi Yayýný, Sakarya, s. 240. 13 Yüksel, C. (2005), “Türk Kamu Yönetiminde Etik Mevzuatý Deðerlendirmesi ve Çözüm Önerileri”, Kamu Yönetimi Etik Sempozyumu, Sakarya Üniversitesi Ýktisadi ve Ýdari Bilimler Fakültesi Yayýný, Sakarya, s. 348. 14 Coþkun, B. ve Öztürk, N. Kemal. (2002), “Yerel Yönetimlerde Etkinlik ve Etik”, Çaðdaþ Yerel Yönetimler, Cilt 11, Sayý 2, Nisan 2002, Ankara, s. 73. 69 Belediye Birlikleri raþtýrýlmasý, deðerlendirilmesi, geliþtirilmesi; Etik standartlarýnýn ve ilkelerinin belirlenmesi ve bunlarýn yurt sathýna duyurulmasý, eðitimin yapýlmasý; Ulusal etik deðerler bilgi bankasý ve arþivinin oluþturulmasý; Etik deðerlerle ilgili her türlü bilimsel çalýþmanýn yapýlasý; Uluslararasý iþbirliklerinin kurulmasý ve bu konularda oluþturulan her türlü kurum ve kuruluþa hizmet verilmesidir.15 4. Kamu Görevlileri Etik Kurulu Türkiye’de kamu yönetimi alanýnda giriþilen reform sürecinin bir parçasýný oluþturan ve kamu hizmetlerinin ifasý sýrasýnda kamu görevlilerince uyulmasý gereken saydamlýk, tarafsýzlýk, dürüstlük, hesap verilebilirlik, kamu yararýný gözetme gibi bir takým etik davranýþ ilkelerinin gerek belirlenmesinde gerekse uygulanmasýnda ortaya çýkabilecek sorunlarý gidermek ve bu çerçevede amaçlanan ilkelerin benimsenmesini saðlamak amacýyla Baþbakanlýða baðlý olarak Kamu Görevlileri Etik Kurulu 5176 sayýlý Kanuna dayalý olarak kurulmuþ, 10.08.2004 tarihinde 2004/7791 sayýlý Bakanlar Kurulu kararý ile Baþkanlýk ve üyeliklerine atama yapýlarak çalýþmaya baþlamýþtýr. Kamu Yönetimi Reformu ile kamusal alanda birçok deðiþiklikler yaþanmaya baþlanmýþtýr. Bunun doðal sonucu olarak yaþanan deðiþiklikleri anlamlandýracak bazý kavramlar da önem kazanmýþtýr. “Etik” kavramý da bu çerçevede deðerlendirilebilir. Etik davranýþ ilkeleri; katýlýmcýlýk, açýklýk, saydamlýk, hesap verilebilirlik… gibi kavramlarla tanýmlanmasýna karþýn içerikleri açýkça belirlenmediði için yanýltýcý algýlamalara neKamu Yönetimi den olabilmektedir. Ayný kavramlara Kamu Reformu ile kamusal Yönetimi Reformu Yasa alanda birçok deðiþik- Tasarýsýnda da rastlanýlmakta, fakat söz kolikler yaþanmaya nusu kavramlarýn içebaþlanmýþtýr. Bunun riklerine iliþkin açýklayýbilgiler bulunmadoðal sonucu olarak cý maktadýr. Küreselleþyaþanan deðiþiklikleri me sürecinin devlet anlamlandýracak bazý kavramý ve dolayýsýyla yönetim boyutunda yakavramlar da önem rattýðý yeni açýlýmýn ükazanmýþtýr. “Etik” kav- rünleri olan bu kavramlar, esasen kamu ekoramý da bu çerçevede nomisinin yerini piyasa deðerlendirilebilir. ekonomisine býraktýðýnýn açýk bir göstergesi- dir. Avrupa Birliði Kamu Yönetimi anlayýþýnýn da genel olarak Kamu Yönetimi Reformunda, özel olarak da etik davranýþ ilkelerinin belirlenmesinde önemli bir yere sahip olduðunu söyleyebiliriz. Kurulun oluþturulmasýnda, özellikle ülkemizde yaþanan ve kamuyu zarara sokan yolsuzluklar önemli bir neden olarak karþýmýza çýkmaktadýr. Emek’e göre; “Kamuda artan yolsuzluklar, demokrasi ve insan haklarýný tehdit