Örneğin

İNSAN DAVRANIŞINI İNCELEYEN
YAKLAŞIMLAR
1) Nörobiyolojik Yaklaşım
2) Davranışsal yaklaşım
3) Bilişsel yaklaşım
4) Psikoanalitik yaklaşım
5) Fenomenolojik(Hümanistik) yaklaşım
1
Nörobiyolojik Yaklaşım (D.O. Hebb)
• Davranış kalıtım, duyu organları, beyin, sinir-hormon
sistemleri ve kaslar gibi temel elemanlarla incelenir.
• Kişinin salgı bezlerinin çalışmasını, kanın kimyasal yapısını
ve bireyin beslenme düzenini de açıklamalarında etken
olarak alırlar.
Örneğin; Bahar yorgunluğu: havanın basıncındaki, ısısındaki
veya nemindeki değişikliklerin vücuttaki nörokimyasal
değişiklilkler meydana getirmesi ile açıklanması
Örneğin; Depresyon: beyinde üretilen ve sinir hücreleri
arasındaki iletişimi sağlayan nörotransmitterlerin
salgılanmasındaki anormalliklere bakarak açıklar.
Yöntem: DENEY ve GÖZLEM
2
3
4
5
Davranışsal yaklaşım (Watson, Skinner…)
• Uyarıcı-Davranış psikolojisi…
• Bireyin gözlenebilen (dolayısıyla ölçülebilen)
davranışlarını incelemeyi amaçlar.
• Amacı çevredeki uyarıcı koşullarla (uyarıcının cinsi,
şiddeti ve tekrarı), ortaya çıkan davranışın (türü, kuvveti
ve frekansı) arasındaki ilişkiyi inceler.
• Öğrenme süreci, çevredeki ödüllendirme koşullarıyla
açıklanır.
Yöntem: DENEY ve GÖZLEM
6
• Pavlov un köpeği
• Skinner ın faresi
• Thondike’ın kedisi
7
• https://youtu.be/xsQiYlMeSDM
8
Bilişsel yaklaşım (Piaget, Bruner…)
• Davranışçılık basit davranışların açıklanmasında
işe yarar fakat karmaşık davranışlarda tepki
verilmeden önce bireyin içinde neler oluyor?
• Bilişselciler bir problemi çözmek için insanın
uyarımı nasıl algıladığı ve bilinenleri nasıl
ilişkilendirdiğini, yeni bilgileri nasıl işlediğini ve
gene ihtiyaç duyduğunda geri çağırmak üzere
hafızasında nasıl sakladığını araştırır.
• İnsan pasif alıcı konumda değildir, olayların ve
uyarıcıların etkin katılımcısıdır(uyarıcıları algılar,
işler ve anlamlandırır) .
9
• Bilişsel yaklaşım deyince akla algılama, bellek ve
düşünme gibi zihinsel bilgi işleme süreçleri gelir.
• Bireyin davranışı; onun toplumu ve kendini algılama
şekli, inançları, tutumları ile açıklanır. Bireyin algılaması
fiziksel ve sosyal çevreyi belirler.
• İçsel motivasyon ön plandadır.
• Örneğin sevdiği dersin sınavına çalışmak= yorgunluk,
açlık, uykusuzluk hissetmemek. Çünkü birey amacı
doğrultusunda içsel dürtü ile hareket etmektedir.
• Yöntem: DENEY ve DOĞAL GÖZLEM
10
Psikoanalitik yaklaşım (Freud)
• Birey doğuştan itibaren Cinsellik ve
Saldırganlık dürtülerinin etkisi altındadır. Ve
bu duygular toplum tarafından hoş
karşılanmadığı için bilinçaltına itilirler. Fakat
farkında olmasak da bu iki dürtü
davranışlarınızı etkilemeye devam eder.
• Dil sürçmesi, unutma vb. bilinçaltındakinin
yansımasıdır.
• Örneğin bir kişinin adını hatırlamakta zorluk
çekiyorsanız –ona ilişkin bilinç altında
olumsuz yaşantınız var demektir.
