Havayolu klirensi bozuk hastaya yaklaşım

Havayolu klirensi bozuk hastaya
yaklaşım
Prof. Dr. Sema Savcı
Fizyoterapist
H.Ü. Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon
Yüksekokulu
Hava yolu temizleme teknikleri
z
z
z
Solunum mekanikleri
Hasta tanımlaması
Modalitelerin tanımlanması
Solunum mekanikleri
z
z
z
Hava akışı
Solunum kasları
Kollateral ventilasyon
Hava akışını etkileyen faktörler
z
z
z
z
z
z
Hava yolu direnci
• Hava yolunun çapı
• Hava yolu obstrüksiyonu
Elastik geri çekilim basıncı
Bronşiyal duvar stabilitesi
Mukus reolojisi
Siliyar atım ve frekans
Dinamik kompresyon
Eşit basınç noktası
z
Bronş içi basıncın
peribronşiyal
basınca eşit olduğu
noktadır.
Kollateral ventilasyon
z
Kollateral ventilasyon
Hava yolu klirensi bozuklukları
z
z
z
z
Mukus reolojisindeki değişiklikler
(kistik fibrozis)
Mukosiliyar aktivitede bozukluk
(primer siliyar diskinezi)
Yapısal defektler
(bronşektazi)
Öksürük mekanizmasındaki değişiklikler
(kas zayıflığı)
Hava yolu temizleme tekniklerinin
amaçları
z
z
z
z
Hava yolu bütünlüğünü korumak
V/Q uyumunu artırmak
Solunum işini azaltmak
Oksijenasyonu artırmak
Fizyoterapi uygulamaları
z
z
z
z
Mukus tabakalarının reolojik özelliklerinde
değişme
Siliyar aktivitede artma
Vibrasyon, ossilasyon uygulama
Havayolu kompresyonu oluşturma
Hasta tanımlaması
z
z
z
z
Yaş
Mental durum
Sosyal durum
Kompliansın değerlendirilmesi
Hava yolu temizleme teknikleri
Pozisyon
Yöntemler
Mekanik enerji
Vibrasyon
Basınç
Gaz kompresyonu
Perküsyon
Öksürme
FET
Ossilasyon
Yavaş
ekspirasyon
yavaş ekspirasyon
otojenik
drenaj
Fizyoterapi yöntemleri
z
z
z
z
z
z
z
z
z
Postüral drenaj ve pozisyonlama
Perküsyon, vibrasyon ve shaking
Huffing, öksürme, zorlu ekspirasyon tekniği
Aktif solunum teknikleri döngüsü
Otojenik drenaj
Pozitif ekspiratuar basınç (PEP) terapi
High frequency chest wall oscillations (VEST,
Hayek)
Intrapulmoner perküssif ventilasyon (IPV)
Egzersiz (aerobik, periferal ve solunum kas eğitimi)
Postüral drenaj
z
Yerçekimi yardımı ile
sekresyonların santral hava
yollarına atılımı sağlanır.
z
12 pozisyon: 5-10 dk/pozisyon
z
Modifiye pozisyonlar
(hasta toleransı, rahatlık)
z
Baş aşağı pozisyon ICB > 20,
GER, aspirasyon riski,
ortopne, hemodinamik
instabilite olanlarda
kulanılmamalı.
Perküsyon (clapping)
z
Akciğer segmentlerini
drene etmek için göğüs
kafesine yapılan
clapping
uygulamalarıdır.
z
Ossilasyonların
toraksa geçmesini
sağlar.
Vibrasyon ve shaking
z
Yalnızca ekspirasyon
fazında kostalar
üzerinden manuel
uygulanan
ossilasyonlardır.
z
Hafif hareket: vibrasyon
z
Derin hareket: shaking
Huffing ve öksürme
z
Huffing: glottis açıkken
uygulanan zorlu
ekspirasyon manevrası
z
Öksürme: glottis kapalı
yapılan kontrollü
öksürme
z
Eşit basınç noktası
z
Zorlu ekspirasyon
tekniği
Aktif solunum teknikleri döngüsü
z
z
z
Solunum kontrolü:hava
yolu stabilizasyonu
Torakal ekspansiyon
egzersizleri (TEE):
kollateral ventilasyon
Zorlu ekspirasyon
tekniği: sekresyonların
mobilizasyonunu sağlar
z
z
z
ASTD+NIMV, MV süresi ↓ (1,7 gün)
YBÜ kalış süresi ↓ (1,3 gün)
PaCO2 daha stabil ve daha fazla ↓
Austr J Phys Ther 2004.
Otojenik drenaj
z
z
Farklı akciğer
volümlerinde
ekspiratuar akış ile
sekresyonları mobilize
eder.