etmekte, hakkaniyet ve sosyal adalet ilkeleri ile kamuda iyi yönetiþimin temelini çürütmekte, rekabeti bozarak iktisadi büyümeyi engellemekte, istikrarý ve toplumun genel ahlaki temellerini tehlikeye sokmaktadýr”.16 Bu da toplumun büyük bir kesiminde etik ihtiyacýnýn ve bilincinin oluþmasýna sebebiyet vermektedir. Kamu yönetiminde etik odlusu ise Batý’da olduðu gibi Türkiye’de de son yýllarda büyük önem kazanmýþtýr. Özellikle son yýllarda giderek artan siyasi-bürokratik yolsuzluk olaylarý etik kavramýna olan ilgiyi giderek arttýrmýþtýr.17 Bu çerçevede artan yolsuzluklar ve devlete olan güvenin azalmasý, yolsuzluðun azalmasý ve etik deðerlerin yaygýnlaþtýrýlmasýný gündeme getirmektedir.18 Söz konusu ilkelerin uygulanmasýný gözetmek amacýyla görevlendirilen Kurulun görev alanýnda ise bir takým sýnýrlandýrmalara gidilmiþtir. 5176 sayýlý Kanunun birinci maddesinin son fýkrasýna göre Cumhurbaþkaný, TBMM üyeleri, Bakanlar Kurulu üyeleri, Türk Silahlý Kuvvetleri ve yargý mensuplarý ile üniversiteler hakkýnda 5176 sayýlý Kanun hükümlerinin uygulanmayacaðý belirtilmektedir. Keza genel nitelikte olan ve kamunun tamamýna uygulanasý gereken etik davranýþ ilkelerinin yukarýda belirtilen kurum ve kuruluþlara uygulanmamasý ise önemli bir eksiklik olarak karþýmýza çýkmaktadýr. Söz konusu Kurulun faaliyeti ile baþlayan eleþtiriler de bu noktada yoðunlaþmaktadýr. Günümüzde yaþanan önemli deðiþimler çerçevesinde Kamu Görevlileri Etik Kurulunun görev alaný dýþýnda tutulan bu kurum ve kuruluþlarda da Etik Kurullarýnýn oluþturulmasý bir ihtiyaç haline gelmiþtir. Devletin bir bütün olarak etik ilkelerine baðlý bir þekilde faaliyet göstermesi isteniyorsa yasama, yürütmenin sorumlu ve sorumsuz kanadý, yargý organlarý için de ayrý ayrý etik ilkelerinin belirlenmesi ve bunlarý uygulayacak mekanizmalarýn oluþturulmasý gerekmektedir. Zira, kamu hizmetlerinde etik anlayýþýnýn siyasetçiler de dahil olmak üzere tüm kamu çalýþanlarýný kapsamasý durumunda öngörülen faydayý saðlayacaðý belirtilmektedir. Bunun dýþýnda Kanun kapsamýnda bulunan kamu kurum ve kuruluþlarýnda ise görevli olan personel, seçilerek ya da atanarak getirildikleri görevleri güven verici bir þekilde, hukuka uygunluk, adalet ve dürüstlük ilkeleri 15 Tansal, S. (2002), Sermaye Piyasasýnda Mesleki Etik Kurallar ve Yatýrýmcý Haklarý Paneli Konuþmasý, Ýstanbul, http://www.tspakb.org.tr/paneller/etik/stansal.htm, 06/04/2002; Emek, U. (2006), Kamu Yönetiminde Yeniden Yapýlanmanýn Etik Temelleri, http://.sbe.yildiz.edu.tr/etiktemeller.pdf, 04/05/2008 16 Emek, U. (2006), Kamu Yönetiminde Yeniden Yapýlanmanýn Etik Temelleri, http://.sbe.yildiz.edu.tr/etiktemeller.pdf, 04/05/2008, s.2. 17 Öktem, K. ve Ömürgönülþen, U. (2005), Kamu Yönetiminde Etik Çalýþmalarýna Yönelik Genel Bir Çerçeve Arayýþý, Kamu Yönetimi Etik Sempozyumu, Sakarya Üniversitesi Ýktisadi ve Ýdari Bilimler Fakültesi Yayýný, Sakarya, s. 231. 