UFRS Öncelikli 20 Konu A5.cdr
advertisement
UFRS Öncelikli 20 Konu Ýçindekiler Yönetici Özeti 2 Ýþletme Birleþmeleri 4 Konsolide finansal tablolar 5 Finansal tablolarýn sunumu 7 Hasýlatýn muhasebeleþtirilmesi 9 Ýþletmelerin sürekliliði ile ilgili sorunlar 11 Yabancý para çevrim iþlemi 13 Finansman: Borç ödemede hisse senedi ihracý 15 Borcun yeniden yapýlandýrýlmasý ve dönüþtürülebilir türev ürünler 18 Finansal riskten korunma muhasebesi 20 Finansal araçlar: Açýklamalar 23 Varlýklarda deðer düþüklüðü 25 Hisse bazlý ödemeler 26 Bölümlere göre raporlama 28 Hisse baþýna kazanç 30 Yönetim yorumu 32 Ertelenmiþ vergi: Esas alýnan varlýklarýn geri kazanýmý 33 UFRS 1’deki deðiþiklikler: Uluslararasý Finansal Raporlama Standartlarý’nýn ilk uygulamasý 34 Ayrýntý önemlidir 36 Ufukta ne görünüyor? Bu belge bir bilgi kaynaðý olarak oluþturulmuþtur. Bir rehber olmasý amaçlanmýþ olup içeriðinin özel durumlara uygulanmasý, söz konusu belirli koþullara dayanacaktýr. Sunumu için her özen gösterilmiþ olmakla birlikte bu belgeyi Uluslararasý Finansal Raporlama Standartlarýna uyumu deðerlendirmede yardýmcý olmasý için kullanan personel, bunu yapacak yeterli eðitim ve deneyime sahip olmalýdýr. Hiç kimse, profesyonel tavsiye almayý düþünmeden ve bu tavsiyeyi almaksýzýn sýrf bu belgede yer alan içeriðe göre hareket etmemelidir. Ne Grant Thornton International Ltd., ne onun herhangi bir personeli ne de üye firmalarý, ortaklarý veya çalýþanlarý, ihmalden ya da baþka bir nedenden ya da nedeni ne olursa olsun burada bulunabilecek hatalardan kaynaklanmýþ ve de herhangi bir kiþinin bu belgeyi kullanmasý veya herhangi bir þekilde bu belgeye dayanmasý sonucunda maruz kaldýðý hiçbir zarardan dolayý hiçbir sorumluluk kabul etmemektedir. UFRS Öncelikli 20 Konu Yönetici Özeti Giriþ UFRS Öncelikli 20 Konu kitapçýðýmýzýn bu basýmýnda, Grant Thornton International olarak, UFRS uygulayýcýlarýnýn UFRS uygulamalarýnda karþýlaþabilecekleri muhtemel zorluklarý ve bu zorluklarla ilgili çözüm önerilerini ele aldýk. Dünyanýn önde gelen denetim, vergi ve danýþmanlýk firmalarýndan biri olan Grant Thornton, üyesi bulunan 100’den fazla kuruluþu ile, UFRS uygulamalarýnda ortaya çýkan olasý problemler karþýsýnda çözüm önerileri geliþtirme konusunda büyük deneyime sahiptir. Grant Thornton çatýsý altýnda faaliyet gösteren, alanýnda son derece deneyimli olan UFRS ekipleri, üstün hizmet kalitesi anlayýþý ve UFRS’nin tutarlý uygulamalarý konularýnda destek saðlayan rehber dökümanlar geliþtirmektedir. Bu basým, 1 Ocak 2010 ve sonrasýnda baþlayan hesap dönemleri için geçerli UFRS'ye dayandýrýlmýþtýr. Bu kitapçýktaki sorunlarýn seçimindeki kilit temalar þunlardýr: • düzenleyici kurumlarýn temel ilgi alanlarý • dünyayý etkileyen zorlu olumsuz ekonomik koþullarla ilgili sorunlar • zorlu karmaþýk muhasebe konularý • finansal raporlamadaki en son deðiþiklikler ve gelecekte olabilecekler Öncelikli 20 Konu, þirketlerin, bu finansal raporlama sezonunda karþýlaþabilecekleri sorunlarýn kapsamlý bir dökümünü sunmak amacýyla hazýrlanmamýþtýr. Birçok þirket için özellikle önemli olacaðýný düþündüðümüz alanlarýn aydýnlatýlmasý ve sonra da þirket yöneticilerine öncelikler ve deðerlendirme konularýnda yardýmcý olunmasý hedeflenmektedir. Grant Thornton International Ltd UFRS Öncelikli 20 Konu 1 1 Ýþletme Birleþmeleri Revize UFRS 3 Revize UFRS 3’ün “Ýþletme Birleþmeleri” 2008’de çýkartýlmýþ olup, 1 Temmuz 2009 veya sonrasý itibariyle baþlayan yýllýk dönemlerde gerçekleþen iþletme birleþmelerine uygulanmaktadýr. UFRS 3 (2008 Revize), iþletme birleþmeleri muhasebesi konusunda dikkatli davranmayanlar için tuzaklar içeren önemli deðiþiklikler getirmiþtir. Aþaðýda, bunlardan bazýlarýnýn altý çizilmektedir. Ýþlem maliyetleri UFRS 3 (2008 Revize) ile gelen kilit deðiþikliklerden birisi, doðrudan doðruya iliþkilendirilebilir iþlem maliyetlerinin, harcama döneminde giderleþtirilmesi gereðidir. Daha önce bunlar, iþletme birleþmesi maliyetinin bir parçasý olarak aktifleþtirilmekte ve dolayýsýyla þerefiyeye (peþtemaliyeye) dahil edilmekteydi. Örnek olarak avukatlýk ve mali muhasebecilik ücretleri gösterilebilir. UFRS 3 (2008 Revize) uyarýnca, edinim bedeline, sadece edinilenin kontrolünü elde etmek için satýcýya ödenen tutarlar dahildir, dolayýsýyla bu maliyetler edinim bedelinin dýþýnda kalýr. Koþullu bedel Edinime iliþkin bedelin gelecekteki bir olayýn gerçekleþmesi ya da gelecekte ödenecek olan tutarýn, örneðin edinilenin gelecekteki kar beklentisi koþuluna baðlanmasý yaygýn bir uygulamadýr. UFRS 3 (2008 Revize), böylesi koþullu bedellerin muhasebeleþtirilmesi konusunda önemli deðiþiklikler getirmiþtir. 2 UFRS Öncelikli 20 Konu Ýþletme birleþmesinde koþullu bedel söz konusu olduðunda bu bedel, UFRS 3’e (2008 Revize) göre, edinim tarihindeki gerçeðe uygun deðeriyle muhasebeleþtirilmelidir. Koþullu bedel için kredi (borç) alýnmýþsa, gerçeðe uygun deðerdeki müteakip deðiþiklikler kar veya zarara yansýtýlacaktýr ki bu da potansiyel olarak gelir tablosunda belirsizliðe yol açabilir. Koþullu bedel, UMS 32 “Finansal Enstrümanlar” kapsamýnda ki özkaynak tanýmýna uygun düþüyorsa bilahare yeniden bir ölçüm söz konusu deðildir. Aþamalý olarak gerçekleþen iþletme birleþmeleri UFRS 3 (2008 Revize), edinenin edinilende daha önceden, ister yatýrým, ister iþtirak, isterse ortak giriþim olarak beyan edilmiþ olsun sermaye ortaklýðýnýn bulunduðu iþletme birleþmesinin muhasebeleþtirilmesi konusunda yol gösterici bilgiler içermektedir. Edinimin muhasebeleþtirmesi sadece kontrolün elde edildiði tarihte uygulanýr. Bunun anlamý, örneðin, mevcut bir iþtirakteki azýnlýk (kontrol içermeyen) hissesinin satýn alýnmasýnýn UFRS 3 (2008 Revize) kapsamýnda olmadýðýdýr; bu gibi iþlemler, UMS 27 “Konsolide Finansal Tablolar” kapsamýnda muhasebeleþtirilmektedir (bkz. Bölüm 2). Kontrolün elde edildiði tarihte, edinilende daha önceden sahip olunan sermaye paylarý, sanki elden çýkarýlýp sonra gerçeðe uygun deðerden yeniden edinilmiþ gibi iþleme tabi tutulmaktadýr. Edinilmiþ paylardan oluþan ve evvelce kapsamlý gelir tablosunda gösterilen deðiþiklikler öz sermaye hesaplarýndan gelir/gider hesaplarýna, yeniden sýnýflandýrma yoluyla aktarýlýr. Önceki sermaye paylarýnýn gerçeðe uygun deðeri þerefiye hesabýna dahil edilir. Çünkü, bu paylarýn gerçeðe uygun deðer esasýndan elden çýkarýlmasý edinim bedelinin bir parçasý olarak kabul edilir. Edinilmiþ maddi olmayan duran varlýklar Maddi olmayan duran varlýklarýn muhasebeleþtirilmesi UFRS 3’ün (2008 Revize) getirdiði ek bir farklýlýk, iþletme birleþmesi kapsamýnda edinilen bütün maddi olmayan duran varlýklarýn güvenilir þekilde ölçülebilmesi koþuludur. Bunun, UFRS 3’ün önceki versiyonuna nazaran, daha fazla maddi olmayan duran varlýðýn muhasebeleþtirilmesine yol açmasý beklenmektedir. Diðer deðiþiklikler (Taahhüde dayalý varlýklar) Bir edinim anlaþmasýnda satýcý, edinene, kefalet ettiði borçlarý karþýlamasý gibi belirsizlik içeren gelecekteki borçlarý ödemeyi kabul etmiþ olabilir. UFRS 3 (2008 Revize), edinenin bu durumda, edinenin edinim tarihi itibariyle tanýmlanabilir bir borcu olmasý nedeniyle, söz konusu bu borcun ve de ayrýca ayný temelde ölçülen bir taahhüde dayalý varlýðýn tahakkuk ettirilmesini gerekli kýlmaktadýr. Yönetim yorumu ile tutarlýlýk Þirket birleþmesi konusunda, þirket yönetimi tarafýndan hazýrlanan raporlarda, birleþme sonucu doðabilecek faydalardan, örneðin, markalarýn kullanýmýna veya müþteri iliþkilerine eriþim gibi beklenen yararlara deðinilir. Bu yararlar, finansal tablo notlarýnda yer alan edinilmiþ maddi olmayan duran varlýklarla tutarlýlýk içinde olmalýdýr. Düzenleyici kurumlar, yönetime, iþletme birleþmelerinin muhasebeleþtirilmesi ve yazýlý raporlarý ile kamuya açýklamalarý arasýndaki tutarlýlýðý dikkatle gözetmelerini tavsiye etmektedir. Önceden var olan hesaplarýn kapatýlmasý UFRS 3’e (2008 Revize) göre, edinen ile edindiren arasýnda önceden var olan bir hesabýn bulunmasý ve de bu hesabýn iþletme birleþmesi kapsamýnda kapatýlmasý durumunda, hesabýn kapatýlmasý için ödenmiþ olan tutar, transfer edilen bedelin dýþýnda tutulmalýdýr. Bu tutar, edinilenin kontrolünü elde etmek için ödenmiþ addedilmemekte ve dolayýsýyla iþletme birleþmesinin bir parçasýný oluþturmamaktadýr. Önceden var olan hesap, lisans anlaþmasý gibi bir sözleþmeye ya da bir dava gibi sözleþme dýþý bir iliþkiye dayanýyor olabilir. Varlýk sýnýflarýna göre açýklama UFRS 3’ün (2008 Revize) gerektirdiði açýklama kurallarý kapsamlý olup, edinilmiþ her bir önemli varlýk sýnýfý için edinim tarihinde tahakkuk ettirilmiþ tutarlarý da kapsamaktadýr. Düzenleyici kurumlar, maddi olmayan duran varlýklarýný tek bir sýnýf içinde toplayan þirketlerde, edinim hakkýnda sunulmuþ diðer bilgilere bakýldýðýnda aslýnda birden fazla maddi olmayan duran varlýðýn bulunduðunun anlaþýldýðý durumlarý sorgulamýþlardýr. Maddi olmayan duran varlýklar olarak markalar, müþteri sözleþmeleri, patent haklarý ve yazýlýmlarý dahil edebilmektedir. Yeniden edinilen haklar Edinen, edindirene daha önceden, örneðin bir franchise anlaþmasý kapsamýnda, bir hak bahþetmiþ olabilir. Durum bu olduðunda, UFRS 3’e (2008 Revize) göre, yeniden edinilen hak maddi olmayan duran varlýk olarak tahakkuk ettirilir ve kalan ömrü süresi boyunca itfa edilir. UFRS Öncelikli 20 Konu 3 2 Konsolide finansal tablolar Deðiþikliðe uðramýþ UMS 27 Deðiþtirilmiþ þekliyle UMS 27 “Konsolide ve Ayrý Finansal Tablolar”, 1 Temmuz 2009 ve sonrasý itibariyle yýllýk dönemler halinde yürürlüðe girmektedir. Deðiþtirilmiþ þekliyle UFRS 3 “Ýþletme Birleþmeleri” de ayný zamanda uygulanmakta ve de bu standart ile getirilmiþ deðiþiklikler Bölüm 1'de tartýþýlmaktadýr. Kontrol gücü olmayan paylar (azýnlýk paylarý) ile ilgili iþlemler Kontrol gücü olmayan paylar UMS 27’nin önceki sürümünde azýnlýk paylarý olarak bilinmekteydi. Deðiþikliðe uðramýþ UMS 27’de azýnlýk paylarý özkaynaðýn bir parçasý addedilmektedir. Ana þirketin, azýnlýk hisselerinin hepsini veya bir kýsmýný satýn almasý durumunda þerefiye tahakkuk ettirilmez. Çünkü, ana þirket ve azýnlýk paylarý arasýnda kontrolü etkilemeyen iþlemler öz sermayeye iliþkin iþlemlerdir. Kontrol gücü olan paylarýn elden çýkarýlmasý Bir baðlý þirketteki kontrolü saðlayan hissenin elden çýkarýlmasý durumu UMS 27 kapsamýnda muhasebeleþtirilmektedir. Bir ana ortaklýk, baðlý ortaklýk veya iþtirakinde sahip olduðu hisselerin tamamýný satabilir ya da bir kýsmýný, kendisine önemli etki yaratabilecek þekilde, yalnýzca bir iþtirak olarak elinde tutabilir. 4 UFRS Öncelikli 20 Konu Yeniden düzenlenen UMS 27, iþtirak veya baðlý ortaklýktaki kontrol kaybedildiðinde, ana ortaklýðýn, baðlý ortaklýk veya iþtirakindeki varlýklarýnýn, borçlarýnýn ve þerefiyesinin kayýtlardan çýkartýlmasýný gerektirmektedir. Baðlý ortaklýk veya iþtirakle ilgili olarak diðer kapsamlý gelirlerde tahakkuk ettirilmiþ olan önceki tutarlar, genellikle kar ya da zarar içinde yeniden sýnýflandýrýlacaktýr. Önceki baðlý ortaklýkta elde býrakýlan hisseler, elden çýkarma tarihindeki gerçeðe uygun deðer üzerinden yansýtýlacaktýr. Azýnlýk hisselerinin net yükümlülüklerdeki payý Önceki UFRS kurallarýndan farklý olarak yeniden düzenlenen UMS 27 uyarýnca, azýnlýk hisselerine atfedilebilir zararlarýn, o iþtirakin özkaynaklarýndaki azýnlýk hisselerini aþmasý durumunda, aþan tutar ve diðer zararlar azýnlýk hisselerine atfedilmelidir. Böylesi durumlarda azýnlýk hisseleri, özkaynak içinde borç bakiyesi þeklinde, ana þirketin hisse sahiplerine atfedilen hisselerden ayrý olarak gösterilmektedir. 