Üç fazlı
• Koparma
• Toplama
• Atma
z
z
z
z
KOAH (n= 30)
20 gün: ASTD ve OD
Akciğer fonksiyonlarında ↑
Sekresyon atılımında ↑
Pozitif ekspiratuar basınç(PEP)
z
z
z
z
Havayolu kollapsını
önleme
Kollateral ventilasyonu
artırma
Hava yolunu stabilize
etme
Sekresyonun arkasına
hava girişi sağlama
PEP
z
z
z
z
Stabil kistik fibrozisli 25 hasta (6-17yaş)
Akışa bağlı PEP, akışdan bağımsız eşik PEP ve
ASTD’nin akut etkileri karşılaştırıldı.
SFT, SaO2 dispne ve yorgunluk algılaması
değerlendirildi.
Eşik PEP büyük ve orta havayolu fonksiyonlarında
iyileşme sağladı.
z
z
z
z
Şiddetli hava yolu obstrüksiyonu olan KF’li
hastalarda PEP, CPAP ve NPPV’nun bronşiyal
drenaja olan akut etkileri değerlendirilmiştir.
Islak, kuru balgam ağırlığı ve SaO2 ve PFT izlendi.2
şer gün - 2gün ara ile rasgele uygulama yapılmış
Islak balgam ağırlığı PEP ile en fazla miktarda
olmuştur.
yorgunluk algılaması NPPV ve CPAP ile en az, en
çok PEP uygulamasında olmuştur.
Flutter ve Acapella
z
z
Ağız içinde ekspiratuar
vibrasyon sağlar.
Endobronşiyal basınç
ossilasyonları ile küçük hava
yollarından sekresyon atılımını
sağlar.
z
z
z
z
Bronşektazi tanılı 36 hasta da Flutter, ASTD
ve ASTD + PD’ın akut etkileri ve hasta
toleransı değerlendirilmiştir.
Islak balgam ağırlığı ASTD+PD diğer
tedavilerden iki kat fazla bulundu
Hasta tercihleri;
• Flutter %44, ASTD %22 ve ASTD+PD %
33
ASTD+PD akut etkileri daha üstündür.
High frequency chest wall oscillations
(Hayek oscillator & VEST)
z
z
z
z
z
Göğüs duvarı ossilasyonları
hava akış hızını artırır.
Yüksek akış hızı koparma
kuvveti sağlar.
Sekresyon viskositesini
azaltır.
Oldukça pahalı bir sistemdir.
Mental retarde hastalarda iyi
bir tercih olabilir.
İntrapulmoner perküssif ventilasyon
z
z
z
İnhalasyon tedavisi
Toraks içinde
perküsyon uygulaması
100- 225 Hz’lik
frekansla küçük basınç
patlamaları ile havayolu
temizliğini sağlar.
Solunum kas eğitimi
z
z
Nöromusküler
hastalıklarda inspiratuar
ve ekspiratuar kas
zayıflığı olabilir.
İnspiratuar/ekspiratuar
kas eğitimi öksürük
etkinliğini artırır.
z
z
z
Erişkin bronşektazili hastalarda (n:20) artan
respiratuar kas endurans testi (TIRE) ile ASTD’nün
akut etkileri değerlendirildi
Islak balgam ağırlığı, SaO2 ve SFT değerlendirildi
Islak balgam ağırlığı ASTD’de daha fazla bulundu
(ort ağırlık 2.44 g%95 CI 0.43-045)
Mekanik IN-EXSUFFLATION
z
z
z
Öksürüğün inspirasyon
fazında inhale edilen
volümü artırmayı
hedefler.
Akciğerin elastik gerilim
basıncını artırır.
Kas zayıflığı olan
hastalarda
kullanılmaktadır.
z
Peak öksürük akış hızı 160 L/dk altında olan DMD li
hastalarda Mekanik IN-EXSUFFLATION
• Hastaneye yatışı önlemekte
• Trakeostomi ihtiyacını azaltmakta
Egzersiz eğitimi
z
z
z
z
z
Temel bileşendir.
Egzersiz kapasitesi ↑
Periferal kasların
oksidatif kapasitesi ↑
Havayolunda mediatör
salınımı
Ventilasyonda ↑
Kanıta dayalı çalışmalar
z
z
z
Özelikle KF’li hastalarda PD
perküsyon vibrasyon mukus
atılımı için önerilir.
C düzeyi
KOAH ve KF’li hastalarda
huffing öğretilmelidir.
C düzeyi
Otojenik drenaj kullanılabilir.
C düzeyi
z
z
z
Özelikle KF’li hastalarda
PEP klasik yaklaşımlardan
daha etkilidir.
B düzeyi
Nöromusküler hastalıklarda
mekanik in-exsuflatorler
solunum komplikasyonlarını
önler.
C düzeyi
Nöromusküler kas
zayıflıklarıda ekspiratuar kas
eğitimi peak ekspiratuar
basıncı artırır. C düzeyi
Sonuç ölçümleri
z
z
z
z
z
z
z
Üretilen balgam miktarı
Radioaktif aerosol dağılımı
Solunum fonksiyon testleri
Oksijenasyon
Akut alevlenmeyi önleme
Hastanaye yatış sıklığı
Yaşam kalitesi
Sonuçlar
z
Olgu sayısı
z
Kontrollü çalışma
z
Farklı patolojiler
z
Hasta tercihi