18 Al, H. (2005), “Türk Kamu Yönetiminde Yolsuzlukla Mücadele: Geleneksel Bürokratik Yapý ve Yeni Etik Deðerler”, Kamu Yönetimi Etik Sempozyumu, Sakarya Üniversitesi Ýktisadi ve Ýdari Bilimler Fakültesi Yayýný, Sakarya, s. 239. 70 çerçevesinde yerine getirmek zorunda olmasýnýn yaný sýra etik davranýþ ilkelerine uygun davranma sorumluluðu altýnda da olacaktýr.19 Kurul üyeleri, Bakanlar Kurulu tarafýndan dört yýl için seçilmekte olup, süresi dolan kurul üyesi tekrar seçilebilmektedir. Biri Baþkan olmak üzere on bir üyeden oluþan Kurul üyelerinin ise bir takým vasýflara haiz olmalarý gerekmektedir. Buna göre; Bakanlýk görevi yapmýþ olanlar arasýndan bir üye, il belediye baþkanlýðý yapmýþ olanlar arasýndan bir üye, Yargýtay, Danýþtay, Sayýþtay üyeliði görevlerinden emekliye ayrýlanlar arasýndan üç üye, müsteþarlýk, büyükelçilik, valilik, baðýmsýz ve düzenleyici kurul baþkanlýðý görevlerinde bulunmuþ veya bu görevden emekliye ayrýlanlar arsýndan üç üye, üniversitelerin rektörlük veya dekanlýk görevlerinde bulunmuþ öðretim elemanlarý veya bunlarýn emeklileri arasýndan iki üye, kamu kurumu niteliðindeki meslek kuruluþlarýnda en üst kademe yöneticiliði yapmýþ olanlar arasýndan bir üye olmak üzere toplam on bir üyeyi, biri Baþkan olmak üzere Bakanlar Kurulu seçmekte ve atamaktadýr. Kurul ile ilgili olarak bir takým eleþtiriler de bulunmaktadýr. Arap ve Yýlmaz’a göre; Kurul için en büyük tehlike; Kurula, kamu yönetiminde adalet, dürüstlük, saydamlýk ilkelerine zarar veren uygulamalarý ve toplumda güvensizlik yaratan olgularý ortadan kaldýrmak gibi Kurulun gücünü aþacak bir nitelik atfedilme ve Kurulun diðer denetim mekanizmalarýnýn tamamlayýcýsý gibi olduðunun savunulmasýdýr. Mevcut durumla ilgili olarak Devlet Denetleme Kurulu’nun yeniden düzenlenerek Etik Kurulunun görev ve iþlevlerini üstlenmesinin amaca uygunluk ve iþlevsellik açýsýndan daha yararlý olacaðý savunulmaktadýr.20 5. Kurulun Çalýþmasý ve Görevi Çalýþma usulü bakýmýndan Kurul, bir ay içinde dört defa toplanýr. En az altý üye ile toplanýp, toplantýya katýlanlarýn salt çoðunluðu ile karar verilir. Baþkanýn özrü nedeniyle toplantýya katýlamamasý durumunda vekil olarak belirlediði üye bu görevi yerine getirir. Kanunda, Kurul üyelerinin toplantýlara katýlmalarýna iliþkin hükümlere de yer verilmiþtir. Buna göre bir yýl içinde toplam on toplantýya katýlmayan veya arka arkaya üç kez toplantýya katýlmayan kurul üyesi istifa etmiþ sayýlýr. Gerek bu þekilde, gerekse Baþbakanýn onayýyla veya ciddi hastalýk-sakatlýk durumunda atanmaya iliþkin þartlarý kaybeden kurul üyesinin yerine bir ay içinde Bakanlar Kurulu tarafýndan yeniden atama yapýlýr. Bu þekilde seçilen üye, yerine atandýðý üyenin görev süresini tamamlar. Kurula yöneltilen önemli bir eleþtiri ise Kurul’un kendi sekretaryasýnýn olmamasýdýr. Kurul’un kendisine ait bir sekretaryasýnýn olmasý, etkin ve verimli bir çalýþma sürecini saðlamaya yardýmcý olacaktýr. Kurulun görev alanýna giren kamu kurum ve kuruluþlarýnda belirlenen etik davranýþ kurallarýna aykýrý uygulamalar bulunduðu