Küresel Krizin Gölgesinde Türkiye Ekonomisi
advertisement
Küresel Krizin Gölgesinde Türkiye Ekonomisi Dr. Ercan Kumcu Küresel Krizin Sonuçları • • • • • • Ekonomik büyümede yavaşlama Güven bunalımı Finansal küçülme Ek sermaye ihtiyacı Likidite sıkışıklığı Sermayenin maliyetinin (cost of capital) artması • Enflasyon riski Küresel Etkileşim • Mal Piyasası – İhracat ve İthalat • Finans piyasası (akım ve stok) – Portföy yatırımları (tercihleri) – Kredi piyasası – Doğrudan yatırımlar Mal Piyasası • Dünya büyümesine katkılar (%) • 1980’ler 1990’lar 2000’ler • • • • • • ABD Euro Böl. Çin Hindistan Diğer EM Diğer • Kaynak: IMF 20 11 10 5 20 34 20 11 22 5 20 22 12 7 32 5 13 31 Mal Piyasası • ABD dünyanın en büyük ekonomisi olmaya devam ediyor • 1990’lar • • • • • ABD Euro Bölgesi Japonya EM Diğer • Kaynak: IMF 27 22 14 8 29 2000’ler 30 22 12 11 25 Liberilizasyon • 1990 yılından önce ülkelerin yüzde 20’si dış ticaret rejimini serbestleştirmişti. 2000’li yıllarda bu oran yüzde 40 oldu. • 1990 yılından önce ülkelerin yüzde 20’sinden biraz fazlası sermaye hareketlerini serbestleştirmişti. 2000’li yıllarda bu oran yüzde 60 oldu. Gelişmekte olan ülkeler Gelişmişler için üreterek büyüyorlar Ekonomik Büyüme 10 Yüzde 8 6 4 2 0 2001 2002 2003 ABD 2004 Euro 2005 EM 2006 Asya EM 2007 Para Akışı Gelişmekte olan Ülkeler Milyar USD 800 600 400 200 0 2000 2001 2002 Cari işlemler fazlası 2003 2004 Rezerv artışı 2005 2006 2007 Dış finansman SORU: • CEVAP: Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler birbirlerinden ayrışır mı? HAYIR ! • Etkileşim Kanalları – Mal ticareti yoluyla büyüme – Finans piyasaları yoluyla sermayenin maliyeti ve uluslararası akım yönü – Hammadde ve emtia fiyatları yoluyla kaynak aktarımı TÜRKİYE Ekonomisi Yüksek Büyüme Düşüş Eğiliminde Ekonomik Büyüme On iki aylık Milli Gelir Büyümesi 10,0% 15,0% 8,0% 10,0% Yüzde 6,0% 4,0% 2,0% 0,0% 5,0% 0,0% 19 70 19 73 19 76 19 79 19 82 19 85 19 88 19 91 19 94 19 97 20 00 20 03 20 06 -5,0% GSMH büyümesi Dönem ortalaması -10,0% 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 2002 2003 2004 2005 Yıllık GSMH büyümesi 2006 2007 Enflasyon hızlı düşüşten sonra direnç gösteriyor Enflasyon Tüketici Enflasyonu (yıllık) yüzde 140 120 15% 100 13% 80 11% 60 9% 40 7% 20 5% 2004 0 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 TÜFE (yıllık % değişme) Dönem ortalaması 2005 2006 2007 TÜFE (yıllık değişme) 2008 Ekonomik büyüme oldukça cari işlemler açığı da artmaya devam edecektir -40 -30 -20 -10 0 10 180 160 140 120 100 123412341234123412341234 2002 2003 2004 2005 Cari işlemler dengesi 2006 2007 Milli gelir Milyar YTL milyar USD Cari işlemler Dengesi ve Milli Gelir Cari işlemler açığının ana nedeni dış ticaret açığıdır 12.000 10.000 8.000 6.000 4.000 2.000 0 -10.000 -20.000 -30.000 -40.000 Series2 20 07 20 06 20 05 20 04 20 03 -50.000 20 01 milyon USD 0 Series1 milyon USD Cari işlemler Dengesi Alt Kalemleri Dış ticaret açığını yönlendiren ana kalem ithalattır Milyar USD Milyar DIŞ TİCARET DENGESİ 180 140 100 60 20 01 02 03 04 İhracat 05 İthalat 06 07 Son dönemde ihracat OECD büyümesiyle yakından ilişkili hale gelmiştir. OECD ve Turkiye 14% 40% 12% 35% 10% 30% 25% 8% 20% 6% 15% 4% 10% 2% 5% 0% 0% 2002 2003 2004 OECD büyümesi 2005 İhracat büyümesi 2006 2007 Cari Açık artarken Doğrudan yabancı yatırımların finasmanındaki önemi artıyor Cari Denge ve Yabancı Yatırımlar -50.000 25.000 -40.000 20.000 -30.000 15.000 -20.000 -10.000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 10.000 5.000 0 10.000 0 Cari işlemler dengesi Doğrudan yabancı yatırımlar Cari Açık finansmanında borçlanma önemini koruyor Cari Açık Finansmanı 60.000 million USD 40.000 20.000 0 2001 2002 2003 2004 2005 2006 -20.000 DY Portföy Borçlanmalar Hata 2007 Milli gelir büyümesi giderek daha fazla ithalata gereksinim duymaktadır Büyüme ve İthalat 200 150 80 60 100 40 50 20 Ara malları ithalatı (petrol hariç) 07 06 05 04 03 02 01 00 0 99 0 97 Milyar USD 100 Reel milli gelir Milyar YTL 120 SONUÇ • Ekonomik büyüme hedefleniyorsa, • Portföy yatırımlarını dışlayamayız – reel faizler göreli olarak yüksek kalacaktır • Dış borçlanma devam etmek zorundadır – TL’nin reel değerlenmesi devam edecektir • Doğrudan yabancı yatırımlar devam etmelidir – Özelleştirme aksatılmamalıdır – Sıfırdan yabancı yatırımlar çekilebilmelidir SENARYOLAR • I. Gelişmiş ülkelerde büyüme düşecek, finans piyasaları sakinleşecek • II. Gelişmiş ülkelerde hem büyüme düşecek hem de finansal kriz derinleşecek I • Ekonomik büyüme devam eder • Cari işlemler açığındaki artma hızlanır • Enflasyon 7-9 aralığında kalır • Hammadde-emtia zengini EM’lerden risk oluşabilir II • Ekonomik büyüme düşer, hatta ekonomi küçülebilir • Cari işlemler açığı azalır • Enflasyon çift haneli olur
