13587_b421y66

Hava Taşımacılığında Devlet Destekleri: Avrupa Birliği ve Amerika Birleşik Devletleri
Uygulamaları Perspektifinden Türkiye İç Hat Yolcu Pazarına İlişkin Bir Değerlendirme
ÖZET
Havayolu işletmelerinin, kârlı görmedikleri noktalara uçuş düzenlemekte gönülsüz olmaları son
derece doğal karşılanabilir. Ancak bu durum, söz konusu bölgelerde yaşayan toplulukların uçuş
hizmetlerinden yararlanamaması ve bölgenin ekonomik faaliyetlerinin kısıtlanması anlamına
gelmektedir. Oysaki diğer ulaştırma türlerinde olduğu gibi hava taşımacılığının da tüm
vatandaşlar için kullanılabilir hale getirilmesi devletin temel görevlerinden biridir. Bu nedenle
son yıllarda dünyanın çeşitli bölgelerinde yetkili otoritelerin, halkın uçuş hizmetinden
faydalanabilmesi ve ekonomik kalkınma amacıyla bazı hatlarda hava taşımacılığı hizmetini
zorunlu hale getiren uygulamalara ve uçuş teşviklerine yöneldikleri görülmektedir. Amerika
Birleşik Devletleri’nde (ABD), EAS (Essential Air Services) programıyla, Avrupa Birliği’nde
(AB) ise PSO (Public Service Obligations) kapsamında yürütülen uçuş teşvikleri, Türkiye’de
ilk defa 2013 yazında hayata geçirilmiştir. Bu kapsamda havayolları tarafından uçuş
düzenlemenin cazip bulunmadığı bazı şehirleri İstanbul, Ankara, İzmir ve Antalya’ya bağlayan
20 hat, haftada 66 uçuş ile açılmıştır. Öte yandan uçuş teşviklerinin uygulanmasında da ülkeler
arasında farklılıklar bulunmaktadır. Uçuş teşviklerinin ihaleye açılması konusunda Avrupa’da
kimi ülkede yerel otoriteler, kimi ülkelerde merkezi otoriteler yetkili olmakla birlikte, tüm AB
üyelerini kapsayan bir merkezileştirme görülmemektedir. ABD’de ise uçuş teşvikleri merkezi
olarak Ulaştırma Bakanlığı (DoT) tarafından EAS programıyla ihaleye sunulmaktadır. AB ve
ABD havayolu pazarına yönelik uçuş teşvik uygulamaları hakkında çeşitli çalışmalar
bulunmasına rağmen, Türkiye’deki durumu ele alan akademik bir çalışmaya rastlanmamıştır.
Çalışma kapsamında Türkiye’deki hava taşımacılığı devlet destekleri, AB ve ABD’deki kamu
hizmeti yükümlülükleri ve teşvik uygulamaları bağlamında değerlendirilecek ve politika
önerileri getirilecektir.
Anahtar Kelimeler: Türk Hava Taşımacılığı Sektörü, Devlet Destekleri, Kamu Hizmeti
Yükümlülükleri, Uçuş Teşvik
JEL: H25, H71, L93