iddiasý ile en az genel müdür veya eþiti seviyesindeki kamu görevlileri aleyhine Kurula baþvurulabilmektedir. Genel müdürün eþiti seviyesindeki makamlarý belirleme görevi de Kurulun yetki alanýna girmektedir.21 Belirlenen bu makamlarýn dýþýnda kalan alt seviyedeki kamu görevlileri aleyhine de ilgili kurumun yetkili disiplin kuruluna baþvurulmaktadýr. Bu kurul ise Kamu Görevlileri Etik Kurulunun çýkardýðý yönetmelikte belirlenen etik davranýþ ilkeleri çerçevesinde mevcut durumu deðerlendirip sonucu ilgililere ve baþvuru sahibine bildirir. Kurula baþvurmada ise medeni haklarý kullanma ehliyetine sahip Türkiye Cumhuriyeti vatandaþlarý ile Türkiye’de ikamet eden yabancý gerçek kiþilerin 3071 sayýlý Dilekçe Hakkýnýn Kullanýlmasýna Dair Kanun çerçevesinde baþvurularýn yapýlacaðý belirtilmektedir. Kanundan farklý olarak Yönetmelikte, herhangi bir nedenle Türkiye’de bulunan ve baþvuru nedeni sayýlan etik ilkelerinden birine aykýrý davranýldýðýna tanýk olan yabancýnýn baþvuru hakký bakýmýndan Türkiye’de oturuyor kabul edileceði ve baþvuruda bulunabilmek için baþvuranýn menfaatinin etkilenmesi koþulunun aranmadýðý belirtilmektedir. Baþvurular yazýlý dilekçe, elektronik posta ve tutanaða geçirilen sözlü baþvuru yollarý ile yapýlmaktadýr. Yapýlan baþvurularýn ise haklý bir dayanaðý olmalýdýr. Yeterli bilgi ve belgelerin sunulmadýðý baþvurular ile “karalama” amacý güden baþvurular ise deðerlendirmeye alýnmaÇalýþma usulü bakýmýnmaktadýr. Eðer söz konusu baþvuru, yargý dan Kurul, bir ay içinde makamlarýnýn önüne dört defa toplanýr. En götürülmüþse, bu baþvuru deðerlendirme az altý üye ile toplanýp, dýþý tutulacaktýr. Baþtoplantýya katýlanlarýn vurunun Kurul tarafýnsalt çoðunluðu ile kadan incelenmesi sýrasýnda yargý yoluna girar verilir. Baþkanýn özdilmesi durumunda, rü nedeniyle toplantýya söz konusu baþvuru ise askýya alýnacaktýr. katýlamamasý duru5176 sayýlý Kanun ile munda vekil olarak be3628 sayýlý Mal Bildiriminde Bulunulmasý lirlediði üye bu görevi Rüþvet ve Yolsuzlukla yerine getirir. Mücadele Kanununun 9. maddesine bir fýkra eklenmiþ ve bu çerçevede Kurula mal bildirimlerini gerektiðinde inceleme yetkisi verilmiþtir. Kurulun, gerek daha etkin ve ve- 19 01.12.2004 tarihli 2004/27 sayýlý Kamu Görevlileri Etik Kurulunun kurulmasýna iliþkin Baþbakanlýk Genelgesi 20 Arap, Ý. Ve Yýlmaz L. (2006), Yeni Kamu Yönetimi Anlayýþýnýn “Yeni “ Kurumu: Kamu Görevlileri Etik Kurulu, Amme Ýdaresi Dergisi, Cilt 39, Sayý 2, s. 65. 21 Kamu Görevlileri Etik Kurulunun yetki alanýna giren en az genel müdür eþiti ve üstü kamu görevlileri, Kamu Görevlileri Etik Davranýþ Ýlkeleri ile Baþvuru Usul ve Esaslarý Hakkýnda Yönetmelikte Ek 2 tablosunda belirtilmiþtir. 