Ukrayna - Eskişehir Sanayi Odası

Sorunlara Rağmen Gelecek Vaat Eden Pazar: Ukrayna
Bağamsızlığını kazandığı günden bu güne başta ülkemiz olmak üzere dünyanın da dikkatini çeken ülkelerden
biri olan Ukrayna, bir çok sektörde yatırımcı bekliyor. Her ne kadar güzel kadınlarının sayesinde ülkenin
dikkat çektiği iddia edilse de başta metal sanayi olmak üzere birçok sektörde yatırım ve işbirlikleri söz
konusu.
SSCB zamanında birliğin ayrılmaz ve en önemli parçalarından birisi olan Ukrayna, 2000’li yıllarından itibaren çok
hızlı bir gelişim kaydetmiştir. Bu yıllarla beraber yavaş ama istikrarlı bir toparlanma içerisine giren Ukrayna’da
makroekonomik rakamlarla beraber tüketici davranışları da değişmeye başlamıştır.
Önceleri, satın alma gücünün çok düşük olması nedeni ile ucuz mallara yönelen ve bunu da “bavul
ticareti” yolu ile karşılayan halk, daha bilinçli bir tüketici hüviyeti kazanmaya başlamış ve henüz yerel
tedarikçiler tarafından karşılanamasa bile daha kaliteli mal talebi ile piyasayı etkilemeye başlamışlardır.
Ukrayna’da vergi ve dış ticaret mevzuatında çok sık yapılan mevzuat değişiklikleri nedeniyle bu ülkede
faaliyet gösteren firmalarımız başta olmak üzere, Türk ithalatçı ve ihracatçı firmalar yaptıkları kontratlar
kapsamındaki ticari ilişkilerinde maddi zarara uğramaktadırlar.
Ukrayna diğer eski Sovyet bloğu ülkelerinde olduğu gibi ağır sanayiye dayalı ve teknolojik bakımdan
yetersiz bir ekonomik miras devralmıştır. Ülke ekonomisinin yeniden yapılandırılmasında ve reformlarda
gecikmeler olmuştur. Sonuç olarak, sektörlerde çeşitlenme aşamalı olarak gerçekleşmiş, Rusya ve Asya
pazarlarındaki güçlü talebe bağlı olarak metaller ve kimyasallar sektörlerinde oluşan üretim artışları sayesinde
ekonomide düzelme 2000’li yıllarla beraber başlamıştır. Özelleştirme ve yabancı sermaye diğer eski komünist
ülkelere göre yavaş gelişmiştir.
İmalat sanayine dayalı bir ekonomi
Bugün imalat sanayi sektörü ülkenin toplam sınai üretiminin yüzde 75’ini oluşturmakta olup, 2000
yılından bu yana gözlenen ekonomik düzelmenin ardındaki temel itici gücü teşkil etmektedir. SSCB’nin
dağılmasından en fazla etkilenen sektörler savunma sanayi sektörü ve makine-inşa sektörleri olmuştur.
Savunma sanayi sektörü bölge genelinde savunma harcamalarındaki düşüş nedeni ile zarar görmüştür. Makineinşa sektörü ise düşük seviyedeki yatırımlar ve yüksek kaliteli ithal malların rekabeti nedeni ile olumsuz
etkilenmiştir.
İmalat sanayi sektörü halen büyük ölçüde metalürji gibi düşük katma değerli ürünlere dayanmaktadır.
Metalürji sektörü tek başına toplam sınai üretimin yaklaşık yüzde 25’ini karşılamaktadır. Bu oran bağımsızlık
öncesi dönemde yüzde 15’tir. Ukrayna’nın metal üretiminin yüzde 75-80’i ihraç edilmektedir. Makine-inşa
sektöründe son yıllarda gözlenen olumlu gelişmelere rağmen sektörün toplam sınai üretimde bağımsızlık öncesi
yüzde 30 olan payı, 2007’de yüzde 14 olmuştur. Gıda işleme sanayi ülkenin en fazla yatırım çeken
sektörlerinden biridir. Ancak sektörün toplam üretimdeki payı halen yüzde 15’in altındadır.