3 Finansal tablolarýn sunumu Kapsamlý gelir tablosu UMS 1 “Finansal Tablolarýn Sunumu” standardýna göre, kapsamlý gelir tablosu ya tek bir tablo þeklinde ya da iki tablo halinde (örneðin bir gelir tablosu bir de kapsamlý gelir tablosu) sunulabilir. Her iki durumda da tabloda sadece kapsamlý gelirleri oluþturan kalemler yer almalýdýr. Bu, kar ve zararýn bileþenleri bakýmýndan açýk olmakla birlikte, diðer kapsamlý gelirlerin neler olduðunun saptanmasý bazý þirketler için hala zorluk arz etmektedir. UMS 1 ilk kez yayýmlandýðýnda, tablonun içinde yer almasý gereken diðer kapsamlý gelirlerlerin ayrýntýsýnýn düzeyiyle ilgili bir karýþýklýk vardý. UMSK þimdi bu hususu ele alarak, diðer kapsamlý gelirlerin, özkaynaðýn her bir bileþeni üzerindeki etkisinin, mali tabloya bir not düþerek açýklanabileceði konusuna açýklýk getirmek suretiyle UMS 1’i deðiþtirmiþtir. Her ne kadar bu deðiþiklik 1 Ocak 2011 ve sonrasýndan baþlayan dönemler için yürürlüðe giriyor olsa da, yerel mevzuatýn gerekleri uyarýnca daha önceden de benimsenebilir. Diðer kapsamlý gelir örnekleri arasýnda maddi duran varlýklarýn (taþýnmaz, tesis ve ekipman) yeniden deðerlemesi, satýþa hazýr finansal varlýklarýn gerçeðe uygun deðerden yeniden ölçümü ve ülke dýþýndaki baðlý iþletmelerin çevirme iþlemlerinin kur farklarý yer almaktadýr. Diðer kapsamlý gelirlere, bunlar; gelir ve masraftan ziyade þirketin sahipleriyle onlarýn bu hak sahipliði sýfatý temelinde yapýlan iþlemler olduðundan, ödenecek temettüler veya yeni hisse senetleri dahil deðildir. Bu nedenle, bu tip kalemler kapsamlý gelir tablosunda gösterilmemelidir. Ýlave karþýlaþtýrmalý bilanço UMS 1, ne zaman bir muhasebe politikasý geriye dönük olarak uygulanacak veya finansal tablolarýn içinde geriye dönük olarak yeniden beyan edilen kalemler bulunacak ya da finansal tablolar içindeki kalemler yeniden sýnýflandýrýlacak olursa, ilave karþýlaþtýrmalý bilanço (finansal durum tablosu) sunulmasýný gerekli kýlmaktadýr. Buna, muhasebe politikasý veya sunumdaki isteðe baðlý bir deðiþiklik ile yeni veya deðiþtirilmiþ standardýn geriye dönük uygulanmasý da dahildir. Özkaynaklar deðiþim tablosu Özkaynaktaki deðiþim tablosu her zaman temel tablo olarak sunulmalýdýr. Tablonun anahtar elemanlarý þunlardýr: • Toplam kapsamlý gelir (ana þirket ile azýnlýk hisseleri arasýnda bölünmüþ) • Özkaynaðýn her bir bileþeni için UMS 8 “Muhasebe Politikalarý, Muhasebe Tahminlerindeki Deðiþiklikler ve Hatalar” kapsamýnda geriye dönük uygulama veya geriye dönük beyan • Þirketin sahiplerinin katkýlarýný ve onlara yapýlan ödemeleri ayrý ayrý göstererek onlarýn bu hak sahipliði sýfatý temelinde yapýlan iþlemler • Özkaynaðýn her bir bileþeni için açýlýþ ve kapanýþ bakiyesi arasýndaki mutabakat Kilit karar ve tahminlerin açýklanmasý Aslýnda UMS 1, iþletmenin, finansal tablolarda tahakkuk ettirilmiþ varlýk ve borçlarý üzerinde en fazla etkisi olan muhasebe politikalarýnýn uygulanmasýna ait kararlarýnýn açýklanmasýný gerekli kýlmaktadýr. Önemli etkisi olan karar, yönetimin muhasebe politikalarýný uygulama konusunda benimsediði görüþtür (IMS 1.122) Önemli kararlarýn açýklanmasýna ek olarak yönetimin, bir sonraki mali yýldaki varlýk ve borçlarýn devir bakiyelerinde önemli ayarlamalara neden olma riskini içeren gelecekle ilgili kilit varsayýmlarý da açýklamasý gerekmektedir (UMS 1.125) UFRS Öncelikli 20 Konu 5 Düzenleyici kurumlar, karar ve tahmin açýklamalarýna yakýn ilgi göstermeyi sürdürmektedirler. Düzenleyici kurumlardan alýnan bilgiler, ilgili deliller, UMS 1’in gereklerini karþýlayacak uygun açýklamalarda bulunma konusunda yeterli ilginin gösterilmediðine iþaret etmektedir. Finansal tablolardaki önemli karar veya tahmin alanlarý olarak vurgulanmamýþ konularda yorum yapan ve finansal tablolarýn iliþiðinde yer alan rapor özetlerinden, ihmallerin açýkça görünmesi mümkündür. Nakit akýþ tablosu sorunlarý UMS 1’in finansal tablolarýn sunumu konusunu ele almasýna karþýn, nakit akýþ tablolarý, “Nakit Akýþ Tablolarý” UMS 7’ye tabidir. Düzenleyici kurumlar þirketlerden nakit akýþý tablolarýyla ilgili olarak hesap sormaktadýr. Bazý durumlarda bu hesap sormalar, þirketlerden nakit akýþý tablolarýnýn yeniden beyan edilmesinin istenmesiyle sonuçlanmýþtýr. Ülke dýþýndaki baðlý iþletmelere uygulanacak iþlem hususu Bölüm 6’da ele alýnmaktadýr. Diðer ortak sorunlar ise aþaðýda özetlenmektedir: • UMS 7, nakit akýþlarýnýn tümünün üç baþlýk Tahmin belirsizliklerinin kilit alanlarýný açýklarken altýnda toplanmasýný gerektirmektedir: Ýþletme, yer verilecek kaliteli açýklamanýn önemli bir yönü, yatýrým, finansman. Böylece, iþletme devir bakiyelerinin hesaplama hassasiyet tarafýndan kendi hisselerinin edinimi finansal analizlerindeki yöntemlerin, varsayýmlarýn ya da nakit akýþýdýr, faaliyet kalemi deðildir. Alýnan tahminlerin sunulmasýdýr. faiz normal olarak finansal nakit akýþý deðil, iþletmeden veya yatýrýmdan gelen nakit akýþýdýr. O zaman kilit nokta nedir? • Nakit akýþý tablosunda yalnýz nakit akýþlarý Yönetim, hangi kararlarýn ve tahminlerin mali sunulmaktadýr. Örneðin, finansal kiralamanýn tablolarda açýklanmasý gerektiðini göz önünde baþlangýcý genellikle nakit akýþýyla bulundururken, yönetim kurulu toplantýlarýnda sonuçlanmadýðý için, nakit akýþý tablosunda hangi iþlem ve sorunlarýn tartýþýldýðýný dikkate sunulmamaktadýr. almalýdýr. Daha karmaþýk sorunlar, örneðin bu • UMS 7’de nakit benzerleri, kur farký riski iþtirakin, koþullarýn deðiþmesinin ardýndan önemsiz düzeyde olan bir para birimine hemen konsolide edilmeye devam edilip edilmemesi gibi, çevrilebilir yüksek derecede likit yatýrýmlar mali tablolar üzerinde etkisi olan önemli kararlarý þeklinde tanýmlanmaktadýr. Dolayýsýyla bu gerektiren alanlarý vurgulayabilir. nakit benzerleri, kýsa vadeli nakit gereksinimleri için tutulmakta ve normal Bazý þirketler, düzenleyici kurumlar tarafýndan koþullarda banka kredileri ya da uzun vadeli hesap sorulduðunda, önemli hiçbir karar mevduatlarý içermemektedir. veya tahminlerinin bulunmadýðýný ileri sürmeye devam ederler. Ancak, düzenleyici kurumlar bunun olasýlýðýnýn nadir olduðuna inanmaktadýrlar. 6 UFRS Öncelikli 20 Konu 4 Hasýlatýn muhasebeleþtirilmesi Hasýlatýn muhasebeleþtirilmesi politikalarý Hasýlatýn muhasebeleþtirilmesi politikasý çoðu kez mali tablolar içindeki en önemli muhasebe politikasýdýr. Hasýlatýn muhasebeleþtirilmesi, düzenleyici kurumlarýn önemli sayýda soru sormasýna neden olmayý sürdürmektedir. Bunlardaki kilit noktalar aþaðýdaki hususlardýr: • Muhasebe politikasý yeteri kadar ayrýntýlý düzenlenmemiþtir; • Þirketlerin sahip olduklarý çeþitli gelir kaynaklarýna uygulanan politikalar tarif edilmemiþtir; • Önemli karar alanlarý açýklanmamýþtýr. Bu sorunlardan hiçbiri yeni deðildir ama hasýlatýn muhasebeleþtirilmesi politikalarýnýn açýklanmasýyla ilgili olarak düzenleyici kurumlarýn ve yatýrýmcýlarýn beklentilerinin þirketler tarafýndan zaman zaman tam karþýlanmadýðý da aþikardýr. Bazý þirketlerden, muhasebe politikalarýna açýklama getirmeleri için ek bilgi istenmiþtir. Kendilerine, gelirin belirli koþullarda tahakkukuna izin verecek tahakkuk kriterlerinin karþýlanýp karþýlanmadýðý konusunda da sorular sorulmaktadýr. Düzenleyici kurumlar, önemsiz görünen gelir kaynaklarýyla ilgili ayrýntýlý muhasebe politikalarýna sahip þirketlerin uygulamalarýný sorgulamaktadýr. Önemsiz veya ilgisi bulunmayan muhasebe politikalarý, düzenli bir rapor ve hesap setinden çýkartýlmalýdýr. Düzenleyici kurumlarýn, hasýlatýn muhasebeleþtirilmesini incelemeyi sürdürecekleri; kýsa vadede de, emsal gruplarla karþýlaþtýrýldýðýnda daha iddialý muhasebe politikalarýna sahip olduðu görünen þirketler üzerinde özellikle duracaklarý beklenebilir. Çoklu-unsurlu düzenlemeler UMS 18 ”Gelir”in hedefi gelirin, mallarýn müþteriye teslim edildiði ya da hizmetlerin ifa edildiði zaman ve ölçüde tahakkuk ettirilmesidir. Ancak, tek bir iþlem birden çok farklý unsuru içeriyor olabilir. Örneðin bir bilgisayar, bununla ilgili eðitim ve devamýnda verilecek destek satýþý konulu bir sözleþmeyi ele alalým. Bu senaryoda gelirin tahakkuku o kadar basit olmayabilir. UMS 18 þirketin, sözleþmenin tek bir sözleþme olarak mý muhasebeleþtirileceðini yoksa her biri ayrý olarak muhasebeleþtirilmesi gereken farklý bileþenler olarak mý ele alýnacaðýný belirlemesini gerekli kýlmaktadýr. UMS 18’e göre þirket, hasýlatýn muhasebeleþtirilmesi kriterlerini, iþlemin esasýný yansýtmasý için tek bir iþlemin ayrý tanýmlanabilir her bir bileþenine ayrý ayrý uygulamalýdýr. Bir sözleþmenin bileþenlerini saptarken o sözleþmenin satýcýnýn bakýþ açýsýndan deðil de, müþterinin bakýþ açýsýndan deðerlendirilmesi önem arz etmektedir. Buradaki kilit husus, müþterinin neyi satýn aldýðýna dair inancýdýr. UFRS Öncelikli 20 Konu 7 Muhasebe politikasý tek bir hikayenin bir parçasýdýr Yönetici yorumunun sunulduðu durumlarda (bkz. Bölüm 15), bunun finansal tablolarla tutarlýlýk göstermesi önemlidir. Örneðin, rapor özetinde veya bölüme ait açýklamalarda þirket, birden çok gelir kaynaðýna atýfta bulunuyorsa, gelir için belirlenmiþ muhasebe politikalarýnýn iþaret edilen her bir gelir kaynaðýna açýklama getiriyor olmasý önemlidir. Eðer bu yapýlmamýþsa, düzenleyici kurumlar hasýlatýn muhasebeleþtirilmesine açýklama getiren ek bilgilerin verilmesini isteyebilirler. Yönetim kurulu üyeleri, muhasebe politikalarýný kaleme alýrken kendilerine þu soruyu sormalýdýrlar: “Açýkladýðýmýz politikamýz, iþletmenin gelirlerini nasýl elde ettiði hakkýndaki yönetici özetine uymakta mýdýr?” Eðer yanýt hayýr ise, politikanýn iyileþtirmeye gereksinimi vardýr. Politika, hem tahakkukun zamanlamasýný hem de gelirin ölçülmesini yansýtmalýdýr. Þirketlerin, müþterilerden gelen iadelere iliþkin önemli yükümlülükleri bulunuyorsa, muhasebe politikalarý bu sorunu ele almalýdýr. 8 UFRS Öncelikli 20 Konu Açýklamalar UMS 18’de, tahakkuk gerekleri ve gelirin ölçümüne ek olarak, þirketlerin yapmalarý gereken özel açýklamalar da düzenlenmektedir. Bu açýklamalar kolaylýkla göz ardý edilmekte veya þirketin hesaplarýna dahil edilmiþ diðer açýklamalarýn söz konusu gereklilikleri de karþýladýðý varsayýlmaktadýr. Örneðin þirketlerin, mallarýn satýþýndan veya verilen hizmetlerden kaynaklanan gelirler de dahil olmak üzere, dönem içinde tahakkuk ettirilmiþ her bir önemli gelir sýnýfýndan elde edilmiþ gelir tutarýný açýklamalarý gerekmektedir. Muhasebe politikasýnýn, verilen hizmetlerle ilgili iþlemler için, tamamlama aþamasýnýn belirlenmesiyle ilgili kabul edilmiþ yöntemleri de içermesi gerekmektedir. 5 Ýþletmelerin sürekliliði ile ilgili sorunlar Ýþletmenin sürekliliði esasý Dünyanýn, ekonomik zorluklar yaþamaya devam eden alanlarýndaki þirketler için, iþletmenin sürekliliði varsayýmý her zaman çok açýk olmayabilir. Dolayýsýyla yönetimin, faaliyetteki iþletmelerle ilgili dikkatli kararlar almasý gerekebilir. Yönetimin, faaliyetteki iþletme temelinde mali tablolar hazýrlamanýn uygun olacaðý sonucuna varmasýnýn makul olduðundan emin olmasý gerekmektedir. UMS 1 “Finansal Tablolarýn Sunumu” (UMS 1.25), yönetimin faaliyetteki iþletmeler konusundaki kendi deðerlendirmelerini yaparken, þirketin faaliyetteki iþletme olarak devam etme yeteneði hakkýnda kuþkular doðurabilecek olay veya koþullarla ilgili önemli belirsizliklerin farkýnda olmasýný ve de bu belirsizliklerin finansal tablolarda açýklanmýþ bulunmasýný gerekli kýlmaktadýr. Düzenleyici kýlavuz Ýngiltere Finansal Raporlama Konseyi (FRC), “Faaliyetteki Ýþletmeler ve Likidite Riski: Ýngiliz Þirketleri Ýçin Kýlavuz 2009”u çýkarmýþtýr (www.frc.org.uk). Bu kýlavuz, finansal duyurularý yaparken dünyanýn belirsiz ekonomik koþullar içinde bulunan alanlarýnda faaliyette bulunan yönetimleri, özellikle de iþletmelerinin karþý karþýya bulunduðu belirsizlerin nasýl yansýtýlacaðý baðlamýnda ilgilendirebilir. Kýlavuzdan üç ana ilkenin ortaya çýkartýlmasý mümkündür: • Yönetim, yýllýk ve ara mali tablolarýný hazýrlarken þirketin sürekli bir iþletme olup olmadýðý konusunda hassas bir deðerlendirme yapýp bunu belgelemelidir. Yönetimin uyguladýðý süreç, finansal riskin boyutu ve düzeyine ve de þirketin ve faaliyetlerinin karmaþýklýðýna göre nitelik ve kapsam bakýmýndan orantýsal ölçekte olmalýdýr. • Yönetim, þirketin faaliyetteki iþletme olup olmadýðý sonucuna varýrken, gelecek hakkýndaki elde bulunan bütün bilgileri deðerlendirmelidir. Deðerlendirmesi, raporlama döneminin sonundan itibaren en az on iki aylýk bir dönemi kapsamalýdýr. • Yönetim, finansal tablolarda doðru bir sunum için dengeli, orantýlý ve net açýklamalar yapmalýdýr. UFRS Öncelikli 20 Konu 9 Açýklamalar Yönetimin, finansal duyurular yaparken dayandýðý varsayýmlar, özellikle de koþullarýna özgü olanlar hakkýnda açýklamalar yayýnlamasý gerekmektedir. Yönetim, olumsuz yatýrýmcý tepkilerine neden olabilecek son dakika sorunlarýndan kaçýnmasýna yardýmcý olacaðýndandýr ki raporlama konusundaki bu zorluklarý erken bir aþamada ele almalýdýr. Finansal raporlama açýsýndan bakýldýðýnda, faaliyetteki iþletmelerin deðerlendirilmesi, bu rakamla sýnýrlý olmamak kaydýyla raporlama döneminin en az on iki ay ilerisi hakkýnda elde bulunan bütün bilgiler hesaba katýlarak yapýlmaktadýr. Yönetim, potansiyel olarak þu üç sonuca varabilir: • Hiçbir önemli belirsizlik ve dolayýsýyla iþletmenin faaliyetteki bir iþletme olarak devam etme yeteneðiyle ilgili önemli hiçbir kuþku bulunmamaktadýr. Gerçek ve adil bir görüntü vermeye yeterli açýklamalara yine de gerek duyulmaktadýr. Þöyle ki, yönetim kurulu üyelerinin, faaliyetteki iþletme esasýný benimsemeyi neden uygun gördüklerini açýklamalarý, kilit riskleri saptamalarý ve bunlarýn nasýl ele alýndýðýný belirtmeleri gerekmektedir. 