71 Belediye Birlikleri rimli bir þekilde çalýþmasý için, gerekse edindiði bilgileri doðrulamak için talep edeceði bilgilerin, tüm kurum ve kuruluþlar tarafýndan en geç otuz gün içinde verilmesi zorunludur.22 6. Kurul Kararlarý Çalýþma kapsamýnda ulaþýlan 23 Kurul kararý incelenmiþ olup bu baþvurularýn on beþi Kurul tarafýndan sonuçlandýrýlarak ilgili kuruma gönderilmiþtir. Diðer sekiz baþvuru incelenmiþ ve herhangi bir iþlemin yapýlmamasý kararlaþtýrýlmýþtýr. Dolayýsýyla kurul bu kararlarýnda daha çok yapýlan baþvurularýn etik ilkelere uyup uymadýðý konusunda kararlar almaktadýr. Mevcut baþvurular ve alýnan kararlar çerçevesinde Kurulun vizyon ve misyonunun yeniden belirlenmesi etik ilkelerin yerleþmesi ve uygulanmasý bakýmýndan daha etkili bir uygulama sürecini yaratacaktýr. Kurul’da alýnan kararda; kaçak elektrik kullanan belediye baþkaný, devlet tiyatrolarýnda farklý fiyatlandýrmalar yapýlmasý, kamu ihalelerinde usulsüzlüklerin yapýlmasý, Orman Bölge Müdürlüðü tarafýndan kaçak aðaç kesimine göz yumulmasý gibi durumlar göze çarpmaktadýr. Bu etik dýþý davranýþlar dikkate alýndýðýnda etik deðerlerin içselleþtirilmesi ve etik dýþý davranýþlarýn önlenmesi için Kurula ve toplumumuza büyük görevler düþmektedir. 7. Anket Sonuçlarý Kamu Görevlileri Etik Davranýþ Ýlkeleri ile Baþvuru Usul ve Esaslarý Hakkýnda Yönetmelikte yer alan Ek-2 Tablosunda gösterilen Kamu GöÇalýþma kapsamýnda revlileri Etik Kurulunun ulaþýlan 23 Kurul kararý yetki alanýna giren en incelenmiþ olup az genel müdür, eþiti ve üstü kamu görevlileri ibu baþvurularýn on le anket yapýlmýþtýr.23 beþi Kurul tarafýndan Anket kapsamýna giren kýrk beþ kamu görevlisonuçlandýrýlarak ilgili sine þahsen ve e-mail kuruma gönderilmiþtir. aracýlýðýyla ulaþýlmýþ osadece yirmi altý Diðer sekiz baþvuru lup, kamu görevlisinden yaincelenmiþ ve herhangi nýt alýnmýþtýr. Cevap alýbir iþlemin yapýlmama- nan kamu görevlilerinin tamamýnýn cinsiyeti ersý kararlaþtýrýlmýþtýr. kektir. “Etikle ilgili düzenle- melerde saydamlýk, tarafsýzlýk, dürüstlük, hesap verilebilirlik, kamu yararýný gözetme gibi etik davranýþ ilkelerinin yeterince açýk olarak tanýmlandýðý kanýsýndayým” görüþüne, anketimize katýlan kamu görevlilerinin % 15’i kesinlikle katýlmadýðýný, % 54’ü katýlmadýðýný, % 8’i kararsýz olduðunu, % 23’ ü de katýldýðýný belirtmiþtir. “Uluslararasý etik davranýþ ilkeleri haricinde Türkiye’nin toplumsal yapýsýna uygun ve meslek gruplarý bazýnda farklý ilkelerin belirlenmesi ve bu ilkelere özen gösterilmesi kanýsýndayým” görüþüne, anketimize katýlan kamu görevlilerinin % 8’i kesinlikle katýlmadýðýný, % 23’ü katýlmadýðýný, % 38’i katýldýðýný, % 31’i de kesinlikle katýldýðýný belirtmiþtir. “Etik ile ilgili uluslararasý örneklere bakýldýðýnda Kamu Görevlileri Etik Kurulunun oluþumu konusunda geç kalýnmýþtýr” görüþüne, anketimize katýlan kamu görevlilerinin % 8’i katýlmadýðýný, % 8’i kararsýz olduðunu, % 61’i katýldýðýný, % 23’ü de kesinlikle katýldýðýný belirtmiþtir. “Kamu Görevlileri Etik Kurulunun görev alanýnýn sýnýrlý olmamasý (Sorumluluklarý dýþýnda olan Ýdare ve Karar Organlarý: Cumhurbaþkaný, TBMM Üyeleri, Bakanlar Kurulu Üyeleri, TSK Üyeleri, Yargý Mensuplarý ve Üniversiteler) ve söz konusu ilkelerin tüm kamu tarafýndan benimsenmesi için Kurulun eðitici