Dış ticarette kültürel yakınlık sürüyor
Dış ticarette pazarlarını çeşitlendirerek yüzünü batıya da çeviren Ukrayna hala belli ölçüde de olsa hala
eski geleneksel pazarlarına bağımlı olmaya devam etmektedir. Bunun nedeni hem kültürel ve coğrafi yakınlık
hem de yeniden yapılandırmada gecikme ve yetersiz yatırımlardır.
Rusya halen ülkenin en önemli ticaret ortağı olmaya devam etmektedir. Rusya’nın ihracattaki payı
dörtte birdir. Rusya’ya giden malların yaklaşık yarısı makineler ve metallerden oluşmaktadır. Rusya’daki güçlü
talep 2007 yılında ülkeye makine ihracatını yarı yarıya artırmıştır. Diğer yandan Ukrayna’nın ithalatının yaklaşık
yüzde 30’u Rusya’dan gelmektedir. Rusya’dan ithalatın kabaca üçte ikisi gaz, ham petrol ve petrol ürünleridir.
2008 yılında 8,2 milyar dolar düzeyine ulaşan Türkiye-Ukrayna ticaret hacmi, 2009 yılında dünya
genelinde yaşanan mali krizin etkisi ile bir önceki yılın aynı dönemine göre yarı yarıya düşmüş ve 4,1 milyar
dolar olmuştur. Türkiye’nin Ukrayna ile olan ticaretindeki açığı yaklaşık 2.1 milyar dolardır.
Türk firmaları ülkeye ilgi duyuyor
Ukrayna’daki Türk inşaat firmalarının faaliyetleri, Ukrayna’nın içinde bulunduğu finansal sıkıntılar
nedeni ile yeterli seviyeye ulaşamamıştır. Finansal yetersizlikler müteahhit firmalarımız ile Ukraynalı işverenler
arasında zaman zaman sorunlar yaşanmasına sebep olmaktadır. Buna rağmen Ukrayna pazarına ilgi duyan
firmaların sayısı giderek artmaktadır.
2008 yılı Haziran ayı itibarı ile Türk firmalarının Ukrayna’da üstlendikleri müteahhitlik hizmetlerinin
toplam tutarı 995,2 milyon dolardır. Bu tutarın 316,3 milyon dolarlık kısmı tamamlanmıştır. Devam eden işler
arasında konut, iş merkezi, otel, stadyum, köprü ve yol inşaatı yer almaktadır. Ukrayna’da Türk firmaları
tarafından üstlenilen belli başlı projeler arasında köprü inşaatı (Doğuş Grubu), stadyum inşaatı (ENKA) ile çeşitli
otel, iş merkezi ve konut inşaatları yer almaktadır. 2012 Avrupa Futbol Şampiyonası’nın (Euro 2012) UkraynaPolonya ev sahipliğinde yapılacak olması önümüzdeki dönemde Türk müteahhitlik firmaları için yeni iş imkânları
doğabileceği anlamına gelmektedir.
Ukrayna’da özellikle gıda sanayii sektöründe faaliyette bulunan küçük ve orta ölçekli imalatçı
firmalarımız, yerel yönetimler ile Sağlık Bakanlığının alışılmışın dışında sıklıkla yaptıkları denetimler
nedeniyle zaman zaman çalışmalarını durdurma noktasına gelmektedirler. Ukrayna’nın bazı tarım ve hayvancılık
ürünleri ile madenler ve kimyasal maddelerde uyguladığı asgari ihraç fiyatı ve ön izinler, bu ülkeden ucuz ham
madde temin etmeye çalışan firmalarımızın ithal maliyetlerinin artmasına sebep olmaktadır.
Bankacılık sisteminde bazı zorluklar
Küresel ekonomik kriz ülkedeki pek çok bankanın sıkıntıya girmesine neden olmuştur. Ukrayna
bankalarına yabancı bankalara göre daha esnek davranılması bankacılık alanında gözlenen ticareti zorlaştırıcı
yöndeki en önemli husustur.
