tez önerisi projesi - Erzurum Teknik Üniversitesi

T.C.
ERZURUM TEKNİK ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLERDE ARAŞTIRMA
YÖNTEMLERİ DERSİ
TEZ TASLAK PLANI
1. ÖĞRENCİNİN ADI
:
Adem TÜRKMEN
2. TEZ ÖNERİSİNİN ADI
:
Uluslararası Ticarette Çeşitlendirme ve Ekonomik
Bağlantıları
3. TEZ ÖNERİSİNİN AMACI
:
1980’li yıllardaki teknolojik gelişmelerle birlikte ivme
kazanan küreselleşme olgusu mal ve hizmet ticaretinin
tüm ülke ve bölgeler açsısından gelişimini hızlandırdı.
İktisat teorisi bu gelişmenin olumlu ve olumsuz
taraflarını tartışa dururken, bütün ekonomiler dış
dünyaya yaptıkları ihracat payını yükseltme çabalarını
arttırmaktalar. Ülkelerin ihracat paylarındaki gerek
coğrafı artışlar gerekse ürün çeşitliliği artışları
uluslararası ticarette ürün çeşitlendirme başlığı altında
irdelenmektedir. Bu çeşitlendirmenin ekonomik
katkıları gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde, kaynak
zengini ya da kaynak yoksunu ülkelerde, ihraç edilen
ürünlerin teknolojik içeriklerinde farklılıklara bağlı
olarak çeşitli sonuçlar doğurmaktadır. Uygulamalı
literatürde bu konunun Türkiye özelinde yeterince
çalışılmadığı tespit edildiği için, Türkiye’nin
uluslararası ticarette çeşitlendirmenin neresinde olduğu
ve bu çeşitlemenin ülke ekonomisine katkılarının neler
olduğu araştırılacaktır.
4. MATERYAL VE YÖNTEM :
Çalışma Türkiye’nin 1960-2010 yıllarını kapsayacak
şekilde
HerfindhallHİrschman
konsantrasyon
endeksini, kişi başı GSYİH büyümesini ve çeşitli
kontrol
değişkenleri
kullanarak
ekonometrik
yöntemlerle
çalışma
amacının
test
edilmesi
planlanmaktadır. Çalışmada kullanılan veriler, Dünya
Bankası (World Development İndicators) veritabanı ve
Türkiye İstatistik Kurumu veri tabanlarından elde
edilecektir. Analizde kullanılan 1960-2010 yıllarının
seçimi ilgili veritabanlarında verinin bu yıllar itibariyle
bulunması dolayısıyladır.
5. TEZ ÖNERİSİNİN ÖNEMİ VE ÇALIŞMA HİPOTEZİ :
Uluslararası
ticaret
teorisinde son dönemlerde giderek önemi artan ihracatta
çeşitlendirme konusu hala birçok farklı analize ve
kurguya açık yapısıyla çalışılması gereken bir konu
mahiyetindedir. Bu bağlamda bu konu üzerinde yeni
yapılan çalışmalara yol gösterici niteliktedir. 1980
sonrası dönemde Türkiye ekonomisinde ihracata dayalı
politikalara geçişle birlikte, ihracat ettiğimiz ürün
skalası her geçen yıl artış göstermiştir. Özellikle
Gümrük Birliği sonrası Türkiye’de artış gösteren
doğrudan dış yatırımlar ve bunların ihraç kanallarının
da ürün çeşitlemesi ve ihraç edilen ürünün niteliği
konusunda artışa neden olduğu kabul edilmektedir. Bu
bağlamda Türkiye ekonomisinde ihracatta ürün
çeşitliliğinin dünya ortalamasına yakın değerlere sahip
olacağı ve bunun ekonomik büyüme üzerinde pozitif
etkilere sahip olacağı tahmin edilmektedir.
6. TASLAK İÇİNDEKİLER
:
Bu bölümde, araştırmada hangi başlıklarla yol alınacağı
bilgisi verilir.
İÇİNDEKİLER
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Giriş
..................................................................................
İhracatta ürün çeşitliliği tanımsal ve teorik çerçeve .............................
2.1.
İhracatta ürün çeşitliliği nedir? .......................................................
2.2.