faaliyetlerde bulunmasý gerekmektedir” görüþüne, anketimize katýlan kamu görevlilerinin % 8’i katýlmadýðýný, % 38’i katýldýðýný, % 54’ü de kesinlikle katýldýðýný belirtmiþtir. “Etik ilkelerin içselleþtirilmesi ve kamu yararýnýn ön planda tutulmasý hususunda toplumsal bir bilincin yaratýlmasý amacýyla eðitici faaliyetler ve projeler icra edilmelidir” görüþüne, anketimize katýlan kamu görevlilerinin % 38’i katýldýðýný, % 62’i de kesinlikle katýldýðýný belirtmiþtir. “Etik ile ilgili olarak yapýlan düzenlemelerin ve oluþumlarýn yeterli olduðunu düþünüyorum” görüþüne, anketimize katýlan kamu görevlilerinin % 23’ü kesinlikle katýlmadýðýný, % 54’ü katýlmadýðýný, % 15’i kararsýz olduðunu, % 8’i de katýldýðýný belirtmiþtir. “Kamu Görevlileri Etik Kurulunun kurulmasýna müteakip yapýlan giriþimlerin yeterli olduðu ve tüm bu giriþimlerin kamusal alana yansýtýldýðý kanýsýndayým” görüþüne, anketimize katýlan kamu görevlilerinin % 8’i kesinlikle katýlmadýðýný, % 68’i katýlmadýðýný, % 8’i kararsýz olduðunu, % 8’i katýldýðýný, % 8 ‘i de 22 01.12.2004 tarihli 2004/27 sayýlý Kamu Görevlileri Etik Kurulunun kurulmasýna iliþkin Baþbakanlýk Genelgesi 23 Bu kapsamda olan kamu görevlilerini þu þekilde sýralayabiliriz. TBMM ve Cumhurbaþkanlýðý Genel Sekreter ve Yardýmcýlarý, Devlet Denetleme Kurulu Üyeleri, Baþbakanlýk ve Bakanlýklardaki Müsteþar ve Yardýmcýlarý, Genel Müdür, Teftiþ Kurulu Baþkaný, Kurul Baþkaný(Ek göstergesi 6400 ve üstü olanlar), Valiler, Kaymakamlar, Büyükelçiler, Daimi Temsilciler, Baþbakan Baþmüþaviri, Baðlý-Ýlgili ve Ýliþkili Kuruluþ Müsteþar ve Yardýmcýsý, YÖK Baþkaný, Yürütme Kurulu Üyeleri, Genel Sekreteri ve ÖSYM Baþkaný, Genel Müdür, Teftiþ ve Denetim Kurulu Baþkanlarý, Genel Sekreter ve Yardýmcýlarý(Ek göstergesi 6400 ve üstü olanlar), Baþkan(Ek göstergesi 6400 ve üstü olanlar), Düzenleyici ve Denetleyici Kurul ve Kurum Baþkan ve Yardýmcýlarý(Ek göstergesi 6400 ve üstü olanlar), Kurul Üyeleri, Kurum ve Kuruluþ Baþkan ve Yardýmcýlarý(Ek göstergesi 6400 ve üstü olanlar), KÝT ve Baðlý Ortaklýklarýn Genel Müdürü, KÝT Yönetim ve Denetim Kurulu Üyeleri, Mahalli Ýdarelerde Büyükþehir, Ýl, Ýlçe Belediye Baþkanlarý, Genel Sekreter ve Yardýmcýlarý, Büyükþehir Belediyesi ve Baðlý Kuruluþ Genel Müdürü, Teftiþ Kurulu Baþkaný, Ýl Belediye ve Ýl Özel Ýdare Üst Birlik Baþkaný, Büyükþehir Belediyesi Þirketleri Genel Müdürleri, Yönetim ve Denetim Kurulu Üyeleri, Büyükþehir sýnýrlarý içindeki Belediye Baþkanlarý, Kamu Kurumu niteliðindeki meslek kuruluþlarýnda Yönetim Kurulu Baþkaný, Üst Birliklerde Baþkan, Yönetim Kurulu Üyeleri ve Genel Sekreteri ve 5176 sayýlý Kanun çerçevesinde ilgili mevzuatýnda özlük haklarý ve emeklilikleri yönden en az genel müdür seviyesinde olduðu belirtilen diðer kamu görevlileri, Kamu Görevliler Etik Kurulunun görev alanýna girmektedir. 