aile terapisi - Ankara Ada Psikoteknik

AİLE TERAPİSİ
Aile uyeleri arasindaki anlasmazliklarin, catismalarin bir uzman gozetiminde
cozumlendigi bir surectir.
Bir teorisyene gore, aile uyelerinin psikolojik sorunlar gelistirmelerinin temelinde aile
uyeleri arasindaki guc savasimi yatmaktadir.Bu guc savasimi, kimin hangi alani, ne
oranda kontrol edecegi sorusuyla baslar
Ornegin;
 "Ailenin onem verdigi konularda son karari kim verecek?"
 "Cocuklarin egitiminden kim sorumlu olacak?"
 "ana-baba-cocuk ucgeninde kim kimden ne talep etmektedir? "
gibi sorular aile uyeleri tarafindan net bir sekilde cevaplanmalidir
Aile Terapisinin Ozellikleri
Aile terapisi problemlere, aile uyelerinin bireysel problemleri olarak degil, sistemin
problemi olarak bakar.Tedavide ailenin tek uyesi irdelensede tedavinin odak noktasi
aile sistemidir.
Terapinin hedefi aile icindeki bireyin degisimini degil daha cok ailenin yapisini ve aile
icindeki bireylerin birbirleriyle iletisim bicimlerini degistirmektir.
Bu terapinin uygulama alanlari, davranis bozuklugu gosteren kisilerdir.ancak bireysel
terapi ile farklari vardir.Bşireysel terapi hasta ile terapistin etkilesimini onemser, hasta
ile sosyal cevresi arasindaki etkilesime aldirmaz,Bireysel terapinin odak noktalari,
icgoru, hastanin gecmisi iken, aile terapisinde odak noktalari, aile ici etkilesi, güç
noktalari ve catismalarin hedefidir.
Aile Terapisindeki Yaklasimlar
Gunumuzde bu konuda 3 buyuk yaklasimdan bahsedebiliriz..
 Psikodinamik yaklasim
 Iletisimsel yaklasim
 Yapisal yaklasim
psikodinamik yaklasim aile uyelerinin her birinin psikolojik yapisi ile ilgilenir.HER aile
uyesinin kendisi ve ailenin diger uyeleri hakkinda icgoru ve anlayis kazanmasiyla
sorunlarin giderilecegine inanir.
Iletisimsel yaklasimda ise, aile terapistleri, karsilikli etkilesimin nasil oldugu uzerine
odaklanirlar.tezleri, butun davranislarin iletisimsel oldugu ve de bu iletisim dilinde
yonetme, otorite kurma ve karsilikli iliskinin varligi seklindedir..onlara gore insan
iliskileri satranca benzer, kurallra vardir, kurallar hareketin duzenleyicisidir..aile yide
bu baglamda irdelerler.
Yapisal yaklasimda , aile icindeki etkilesimin nerede oldugu uzerinde durulur..yani,
aile sisteminin sundugu dinamiklere ve bu sistem icinde yer alan elementlere dikkat
cekilir..uc cocuk ve ebeveynlerden olusan bir ailede ebevynlerin alt sistemi ve
cocuklarin alt sistemleri arasinda bir sinir vardir...
Aile Terapisinde Neler Olur?
Terapist veya danisman ilk seansta terapinin amacini, katilan uyelerin {ana-baba ve
gerekirse cocuklar} sorumluluklarini {birbirlerini dinleme- goz iletisimi kurarak
birbirlerine hitap etmeleri gibi} belirtir.Bu seanstta grup bilinci uzerinfe durulur.
Grup suresince uyeler birbirleriyle acik ve durust bir iletisim icerisinde olmali,
sorunlara odaklanmali, birbirlerini suclamaktan kacinmalidirlar.
Aile terapisine eslerin beraber katilmasi onerilir, seanslarin sikligi sorunlarin icerigine
gore degisebilir.
Terapide gizlilik esastir.Diger bir deyisle terapist aile uyelerinden biri ile yapacagi
gorusmeyi o uyenin izni olmadikca digerleri ile paylasamaz.
Terapinin amaci aile uyelerinin davranislarini daha olumlu kilmak, uyeler arasindaki
iletisimi gelistirmek ve sorunlara kalici cozumler bulmak oldugu icin, terapist bir takim
teknikler kullanir.
Terapi suresince aile uyelerinin de bir takim odevleri olcaktir.Ornegin, herhangi bir
seans sonunda terapist tarafindan uyelere bir sonraki seansa kadar yapmalari
gereken odevler verilebilir.
Terapistin en onemli islevlerinden biri de duygusal bosalimi saglamasi ve uyeler
arasinda var ise "bitirilmemis isleri" gundeme getirmesidir.Aile uyelerinin birbirlerine
karsi olan olumsuz tutum ve duygularini ifade etmeleri, birbirlerine karsi anlayis
gelistirmelerine de yardimci olur.
Aile uyeleri arasinda daha fazla yakinlasma, isbirligi ve duygusal paylasim saglanmis
ise terapi amacina ulasmis sayilir.
Unutmayiniz ki mutluluk icin standart receteler yoktur. Ve her ailenin huzurlu bir
yasam icin ihtiyac duydugu etmenler farklidir.
Bir Ailenin Yasam Evreleri
BEBEK AILE: bu durum ilk gebelikle baslar, cocugun 5 yaslarina gelmesine dek
surer..ciftin ozellikle annenin ilgisi bebege yonlendirildiginden erkek kendini ihmal
edilmis hisseder, kadin da cocugun kendisini eve bagladigini ve kocasinin gozunun
disarda olabilecegini dusunur.