İhracatta ürün çeşitliliği ölçme yöntemleri ....................................
2.2.
İhracatta ürün çeşitliliğinin dış ticaret teorisindeki yeri ..............
Büyüme teorilerinde dış ticaretin yeri ...................................................
3.1.
Klasik büyüme teorileri ve dış ticaret ............................................
3.2.
Modern Büyüme Teorileri ve dış ticaret ........................................
İhracatta ürün çeşitliliği ve Büyüme Literatürü ..................................
Veri seti ve Analiz ..................................................................................
Sonuç
..................................................................................
3. TASLAK GİRİŞ
:
Bu bölümde araştırmanın çözmeye çalıştığı sorunun
tanımlaması ya da mevcut durumu ortaya konarak,
araştırmacının hipotezi ve bu hipotezin çözümlenmesi
noktasında çalışmanın nasıl seyredeceği bilgileri verilir.
İhracatta ürün çeşitliliği konusu, artan küreselleşmeyle uluslararası piyasaların
yerelleşmesine paralel olarak her türden ürüne herkesin erişimine olanak sağlanılması ile birlikte
iktisat literatüründe tartışılmaya başlanmış bir konu mahiyetindedir. Dış ticaret teorileri A. Smith
ve D. Ricardo öncülüğünde ticarette uzmanlaşmanın ülke çıkarlarını arttıracağına değinirken,
Monopolcü rekabet teoremi ve Endüstri içi Ticaret olgusunun teorik yapısının şekillenmesi ile
birlikte çeşitlemenin dış ticaretteki avantajlarından bahsedilir olmuştur.
İktisat teorisi uluslararası ticaretin uzmanlaşma ile mi yoksa farklılaştırma ile mi yapılacağı
üzerinde bir uzlaşma sağlayamasa da ülkeler ekonomik durumlarını göz önüne alarak bir politika
seçimi yoluna gitmektedir. Özellikle kaynak zengini ülkeler tek tip ürün olan doğal kaynakların
satışından ihracat gelirlerini artırma yoluna gitmeyi uzun yıllar tercih etmiş, fakat bu durum bu
ülke gurubunu Hollanda hastalığı ya da Doğal kaynakların laneti olgusuyla yüzleşmek zorunda
bırakmıştır. Çeşitli araştırmacılar tek sektöre bağımlı bu tip ticaretin ekonomideki diğer
sektörleri küçülten yapısından sıyrılmanın tek yolunun ürün çeşitliliği olduğunu
vurgulanmaktadırlar. Diğer yandan kaynak zengini olmasa da az gelişmiş ülke gurubu ülkeler
ileri teknoloji mallar karşısında tarımsal ürünlerini pazarlamakta bu da dış ticaretten kazanç
yerine zarar elde etmelerine neden olmaktadır (UNDP, 2011; Ugarte, 2014; Samen, 2010;
Hanson, 2010). Kimi çalışmalar ise ülkelerin gelişmişlik düzeyine bağlı olarak belli bir gelir
düzeyine kadar çeşitleme sonrasında uzmanlaşmanın gerektiğini savunmaktadırlar(Lall, 2000,
Herzer and Lehman, 2005, Hausman, Hwang and Rodrik, 2006). Dolayısıyla ihracatta çeşitlilik
ülkenin durumuna göre ülke ekonomisinde farklı etkiler göstermekle birlikte çoğunlukla
büyümenin çeşitlilik artacağı görüşü literatürde yaygınca geçmektedir. Gelişmekte olan ülke olan
Türkiye’de de bu olgunun etkilerinin test edilmesi ve sonuçların değerlenmesi bu manada önem
arz etmektedir.
Türkiye 1980 sonrası başladığı ihracata dayalı politikalar ile her geçen yıl ihracatını
arttırmaktadır. Her ne kadar ihracat artışı sağlansa da ithalatta doğal kaynak bağımlılığı Türkiye
de sürekli bir cari açık sorununu ortaya çıkarmakta dolayısıyla ihracat ekonomik büyüme
üzerinde yeterli etkiye sahip olamamaktadır. Bunun temel nedenlerinden biri ihracatta yeterli
nitelikte ürün guruplarına yönelmememiz ve coğrafi olarak mal ihracatında belli ülke gurubuna
ağırlık vermiş olmamız gösterilebilir. Yeni ihracat pazarlarını arayışımız ve teknolojiye ayak
uydurarak yeni ürünler ihraç etmemiz hem cari açığımızda azalmalara hem de ihracatın büyüme
üzerindeki etkilerinin artmasına neden olacağı varsayılmaktadır.