10 UFRS Öncelikli 20 Konu • Önemli belirsizlikler ve dolayýsýyla iþletmenin faaliyetteki bir iþletme olarak devam etme yeteneðiyle ilgili önemli bir kuþku bulunmaktadýr ki bu da UMS 1.25 kapsamýnda ek açýklamalar yapýlmasý gereðini doðurmaktadýr. • Sürekli iþletme esasýnýn kullanýlmasý uygun düþmemektedir. Bu durumda benimsenmiþ muhasebenin esaslarýnýn anlatýlmasý için ek açýklamalarýn yapýlmasý gereklidir. Hangi sonuca varýldýðýna göre, bu açýklamalarýn hazýrlanmasý karmaþýk ve zor olabilir. Eðer faaliyetteki iþletme þirket için bir sorun oluþturabilecekse, yönetim kurulu üyeleri bunu deðerlendirmek için fazladan zaman ayýrmalýdýrlar. 6 Yabancý para çevrim iþlemi Kilit uygulama sorunlarý UMS 21 “Kur deðiþiminin etkileri” uzun süre önce konmuþ bir standarttýr ama uygularken hala zorluklarla karþýlaþýlmaktadýr. Düzenleyici kurumlar, UMS 21’in gereklerinin yerine getirilmediði görüldüðünde þirketlere hesap sormuþlardýr. Kilit uygulama sorunlarý þunlarla ilgili olarak ortaya çýkmaktadýr: • Ülke dýþýndaki baðlý iþletmelerin faaliyetlerinin kur karþýlýklarý, özellikle de dönem sonuçlarý; • Nakit akýþ tablolarý; • Þerefiye ve gerçeðe uygun deðer ayarlamalarý; • Finansal tabloda kullanýlan para biriminin deðiþtirilmesi. Bunlarýn her biri aþaðýda sýrayla ele alýnmaktadýr. Ülke dýþýndaki baðlý iþletmelerin faaliyetlerinin kur karþýlýklarý UMS 21’e göre, yurt dýþýndaki (yabancý) bir iþletme; faaliyette bulunduðu ülke veya para biriminin, ana iþletmenin ülkesi veya para biriminden farklý olan bir baðlý ortaklýðý, iþ ortaklýðý, ortak giriþimi ve þubesi olarak tanýmlanmýþtýr. Yurtdýþýndaki iþletmenin farklý bir para birimi kullanýyor olmasý durumunda, mali tablolarýnýn ana þirketin mali tablolarý ile konsolide edilebilmesi için, mali tablolarýnýn ana þirketin kullandýðý para birimine çevrilmesi gerekir. UMS 21, parasal ve parasal olmayan varlýklarýn ve borçlarýn kapanýþ kurundan, gelir ve masraflarýn iþlem tarihindeki kurdan çevrilmesini gerektirmektedir. UMS 21, uygulamayý kolaylaþtýrmak için, iþlem tarihlerindeki kurlarýn ortalamalarýnýn, örneðin dönem ortalamasýnýn alýnmasýna izin vermektedir. Ancak, UMS 21’de, eðer kurlar önemli ölçüde dalgalanmaktaysa bunun uygun olmayacaðý belirtilmektedir. Dolayýsýyla, ortalama kur kullanýldýðý zaman bunun, iþlem tarihlerindeki gerçek kurlarýn makul bir ortalamasý olduðundan emin olunmasý zorunludur. Kurlar önemli ölçüde dalgalandýðý zaman kullanýlan ortalama kurun, örneðin aylýk ortalamaya göre revize edilmesi gerekli olabilir. Bütün kur farklarý, ülke dýþýndaki baðlý iþletmenin elden çýkarýlmasýna kadar diðer kapsamlý gelirler içinde gösterilecektir. Elden çýkartýldýðýnda ise, söz konusu elden çýkarmanýn kar veya zararýnýn bir parçasý olarak yeniden sýnýflandýrýlacaklardýr. Yurtdýþý iþletmelerin nakit akým tablosunda gösterimi Kur farklarýnýn nakit akýþýna herhangi bir etkisi bulunmamakta ve dolayýsýyla da konsolide nakit akýþý tablosuna dahil edilmemektedirler. Düzenleyici kurumlar, bu yanlýþý yapýp kur farklarýný nakit akýþý tablolarýna dahil eden þirketlere karþý harekete geçmiþlerdir. Açýlýþtaki net varlýklar arasýnda yabancý para biriminden nakdin ve nakit benzerlerinin yer aldýðý durumlarda, içinde bulunulan dönemin kapanýþ kuru üzerinden yeniden çevirmeden kaynaklanan kur farký, kapanýþ bakiyelerine yansýtýlmýþ olacaktýr. Bu tip kur farklarý, dönem içindeki nakit ve nakit benzerlerinin toplam hareketini görebilmek için nakit akýþ tablosunda ayrý olarak gösterilmelidir. Bu, UMS 7 “Nakit Akýþ Tablosu” gereklerine uygun düþecektir (UMS 7.28) UFRS Öncelikli 20 Konu 11 Ayrýca, ülke dýþýndaki iþletmenin parasal ve parasal olmayan varlýk ve borçlarýnýn ana þirketin kullanýðý para birimine çevrilmesinde endirekt nakit akýþ yönteminin kullanýldýðý durumlarda, iþletme sermayesindeki deðiþimin hesaplanmasýný etkileyebilmektedir. Gelir ve masraf kalemlerinin iþlem tarihinde geçerli kurdan çevrilmesinin, örneðin, amortisman ve karþýlýklar gibi nakit dýþý kalemlere iliþkin tutarlarý da etkilemektedir. Þerefiye ve gerçeðe uygun deðer ayarlamalarý düzeltmeleri UMS 21.47, ülke dýþýnda bir baðlý iþletme edinilmesinden kaynaklanan þerefiyenin ve ülke dýþýndaki iþletmenin ediniminden kaynaklanan varlýk ve borçlarýn defter deðerlerindeki gerçeðe uygun deðer düzeltmelerinin, ülke dýþýndaki iþletmenin varlýk ve borçlarý olarak deðerlendirilmesini gerektirmektedir. Dolayýsýyla, bunlarýn ülke dýþýndaki iþletmenin geçerli para biriminden ifade edilmesi ve UMS 21.39 ve 42’ye göre de kapanýþ kurundan çevrilmesi gerekmektedir. Düzenleyici kurumlar, bu kurala uymayan þirketlere karþý harekete geçmiþlerdir. 12 UFRS Öncelikli 20 Konu Sunumda kullanýlan para biriminin deðiþtirilmesi UMS 21, iþletmenin, finansal tablosunu herhangi bir para biriminden sunumuna izin vermektedir. Eðer finansal tabloda kullanýlan para birimi, geçerli para birimiyle, yani iþletmenin faaliyetlerini sürdürdüðü temel ekonomik çevrenin para birimiyle ayný deðilse, finansal tabloda kullanýlan para birimine çevirme iþleminde, ülke dýþýndaki iþletmenin para birimininin çevrilmesiyle ayný yaklaþým izlenmelidir (Bölüm 6). Ýþletme, finansal tablosunda kullandýðý para birimini deðiþtirebilir. Ama eðer bunu yaparsa, muhasebe politikasýnda bir deðiþiklik yapmýþ olur. O zaman da, UMS 8 “Muhasebe Politikalarý, Muhasebe Tahminlerindeki Deðiþiklikler ve Hatalar” standardý kapsamýnda yeni politikanýn geriye etkili olarak uygulanmasýný gerektirmektedir. Grup, muhasebe politikasý deðiþikliði olarak, konsolide hesaplarýndaki finansal tablosunda kullandýðý para birimini deðiþtirecek ve bu durum, önceki dönemlerin yeniden beyan edilmesi sonucunu doðuracaktýr. Buna, söz konusu farklýlýklarýn UMS 21 uyarýnca özkaynaklardan alýnýp ülke dýþýndaki iþletmenin elden çýkarýlmasýndan kaynaklanan kar veya zarar içinde yeniden sýnýflandýrýlmasý gerektiðinden, ülke dýþýndaki baðlý iþletmenin para biriminin çevrilmesiyle bulunan birikimli farklýlýklarýn izlenmesi de dahil olacaktýr. Olasýlýkla bu, aðýr bir süreç olacaktýr ve dolayýsýyla da finansal tabloda kullanýlan bara biriminin deðiþtirilmesi konusunun dikkatle deðerlendirilmesi gerekmektedir. 7 Finansman: Borç ödemede hisse senedi ihracý Borç-özkaynak takasý mý alacaklýnýn feragati mi? Bazý ülkelerdeki elveriþsiz ekonomik koþullar birçok þirketin, mali durumunu, banka kredisi gibi borçlarýnýn ödenmesi kapsamýnda alacaklýlarý için hisse senedi ihraç ederek yeniden yapýlandýrmasýna yol açmaktadýr. Böylesi iþlemler sýklýkla “borç-özkaynak takasý” olarak adlandýrýlmaktadýr. UFRS kapsamýnda deðerlendirme UFRS Yorum Komitesi, Kasým 2009'da UFRYK 19’u “Finansal Borçlarýn Özkaynaða Dayalý Finansal Araçlarla Ödenmesi” standardýný yayýmlamýþtýr. UFRYK 19’un uygulanmasý, her ne kadar 1 Temmuz 2010 veya daha sonra baþlayan yýllýk dönemlere kadar zorunlu deðilse de, bu tarihten önceki uygulamalara izin verilmektedir. Eðer UFRS kapsamýnda beyanda bulunan bir iþletme, halihazýrda bu alanda bir muhasebe politikasý geliþtiriyorsa UFRYK 19, UMS 8 “Muhasebe Politikalarý, Muhasebe Tahminlerindeki Deðiþiklikler ve Hatalar” standardýndaki ilkeleri uygularken olasýlýkla daha yüksek düzeyde ikna edici olacaktýr. UFRYK 19’un yorum getirdiði kilit UFRS kuralý, UMS 39’un (Finansal Enstrümanlar: Muhasebeleþtirme ve Ölçme) 41inci paragrafýdýr. Bu, tasfiye edilen finansal borcun (veya onun bir kýsmýnýn) defter deðeri ile ödenen karþýlýk (devredilen nakit dýþý varlýklar veya üstlenilen borçlar) arasýndaki farkýn kar ya da zarar olarak tahakkukunu gerektirmektedir. UFRYK 19'un kilit kurallarý UFRYK 19 þunlarý gerektirmektedir: • Finansal borcun tamamýnýn veya bir kýsmýnýn tasfiyesi için alacaklýya özkaynaða dayalý finansal enstrümanlarý çýkartmak, UMS 39.41’e göre ödenen bedel olarak ele alýnmasý; • Finansal borcun tasfiyesi için alacaklýya çýkartýlan özkaynaða dayalý finansal enstrümanlarýn, böylesi bir ölçmenin güvenilir þekilde yapýlmasý olanaksýz deðilse, önce özkaynaða dayalý söz konusu enstrümanýn gerçeðe uygun deðerden ölçülmesi; • Özkaynaða dayalý finansal enstrümanýn gerçeðe uygun deðeri güvenilir þekilde ölçülemiyorsa bu enstrümanlarýn, tasfiye edilen finansal borcun gerçeðe uygun deðerini yansýtacak þekilde ölçülmesi; • Tasfiye edilen finansal borcun defter deðeri ile ödenen karþýlýk arasýndaki farkýn UMS 39.41 kapsamýnda kar veya zarar olarak tahakkuk ettirilmesi, ya ayrý bir kar ve zarar satýr ve kalemi olarak ya da notlarýn içinde beyan edilmesi. UFRS Öncelikli 20 Konu 13 UFRYK 19, finansal borcun yalnýz bir kýsmýnýn tasfiye edildiði durumlarda iþletmenin, ödenmiþ karþýlýðýn bir kýsmýnýn kalan borcun koþullarýnýn deðiþtirilmesiyle ilgili olup olmadýðýný deðerlendirmesini gerektirmektedir. Eðer öyleyse, söz konusu ödemenin tasfiye edilen kýsým ile geri kalan kýsým arasýnda paylaþtýrýlmasý gerekmektedir. Sonraki kýsmý için UMS 39’un borcun yeniden yapýlandýrýlmasýyla ilgili kurallarýn uygulanmasý gerekmekte olup kilit sorun, deðiþikliðin kayda deðer olup olmadýðýdýr (bkz. Bölüm 8) UFRYK 19’un yayýmlanmasýndan önce borç-özkaynak takasý muhasebesi konusunda önemli uygulama farklýlýklarý bulunmaktaydý. Bazý iþletmeler borcun tasfiyesini, özkaynaða dayalý finansal enstrümanýn gerçeðe uygun deðerini ölçerek hesaba kaydetmekte; öte yandan diðerleri de çýkartýlan özkaynaða dayalý finansal enstrümaný, tasfiye edilmiþ borçlarýn ya defter deðerlerine ya da gerçeðe uygun deðerlerine göre ölçmekteydi. Özkaynaða dayalý finansal enstrümanýn tasfiye edilen finansal borçlarýn defter deðerlerine göre ölçülmesi, hiçbir kazanç ya da kaybýn tahakkuk ettirilmediði anlamýna gelmekteydi. Ancak, iþlemin mahiyeti alacaklýnýn feragati olduðu zaman, bu þekilde ele alýnmasý genellikle uygun addedilmemekteydi. 14 UFRS Öncelikli 20 Konu UFRYK 19'un kapsamý UFRYK 19 yalnýzca borçlunun muhasebesini ele almaktadýr; alacaklýnýn muhasebesini ele almamaktadýr. Ayrýca UFRYK 19 þu durumlarda uygulanmamaktadýr: •Alacaklý doðrudan ya da dolaylý olarak hissedar olduðunda ya da hissedar sýfatýyla hareket ettiðinde; •Alacaklý ve iþletme iþlemden önce ve sonra ayný taraf ya da taraflarca kontrol edildiðinde ve de iþlemin mahiyeti, o iþletmeye özkaynak daðýtýmý veya katkýsý içerdiðinde; •Finansal borcun özkaynaða dayalý hisse çýkarmak suretiyle tasfiyesinin finansal borcun orijinal koþullarý kapsamýnda öngörüldüðünde. 