dđmmerler - Voltimum

DĐMMERLER
Dimmer, şehir şebeke voltajıyla çalışan genelde aydınlatma
sistemlerinde olmakla beraber bir takım elektrikli cihazlarda da
kullanılan bir güç ayarlama devresidir. Günümüzdeki temel
çalışma prensibi, devrede bulunan güç elektroniği elemanlarının
kullanıcı tarafından belirlenen aralıklarda anahtarlama yapması
sonucunda çıkış ortalama gücü değerinde değişim
Dimmerin ilk tasarlanma amacı enerji tasarrufundan ziyade
görsel değişim ihtiyacıydı. Lambaya bağlanan seri
potansiyometre üzerinde ayar yaparak lamba üzerine düşen
gerilimi azaltmak yada arttırmak, ve bunun sonucunda
lambanın ışık akısının değişmesi bu ihtiyacı karşılardı. Daha
sonraki yıllarda gelişen güç elektroniği elemanlarıyla
profesyonel anahtarlama sayesinde bu bir takım elemanların
dimmer devresinde kullanılması görsel değişimle birlikte enerji
tasarrufu da yapar, düşüncesi oluşmuş ve sonuçta günümüzdeki
dimmer tasarlanmıştır. Đlkel dimmer tasarımının enerji
tasarrufu yapmadığı aşikar olduğuna göre:
Günümüzdeki dimmer enerji tasarrufu yapar mı? Bu sorunun cevabını biraz teknik bilgi
sonucu bulmaya çalışalım: Öncelikle içerisinde diyak ve triyak bulunan basit bir dimmer
devresini ele alalım;
Bu devrede giriş olarak şebeke voltajı uygulanmış
ve şebekeye seri bağlanan bir lamba ve ardından kontrol devresi lambaya seri bağlanmıştır.
Devredeki P potansiyometresi, ilkel dimmer devresinde üzerinde güç harcanan
potansiyometre ile karıştırılmamalıdır. Bu potansiyometre sadece frekans ayarı yapmakta,
yani triyak’ın iletimde kalma süresini kontrol etmektedir. Bilindiği gibi diyak, uçlarındaki
gerilim eşik değerine ulaşana kadar tıkamada kalır. Diyak tıkamada kaldığı için, triyak’ın gate
ucu tetiklenmez ve triyak da bu süre zarfında tıkamadadır. Diyak uçlarındaki gerilim eşik
değerine ulaştığında, üzerindeki gerilim boşalır ve böylece gate ucunun tetiklenmesiyle triyak
da iletime geçer. Devre tamamlandığı için lamba yanar.
Potansiyometre değeri azaldıkça, gerilim C2 kondansatörü üzerinde yoğunlaşır bunun
sonucunda diyak hemen eşik değerine ulaşır ve triyak’ı alternansın başında iletime geçirir.
Gerilim lamba üzerinde toplanır ve lamba parlak yanar. Potansiyometre değeri arttıkça C2
üzerindeki gerilim değeri azalır. Diyak’ın iletime girme süresi de uzar. Bunun sonucunda
triyak alternansın sonlarına doğru iletime girer ve lamba üzerindeki gerilim düşer, triyak
üzerindeki gerilim artar, lamba sönük yanar. Tüm bu olaylar 1 periyot içinde olur. Anlaşıldığı
gibi anahtarlama yapılarak lambanın ışık şiddeti ayarlanmıştır. Anahtarlama sırasında sadece
triyak üzerinde bir güç kaybı oluşmaktadır. Bu değer de ihmal edilecek seviyededir.
Güç tasarrufu yapmak artık bir parmağınızın ucunda;
Dimmer içerisindeki elektronik parçalardan dolayı bilindiği gibi diğer anahtarlardan biraz
pahalıdır. Ancak dimmer alan bir kişinin kaç günde kar etmeye başladığını beraberce
hesaplayalım;
100W’lık iki lambanın bir dimmer’la çalıştığını düşünelim.
Türkiye’de 1 kwh enerji fiyatı=0,25 TL
1 adet schneider-electric dimmer fiyatı=22 TL
1 schneider-electric anahtar fiyatı=4,40 TL
Dimmer-anahtar arasındaki fiyat farkı=22-4,40=17,60 TL
Dimmer’in kendini amorti edebilmesi için kaç Kwh çalışması gerekir 17,60/0,25=70,4 kwh
Normal anahtarla çalıştırılmış olan bu iki lamba 200 W., ışık ayarı ortalama %50 de
tutturulmuş bir dimmer için ortalama olarak bir lamba 50W, iki lamba 100 W harcar.
Dimmer sayesinde;
Bir saatte 1x100=100 Wh=0.1 Kwh enerji tasarrufu,
Bir günde bu lambaların 13 saat kullanılacağını düşünürsek, 0,1x13=1,3 Kwh enerji
tasarrufu,
Ortalama olarak
günde kendini amorti eder Bu günden sonra tasarrufu
cebinizde hissedeceksiniz.
Dimmer’ın faydaları;
•
•
•
•
•
Kendini kısa sürede amorti ederek tasarruf yapma imkanı sağlar.
Elektriği ihtiyacınız kadar kullanarak ülkenin enerji kaynaklarını korursunuz.
Şık tasarımı sayesinde eviniz daha şık bir görünüme sahip olur.
Gözünüzün sürekli yüksek ışık altında kalmasını engelleyerek yorulmasını engeller.