• Yöntem: VAKA ÇALIŞMASI, HİPNOZ, SERBEST
ÇAĞRIŞIM
11
12
Fenomenolojik(Hümanistik) yaklaşım
(Carl Rogers, Maslow)
• Kişinin “öznel deneyimi”
önemlidir (biricik, tek).
• Bireyin davranışlarını
anlayabilmek için, onun
kendine özgü algılayışını ve
yaşantısını bilmemiz
gerektiğini savunur.
• Birey Freud daki gibi toplumla
çatışma dürtüsü altında değil,
kendini gerçekleştirme
arzusundadır.
Yöntem: İÇE BAKIŞ
13
Bilişsel ve Fenomenolojik yaklaşım
arasındaki fark:
• Bilişsel “deneysel” yolla incelemeyi amaçlar.
(düzenli ve deneysel gözlemlerle insan zihninin
işlevsel modelini oluşturmaya uğraşır.)
• Fenomenolojik bireyin öznel yaşantısı dışında
veri tanımaz. Deneysel yöntem bir davranışın
nedeninin anlamak için (tümünü görebilme
yeteneğinden uzak olması sebebi ile) çok sınırlı
olarak görülür.
14
Birey
• Kendine özgü nitelikleri yitirmeden bölünemeyen tek varlık,
fert.
• Doğa bilgisinde türü oluşturan tek varlıklardan her biri
• Mantık: Bir türün kapsamı içine giren somut varlık
• Ruh bilimi: İnsan topluluklarını oluşturan, insanların benzer
yanlarını kendinde taşımakla birlikte, kendine özgü ayırıcı
özellikleri de bulunan tek can, fert
• Toplum bilimi: Toplumları oluşturan ve düşünsel, duygusal,
iradeyle ilgili nitelikleri toplum içinde belirlenen insanların her
biri, fert
15
«Birey» kavramının ilişkili olduğu
alanlar
•
•
•
•
•
•
•
•
Felsefe,
Psikoloji,
Biyoloji,
Hukuk,
Din,
Sosyoloji,
Sosyal psikoloji…
Eğitim
16
İnsanların değişkenliği/farklılığı
• İnsanlar kişilik, zihinsel, genetik, eğitim, gelir durumu, yaşam
kalitesi vb. belirli bir aralıkta farklılık/değişkenlik gösterir.
• Bu farklılıklar önemli ya da önemsiz, isteğe bağlı ya da değil,
geçici ya da kalıcı, doğuştan ya da sonradan edinilmiş, genetik
ya da çevresel nedenlere dayalı olabilir.
• Bu farklılıklar kişinin yaşamının diğer alan/zamanlarını önemli
derecede etkileyebilir ya da etkilemez.
17
• Her bireyin kendi kapasitesi veya potansiyelleri
ölçüsünde eğitim alma hakkı vardır
• Her birey kendine özgüdür.
18
İnsanların değişkenliği/farklılığı
•
•
–
–
–
–
–
–
–
–
Genetik miras
Doğal seçilim
Doğum öncesindeki koşullar
Yapay ve kültürel seçilim
Beslenme
Yaşam kalitesi
Sağlık koşulları
Çevre kirliliği
Stres kaynakları
Eğitim
–
–
–
–
–
–
–
–
–
Kültürel ve sosyal çevre
Aile özellikleri ve yetiştirme
İhmal ve istismar
Kazalar, yaralanmalar, sakatlık,
özürlülük
Vücuttaki değişiklikler,
Değerler,
İnançlar,
Ekonomik durum,
…
19
20
Değişmeyen
Değişen
Benzerlikler
Farklılıklar
Bireyler arasında genellikle
benzer olan özellikler; genel
sağlık durumu, benzer yaşta
olanların algılama kapasiteleri,
bilgi işleme süreçleri
Zaman içinde değişmeyen ancak
toplumdaki bireyler arasında değişen…
Irkları, cinsiyetleri, zeka
türleri/kapasiteleri, psiko-sosyal
özellikleri
Bireyde zaman içinde değişebilen
toplumun genelinde benzer…
Ahlaki gelişim, dil gelişimi,
zihinsel gelişim
Hem bireyde hem toplumda zaman
içinde değişebilen…
Ahlaki gelişim düzeyleri, dil gelişim
düzeyleri, zihinsel gelişim düzeyleri
21