72 kesinlikle katýldýðýný belirtmiþtir. “Kurulun þimdiye kadar iki ilke kararý yayýnlamasý ve Türkiye’de bu alanda sadece bir sempozyumun gerçekleþtirilmesi, bilimsel araþtýrmalarýn sýnýrlý olmasý bu alanda önemli çalýþmalarýn yapýlmasýný gerekli kýlmaktadýr” görüþüne, anketimize katýlan kamu görevlilerinin % 8’i kesinlikle katýlmadýðýný, % 8’i katýlmadýðýný, % 8’i kararsýz olduðunu, % 46’sý katýldýðýný, % 30‘u da kesinlikle katýldýðýný belirtmiþtir. “Etik davranýþ ilkelerinin içselleþtirilmesi, devlete ve devletin kurumlarýna karþý güveni geliþtirmenin, sarsýlan güveni yeniden inþa etmenin, bunu koruyarak sürdürmenin elzem bir unsurudur. Bu nedenle gerek kamu sektöründe gerekse özel sektörde etik deðerlerin içselleþtirilmesi için sivil toplum örgütlerine de çok önemli görevler düþmektedir” görüþüne, anketimize katýlan kamu görevlilerinin % 8’i katýlmadýðýný, % 46’sý katýldýðýný, % 46’sý da kesinlikle katýldýðýný belirtmiþtir. “Etik davranýþ kurallarý öncelikle bir ülkenin uluslararasý arenadaki itibarýyla ilgili olan ve ülkeler arasý deðerlendirmelerde öncelikle bakýlan bir parametre olmasý nedeniyle önemli bir deðerlendirme aracýdýr” görüþüne, anketimize katýlan kamu görevlilerinin % 8’i kararsýz olduðunu, % 54’ü katýldýðýný, % 38 ‘i de kesinlikle katýldýðýný belirtmiþtir. Anket sonuçlarýna göre temel olarak etik ilkelerin yeterince açýk olarak tanýmlanmadýðý, Türkiye’de yapýlan giriþimlerin yetersizliði ve Kurulun geç kalýnmýþ bir oluþum olduðu, etik konulu çalýþmalarýn azlýðý ve Kurulun etik ilkelerin içselleþtirilmesi adýna yaptýðý çalýþmalarýn yetersiz olduðu; etik ilkelerin uluslarara- sý iliþkilerde önemli bir belirleyici olduðu sonuçlarý çýkarýlmaktadýr. Sonuç Günümüzde yaþanan kamu yönetimi reformunun bir yansýmasý olan Kurul, her türlü kamu kurum veya kuruluþlarýnda, hizmetlerin ifasý sürecinde kamu görevlilerince uyulmasý gereken saydamlýk, tarafsýzlýk, dürüstlük, hesap verilebilirlik, kamu yararýný gözetme gibi bir takým etik davranýþ ilkelerinin gerek belirlenmesinde, gerekse uygulanmasýnda ortaya çýkabilecek sorunlarý gidermek ve bu çerçevede amaçlanan ilkelerin benimsenmesini saðlamak amacýyla kurulmuþtur. Kurul, özellikle tüm mevzuatýmýzda daðýnýk bir biçimde bulunan etik davranýþ ilke ve kurallarýnýn bir bütün haline getirilmesi, etik davranýþ ilkelerinin içselleþtirilmesi, devlete ve devletin kurumlarýna karþý güvenin geliþtirilmesi ve sarsýlan güvenin yeniden inþa edilmesi bakýndan önem taþýmaktadýr. Fakat Kurul, görev alanýndaki sýnýrlamalara baðlý olarak bir takým kurum ve kuruluþlarýn yetki dýþýnda tutulmasý, kendi sekretaryasýnýn olmamasý ve etik davranýþ ilkelerinin yeterince açýk olarak belirlenmemesi nedeniyle eleþtirilmektedir. Bu çerçevede Kamu Görevlileri Etik Kurulunun göreve baþlamasý ile yaþanan deðiþikliklerin tam anlamý ile kamusal alana yansýtýlamadýðý, birçok giriþimin sadece þekli düzeyde kaldýðý, genel olarak kamu görevlililerince söz konusu ilkelerin içselleþtirilmediði; bu baðlamda etik davranýþ ilkelerinin yeterince açýk ve anlaþýlýr olmadýðý, etik anlamda toplumsal bir bilincin yaratýlamadýðýný ve etik ile ilgili olarak