8 Borcun yeniden yapýlandýrýlmasý ve dönüþtürülebilir türev ürünler Bu sorunlar niçin önemlidir? Birçok þirket geçmiþ birkaç yýl içinde aldýklarý borçlarýn koþullarýnýn revize edilmesi pazarlýðýný yapmýþtýr. UMS 39 “Finansal Enstrümanlar: Muhasebeleþtirme ve Ölçme” kapsamýndaki muhasebe etkisi önemli olabilir ve yapýlan deðiþikliklerin tamý tamýna ölçümüne dayanmaktadýr. Dönüþtürülebilir türev ürünlerin de, çözümü zaman alabilecek ve uzmanlarýn dahlini gerektirebilecek UMS 39 kapsamýnda önemli muhasebesel zorluklarý olabilmektedir. Borç yeniden yapýlandýrmalarý Birçok durumda finansmanýn yeniden yapýlandýrýlmasý borç-özkaynak takasý þekline bürünmez (bkz. Bölüm 7) Bunun yerine, alacaklýlarla var olan borç koþullarýnýn deðiþtirilmesi niteliðini taþýr. Var olan bir borç enstrümanýnýn kayýt ve koþullarýný deðiþtirmenin muhasebe açýsýndan sonuçlarý özel koþullara dayanacak olup, bu deðiþikliðin UMS 39 kapsamýnda kayda deðer addedilip addedilmediðine göre önemli farklýlýklar (bazýlarý bir kazanç veya kaybý yansýtýr, bazýlarý yansýtmaz) gösterebilmektedir. Bir deðiþikliðin önemli olup olmadýðýný belirlemek için UMS 39 AG62’de öngörülen %10 testi uygulanýr. Bu test iþletmenin, revize edilmiþ nakit akýþlarýnýn tüm ödenmiþ ücret ve maliyetler dahil þimdiki deðerini, orjinal borcun geriye kalan nakit akýþýnýn þimdiki deðeriyle karþýlaþtýrmasýný gerektirmektedir. Her ikisi de enstrümanýn orjinal etkin faiz oranýnda iskonto edilmektedir. Bugüne indirgenmiþ iki deðer arasýndaki fark %10’dan fazla olduðunda deðiþiklik, kayýt ve koþullarda önemli deðiþiklik olarak addedilir. Deðiþikliðin önemli olup olmadýðý belirlenirken ayný zamanda niteliksel faktörler de hesaba katýlmalýdýr. Örneðin, borcun ifade edildiði para cinsindeki bir deðiþiklik, indirgenmiþ deðerdeki %10’dan az olsa bile önemli olarak addedilebilir. Borcun tasfiyesi muhasebesi, önemli deðiþiklik olduðu takdirde uygulanmaktadýr. Bu, iþlemin, var olan kredinin geri alýnmasý ve “yeni” kredi olarak tahakkuku þeklinde hesaba kaydedilmesini içermektedir. UFRS Öncelikli 20 Konu 15 “Yeni” kredi baþlangýçta gerçeðe uygun deðerinden kaydedilir. Bu, “eski” kredinin defter deðeri ile “yeni” kredinin gerçeðe uygun deðeri arasýndaki farka eþit bir kazanç veya kaybýn derhal kar veya zararýn içine tahakkuk ettirilmesi demektir. Eðer %10 eþiði karþýlanmazsa ve deðiþiklik nitelik olarak önemli addedilmezse, UMS 39 borcun yeniden yapýlandýrýlmasý (deðiþiklik) muhasebesinin uygulanmasýna izin verir (ama gerekli kýlmaz). Yeniden yapýlandýrma muhasebesinin uygulandýðý durumda ya hiçbir kazanç veya kayýp tahakkuk ettirilmez ve yeniden yapýlandýrmanýn etkisi borcun geri kalan süresine yayýlarak amorti edilir (UMS 39.AG62) ya da kazanç veya kayýp, orijinal nakit akýþýnýn etkin faiz yöntemi uygulanmak suretiyle yeniden tahmini temelinde tahakkuk ettirilir. Dönüþtürülebilir türev ürünleri Finansal iþlemlerin artan karmaþýklýðý hem bireysel türev ürünlerinin hem de finansal (ve finansal olmayan) asal sözleþmelerin içinde yer verilmiþ türev ürünlerinin artan kullanýmýna yol açmýþtýr. Bireysel türev ürünleri, baþka bir enstrümandan ayrý olarak sözleþmeyle devredilebilirler ve de hedge muhasebesi uygulanýyor olmadýkça her zaman için kar veya zarar üzerinden gerçeðe uygun deðerden aktarýlýrlar (bkz. Bölüm 7) Ancak türevlere sýklýkla, bir asal sözleþmenin içinde, o asal sözleþmeden ayrý olarak devredilemeyecek þekilde yer verilmektedir. Sonuç olarak da saptanmalarý çoðu kez zorluk arz etmektedir. Normal olarak, bazý finansal risklerin sözleþmenin taraflarý arasýnda devredilmesi için tasarlanmýþlardýr ve en iyi þekilde, akdi nakit akýþlarýný deðiþtirme potansiyeline sahip sözleþme hükümlerine bakarak saptanabilirler. Örneðin: • Yabancý para biriminden satým ve alým sözleþmeleri; • Borç enstrümanlarý içindeki erken geri ödeme ve vade uzatma opsiyonlarý; • Bir endekse baðlý ödemeyi gerekli kýlan kira sözleþmesi maddeleri. Dönüþtürülebilir türev ürünleri asal sözleþmeden ayrýlabilirler ve ekonomik karakteristikleri ile riskleri asal sözleþmeninkilerle yakýndan ilintili olmadýðý zaman (“yakýn-ilinti test”) hesaba, kar veya zarar üzerinden gerçeðe uygun deðerleriyle kaydedilirler. Her bir raporlama tarihinde, türevin gerçeðe uygun deðerini belirlemek için, uzman deðerlendiricilerden gelen girdilere gereksinim duyulabilir. Dönüþtürülebilir türev ürünlerinin asal sözleþme ile yakýndan ilintili olup olmadýðýný belirlemek için ayrýntýlý gereksinimler UMS 39.AG30-AG33’de düzenlenmiþtir. Dönüþtürülebilir türev ürünleri, asal sözleþmeyle yakýndan ilintili olduðunda, hesaba, o asal enstrümanýn parçasý olarak kaydedilirler. Örneðin, bir borç enstrümanýnýn amorti edilmiþ deðerinin tespitine esas teþkil eden tahmini nakit akýþlarýnýn hesaplanmasýnda, yakýn ilintili bir peþin ödeme opsiyonunun etkisi dikkate alýnmalýdýr. UFRS Öncelikli 20 Konu 16 Belirli koþullar altýnda iþletme melez bir ürünün tamamýný (asal ve dönüþtürülebilir türev ürün) kar veya zarar üzerinden gerçeðe uygun deðeriyle gösterebilir. Benzer þekilde, dönüþtürülebilir türev ürünün asalýndan ayrý ölçülmesi olanaðý bulunmuyorsa, melez ürünün tamamý kar veya zarar üzerinden gerçeðe uygun deðeriyle gösterilir. Hamil açýsýndan bakýldýðýnda, UMS 39 kapsamýnda, yakýndan ilintili yaygýn dönüþtürülebilir türev ürün tiplerinden biri, dönüþtürülebilir bir borç sözleþmesindeki özkaynak dönüþtürme özelliðidir. Bir özkaynak dönüþtürme opsiyonu genellikle asal borçla yakýndan ilintili deðildir ve bu nedenle de, hamilin bakýþ açýsýndan, enstrüman normal olarak bir kredi varlýðý ve çevirme opsiyonu için ayrýlabilir bir türev ürününü kapsayacaktýr. Enstrümanýn tamamý kar veya zarar üzerinden gerçeðe uygun deðerinde midir? UMS 39.11A-12 Evet Ýhraç edenin bakýþ açýsýndan görüldüðünde, özkaynak dönüþtürme opsiyonu UMS 32 “Finansal Enstrümanlar: Sunum” standardýndaki özkaynak tanýmýna uyuyor olabilir ve böylelikle de, UMS 32.16 “duran için duran” testini geçmesi kaydýyla bir bileþik enstrüman oluþturabilir. Eðer bu test geçilmezse, dönüþtürme opsiyonu ihraç edenin bakýþ açýsýndan görüldüðünde, dönüþtürülebilir bir türev ürünü borcu doðurabilir. Dönüþtürülebilir türev ürünlerinin saptanmasý, ayrýlmasý ve deðerlemesi zaman alabilir ve maliyeti yüksek olabilir. Ýleride oluþabilecek gecikmelerden kaçýnmak için raporlama döngüsü içindeki etkilerinin göz önünde bulundurulmasý tavsiye edilir. Dönüþtürülebilir türev ürünü ayýrmayýn Hayýr Dönüþtürülebilir türev ürün, türevin tanýmýný karþýlýyor mu? UMS 39.9 Hayýr Evet Türevin ekonomik karakteristikleri ve riskleri asal sözleþmeninkilerle yakýndan ilintili mi? UMS 39.AG30 ve AG33 Evet Hayýr Dönüþtürebilir türev ürünü ayýrýn 17 UFRS Öncelikli 20 Konu 9 Finansal riskten korunma muhasebesi Finansal riskten korunma muhasebesi niçin kullanýlmalý? UMS 39 “Finansal Enstrümanlar: Muhasebeleþtirme ve Ölçme” kapsamýndaki hedge muhasebesi (finansal riskten koruma muhasebesi), döviz kurlarýndaki dalgalanmalar gibi, kar veya zarar üzerinden gerçeðe uygun deðeriyle, türevlerin muhasebesinde ortaya çýkacak olan kar veya zarar volatilitesini azaltmada yararlý bir araçtýr. Finansal riskten korunma aracý ve hedge edilen kalemdeki kazanç ve kayýplarýn kar veya zararý üzerindeki mahsup etkilerini karþýlamak amacýyla UMS 39’daki varsayýlan ilkelerden ayrýlmaktadýr. Hedge muhasebesi - Zorunluluk mu? Tercih mi? Hedge muhasebesi tamamen seçime baðlý olup UMS 29’daki sýký koþullar karþýlandýðýnda izin verilmektedir. Saðlam bir ekonomik hedge gibi görülmesi nedeniyle o hedge’in hedge muhasebesi için uygun olduðunun varsayýlmasý doðru olmayacaktýr. Ayný þekilde, hedge muhasebesi ile kar ve zarardaki tüm ilgili volatiliteden kaçýnýlabileceðinin varsayýlmasý da doðru deðildir. UMS 39 kapsamýnda hedge muhasebesi için uygun olabilecek üç tip hedge bulunmaktadýr: • Nakit akýþ hedge’leri; • Gerçeðe uygun deðer hedge’leri; • Ülke dýþýndaki baðlý iþletmelerdeki net yatýrým hedge’leri. Hedge muhasebesi için gerekli kriterler, hedge iliþkisinin ve uygulanacak korunma iþleminin etkililiði testinin resmi planlamasý ile belgelendirmesini de içermektedir. Gereklilikler ve korunma, iliþkinin baþýnda ve süresince karþýlanmalýdýr. Eðer kriterlerden biri artýk karþýlanmaktan çýkarsa korunma muhasebesine devam edilmemelidir. UFRS Öncelikli 20 Konu 18 Bu belgelendirme ve etkinlik testinin zamanlamasý önemlidir. Finansal riskten korunma iþlemine ait belgeler iþlemin baþlangýcýnda tamamlanmalýdýr. Finansal riskten korunmaya has belge ve dökümanlar aþaðýda açýklanan çeþitli konu ve kararlarý içermelidir. Finansal riskten korunma iþleminin etkinliði de açýklanmalýdýr. Özet olarak iki þekildeki etkinlik testinin, ileriye ve geriye dönük olarak düzenli aralýklarla yapýlmasý gerekmektedir. Etkinlik testlerinin tipik olarak finansal riskten korunma iþleminin baþlangýcýnda ve tüm yýl içi ve yýl sonu raporlama tarihlerinde yapýlmalarý gerekmektedir. Bu gerekliliklere uyulmamasý, UMS 39 kapsamýnda riskten korunma muhasebesi imkanýnýn reddi sonucunu doðuracaktýr (korunma iþlemi tamamen ekonomik görünse dahi) Öyleyse kilit niteliðindeki mesaj, eðer riskten korunma muhasebesi planlanmýþsa, kritik zamanda ve düzenli aralýklarla eyleme geçmenin gerekli olduðu hususudur. Finansal riskten korunma iþleminin etkinliði Riskten korunma muhasebesine uygun addedilmek için söz konusu iþlemin planlandýðý dönem sýrasýndaki korunulan riske atfedilebilir gerçeðe uygun deðer veya nakit akýþlarýndaki telafi edici deðiþiklikleri saðlamada yüksek derecede etkin olmasý gerekmektedir. Etkinlik baþlangýçta geleceðe dönük olarak ve sonrasýnda da hem geleceðe hem de geçmiþe yönelik olarak, en azýndan iþletmenin yýllýk ve ara mali tablolarýný hazýrladýðý her seferinde test edilmelidir. Korunma iþlemi etkinlik testini geçemediði zaman, etkinliðin son olarak gösterildiði tarihten sonra korunma muhasebesine artýk devam edilmemelidir. UMS 39’da etkililiði deðerlendirmek için belirli yöntemler önerilmemektedir. Ancak, aþaðýda belirtildiði üzere, kullanýlacak test yöntemleri, korunma muhasebesi planlamasýný destekleyen resmi belgelerde belirtilmiþ olmalýdýr. Korunmanýn etkinliðinin gerçek sonuçlarý, korunma enstrümanlarýnýn kazanç ve kayýplarýnýn, riskten korunulan kaleme karþýlýk gelen kayýp veya kazancýn %80 ile 125’i aralýðýnda olduðunu göstermesi gerekmektedir. Korunma yüksek derecede etkili olsa bile, etkili olmayan unsur her zaman kar veya zarar içinde tahakkuk ettirilmelidir. Sýrf kritik koþullar tutuyor diye korunma iþleminin her zaman %100 etkili olduðunu varsaymak doðru deðildir. Etkililiðin ortaya çýkmasýnýn birçok yolu bulunmaktadýr. Örneðin: • Korunma kalemleri gerçekleþme olasýlýðý yüksek satýþlardan ibaretse, müþterinin ödemeyi her zaman tam da ilgili hedge enstrümanýn vadesinde yapacaðýný varsaymak gerçekçi olmayacaktýr. • Hedge iliþkisi, türev hedge enstrümanýn girilmesinden sonra baþladýysa, o zaman bu etkisizliðe yol açacaktýr. • Nakit akýþý hedge’inin baþlangýcýndaki bir faiz takasýnýn (sabit öde/deðiþken al) çoðu kez deðiþken faizli kredi ile tamamen çakýþan koþullarý olacaktýr. Ancak, gelecekte herhangi bir zamanda koþullar artýk uymayacak olursa (örneðin kredinin geri ödenmesi yoluyla) bu, etkisizlik yaratabilir. Finansal riskten korunmanýn belgelendirilmesi Hedge’in baþlangýcýnda resmi belgelendirme gerekmektedir; geriye dönük tarih atýlamaz. Eðer hedge belgeleri yoksa, UMS 39’a göre hedge muhasebesine izin verilmez. Belgelerde þunlarýn belirtilmesi gerekmektedir: • Hedge edilmiþ kalemin ve hedge enstrümanýnýn açýk bir tarifi; • Hedge’i uygulamanýn risk yönetimi bakýmýndan hedefi; • Hedge edilen riskin mahiyeti; • Etkililiði deðerlendirmek için, testlerin sýklýðý da dahil olmak üzere, kullanýlan yöntemler. Finansal riskten korunma muhasebesinden vazgeçilmesi Eðer aþaðýdakilerden biri gerçekleþirse hedge muhasebesi uygulamasý artýk sürdürülmemelidir: • Hedge enstrümaný itfa eder, satýlýr, fesih veya ifa edilirse; • Hedge, hedge muhasebesi kriterlerini artýk karþýlamazsa (örneðin hedge artýk etkililik gerekliliklerini karþýlamýyorsa); • Tahmin iþlemlerinin gerçekleþmesi artýk beklenmiyorsa; • Ýþletme planlamayý iptal ederse. Hedge muhasebesine devam etmemenin etkisi, hedge edilmiþ kalemin ve herhangi bir hedge enstrümanýnýn gerçeðe uygun deðerindeki ileriki deðiþikliklerin, hedge muhasebesi uygulanmadýðý zaman yapýlacak olduðu gibi muhasebeleþtirilmesidir. Ancak, bir borç enstrümaný için gerçeðe uygun deðerden hedge muhasebesi sona erdiðinde, revize edilmiþ bir etkin faiz oraný hesaplanmaktadýr. Nakit akýþý hedge’ine devam edilmediðinde, • Hedge’in yürürlükte olduðu dönemde elde edilmiþ bir kapsamlý gelir içinde tahakkuk ettirilmiþ hedge enstrümanýn birikimli kazanç ya da kaybý, tahmin iþlemi gerçekleþinceye dek özkaynak içinde tutulur; • Artýk iþlemin gerçekleþmeyeceði bekleniyorsa, baþka bir kapsamlý gelir içine tahakkuk ettirilmiþ birikimli kazanç ya da kayýp derhal özkaynaktan alýnýp kar veya zarar olarak yeniden sýnýflandýrýlýr. 