Bu nedenle bu araştırmada öncelikle ihracatta ürün çeşitliliğinin ne olduğu nasıl
hesaplandığı ve türleri gibi konulara değinilerek, ürün çeşitliliğinin dış ticaret ve büyüme
teorilerindeki yeri ve öneminden bahsedilecektir. Devamında bu konuda yapılmış çalışmalardan
bahsedilerek bu çalışmaların ilgili araştırmaya yol göstermesi sağlanılacaktır. Çalışmanın analiz
bölümünde Türkiye’nin içinde bulunduğu durum istatistiki tablolarla ve çeşitli ülke
karşılaştırmalarıyla ortaya konarak, 1960-2010 dönemini kapsayacak şekilde ürün çeşitliliği ile
büyüme arasındaki ilişki ekonometrik yöntemlerle test edilecektir.Sonuç bölümünde ise analiz
sonucunda elde edilen bulgular değerlendirilerek olası politik önermeler yapılacaktır.
4. TASLAK LİTERATÜR
: Bu bölümde çalışmaya yol gösterecek daha önce benzer
konularda yapılmış araştırmalara ait bulgular benzeşen ya
da ayrışan yönleriyle ortaya konmaya çalışılacaktır. (En az
10 çalışma)
İhracatta çeşitleme (export diversification) ve ihracat konsantrasyonu (export concentration) adı
altında iki farklı başlıkla ilerleyen çalışmalar, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler açısından
farklılıkların söz konusu olduğu, bunun da ekonomiyi etkileme derecesinin farklı olduğunu öne
sürmektedirler (UNDP, 2011; Ugarte, 2014; Samen, 2010; Hanson, 2010). İhracatta ürün
çeşitlendirmesinin ekonomik büyüme üzerindeki etkilerini araştıran birçok amprik çalışma
ihracatta mal çeşitliliğinin ekonomik etkilerinin önemini kanıtlar niteliktedir (UNECA, 2007;
World Bank, 2009; Shirotori, Tumurchudur and Cadot, 2010; Songwe and Winkler, 2012;
Sannassee et al., 2014). Ürün çeşitliliğinin gelişmekte olan ve az gelişmiş ülkelerde, üretim
becerilerinin doğasını ve ürünlerin teknolojik içeriklerini değiştirdiği ve bunun da ülke kalkınma
performansı için önemli bir değişim olduğunu; fakat bunun için aynı zamanda coğrafi konumu,
ülkenin beşeri sermayesinin ve teknik kurumlarının yeterli düzeyde olması gerektiğini savunan
çalışmalar da literatürde yer bulmaktadır. (Acemoglu et al., 2001; Easterly and Levine, 2003;
Rodrik et al., 2004;, Meilak, 2008).
5. TASLAK KAYNAKÇA





















:
Bu bölümde, araştırma konusuyla ilgili kaynaklar
usulüne uygun şekilde verilir (en az 20 kaynak, kitap
makale…vb)
Acemoglu D, Johnson S and Robinson J (2001). The colonial origins of comparative
development: An empirical investigation. American Economic Review. 91 (5): 1369–1401.
Acemoglu, D. and F. Zilibotti (1997), “Was Prometheus unbound by chance? Risk diversification
and growth”, Journal of Political Economy 105(4): 709-751.
Ali, Alwang and Siegel, (1991): “ Is export Diversification the best way to achieve export growth
and Stability ? A look at three African Countries” World Bank Working Papers No. 729, 1991
Basu SR (2008). A new way to link development to institutions, policies and geography. Policy
Issues in International Trade and Commodities. United Nations publication.
UNCTAD/ITCD/TAB/38. New York and Geneva.
Bonaglia F. and K. Fukasaku (2003), “Export Diversification in Low-Income Countries: An
International Challenge after Doha”, Working Paper No.209, OECD.