Đstediğiniz ortamı(film izleme, yemek yeme, temizlik) kısa sürede elde edebilirsiniz.
Konutlarda Aydınlatma Alışkanlıkları ve Dimmer Kullanımı
Aydınlatma kullanılan mekana göre farklı özellikler sunar. Bir fabrika için aydınlatma direkt
üretim verimini arttırırken, bir otoyolda kazaları azaltır, bir konutta ise konforu arttırır.
Konutlarda uygun aydınlatma kontrolü sayesinde rahat bir dinlenme ortamı sağlanır.
Konutlarda üç temel aydınlatmadan söz edilebilir: Genel aydınlatma, çalışma aydınlatması ve
dekoratif aydınlatma.
Genel aydınlatma ortamın sadece aydınlatılmasını yani gün ışığının yerinin alınmasını sağlar.
Çok parlak olmayan konforlu bir ışık düzeyi olmalıdır. Geniş mekanlarda çoğunlukla tavan
armatürleri kullanılabilir, daha küçük odalarda aplikler de bu görevi görebilir. Hatta gözü
yormayacak endirekt aydınlatmalar tercih edilmelidir. Oda dekorasyonu yapılıyorsa da çeşitli
dekoratif yapı malzemeleri ile uygun endirekt aydınlatma sağlanabilir.
Çalışma aydınlatması çalışma masası, mutfak tezgah üstü, hobby alanı gibi spesifik ve belki
daha güçlü ışık ihtiyacınız olan aydınlatmayı sağlar. Masa lambaları, ayaklı lambalar ya da
uygun bölgeye tavandan spot ya da sarkan armatür bu görevi yerine getirir.
Çalışma Masası aydınlatması önemlidir; çünkü ışık kaynağı göz yormayan cinsten olmalı ve
el gölgesi çalışma alanına düşmeyecek şekilde yerleştirilmelidir.
Giyim dolaplarının içini görmek için bu bölgeleri de aydınlatmakta yarar vardır. Hatta en iyisi
dolap kapağı açıldığında yanan armatürlerdir. Bu lambalarda giysilere ısı ile zarar vermeyen
floresan ampuller kullanılmalıdır.
Dekoratif aydınlatma odalarda dramatik atmosferi oluşturmak ve konsepti vurgulayan
aydınlatmayı sağlar. Duvardaki bir portreye, manzaraya vuran spotlar, çocuk odası
aydınlatmaları, akvaryum aydınlatması gibi ihtiyaçtan çok görsel zenginliği arttırmak için
düşünülmelidir.
Renk aydınlatma mekan ilişkisi konusuna daha fazla önem verenler için; farklı renk özellikli
ışık kaynaklarıyla sıcak ve huzurlu bir atmosfer yaratılabileceği gibi, uyarıcı, çalışmaya teşvik
edici etkiler de oluşturulabileceği konusunda yapılan çalışmalar da vardır.
Dimmer Kullanımı
Konutlarda dimmer kullanımına hem konfor hem de tasarruf için yer verilmelidir. Dimmer
seçiminde elektronik ürünler tercih edilmelidir. Elektronik dimmerler akım sınırlaması
yaptığından, reostalı tiplere göre enerji harcamaları azdır. Aydınlık gereksinimi, yapılan işe,
kişinin yaşına, günün saatine ve yorgunluk durumuna göre değişir. Konutlarda bulunan
kişilerin yaşları ve yapılan işin çeşitliliği düşünülürse, dimmerlerin kullanılmasının en yaygın
olması gereken yerin konutlar olduğu anlaşılır.
Dimmerler teknik olarak, birlikte kullanıldıkları lamba veya yüklere göre
değişmektedir;
Dimmer seçiminde, kullanılan lamba
türüne göre seçim yapılacağı
unutulmamalıdır. Lambaların hepsi aynı
özelliklere sahip değildir.
Akkor veya 230 V halojen lambalar omik
elektrik yüklerdir. Elektronik trafolu
lambalar kapasitif yükler iken,
ferromanyetik balastlı 12 V halojen
lambaları ise endüktif yüklerdir.
Floresan tüpleri de farklı karakteristik
özelliklere sahiptir.
Fluo kompakt tip lambalar ise şu anki
teknoloji ile dimlenemezler. Bu farklı
karakteristikteki lambalar, birbirleriyle
uyumlu olmayan farklı dimmerleme
özellikleri gerektirirler.
Fluo kompakt lambalar dışında, her türlü lambalar için dimmerler mevcuttur. Bir dimmerin
uygunsuz kullanımı, lambalarınıza veya dimmerinize zarar verebilir. Bu sebeple dimmerinizi
seçerken, lambalarınızla uyumlu olup olmadığını kontrol etmeniz gerekmektedir.
Profesyonel dimmer satıcıları, müşterilerine dimmerleri hangi tip lamba ile kullanacağını
sormalı ve lamba değiştirileceği zaman aynı tip lamba ile değiştirilmesi konusunda
müşterilerini uyarmalıdır.
Ayrıca, evlerdeki lambaların %80’ini kapsayan universal dimmerler mevcuttur. Bu
dimmerler, akkor telli, kapasitif ve endüktif tip lambalar ile birlikte kullanılabilirler. Bu
sayede, devrede dimmer olduğu unutularak, akkor telli lamba yerine halojen lamba takılsa
dahi oluşabilecek sorunların önüne geçilmiş olur.