19 UFRS Öncelikli 20 Konu 10 Finansal araçlar: Açýklamalar Finansal araçlar: Açýklamalar UFRS 7 “Finansal Araçlar: Açýklamalar”, finansal araçlarla ilgili olarak kapsamlý açýklama kurallarý getirmekte olup birden çok kez deðiþtirilmiþ olsa da 2007’den beri yürürlüktedir. Finansal enstrüman açýklamalarý finansal tablolarýn kullanýcýlarý için sýklýkla yüksek önem arz etmektedir ama devam eden ekonomik belirsizlikler hesaba katýldýðýnda mevcut durumda daha da büyük bir önem arz etmektedir. UFRS 7’de 2009’da yapýlan deðiþiklikler þirketlerin, finansal enstrümanlarýn gerçeðe uygun deðerini nasýl belirlediklerini daha net açýklamalarýný ve likidite riski açýklamalarýnda iyileþtirme saðlamayý amaçlamaktadýr. Bu deðiþiklikler, baþka uyum zorluklarý da getirmiþtir. Ortak uyum sorunlarý Düzenleyici kurumlar, açýklamalar konusunda ilerlemeye gereksinim duyulan bazý ortak alanlar konusunda yorumda bulunmuþlardýr. Bu yorumlar þunlarý içermektedir: • Finansal varlýðýn sýnýf itibariyle ve vadesi geçmiþ olup da bilanço tarihinde deðeri düþürülmemiþ finansal varlýklarýn yaþ itibariyle analizi; • Finansal borçlarýn, kalan sözleþme vadelerini ve þirketin içsel likidite riskini nasýl yönettiði gösteren vade analizi; • Þirketin raporlama dönemi sonunda maruz kaldýðý her bir piyasa riski tipiyle duyarlýlýk analizi Bu alanlar aþaðýda daha ayrýntýlý olarak ele alýnmaktadýr. Ayrýca, düzenleyici kurumlar, bir dizi þirketin UMS 39 “Finansal Enstrümanlar: Tahakkuk ve Ölçme” kapsamýnda riskten korunma muhasebesi uyguladýðýný (bkz. Bölüm 9) ancak UFRS 7’nin gerektirdiði hedge muhasebesi unsurlarýný destekleyen çeþitli bilgileri açýklamadýðýný belirtmiþlerdir. UFRS Öncelikli 20 Konu 20 Vadesi geçmiþ ancak deðer düþüklüðüne uðramamýþ finansal varlýklar UFRS 7, iþletmenin, vadesi geçmiþ ancak deðer düþüklüðüne uðramamýþ finansal varlýklarýný açýklamasýný gerektirmektedir. “Vadesi geçmiþ” demek, sözleþmedeki vadesi geldiðinde karþý tarafça ödemesi yapýlmayan finansal varlýk demektir. Buna örneðin, ödemelerinin yapýlmasýnda aðýr davranýlan ticari alacaklar da dahildir. Ýþletmelerin, bilanço tarihi itibariyle vadesi geçmiþ ama deðerini kaybetmemiþ eskiyen finansal varlýklarý açýklamalarý gerekmektedir. Bu açýklama eskiyen alacaklarýn (ayný zamanda vadesi geçmemiþleri de içeren) analiziyle ayný deðildir. Vade analizi (finansal borçlar) UFRS 7 iþletmenin, vade analizi için þunlarý sunmasýný gerektirmektedir: a- Kalan sözleþmeye baðlý vadeleri gösteren türev niteliði taþýmayan finansal borçlar için vade analizi. b- Türev finansal borçlar için vade analizi. Vade analizi, nakit akýþlarýnýn zamanlamasýný anlamak için sözleþmeye baðlý vadelerin temel oluþturduðu türev finansal borçlarýn geriye kalan sözleþmeye baðlý vadelerini de içerecektir. c- Ýþletmenin, “a” ve “b”nin içerdiði likidite riskini nasýl yönettiðinin tarifi. Likidite riski, iþletmenin, nakit ya da baþkaca finansal varlýk vererek ödenen finansal borçlarla ilgili yükümlülüklerini karþýlarken maruz kalacaðý risk olarak tanýmlanmaktadýr. Vade analizi, türev olmayan finansal borçlar (ticari borçlar dahil) ile UFRS 7 kapsamýnda (finansal kiralama gibi) ama UMS 39’un kapsamý dýþýnda kalýp nakit akýþlarýnýn ve kalemlerin zamanlamasý için temel niteliðinde olan türev finansal araçlarýn hepsini kapsamalýdýr. Analize dahil edilen tutarlar, sözleþmeye baðlý ve iskonto edilmemiþ nakit akýþlarý olmalýdýr. Bu nedenle, ya gerçeðe uygun deðerde ya da daha yaygýn olarak amorti edilmiþ maliyete eþit olan bu rakamlar, çoðu kez, bilançodakilere eþit olmayacaktýr. Süreler, iþletmenin ödeme yapmasý gereken en erken tarihe göre analiz edilmeli ve iþletme için uygun zaman bantlarý içinde belirlenmelidir. Örneðin, yýllýk zaman bantlarý, kýsa vadeli borçlarýn vadeleri hakkýndaki bilgiler bakýmýndan, hesaplarý okuyanlara yararlý olabilecek derecede öbekleþmeye sahip olmayabilir. Duyarlýlýk analizi UFRS 7.40, her tip piyasa riski için duyarlý analizin açýklanmasýný gerektirmektedir (faiz oraný riski, kur riski ve diðer fiyat riskleri, örneðin emtia fiyatý riski). Duyarlýlýk analizinin ayrý ayrý olarak hem kar hem de özkaynak üzerindeki, temelde yatan endeksin makul olasý deðiþikliði durumunda ortaya çýkacak etkiyi göstermesi gerekmektedir. Açýklama, karþýlaþtýrmalý bilgileri gerektirir. Standart ayný zamanda, açýklanacak duyarlýlýk analizini gerçekleþtirirken kullanýlacak yöntemleri ve varsayýmlarý da gerekli kýlmaktadýr. 21 UFRS Öncelikli 20 Konu Ýlerleme kaydedilmesi gereken diðer alanlar UFRS 7’deki 2009 yýlý deðiþikliklerinin kilit bir yönü, iþletmelerin, gerçeðe uygun bir deðer hiyerarþisi içinde gerçeðe uygun deðeriyle gösterilen finansal enstrümanlarýn, gerçeðe uygun deðerden finansal enstrümanlarýn ölçüm girdi düzeylerine göre sýnýflandýrmasýný gerektirmesidir. Gerçeðe uygun deðer hiyerarþisi þu üç düzeyden oluþmaktadýr: • Düzey 1 – ayný varlýk ve borçlar için aktif piyasalarda kayýtlý (kote edilmiþ) fiyatlar. • Düzey 2 – Düzey 1’e dahil olan doðrudan doðruya (fiyatlar gibi) veya dolaylý olarak (örneðin fiyatlardan edinilen) gözlemlenebilir varlýk veya borçlarýn kayýtlý fiyatlarý dýþýndaki girdiler. • Düzey 3 – gözlemlenebilir piyasa verilerine dayanmayan varlýk ve borç için girdiler (gözlemlenemeyen girdiler). Bu açýklama kuralý, gerçeðe uygun deðerden gösterilen bütün finansal enstrümanlara uygulanmaktadýr. Buna, gerçeðe uygun deðerden ölçülen satýþa hazýr finansal varlýklar ve de kar veya zarar üzerinden gerçeðe uygun deðerinden finansal varlýklar ve finansal borçlar da dahildir. Gereken açýklamanýn boyutu, gerçeðe uygun deðer ölçümü girdilerine göre deðiþmektedir. En basit þekliyle, gerçeðe uygun deðer, doðrudan doðruya kayýtlý piyasa fiyatý kullanarak ölçülmektedir. Ancak, söz konusu finansal enstrümana göre deðiþen çeþitli girdilere sahip bir deðerleme yöntemi kullanarak da ölçülebilir. Gerçeðe uygun deðerden ölçümün girdilerinin gözlemlenebilir piyasa verilerini temel almadýðý durumda, gerçeðe uygun deðerden enstrümanlar için daha ayrýntýlý açýklama gerekmektedir. Gerçeðe uygun deðerden bulundurulan finansal enstrümanlara sahip þirketlerin, gerçeðe uygun UFRS Öncelikli 20 Konu 22 deðer ölçülürken hangi girdilerin kullanýldýðýný ve dolayýsýyla o enstrümanýn hiyerarþide nereye oturduðunu dikkatle hesaba katmasý gerekmektedir. Bu açýklamalarýn yapýldýðý ilk yýldaki yaygýn hatalar arasýnda, söz konusu enstrümanlarýn hariç tutulmasý gerekirken, enstrümanýn hiyerarþi açýklamalarý içine amorti edilmiþ maliyetle gerçeðe uygun deðer aktarmasý da dahil olmak üzere, enstrümanlarýn düzeyler arasýnda yanlýþ sýnýflandýrýlmasý yer almaktadýr. Yeni gerekliliðin uygulandýðý ilk yýlda karþýlaþtýrmalý bilgi sunma muafiyeti bulunmaktaydý (bu uygulamaya ilk kez geçenlerin anýlan muafiyete dahil edilmesi için 2010 yýlýnda UFRS 7’de deðiþiklik yapýlmýþtýr). Þimdiki UFRS hazýrlayýcýlarý, açýklamalarý saðladýklarý ikinci yýl içinde bulunduklarýndan ve de muafiyet artýk uygulanmadýðýndan, karþýlaþtýrmalý bilgilerin verilmesi gerekecektir. Açýklamalar – Finansal Varlýklarýn Devri “Açýklamalar – Finansal Varlýklarýn Devri (UFRS 7 Deðiþiklikleri)” 2010 yýlýnda yayýmlanmýþ olup kullanýcýlarýn, finansal varlýklarýn daha karmaþýk devriyle ilgili olarak maruz kalýnan riskleri ve bu risklerin iþletmenin finansal pozisyonlarý üzerindeki etkisini deðerlendirmesine yardýmcý olmasý için tasarlanmýþ ek açýklamalar getirmektedir. Deðiþiklikler, 1 Temmuz 2011’de veya sonrasýnda baþlayan yýllýk süreler için yürürlüktedir. 11 Varlýklarda deðer düþüklüðü Deðer kaybý testi ve açýklama Finansal tablolarda deðer kaybý testi hakkýnda yapýlan açýklamalar düzenleyici kurumlarýn süregiden denetimlerinin bir alanýný oluþtururken, UMS 36 “Varlýklarýn Deðer Kaybý” kapsamýnda deðer kaybý testinin yapýlmasý, birçok iþletme için önemli bir konu olmaya devam etmektedir. Açýklama gereklilikleri kapsamlý olmakla birlikte deðer kaybý testi için izlenen süreç karmaþýk olabilir ve önemli kararlarýn alýnmasýný içerebilir. Deðer kaybý testi süreci Nakit üreten birimlerin saptanmasý Nakit üreten bir birim (NÜB), UMS 36’da, diðer varlýklardan veya varlýk gruplarýndan gelen nakit akýþlarýndan büyük ölçüde baðýmsýz olarak nakit akýþý yaratan saptanabilir en küçük varlýk grubu olarak tanýmlanmaktadýr. Deðer kaybý testi sürecinde ilk adým, iþletmeyi oluþturan NÜB’in saptanmasýdýr. Çünkü bu NÜB’ler deðer kaybý testlerinin temelini oluþturacaklardýr. Ayrýca, UMS 36, açýklamalarýn NÜB tarafýndan yapýlmasýný gerektirmektedir. Varlýklarýn nakit yaratan birimlere tahsisi Bir sonraki adým olarak, iþletmenin varlýklarýnýn NÜB’lere tahsis edilmesi zorunludur. Buna, en azýndan UFRS 8 “Faaliyet Sektörleri” kapsamýnda saptanmýþ faaliyet sektörleri düzeyinde NÜB'lere tahsis edilmesi gereken þerefiye de dahildir. Varlýklarýn NÜB'lere tahsisi, herhangi bir deðer kaybý olup olmadýðýný belirlemek için geri kazanýlabilir tutarla karþýlaþtýrýlacak olan defter deðerini vermektedir. Deðer düþüklüðü göstergesi Deðer düþüklüðü göstergelerinin saptanmasý, hangi NÜB’in deðer düþüklüðünün belirlenmesi için test edileceðini saptamayý amaçlayan sürecin üçüncü adýmýdýr. Yaþam süresi sonsuz olan þerefiye veya maddi olmayan duran varlýklarýn tahsis edildiði NÜB’ler ile, henüz kullanýma hazýr olmayan maddi olmayan duran varlýklar, deðer kaybý bakýmýndan en azýnda yýlda bir kez test edilmektedirler. Diðer NÜB’ler ancak deðer kaybýna ait bir gösterge ortaya çýktýðýnda test edilmektedir. Geri kazanýlabilir tutarýn hesaplanmasý Bu kez, deðer kaybý için test edilmeleri gereken NÜB'lerin geri kazanýlabilir tutarý hesap edilmektedir. Geri kazanýlabilir tutar, kullaným deðeri ile gerçeðe uygun deðerden satýþ maliyeti çýkartýldýðýnda bulunan deðer karþýlaþtýrýldýðýnda hangisi yüksek ise odur. Kullanýlan deðer, her bir NÜB için yapýlacak olan vergi öncesi iskonto oranlarý ve büyüme oranlarý gibi kilit varsayýmlarý gerektiren bir iskontolu nakit akýþ modeli kullanýlarak hesaplanmaktadýr. Her bir NÜB için bu varsayýmlarýn, nasýl belirlenmiþ olduklarýyla birlikte açýklanmasý gerekmektedir. Deðer kaybý zararlarýnýn tahsisi Geri kazanýlabilir tutar hesaplandýðýnda, tüm deðer kaybý zararlarý NÜB'in varlýklarýna tahsis edilmektedir. Deðer kaybý zararlarý önce, þerefiye sýfýrlanana dek þerefiyeye tahsis edilmektedir. Sonra, geriye kalmýþ olabilecek deðer kaybý zararlarý, NÜB'in diðer varlýklarýna orantýsal olarak tahsis edilmelidir. Ancak, tek baþýna hiçbir varlýk geri kazanýlabilir tutarýnýn altýna düþürülmemelidir. 