yapýlan düzenlemelerin yeterli olmadýðýný söyleyebiliriz. Kaynakça Al, Hamza. (2005). Türk Kamu Yönetiminde Yolsuzlukla Mücadele: Geleneksel Bürokratik Yapý ve Yeni Etik Deðerler. Kamu Yönetimi Etik Sempozyumu, Sakarya Üniversitesi Ýktisadi ve Ýdari Bilimler Fakültesi Yayýný, s. 239-250. Alýcý, O. V. (2007). Belediyelerin Ýç ve Dýþ Denetimi, Ankara: Mahalli Ýdareler Derneði Yayýný, Yayýn No 62. Arap, Ý. & Yýlmaz L. (2006). Yeni Kamu Yönetimi Anlayýþýnýn “Yeni “ Kurumu: Kamu Görevlileri Etik Kurulu. Amme Ýdaresi Dergisi, Cilt 39, Sayý 2, s. 51-69. Coþkun, B. & Öztürk, N. K. (2002). Yerel Yönetimlerde Etkinlik ve Etik. Çaðdaþ Yerel Yönetimler, Cilt 11, Sayý 2, Nisan 2002, s. 73-88. Emek, U. (2006). Kamu Yönetiminde Yeniden Yapýlanmanýn Etik Temelleri, http://.sbe.yildiz.edu.tr/etiktemeller.pdf’den alýndý. Ethics In Public Administration (2002). Draft Code Of Ethics For Civil Servants/Employees In Public Administration, http://www.government.gov.sk/bojprotikorupcii/etika_vo_vs_sz_zvs_en.doc, s. 1-33, Güler, B. . (2005). Devlette Reform Yazýlarý, Ankara: Paragraf Yayýnevi. Kernaghan, K. (1996). The Ethics Era In Canadian Public Administration. Minister of Supply and Services, Canada, s. 1-29. Loo, R. (2003). Women In Management Review, Are Women More Ethical Than Man?, Publisher MCB UP Ltd, Vol 18, S. 4, pp. 169-181. Öktem, K. & Ömürgönülþen, U. (2005). Kamu Yönetiminde Etik Çalýþmalarýna Yönelik Genel Bir Çerçeve Arayýþý. Kamu Yönetimi Etik Sempozyumu, Sakarya Üniversitesi Ýktisadi ve Ýdari Bilimler Fakültesi Yayýný, s. 231-237. Önderman, M. (2001). Türkiye’de Tekilci Kültür Hukukilik ve Armaðan Ekonomisi. Ýstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, No: 25, s. 157-208. Podger, A. (2005). Ethics and Public Adminastration. Democratic Audit of Australia, November 2005, s. 1-8 http://democratic.audit.anu.edu.au/papers/200512_podger_ps_ethics.pdf’den alýnmýþtýr. Sherman, T. (1998). Public Sector Ethics: Prospects and Challenges, Public Sector Ethics, (Eds. C. Sampford, N. Preston and C.A. Bois), London, Routledge, pp. 13-25. Soycan, A. (2003). Ahlak Felsefesi ve Ahlak-Hukuk Ýliþkisi. Ýstanbul Hukuk Dergisi, Yýl: 2, Sayý: 3, s. 81-95. Þalcý, F. (2007), “Türkiye’nin Dünya Mali Saydamlýk Sýralamasýnda Yeri Ve Mali Saydamlýða Ulaþmýþ Bir Ülke: Danimarka”, Bütçe Dünyasý Dergisi, Cilt 2, Sayý 26, s. 85-90. Þen, M. L. (2005). Kamu Görevlilerini Yoldan Çýkaran Bubi Tuzaklarý: Hediye ve Kiþisel Kullaným Amacýyla Yapýlan Baðýþlar, Kamu Yönetimi Etik Sempozyumu, Sakarya Üniversitesi Ýktisadi ve Ýdari Bilimler Fakültesi Yayýný, s. 361-368. Tansal, S. (2002). Sermaye Piyasasýnda Mesleki Etik Kurallar ve Yatýrýmcý Haklarý Paneli Konuþmasý, Ýstanbul, http://www.tspakb.org.tr/paneller/etik/stansal.htm’den alýnmýþtýr. Yüksel, C. (2005). Türk Kamu Yönetiminde Etik Mevzuatý Deðerlendirmesi ve Çözüm Önerileri. Kamu Yönetimi Etik Sempozyumu, Sakarya Üniversitesi Ýktisadi ve Ýdari Bilimler Fakültesi Yayýný, s. 347-360. 73