Cadot O, Carrere C and Strauss-Khan V(2011). Export Diversification: what’s behind the hump ?
The Review of Economics and Statistics 93(2), pp. 590-605.
Easterly W and Levine R (2003). Tropics, germs, and crops: how endowments influence
economic development. Journal of Monetary Economics. 50 (1): 3–39.
Economic and Social Commission for Asia and the Pacific-ESCAP(2004), “ Export
Diversification and Economic Growth: the experience of selected Least Developed Countries”
Development papers No. 24, United Nations, New-York
Fahim Al-Marhubi (1998):” Export Diversification and Growth: an empirical investigation”
Applied Economics Letters, 2000, 7, 559-562
Gutierrez de Pineres, Sheila Amin and Ferrantini, Michael (1997): « Export Diversification and
Structural Dynamics in the Growth Process : the case of Chile » Journal of Development
Economics, Vol. 51: 375-391
Hanson, 2010, Export Dependence in Developing Countries, NBER Working Paper, (Elektronik
Sürüm:20/05/2015 ) http://wise.xmu.edu.cn/Master/News/NewsPic/2010112417234402.pdf
Hausmann R, Hwang J and Rodrik D (2006). What you Export Matters, NBER Working Paper
No. 11905.
Herzer D. and F. Nowak-Lehmann (2004), “Export Diversification, Externalities and Growth”,
Discussion Papers Nr.99, Ibero-America Institute for Economic Research, Gottinger, Germany.
Herzer D. and F. Nowak-Lehmann (2005), “What Does Export Diversification Do For Growth?
An Econometric Analysis”, Working Paper, Ibero-America Institute for Economic Research,
Gottinger, Germany.
Hesse, Heiko. (2008). Export Diversification and Economic Growth. Commission on Growth and
Development. Working Paper No. 21.
Imbs, Jean and Romain Wacziarg. 2003. Stages of Diversification. American Economic Review
93(1)): 63-86.
Lall S (2000). Selective industrial and trade policies in developing countries: theoretical and
empirical issues. QEH Working Paper, No. 48. Oxford, United Kingdom: Queen Elizabeth
House, University of Oxford. August.
Love, J. (1979) : “ Model of Trade Diversification Based on the Markowitz Model of Portfolio
Analysis” , Journal of Development Studies, Vol. 15, No. 2, pp 233- 241
Meilak, C. (2008), “Measuring export concentration: The implications for small states”, Bank of
Valletta Review (37): 35-48.
Rodrik D, Subramanian A and Trebbi F (2004). Institutions rule: The primacy of institutions over
geography and integration in economic development. Journal of Economic Growth. 9 (2): 131–
165.
Sannassee, Raja Vinesh, Seetanah, Boopendra and Lamport, Matthew John, 2014, Export
diversification and economic growth: the case of Mauritius, WTO Publications.







Shirotori M, Tumurchudur B and Cadot O (2010). Revealed Factor Intensity Indices at the
Product Level, Policy Issues in International Trade and Commodities. United Nations
publication. UNCTAD/ITCD/TAB/44. New York and Geneva.
Strobl E. (2004), “Export Diversification and Price Uncertainty in Developing Countries: A
Portfolio Theory Approach”, mimeo, University of Paris X-Nanterre.
Ugarte, Cristian, 2014,Weak Links and Diversification, UNCTAD Research Paper No:67
United Nations Economic Commission for Africa (2007). Economic Report on Africa 2007:
Accelerating Africa’s Development through Diversification. Addis Ababa, Ethiopia: UNECA.
United Nations, Department of Economic and Social Affairs (UN–DESA) (2006). World
Economic and Social Survey 2006: Diverging Growth and Development. New York
United Nations, Department of Economic and Social Affairs (UNDP (2011). Towards Human
Resılıence: Sustaining Mdg Progress in an Age of Economic Uncertainty, (Elektronik Sürüm
:10/05/2015)
http://www.undp.org/content/dam/undp/library/Poverty%20Reduction/Towards_SustainingMDG
_Web1005.pdf
World Bank (2009). Breaking into New Markets: Emerging Lessons for Export Diversification,
eds. R. Newfarmer, W. Shaw and P. Walkenhorst. Washington, DC: World Bank.