23 UFRS Öncelikli 20 Konu Deðer kaybý testi açýklamalarý UMS 36, deðer kaybý sürecinin deðiþik aþamalarýyla ilgili bilgilerin kapsamlý þekilde açýklanmasýný gerektirmektedir. Gerekli açýklamalar NÜB itibariyle yapýlmalýdýr. Ayrýca, NÜB’lerin saptanmasýnda olduðu gibi veya deðer kaybý testinden kaynaklanan öngörü belirsizliðinin kilit kaynaklarý þeklinde, UMS 1 “Finansal Tablolarýn Sunumu” (bkz. Bölüm 3) kapsamýnda açýklanmasý gerekli önemli kararlar bulunabilir. Ýskonto oranlarý ve büyüme oranlarý Her bir NÜB’in geri kazanýlabilir tutarýnýn hesaplanmasýnda kullanýlan iskonto oranlarý ve büyüme oranlarý, ilgili NÜB’e özgü olmalý ve açýklanmalýdýr. Ayný iskonto oranlarýnýn veya büyüme oranlarýnýn iki ya da daha fazla NÜB için kullanýldýðý durumda, özellikle de bu NÜB’lerin örneðin farklý coðrafi konumlarda yer alýyor olmalarý nedeniyle tarihi bakýmdan farklý performans gösterdikleri veya farklý risk profillerine sahip olduklarý zaman bu, sorulara yol açabilir. Ýskonto oranlarýndaki veya büyüme oranlarýndaki, önceki yýllara kýyasla önemli deðiþiklikler de finansal tablolarda açýklanmalýdýr. Kilit varsayýmlarýn belirlenmesi yaklaþýmý Varsayýmlarýn kendilerinin açýklanmasýyla birlikte, bunlarýn nasýl belirlendiklerinin de bir açýklamasýnýn verilmesi gerekmektedir. Bu açýklama, varsayýmlarýn, geçmiþ deneyimi ne ölçüde yansýttýklarýný veya harici bilgi kaynaklarýyla ne ölçüde tutarlý olduklarýný da içermelidir. UFRS Öncelikli 20 Konu 24 Bütçelerin kapsamýndaki dönem ve ötesi Deðer kaybý testlerinde kullanýlan nakit akýþlarý öngörülerinin onaylanmýþ bütçeleri veya öngörüleri temel aldýðý dönemin, bunun beþ yýlý geçtiði durumda sunulan bilgilendirmeyle birlikte açýklanmasý gerekmektedir. Varsayýmlar, hem onaylanmýþ bütçelerin kapsamý içindeki dönem için hem de bundan sonraki dönem için açýklanmalýdýr. O zaman, bu dönemden ötesinin öngörüsünü yapmak için kullanýlan büyüme oranýnýn da belirtilmesi gerekmekte olup NÜB’in faaliyet gösterdiði ülke ile faaliyet alanýndaki ürünlerin ve endüstrinin uzun vadeli ortalama büyümesinden daha yüksek olduðu durumda ise bunun gerekçelendirilmesi de gerekecektir. Duyarlýlýk açýklamasý NÜB'in deðer kaybý zararý yoksa ama deðer kaybý testi, kilit varsayýmdaki makul bir olasý deðiþikliðin deðer kaybý sonucunu doðuracaðýna dair küçük de olsa bir boþluk payý gösteriyorsa, UMS 36, ilave açýklamalarýn yapýlmasýný gerekli kýlmaktadýr. Bunlara, o NÜB için yapýlan deðer kaybý testindeki boþluk payýnýn tutarý, kilit varsayým için ayrýlan deðer ve geri kazanýlabilir tutarýn NÜB’in defter deðerine eþit olmasý için varsayýmda yapýlmasý gerekli deðiþikliðin tutarý dahildir. 12 Hisse bazlý ödemeler UFRS 2 deðiþiklikleri: Grup þirketlerinde nakit ödemeli mükafatlandýrmalar UFRS 2 “Hisse Bazlý Ödemeler”, 1 Ocak 2010 veya sonrasýnda baþlayan dönemler için, gruplar söz konusu olduðunda nakit ödemeli mükafatlandýrmalarýn muhasebeleþtirilmesi hakkýnda yol gösterici bilgileri içerecek þekilde deðiþtirilmiþtir. Ayný zamanda, UFRS 2, iki yorumu da içerecek þekilde deðiþtirilmiþtir: UFRYK 8 “UFRS 2’nin Kapsamý” ve UFRYK 11 “UFRS 2 – Grup Ýçi ve Ýþletmenin Geri Satýn Alýnan Kendi Hisselerine Ýliþkin Ýþlemler Yorumu” Bu UFRYK’larýn dahil edilmesi muhasebenin ele alýnýþýný deðiþtirmemiþtir. Dolayýsýyla, bu bölümde sadece grup içindeki nakit ödemeli mükafatlandýrmalar hakkýnda yol gösterici yeni bilgiler ele alýnmaktadýr. Ana þirket, bir iþtirakinin personeline, o iþtirakin veya ana þirketin kendisinin hisse senedi fiyatlarý bazýnda nakit ikramiye verebilir. UFRS 2’de yapýlan deðiþiklik, böylesi ikramiyelerin hisse bazlý ödeme iþlemi olduðu konusuna açýklýk getirmekte ve muhasebeleþtirilmesini de her bir þirketin ayrý muhasebesi çerçevesinde ele almaktadýr. Grubun bakýþ açýsýndan da ikramiye, konsolide hesaplar içinde basit bir nakit ve hisse senedi bazlý ödemedir. Ýþtirak açýsýndan muhasebeleþtirme Ýkramiye alan personel iþtirakte çalýþmaktadýr. Dolayýsýyla iþtirak, hizmetleri hisse bazlý ödeme kapsamýnda almakta ve UFRS 2’deki ilkeye göre hisse bazlý gider kaydýný kar veya zarar içinde tahakkuk ettirmektedir. Ýþtirakin ikramiyeyi ödeme borcu yoktur, çünkü ikramiye ana þirket tarafýndan verilmekte olup ödemeyi çalýþanlara ana þirket yapacaktýr. Ýþtirakin borcu olmadýðýndan, ikramiyeyi hisse bazlý ödeme olarak muhasebeleþtirmektedir. Konunun bu þekilde ele alýnmasýyla ikramiye, ana þirketin iþtirake yaptýðý bir sermaye katkýsý sayýlmaktadýr. Ana þirket açýsýndan muhasebeleþtirme Ana þirket, ikramiyeyi, iþtirakin personeline nakit olarak ödemekle borçludur. Dolayýsýyla bir borç tahakkuku yapmaktadýr. Ana þirketin borç kaydý standartta belirtilmiþ deðildir. Bu, tipik olarak iþtirak tutarýna yapýlmýþ bir ilave þeklinde tahakkuk ettirilmektedir ki iþtirake yapýlmýþ bir sermaye katkýsý olarak ele alýnmasý prensibi ile tutarlýlýk arz etmektedir. Ölçüm sorunlarý Ýþtirak, ikramiyeyi, hisse senedine dayanan sermaye bazlý ödeme kaydý olarak tahakkuk ettirdiðinden, hisse senedine dayalý bu gider kaydý, ikramiyenin verilmiþ olduðu tarih itibariyle gerçeðe uygun deðeri temeline dayanacaktýr. Bu kayýt, yükümlülüðünü her bir bilanço tarihi itibariyle, gerçeðe uygun deðerini hesaplamak suretiyle hisse bazlý nakit ödeme olarak ölçen ana þirketle karþýlaþtýrmalý ölçüm farkýný verecektir. UFRS 2 açýklama sorunlarý Düzenleyici kurumlar, hisse bazlý ödeme açýklamalarýnýn bazen içerik, kapsam ve kullanýþlýlýk bakýmýndan zayýf kaldýðýný belirtip bunlara karþý çýkabilirler 25 UFRS Öncelikli 20 Konu 13 Bölümlere göre raporlama Faaliyet Bölümlerinin saptanmasý UFRS 8 “Faaliyet Bölümleri” kapsamýnda raporlanacak bölümler, “Ýþletmenin faaliyetlere iliþkin karar almaya yetkili mercii” tarafýndan ayný merciiye rapor edilmiþ bilgiler temelinde saptanmaktadýr. Eðer bir þirketler grubu, faaliyet sektörleri açýklamasýnda tek bir bölümü raporlarsa, ancak, yönetim yorumundaki özette çeþitli dallarda iþletmeleri bulunduðuna veya çeþitli coðrafi konumlarda faaliyet gösterdiðine iþaret ederse, tek bölüm þeklinde açýklamasýnýn isabetli olup olmadýðý sorusu gündeme gelir. Eðer finansal tablolara iliþik yönetim yorumunda farklý iþletmeler tartýþýlýyor veya farklý iþletmelerdeki yöneticilerden söz ediliyorsa bu, grubun nasýl yönetildiðine iþaret eder ve dolayýsýyla da bu farklý iþletmeler hakkýndaki bilgilerin iþletmenin günlük iþlerini yürütmekle sorumlu yöneticisine rapor edilmesi beklentisini doðurur. Bu durumlarda düzenleyici kurumlar, þirketleri, tek bir bölüm beyaný konusunda sorgulamaktadýrlar. UFRS 8 terminolojisi UFRS 8, 1 Ocak 2009 ve sonrasýnda baþlayan dönemler için UMS 14 “Bölümlere Göre Raporlama” standardýnýn yerini almýþtýr. UFRS 8’in ilk yýlki uygulamasýnda birçok grup, birincil ve ikincil bölümler, iþletme bölümleri ve coðrafi bölümler gibi bölüm açýklamalarýný UMS 14 terminolojisini kullanarak yapmayý sürdürmüþtür. Bölüm açýklamalarýnda ilerleme kaydetmenin basit bir yolu, UFRS 8 terminolojisinin kullanýldýðýndan emin olmaktýr. Bu, açýklamanýn, iþletmenin günlük iþlerini yürütmekle sorumlu yöneticisine rapor edilmiþ bilgiler temelinde belirlenmiþ faaliyet bölümleri hakkýnda ve buna ilaveten önde gelen müþteriler, ürünler, hizmetler ve coðrafi konumlarla ilgili olarak bütün iþletme boyutunda yapýldýðý anlamýna gelmektedir. UFRS Öncelikli 20 Konu 26 Bölüm açýklamalarý UFRS 8 uyarýnca her bir bölüm için açýklanmasý gereken sonuçlar ve bakiyeler, gerçekten iþletmenin günlük iþlerini yürütmekle sorumlu yöneticisine rapor edilmiþ olanlar ile ayný olmalýdýr. Bu ise, bunlarýn UFRS kapsamýnda olamayabilecekleri anlamýna gelmektedir. Eðer yönetim yorumunda Genel Kabul Görmüþ Muhasebe Ýlkeleri (GKGMÝ) dýþýndaki önlemleri temel alan finansal bilgiler veya kilit performans göstergeleri verilirse bu, yönetimin iþletmeyi bu GKGMÝ dýþýndaki rakamlar temelinde izlediði ve kararlarýný da bu rakamlar temelinde aldýðý izlenimini doðurur. Dolayýsýyla, finansal tablolara ekli notlardaki faaliyet bölümü açýklamalarýnýn da GKGMÝ dýþýndaki bilgilerden olmasý beklenecektir. Yine, düzenleyici kurumlar, bölüm açýklamalarý UFRS bilgileri kullanýlarak verilip de, bunlar, yönetim yorumunda verilenlerle tutarlýlýk göstermediðinde þirketlerden hesap sormaktadýrlar. Eðer bilgiler, iþletmenin günlük iþlerini yürütmekle sorumlu yöneticisine UFRS temelinde raporlanmamýþsa o zaman, iþletmenin günlük iþlerini yürütmekle sorumlu yöneticisine faaliyet sektörlerinin toplamý için raporlanmýþ rakamlarýn açýklanmasý ve de bunlarla temel finansal tablolardaki UFRS rakamlarýnýn mutabakatýnýn saðlanmasý gerekecektir. Tek bir faaliyet bölümü varsa Bazý gruplar UFRS 8 kapsamýnda sadece bir raporlanabilir faaliyet bölümüne sahiptirler. Ancak, yine de bu standardýn gerekli kýldýðý açýklamalarý yapmalarý gerekmektedir. Ýþletme boyutunda açýklamalar UFRS 8, faaliyet bölümü açýklamalarýna ek olarak, ürünler ve hizmetler, coðrafi konumlar ile önde gelen müþteriler hakkýnda bilgiler veren iþletme boyutunda açýklamalarý gerekli kýlmaktadýr. Aþaðýdakiler, rapor edilebilir tek bir faaliyet bölümü bulunanlar da dahil olmak üzere UFRS 8’e tabi bütün iþletmeler için geçerlidir: • Her bir ürün ve hizmet için harici müþterilerden elde edilen gelirler. • Ýþletmenin ikametgahý ülke ile bütün yabancý ülkelere toplam olarak atfedilebilen harici müþterilerden elde edilen gelirler (gelirlerin tek tek ülkelere atfedilebilmesinin dayanaðý da dahil). Eðer gelir tutarlarý tek bir ülke için önemli boyuttaysa, bu ayrý olarak açýklanacaktýr. • (i) Ýþletmenin ikametgahý ülkedeki ve (ii) Ýþletmenin toplam varlýklarýný bulundurduðu bütün yabancý ülkelerdeki cari olmayan belirli varlýklar. Eðer varlýklar tek bir ülke için önemli boyuttaysa, bu ayrý olarak açýklanacaktýr. Ýþletme boyutunda açýklamalarda raporlanan tutarlar UFRS bazlý rakamlardýr; dahili raporlama için kullanýlanlar deðil. Bu açýklamalar, yönetimin bu bilgileri faaliyet kararlarýný alýrken kullanýp kullanmadýðýna bakýlmaksýzýn gerekli addedilmektedirler. Muafiyet, eðer bu bilgiler halihazýrda mevcut deðilse tanýnmaktadýr ve de fazladan tutarlarýn elde edilmesine mal olacaktýr ki bu durumda söz konusu gerçek açýklanmalýdýr. Eðer tek bir harici müþteriden elde edilen gelir toplam gelirlerin %10'u ya da daha fazlasýysa UFRS 8, bu gerçeðin böylesi her bir müþteri için toplam gelir tutarýyla birlikte açýklanmasýný gerektirmektedir. Ancak müþterinin isminin belirtilmesi gerekmemektedir. Ciddi bir önyargýlý muafiyetin bulunmamasý UFRS 8 açýklamalarýnýn hiçbirinde ticari bakýmdan hassasiyet taþýdýðý veya grubun operasyonlarý açýsýndan ciddi önyargý taþýdýðý addedilen bilgiler nedeniyle bile olsa muafiyet bulunmamaktadýr. Bazý düzenleyici kurumlar bununla ilgili olarak harekete geçmiþler ve UFRS 8’de zorunlu olan açýklamalarýn, yönetim bunlarý iþletmeleri için ciddi biçimde önyargýlý olarak addetse bile, açýklamanýn gerekli olduðunu açýkça ifade etmiþlerdir. 27 UFRS Öncelikli 20 Konu 14 Hisse baþýna kazanç UMS 33’teki sunum gereklilikleri UMS 33 “Hisse Baþýna Kazanç”, kapsamlý gelir tablosu içinde (eðer sunulmuþsa, ayrý gelir tablosunda) þunlar için hem adi hisse baþýna kazancýn ve hem de sulandýrýlmýþ hisse baþýna kazancýn (HBK) sunulmasýný gerektirmektedir: • Ana iþletmenin adi hisse senedi hamillerine atfedilebilir sürdürülen faaliyetlerden gelen kar veya zarar; • Ana iþletmenin adi hisse senedi hamillerine atfedilebilir toplam kar veya zarar. Ana iþletmenin adi hisse senedi hamillerine atfedilebilir sürdürülmeyen faaliyetlerden kaynaklanan kar veya zararýn adi ve sulandýrýlmýþ HBK’sý, ya kapsamlý gelir tablosu (veya ayrý gelir tablosu) içinde veya finansal tablolara ekli notlarda sunulmaktadýr. Adi ve sulandýrýlmýþ HBK, dönem karýndaki pay üzerinde farklý hakka sahip adi hisse senetlerinin her bir sýnýfý için de sunulmalýdýr. Hisse baþýna kazancýn hesaplanmasý Adi HBK, ana þirketin adi hissedarlarýna atfedilebilir kar veya zararýn, dönem içinde tedavüldeki adi hisselerin aðýrlýklý ortalama sayýsýna bölünmesi suretiyle hesap edilmektedir. Sulandýrýlmýþ HBK’yý hesaplamak için adi hissedarlarýna atfedilebilir kâr veya zarar ile tedavüldeki hisselerin aðýrlýklý ortalama sayýsý, sulandýrma etkisi olan bütün potansiyel hisse senetlerinin etkilerine göre ayarlanmaktadýr. Sýrf sulandýrýlmýþ HBK’nýn hesaplanmasý, UFRS Öncelikli 20 Konu 28 uygulamada sorunlara yol açacak þekilde karmaþýk olabilmektedir. Dolayýsýyla bu bölümün geri kalaný, özellikle opsiyonlar veya hisse alým hakký veren finansal araçlar söz konusu olduðunda, sulandýrýlmýþ HBK’ýn hesaplanmasýna odaklanmýþtýr. Sulandýrma etkisi olan potansiyel hisse senetleri nedir? UMS 33’te potansiyel adi hisse senedi, hamiline adi hisse hakký verebilen bir finansal enstrüman veya baþkaca bir sözleþme olarak tanýmlanmaktadýr. Dolayýsýyla potansiyel adi hisse senetlerine þunlar dahildir: • Hisse senedine dayanan sermaye bazlý ödeme düzenlemeleri kapsamýnda çýkartýlacak hisse senetleri; • Dönüþtürülebilir imtiyazlý hisse senetleri veya dönüþtürülebilir krediler gibi dönüþtürülebilir enstrümanlar; • Hisse senedi alýmý için diðer opsiyonlar ve hisse senedi alým hakký veren finansal araçlar. Potansiyel bir adi hisse senedi, ancak ve yalnýz adi hisse senedine dönüþtürüldüðünde HBK’sý azalacaksa veya sürdürülen faaliyetlerden hisse baþýna zararý artacaksa sulandýrma etkisine sahiptir. Sulandýrýlmýþ hisse baþýna kazanç ve hisse bazlý ödemeler UMS 33, iþletmenin sulandýrma etkisi olan bütün opsiyonlar ve hisse alým hakký veren finansal araçlarýn kullanýmýnýn, sulandýrýlmýþ HBK’nýn hesaplanmasý amacýna yönelik olduðunun varsayýlmasýný gerektirmektedir. Ancak bu, böylesi bir düzenleme kapsamýnda ihraç edilebilen hisselerin toplam sayýsýný almak ve ihraç edilmiþ hisselerin aðýrlýklý sayýsýna eklemek kadar basit deðildir. Opsiyonlar ve hisse alým hakký veren finansal araçlar, dönem boyunca adi hisse senetlerinin ortalama piyasa fiyatýndan daha düþüðe, adi hisse senedi ihracý sonucunu doðuracaðý zaman, sulandýrma etkisine sahiptirler. Sulandýrma etkisine sahip HBK’yý hesap etmek için, sulandýrma etkisi olan bütün opsiyonlar ve hisse alým hakký veren finansal araçlarýnýn kullanýldýðý varsayýlmaktadýr. Kullanýmýn varsayýlan hasýlatý, dönem boyunca ihraç edilen adi hisselerin ortalama piyasa fiyatýndan [satýþýndan] elde edilmiþ sayýlmaktadýr. Bu arada potansiyel adi hisselerin kalanýnýn da sýfýr bedelle ihraç edildiði sayýlmaktadýr. Bu, sulandýrýlmýþ HBK hesap edilirken potansiyel adi hisse senetlerinin þunlardan ibaretmiþ gibi addedildiði anlamýna gelmektedir: • Belirli bir sayýda hissenin, dönem boyunca ortalama piyasa fiyatýndan ihracý için bir sözleþme. Daha sonra bu adi hisseler gerçeðe uygun deðerden fiyatlandýrýlmýþ addedilmekte ve sulandýrma etkisine ne sahip ne de sahip olmayan HBK hesaplamasýnda göz ardý edilmektedir. • Geriye kalan adi hisselerin bedelsiz ihracý için bir sözleþme. Bu hisseler sulandýrýlma etkisine sahiptir ve sulandýrýlmýþ HBK’nýn hesaplanmasýndaki tedavülde bulunan adi hisselerin sayýsýna eklenmektedir. Opsiyonlar ve hisse alým hakký veren finansal araçlar, ancak dönem içindeki ortalama hisse fiyatý, opsiyonlar ve hisse alým hakký veren finansal araçlarýn kullaným fiyatýndan yüksekse, sulandýrma etkisine sahip olacaklardýr. Kontrol numarasý Sürdürülen faaliyetlerin ana þirkete atfedilebilir kar veya zararý, potansiyel adi senetlerin sulandýrma etkisine sahip olup olmadýðýný belirlemek için kontrol numarasý olarak kullanýlmaktadýr. Bu, eðer bir grup genelde zarar etmekteyken sürdürülen karlý faaliyetleri varsa ve potansiyel adi senetleri sürdürülmekte olan faaliyetler için HBK bakýmýndan sulandýrma etkisine sahipse, o zaman potansiyel adi hisse senetlerinin, o tutarlara yönelik olarak sulandýrma etkisine sahip olmasalar da, sürdürülmeyen faaliyetlerin hisse baþýna sulandýrýlmýþ zararý ile genel zararýn hesaplanmasýnda da uygulanacaðý anlamýna gelmektedir. 29 UFRS Öncelikli 20 Konu 15 Yönetim yorumu UMSK’nýn uygulama beyaný Yönetimin, UFRS gereklerine uygun finansal tablolarý hazýrlamanýn yaný sýra, yerel mevzuat uyarýnca bunlarýn ekinde ilave yorum sunmasý gerekebilir veya okuyucuya yararlý bilgiler sunmak için bunu gönüllü olarak da yapabilir. UMSK, bunu akýlda tutarak ilk UFRS uygulama beyaný olan “Yönetim yorumu - Sunum için bir çerçeve”yi yayýmlamýþtýr. Uygulama beyaný, UFRS’ye göre hazýrlanmýþ finansal tablolarla ilgili yönetim yorumunun sunumu için geniþ, baðlayýcý olmayan bir çerçeve saðlamaktadýr. Yönetim yorumu, UFRS finansal tablolarýyla ilgili özet bir rapor sunmaktadýr. Bu rapor okuyucularýna þunlarý saðlamaktadýr: • Finansal tablolarda sunulan tutarlarýn açýklamalarý; • Ýþletmenin gelecekteki beklentileri hakkýnda yorum ile finansal tablolarda sunulmamýþ olan bilgiler; • Yönetimin amaç ve stratejilerini anlamak için bir dayanak. UFRS Öncelikli 20 Konu 30 Uygulama beyanýnýn hükmü Uygulama beyaný bir UFRS deðildir ve dolayýsýyla bir UFRS ile ayný derecede hüküm ifade etmez. Hangi iþletmelerin yönetim yorumu yayýmlamalarý, bunu hangi sýklýkla yapmalarý gerektiði veya yönetim yorumunun hangi derecede güvence oluþturacaðý konularýnda talimatlar içermez. Yönetim yorumu hazýrlamanýn çerçevesi Uygulama beyaný, belirli bilgilerin dahil edilmesine dair talimat içermekten ziyade yönetim yorumunu hazýrlamanýn ilkesel temele dayandýrýlmýþ çerçevesini ortaya koymaktadýr. Yönetim, þu ilkelerle tutarlýlýk içindeki bir yorum sunmalýdýr: • Yönetimin, iþletmenin performansý, konumu ve geliþimi hakkýndaki görüþünün sunulmasý; • Finansal tablolarda sunulmuþ bilgilere ek ve bunlarý tamamlayýcý bilgilerin sunulmasý. Yönetim yorumu, finansal tablolara ek ve tamamlayýcý bilgiler sunulmasýyla ilgili ve de mevcut finansal tablolarda sunulmuþ tutarlarý doðuran etkenlerin tartýþýlmasýna ek olarak ileriye dönük bilgileri de tartýþmalýdýr. Ancak uygulama beyanýnda, ileriye dönük bilgilerin kapsamýnýn, iþletmenin içinde faaliyet gösterdiði düzenleyici ve yasal ortamdan etkileneceði kabul edilmektedir. Yönetim yorumunun unsurlarý Uygulama beyanýnda, ilke temelli olmakla beraber, yönetim yorumunun odak noktasýnýn söz konusu iþletmenin gerçekleri ve koþullarýna göre deðiþeceði kabul edilmektedir. Yönetim yorumunun þu unsurlarla ilgili bilgileri içermesi gereði vardýr: • Ýþletmenin mahiyeti (örneðin iþletmenin asýl piyasalarý, asýl ürün ve hizmetleri, yasal ve düzenleyici ortam vs.); • Yönetimin hedefleri ve bu hedeflere ulaþmak için stratejileri; • Ýþletmenin en önemli kaynaklarý, riskleri ve iliþkileri; • Faaliyetlerin sonuçlarý ve beklentiler (örneðin finansal ve finansal olmayan performans ve hedefler); • Yönetimin, iþletmenin beyan edilmiþ amaçlarý karþýsýndaki performansýný deðerlendirmek için kullandýðý kritik performans ölçüleri ve göstergeleri. Yerel gerekliliklerle etkileþim UFRS uygulama beyaný, özellikle de bu alanda zaten geliþtirilmiþ kurallara sahip olmayan ülkelerde yönetim yorumunun geliþtirilmesine katkýda bulunmalýdýr. Böylesi kurallara sahip ülkelerde ise uygulama beyaný, bu yerel kurallara uyumun saðlanmasý konusunda yeterli olmayabilirse de yararlý bir yol gösterici görevini yerine getirebilir. Ancak, uygulama beyanýnýn ilke temelli yaklaþýmýnýn saðlayabileceði esneklik, yönetimin, raporlarýný yazarken bir “þablon” benimseme riskini azaltmalýdýr. Yine de açýklamalarýn iþletmelerin faaliyetlerine özgü olmasý konusunda özen gösterilmeli, jargon kullanmaktan kaçýnýlmalý ve kullanýlan üslup açýk olmalýdýr. 31 UFRS Öncelikli 20 Konu 16 Ertelenmiþ vergi: Esas alýnan varlýklarýn geri kazanýmý UMS 12 “Gelir Vergileri” kapsamýndaki deðiþiklikler UMSK; iþletme, UMS 40 “Yatýrým Amaçlý Gayrimenkul’de ölçüm için gerçeðe uygun deðer modelini kullanmayý seçtiðinde söz konusu olan bazý sýnýrlý kapsamlý UMS 12 “Gelir Vergileri” deðiþikliklerini yayýnlamýþtýr. Deðiþiklikler, kira geliri ile sermaye kazanç ve kayýplarýnýn farklý vergilendirildiði ülkelerde önem arz edecektir. Deðiþikliklerde, böylesi koþullarda yatýrým amaçlý gayrimenkulün satýþ yoluyla tamamen geri alýnabileceðine dair aksi kanýtlanabilir karine ileri sürülmektedir. Sürekli Yorumlama Komitesi--UMS Yorum 21 “Gelir Vergileri - Yeniden Deðerlenen Amortismana Tabi Olmayan Varlýklarýn Geri Kazanýmý” Yorumu “Gelir Vergileri - Yeniden Deðerlemesi Yapýlmýþ Amortismana Tabi Olmayan Varlýklarýn Geri Kazanýlmasý”, UMS 16 “Maddi Duran Varlýklar”daki yeniden deðerleme modeli kullanýlarak ölçülen amortismana tabi olmayan varlýklarla ilgili benzeri sorunlarý ele almaktadýr. Bu kýlavuz þimdi UMS 12’nin içine dahil edilmiþtir. Satýþ varsayýmý suretiyle geri kazaným UMS 12 kapsamýnda, bazý ülkelerdeki ertelenmiþ vergi borçlarýnýn ölçümü ve ertelenmiþ vergi varlýklarý, iþletmenin bir varlýðý kullanarak mý yoksa satarak mý geri kazanmayý beklediðine dayanmaktadýr. Ancak, iþletme, yatýrým amaçlý gayrimenkulünü kira geliri etmek için kiraya verebilir ve sonra da gelecekte bir noktada sermaye kazancý için satabilir. Yatýrým amaçlý gayrimenkulün elden çýkarýlmasý için belirli planlar olmaksýzýn, kira gelirinden elde edilen nakit akýþýyla ve de varlýðýn satýþýndan elde edilen nakit akýþýyla yatýrým amaçlý gayrimenkulün defter deðerinin ne kadarýnýn geri alýnabileceðinin tahmini zor ve sübjektiftir. UFRS Öncelikli 20 Konu 32 Bu özellikle, defter deðeri UMS 40’daki gerçeðe uygun deðer kullanýlarak ölçüldüðünde böyledir. Deðiþiklikte, bu durumlarda uygulanabilir bir yaklaþým saðlamak için, yatýrým amaçlý gayrimenkulün satýlmakla tamamýnýn geri kazanýlabilir olduðu varsayýmý getirilmektedir. Eðer, yatýrým amaçlý gayrimenkul, amacý bu gayrimenkule yapýlmýþ yatýrýmýn içerdiði ekonomik yararlarýn tamamýný satýþ yoluyla deðil de büyük ölçüde zaman içinde tüketmekse, bu karinenin aksi kanýtlanabilir. UMS Yorum 21 “Gelir Vergileri - Yeniden Deðerlenen Amortismana Tabi Olmayan Varlýklarýn Geri Kazanýlmasý”nýn nihai olarak geri çekilmesi UMS Yorum 21, UMS 16 “Maddi Duran Varlýklar ”daki yeniden deðerleme modeli kullanýlarak ölçülen amortismana tabi olmayan varlýklarla ve de amortismana tabi olmadýðý addedilen gerçeðe uygun deðerden ölçülen yatýrým amaçlý gayrimenkulle ilgili sorunlarý ele almaktadýr. Vergi yasasýnda, bir varlýðýn satýþýndan elde edilen vergiye tabi tutara, kullanýmýndan doðacak olan orandan farklý bir vergi oraný uygulanmasý öngörülüyorsa, varýlan fikir birliðine göre, önceki oran uygulanýr. Yatýrým amaçlý gayrimenkulün kapsam dýþýnda býrakýlmasýndan sonra bu gereklilik artýk þimdi UMS 12’ye dahil edilmiþ ve böylelikle de SYK-21 geri çekilmiþtir. 17 UFRS 1’deki deðiþiklikler: Uluslararasý Finansal Raporlama Stadartlarý’nýn ilk uygulamasý Ýki sýnýrlý deðiþiklik yapýldý UMSK, UFRS 1 “Uluslararsý Finansal Raporlama Standartlarý” kapsamýnda iki sýnýrlý deðiþikliði yayýmlamýþtýr. Bu deðiþiklikler þunlardýr: • Standarttaki belirli sabit tarihlerin kaldýrýlmasý; • Ciddi bir yüksek enflasyon döneminden çýkmakta olan iþletmelere ilave istisnalar getirmesi. Ýlk deðiþiklik, finansal enstrüman muhasebesinin bazý yönleriyle ilgili ayrýntýlý kurallarý uygulamak için gereken maliyeti ve çabayý azaltacaktýr. Ýkinci deðiþiklik, ciddi hiperenflasyondan etkilenmiþ (göreceli olarak az sayýda) iþletmeler için çok gerek duyulan yol göstericiliði ve yardýmý saðlayacaktýr. Sabit tarihlerin kaldýrýlmasý UFRS 1, onu ilk kez uygulayacak olanlarýn, bilanço dýþý býrakma kurallarýný ve UMS 39 “Finansal Enstrümanlar: Tahakkuk ve Ölçüm”deki 1inci gün kazanç veya kayýp tahakkuku kurallarýný, 1 Ocak 2004’te veya öncesinde gerçekleþen iþlemler için geriye dönük olarak uygulamasýna izin veren istisnalarý zaten içermektedir. Ancak, zaman geçtikçe bu tarih daha da uzak bir geçmiþte kalmakta ve ilk kez uygulayýcýlar için iþlemleri geriye dönük olarak yeniden oluþturmak giderek daha maliyetli olmaktadýr. Dolayýsýyla, UFRS 1, 1 Ocak 2004 tarihini UFRS’lere geçiþ tarihi ile deðiþtirecek þekilde deðiþtirilmiþtir. Bu, UFRS’leri ilk kez kabul edenleri, UFRS’lere geçiþ tarihinden önce gerçekleþmiþ iþlemleri yeniden oluþturmak zorunda kalmaktan kurtaracaktýr. Ciddi bir hiperenflasyon döneminden sonraki ilave muafiyet Yüksek bir hiperenflasyon döneminde iþletme, ayný geçerli para birimini kullanan iþletmelerin hepsine uygulanabilir ve güvenilir bir genel fiyat endeksi bulunmuyorsa ve o para cinsine göre daha istikrarlý bir para cinsi arasýnda konvertibilite yoksa, UMS 29 “Yüksek Enflasyonlu Ekonomilerde Finansal Raporlama” Standardýnýn gereklerini uygulayamaz. UFRS 1 þimdi, kullandýðý para cinsi artýk ciddi hiperenflasyondan etkilenmez olduktan sonra, iþletmenin, UFRS finansal tablolarýný nasýl sunabileceði konusunda yol göstericilik yapmaktadýr. Ýþletme, varlýklarýný ve borçlarýný gerçeðe uygun deðerden ölçmeyi seçebilir. Bu da, geçerli para cinsinin normalleþme tarihinde veya sonrasýnda sunulan açýlýþ UFRS finansal pozisyon tablosunda esas alýnan maliyet olarak kullanýlabilir. Bu 12 aydan az göreceli bir dönem uygulanmasýna götürebilir. Bu deðiþiklik, ciddi bir hiperenflasyon döneminden önce UFRS’leri uyguluyor olup olmadýklarýna bakýlmaksýzýn böylesi bir dönemden çýkmakta olan iþletmelere uygulanabilir. 