1 Ocak 2009 tarihi itibarı ile kayıtlı olarak faaliyet gösteren 184 banka bulunmaktadır. İlk 5 banka
sektördeki toplam varlıkların yüzde 35’inden fazlasına sahip bulunmaktadır. Bankaların 53 tanesi yabancı
sermayeli, 17 tanesi ise yüzde 100 yabancı sermayelidir. Ukrayna’da toplam 1314 banka şubesi mevcuttur.
Geçmişte ülkede bir Türk bankasının bulunmaması çeşitli sıkıntılara neden olmuştur. Türkiye Ekonomi
Bankası (TEB) ile Ukrsibbank arasında yapılan anlaşma neticesinde, Nisan 2006 tarihinde TEB’de Ukrayna
masası, Ukrsibbank’ta ise Türkiye masası kurularak faaliyete geçmiştir. 2007 yılı Şubat ayında da Altınbaş
Holding’e ait Creditwest ve Fiba Holding’e ait Credit-Europe bankaları gerekli izin prosedürlerini tamamlayarak
faaliyete başlamışlardır.
Tarife dışı engellere dikkat
İthalat Lisansları: Çeşitli dönemlerde getirilen müsaade zorunlulukları, tarife dışı engeller kümesinin
başlıcalarını oluşturmakta ve dönemlere göre değişmektedir. Bu hususta yaşanan aksaklıkların Dış Ticaret
Müsteşarlığı İhracat Genel Müdürlüğü’ne bildirilmesi gerekmektedir.
Fikri ve Sınai Mülkiyet Hakları: Ukrayna 1993’ten bu yana buluşlar, endüstriyel
dizaynlar, tohumlar, sığır yetiştiriciliği vb. üzerine patentlerle ilgili yasal düzenlemeler yanında markalar, telif
hakları ve düzenlemeleri yapmıştır.
Paris ve Madrid Birliklerine üye olan Ukrayna, Patent İşbirliği Anlaşması ile Evrensel Telif Hakları
Konvansiyonuna taraftır. Edebi ve Sanatsal Eserlerin korunmasına dair Bern Konvansiyonunu da onaylamıştır.
1 Ocak 2009 itibarı ile Ukrayna’daki Türk yatırımlarının tutarı 129,2 milyon dolardır. Ülkede faaliyette
bulunan 574 Türk sermayeli firma bulunmaktadır. Büyük çoğunluğu KOBİ niteliğinde olan Ukrayna’daki
firmalarımız ağırlıklı olarak gıda ve içecek, temizlik malzemeleri, hazır giyim, orman ürünleri, maden ve
metal, inşaat, inşaat malzemeleri alanında faaliyet göstermektedirler.
İş adamları pazarda şunlara dikkat etmeli
Ukrayna hükümeti resmi pasaporta vize uygulamamaktadır. Eskişehir ilinde yaşayanlar, Ukrayna vizesi
için, Ukrayna Ankara Büyükelçiliği’nin Konsolosluk Şubesi’ne başvurabilirler.
Ukrayna’nın yabancı yatırımlara ihtiyaç duyduğu tarıma dayalı sanayi, imalat sanayi, elektronik sanayi
ve haberleşme sektörlerinde, Türk girişimcileri ile Ukraynalı firmalar arasında işbirliği imkanları mevcuttur.
İki ülke arasındaki teknik ve bilimsel işbirliğinin geliştirilmesi de, uzun dönemde ticari ve ekonomik
ilişkilerimize çok büyük katkıda bulunacaktır. Bu çerçevede, inşaat malzemeleri, elektrikli ve elektronik ev
eşyaları, haberleşme sistemleri, oto yan sanayii mamulleri sektörlerinde faaliyet gösteren Türk firmalarının
Ukrayna pazarına daha ciddi şekilde yönelmeleri, ofis ya da mağaza açarak satış ve dağıtım zincirleri oluşturarak
ve hatta Ukraynalı firmalarla ortak yatırıma giderek bunu gerçekleştirmeleri her iki ülke çıkarları açısından
önemlidir.
Kaynak:
- TC. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, Ukrayna Ülke Raporu