33 UFRS Öncelikli 20 Konu 18 Ayrýntý önemlidir Ýliþkili taraf açýklamalarý Ýliþkili taraf açýklamalarýyla ve UMS 24 “Ýliþkili Taraf Açýklamalarý” standardý ile ilgili olarak ortaya çýkan sorunlar düzenleyici kurumlarýn yorumlarýna neden olmuþtur. Bu sorunlar muhasebe uygulamasýný etkilemezken, ilgili taraf açýklamalarý çoðunlukla finansal tablolarýn okuyucularý için önem arz etmektedir. Bu nedenle de göz ardý edilmemelidir. Ýki kilit alan aþaðýda konusu edilmiþtir. Kilit yönetim personelinin ücretleri UMS 24.16, kilit yönetim personelinin þunlar arasýnda bölünmüþ menfaatlerinin açýklanmasýný gerekli kýlmaktadýr: • Kýsa vadeli personel menfaatleri • Ýstihdam sonrasý menfaatler • Diðer uzun vadeli menfaatler • Ýþ akdinin feshi anýndaki menfaatler • Hisse bazlý ödeme Kolayca göz ardý edilen kilit noktalar arasýnda þunlar yer almaktadýr: • Kilit yönetim personeli arasýnda icracý olsun ya da olmasýn bütün yönetim kurulu üyeleri yer almakta olup grubun kilit bölümlerinin liderleri gibi ana þirketin yönetimi dýþýndaki kiþiler de yer alabilmektedir. • UMS 24.16 açýklamalarý, yönetim kurulu üyelerine veya personele saðlanan menfaatten çok, raporlayan iþletmenin tahakkuk ettirdiði maliyet üzerine odaklanmaktadýr. Bu, açýklanan rakamlarýn, direktörlerin yasal ücret açýklamalarýna göre sunulanlarla ayný olmayabileceði anlamýna gelmektedir. Örneðin, UMS 24.16'nýn hisse bazlý ödemeyle ilgili yönü uyarýnca, kilit yönetim personeliyle ilgili yýlýn UFRS 2 “Hisse Bazlý Ödeme” ücretinin (veya kredisinin) açýklanmasý gerekmektedir. UFRS Öncelikli 20 Konu 34 Yönetime ödenen temettü Yönetimdeki kiþi ayný zamanda hissedar da olabilir ve dolayýsýyla hisseleri için temettü ödemesi alabilir. Bu temettüler ilgili taraf iþlemidir, çünkü yönetim mensuplarý ilgili taraflardýr. Böylece, eðer önemli boyutaysalar, ilgili taraf iþlemleri açýklamalarýna dahil edilmeleri ya da baþka bir þekilde açýklanmalarý gerekmektedir. Açýk seçik durumlarda, yönetimdekilere ait hisse sermayeleri ile hisse baþýna düzen temettünün finansal tablolarda açýklanmasý yeterli olacaktýr. Ancak, hisselerde veya yönetimin oluþumunda önemli deðiþiklikler meydana geldiðinde bu yaklaþýma dayanmakla ilgili taraf iþlemleri hakkýnda yeterli açýklama edinilemeyebilir. Sermaye açýklamalarý UMS 1 “Finansal Tablolarýn Sunumu”, finansal tablolarý kullananlarýn, iþletmenin amaçlarýný, politikalarýný ve sermayeyi yönetme süreçlerini deðerlendirmelerine olanak verecek bilgilerin açýklanmasýný gerekli kýlmaktadýr. Düzenleyici kurumlar, bu alanda yetersiz açýklamalar hakkýnda sýklýkla yorum yapmýþtýr. Bunun nedeni hem söz konusu açýklamalarýn þablon biçiminde olup yeterli bilgileri içermemesi, hem de standartlara özgü belirli gerekliliklerin karþýlanmamasýdýr. Sermaye yönetimiyle ilgili iyi açýklama özellikle þirketlerin, örneðin temettüleri askýya alarak veya yeni hisse senetleri ihraç ederek sermaye tabanlarýný yönetmek için harekete geçmelerini gerektiren zorlu ekonomik koþullarda önem arz edecektir. Böylesi hareketlerin sermaye yönetimi açýklamalarýna yansýtýlmasý gerekmektedir. UMS 1, amaçlarýn, politikalarýn ve sermaye yönetimi süreçlerinin özet olarak açýklanmasýna ek olarak, özet nicel veriler de dahil olmak üzere iþletmenin sermaye olarak yönettiði þeyi açýklanmasýný da gerekli kýlmaktadýr. Bu açýklama genellikle göz ardý edilmektedir ve düzenleyici kurumlarýn üzerine odaklanmalarý olasý bir alandýr. Arazi kiralamasý UMSK, Nisan 2009’da “UFRS’lere Getirilen Ýyileþtirmeler 2009”’u yayýmlamýþtýr. Bu, UMS 17 “Kiralar” da dahil olmak üzere bir dizi UFRS’de deðiþiklikler yapmýþtýr. UMS 17’deki deðiþiklikler 1 Ocak 2010 ve sonrasýnda baþlayan yýllýk dönemler için geçerlidir. Deðiþiklikle, finansal kiralama olarak iþlev gören arazi ve bina kiralamalarýnýn sýnýflandýrýlmasý hakkýnda daha önce UMS 17’ye dahil edilmiþ olan ayrýntýlý kýlavuz, metinden çýkartýlmýþtýr. Böylelikle, genel kiralama sýnýflandýrmasý ilkeleri arazý ve bina kiralamalarýna eþit olarak uygulanmaktadýr. Standart, arazi ve bina unsurlarýnýn ayrý olarak deðerlendirilmesi gerekliliðini sürdürmektedir. UMS 17, deðiþtirilmiþ þeklinde, arazi unsurunun sýnýflandýrýlmasýndaki önemli bir etkeni, normal koþullarda arazinin ekonomik ömrünün sonsuz olmasý olarak belirtmektedir. UMS 17, deðiþiklikten önce, eðer kira döneminin sonunda mülkiyet devrolunmuyorsa arazi unsurunun normal olarak iþletme kirasý olarak sýnýflandýrýldýðýný belirtmekteydi. Bu ifade UMS 17’den çýkartýlmýþtýr. Böylece, deðiþtirilmiþ standarda göre arazi kiralamasý mülkiyet devrolunmasa dahi finansal kiralama olarak sýnýflandýrýlabilmektedir. Bu, çok uzun dönemli arazi kiralamalarýnýn bazýlarýnýn, kiralamanýn özünü oluþturuyorsa, yeniden sýnýflandýrýlmasýna yol açabilecektir. UMS 17 deðiþiklikleri geriye dönük olarak uygulanmaktadýr. Ýþletmenin uzun dönemli arazi kiralamalarý olduðunda, bu kiralamalarýn UMS 17 genel kiralama sýnýflandýrmalarý kýstaslarýna dayanarak finansal kiralama olarak yeniden sýnýflandýrýlmalarýnýn gerekip gerekmeyeceði üzerinde durulmasý önem arz edecektir. Örneðin, mülkiyet kiralayana dönse bile bu geri dönüþ fazla ya da hiçbir ekonomik önem arz etmeyecek denli uzak gelecekte olabilir. Karþýlýklar UMS 37 “Karþýlýklar, Koþullu Borçlar ve Koþullu Varlýklar” uzunca bir zaman önce konulmuþ bir standart da olsa, sunum açýklama sorunlarý ortaya çýkmaya ve düzenleyici kurumlarýn dikkatini çekmeye devam etmektedir. Akýlda tutulmasý gereken kilit noktalar þunlardýr: • Karþýlýklar tahakkuklara birleþtirilmemeli veya finansal tablolarda baþkaca bir þekilde yanlýþ tarif edilmemelidir. UMS 37.12'de, karþýlýklarýn, tahakkuklar gibi diðer borçlardan ayrýlabileceði, çünkü ödemede gerekli olacak, gelecekteki harcamalarýn zamanlamasý ve tutarý hakkýnda belirsizlik bulunduðu belirtilmektedir. Her ne kadar tahakkuklarýn tutar ve zamanýný öngörmek bazen gerekli olmaktaysa da, belirsizlik, karþýlýklar için olduðundan genellikle çok daha azdýr. • UMS 37, karþýlýklar için belirli açýklama gereklilikleri getirmekte ve açýklamalarýn her bir karþýlýk sýnýfý için yapýlmasýný gerekli kýlmaktadýr. Açýklamalar, mahiyeti, zamanlamasý ve söz konusu çýkýþlarýn tutarý bakýmýndan okuyucu tarafýndan anlaþýlmaya yetecek þekilde olmalýdýr. UFRS Öncelikli 20 Konu 35 19 Ufukta daha ne görünüyor? UFRS deðiþmekte Önümüzdeki yýllarda UMSK’de, UFRS’nin önemli alanlarýný yenilemek için yüklü bir çalýþma programý bulunmaktadýr. Yeni standartlarýn çýkacak olduðu en yaygýn iki alan hasýlat ve kiralamadýr. Bunlar, aþaðýda ele alýnmaktadýr. Önemli deðiþiklerin sýrada beklediði diðer alanlar finansal enstrümanlar, konsolidasyon ve ortak giriþimlerdir. UMSK þimdi yeni önerileri için yürürlük tarihini deðerlendirmektedir. Deðiþikliklere daha çok zaman varmýþ gibi görünse de, büyük deðiþikliklerin çok önceden deðerlendirilmesi gerekecektir. Bazýlarý, þirketlerin nasýl iþ yaptýklarý üzerinde dahi etkiye sahip olabilir. Hasýlat UMSK ve ABD’de bulunan Finansal Muhasebe Standartlarý Kurulu’nun (FASB), hasýlat tahakkuku hakkýnda yeni bir standart geliþtirmek için yeni bir ortak projesi bulunmaktadýr. Önerilen standardýn bir nihai taslaðý olan “Müþterilerle olan Sözleþmelerden Gelen Hasýlat” Haziran 2010’da çýkartýlmýþtýr. Baþlýðýnda da gösterildiði gibi, sözleþme yeni standart çýkana dek hasýlatýn nasýl muhasebeleþtirileceði konusunda sözleþme esas alýnmaktadýr. Yeni standardýn, karþýlaþtýrmalarýn yeniden beyaný suretiyle geriye yönelik uygulanmasý beklenmektedir. Bu, karþýlaþtýrmalý dönemin baþýnda yürürlükte olan mevcut sözleþmelerin etkileneceði anlamýna gelmektedir. UFRS Öncelikli 20 Konu 36 En önemli ilke, hasýlatýn tedarikçinin faaliyeti temelinde deðil de mal ve hizmetlerin kontrolünün müþteriye devrinde tahakkuk ettirilmesidir. Bunun, örneðin inþaat ve hizmetlerden gelen hasýlat üzerinde önemli bir etkisi olabilecektir. Ancak, yeni kurallarýn hasýlatýn iþletmelerin çoðu tarafýndan nasýl tahakkuk ettirileceðini etkilemesi olasýdýr. Böylelikle hiç kimse standardýn potansiyel etkisini göz ardý edemeyecektir. Önerilen standardýn kapsamýna iliþkin kilit nitelikli istisnalar kiralama sözleþmeleri, sigorta sözleþmeleri, finansal araç sözleþmeleri ile deðiþ tokuþun taraflarýndan çok müþteriye satýþý kolaylaþtýrmasý için ayný iþ kolundaki iþletmeler arasýndaki parasal olmayan deðiþ tokuþlardýr (örneðin benzer kalemlerin takasý). Kiralamalar Aðustos 2010’da UMSK, uzun zamandýr beklenmekte olan Nihai Taslak (NT) Kiralamalar’ý çýkartmýþtýr. Bir UFRS olarak çýkartýldýðýnda bu, mevcut standart UMS 17’nin yerini alacaktýr. Yeni taslak, hem kiracýlarý hem de kiraya verenleri kapsayacaktýr. Kiracýlar için, mevcut iþletme kirasý mý finansal kiralama mý ayrýmý ortadan kaldýrýlacak ve yerine kullaným hakkýný temel alan tek bir model getirilecektir. En önemli fikir, söz konusu varlýðýn kullaným hakkýnýn kiracý tarafýndan edinilmiþ olduðu ve karþýlýðýný kira ödemeleriyle ödediðidir. Bu, kiracýnýn bir kullaným hakký varlýðýný ve de bunun karþýlýðýnda kira ödeme borcunu tahakkuk ettireceði anlamýna gelmektedir. Böylece, kiracýnýn bilançosunda bütün kiralamalar yer alacaktýr. UMSK bazý geçici muafiyetler önermekle birlikte mevcut birçok kiralamanýn yeniden beyaný gerekecektir. Kiraya verenler için NT, kiraya verenin söz konusu varlýðýn risk ve semerelerine ne kadar maruz kaldýðýna göre iki yaklaþým önermektedir. • Kiraya veren, önemli riskleri ve semereleri devrederse, bilanço dýþý býrakma yaklaþýmý uygulanacak ve bu arada söz konusu varlýðýn tamamý veya bir kýsmý bilanço dýþý býrakýlarak kira alma hakký da varlýk olarak tahakkuk ettirilecektir. • Kiraya veren, söz konusu varlýðýn önemli risklere ve semerelere maruz kalmayý uhdesinde muhafaza ederse, performans yaklaþýmý uygulanacaktýr. Söz konusu varlýk kiraya verenin bilançosunda kalacaktýr. Kira ödemeleri alma hakký bakýmýndan varlýk tahakkuk ettirilecek ve kiracýya varlýðý kullanma iznini verme borcu bakýmýndan da borç tahakkuk ettirilecektir. Üç kalemin net toplamý, bu toplamýn bileþenlerinin açýklamasýyla birlikte bilançoda tek bir tutar olarak sunulacaktýr. Önerilen standardýn kapsam bakýmýndan kilit nitelikli istisnalarý þunlardýr: • Kiralama olarak adlandýrýlmýþ olsa da aslýnda satýn alma veya satýþ olan düzenlemeler; • UMS 40 “Yatýrým Amaçlý Gayrimenkuller” kapsamýnda gerçeðe uygun deðerden muhasebeleþtirilmiþ yatýrým amaçlý gayrimenkuller: Kiraya veren, UMS 40’daki kurallarý uygulamaya devam edecektir. • Biyolojik varlýklar: Bunlar UMS 41 “Tarým” kapsamýnda kalacaktýr. • Maddi olmayan duran varlýklarýn kiralanmasý ve madenlerin, petrol, doðal gaz ve benzeri yenilenmeyen kaynaklarýn araþtýrýlmasý veya kullanýmý için kiralamalar: Bunlar, böylesi kalemlerin muhasebeleþtirilmesi konusu daha geniþ çerçevede deðerlendirilebilene kadar ayrý tutulmaktadýr. 37 UFRS Öncelikli 20 Konu Ofislerimiz; Y.Yalova Yolu Buttim Plaza, K: 5 No: 1607 Bursa T : 0 224 211 33 01 F : 0 224 211 35 76 Eskiþehir Yolu No: 6 Armada Ýþ Merkezi, A Blok, Kat: 11, No: 15 06520 Söðütözü, Ankara T : 0 312 219 16 50 F : 0 312 219 16 60 www.gtturkey.com © 2012 Grant Thornton Türkiye. Tüm haklarý saklýdýr. Bu yayýnda “Grant Thornton”, “ biz” ve “bizim” þeklindeki referanslar, ya küresel bir üye firmalar kuruluþu olan Grant Thornton International Ltd. ya da onun her biri ayrý bir yasal kuruluþ olan ve birbirlerinin faaliyetlerinden sorumlu olmayan bireysel üye firmalarýndan bir veya daha fazlasý ile ilgilidir. Grant Thornton International Ltd, sýnýrlý sorumlu bir Ýngiliz þirketi olup, müþterilerine hizmet sunmaz. Hizmetler, baðýmsýz olarak üye firmalar tarafýndan verilir. Grant Thornton International Ltd ve üye firmalar dünya çapýnda bir ortaklýk deðildir.