Anababa ve cocuktan olusan aile ucgeninde duygusal dengeyi surdurmek ve
cocugun gelisimi icin gerekli ortami saglamak icin eslerin birbirlerine karsi empatik
davranmalari gerekmektedir..
OKUL ONCESI DURUMDA AILE: cocugun okula baslayacagidonemdir.bu donemde
aile cocugun gelisimi ile ilgilidir.Cocugun gelismesinde ailenin diger bireylerinin
sorunlarla mucadele ederken gosterdikleri tepkiler aile icindeki iletisimi etkiler.
OKUL CAGINDA AILE:Cocugun okula baslamasindan ergenlige kadar surer.cocuk
okula gider anne ise calısmaya donerek "Ev kadini" sendromundan kurtulabilir.
Ilgi alanlari farklilastigindan, aile duzenin korumak zorlasir.ciftler acik ve durust
davranirlarsa. Sorun cozumunde kacamak yollara basvurmadan soruna
odaklanirlarsa, evlilik daha saglamlasir...
ERISKIN AILE:Bu donem gencin aileden koptugu donemi icerir.Bu kopus ayni
zamanda yeni bir baslangictir.Ciftin yasaminda, cocuklarinin aileden ayrilmasiyla bir
yalnizlik basgosterir.Erkekte cinsel istek azalmasi, kadinda fiziksel sikintilar ve
hormonal problemler sonucu problemler basgosteriri.ancak pek cok kadinda bu
donemde cinsel istek artisi gorulur.Bu donemde ciftler yeni ilgi alanalrina ve
arayislara yonelebilirler.
Esler Arasi Iletisim Problemleri
Yapilan bir arastirmaya gore esler arasinda surekli ve ciddi sorun yaratan konular
soyledir:
 Kadin kocasina boyun egmek zorunda kalmaktadir.Oysa saglikli bir beraberlik
esit gucler arasinda suregelen bir iliskidir.
 Evlilik surecinde koca karisinin kisiliginin gelisimini engellemektedir. Oysa
evlilik iliskisi icinde her iki kisiliginde gelisme ve degisme hakki vardir.Esler
birbirlerine bu konuda destek olmali ve birbirlerini degisim icin tesvik
etmelidirler.
 Esler arasinda duygu alisverisi cok azdir.Oysa, eslerin once kendi duygu ve
dusuncelerini anlamaya calismalari sonra da birbirlerine bunu ifade etmeleri
gerekir.Siz kendinizi anlatamiyorsaniz, kimse sizi anlamak zorunda degildir,
unutmayiniz.
 Birikimler patlamaya yol acmaktadir.Bastirilan, ice atilan sorun ve kirginliklar,
esler arasinda sakince tartisilarak irdelenmediginden, bir an geliyor ki,
patlamalar, krizler kavgalar meydana geliyor.
Oysa, sorunlarinizi biriktirmeden sicagi sicagina tartismaniz, birbirinizi anlayisla
dinlemeniz, ortak bir cozum yolunda uzlasmaniz, iliskinizin niteligi acisindan
onemlidir.
 Eslerden biri digerini rahatsiz edecek bir sekilde kiskanmaktadir. Kiskanclik
tekelci bir anlayistirr. Kiskanc kisi cogu kez icindeki boslugu ve bu bosluktaki
asagilik duygusunu ortmeye calismaktadir.
Kiskanclik, buyurganligin cok belirgin bir bicimi olup, her zaman psikolojik bir
zayiflik isaretidir.
Oysa, esinizi kiskanmak yerine ona guvenip onunla gurur duymalisiniz.
Unutmayin diktatorleri kimse sevmez.
Eslerden biri digerini aldatmaktadir. Evlilikte ihanet, birlikteligi onarilmaz bicimde
zedeler. Ihaneti affettigini soyleyen esler, gercekte bunu basaramamakta, iclerine
atmakta, farkinda olmadan karsi tarafr kinlenmektedir.
Ihanetin soz konusu oldugu evlilikler zoraki beraberliklere donusur ve zamanla da
biter.
Eslerarasi Iletisim Problemleri konusunun cozumunde asagidaki turde
yaklasimlarda bulunmak yararli olabilir :
 Kari koca olarak iliskinizin aksayan yonlerini, olumlu ve olumsuz yanlarini
tespit ediniz. Ancak unutmayiniz ki birinizin onemsedigi sorun digeriniz icin
onemsiz olabilir. Once her ikiniz icinde onemli olan sorunlar uzerinde durunuz.
 Bir toplulukta esinizi elestirmekten kacininiz. Elestirilerinizi yalniz kalinca
yapiniz.
 Evliliginizde her seyi tek basiniza kontrol edemezsiniz. Kontrol etmek
istediginiz alanlar konusunda esinizle isbirligine variniz.
 Birbirinizin varligini onemseyerek bunu birbirinize ifade ediniz.
 Cinsellikle ilgili beklenti ve dusuncelerinizi esinizle acik bir dille konusunuz.
 Her konuda anlasmak zorunda degilsiniz. Farkli kisilikler tasidiginizi bilmeniz
gerekir.
Uzlasamama olasiligini da goz onune aliniz.
Ikinci Evliligi Yapmadan Once
Uzmanlar, ister ilk evlilikte, ister ikinci de olsun ciftlerin ayni hatalara düsme egilimi
gosterdiklerini vurguluyorlar.Unutulmamalidir ki , çatisma iliskilerin kacinilmaz bir
bölümüdür.Ancak pek cok kisi evlilik catismalari ile nasil bas edecegini bilemez.
Problem çözme becerisine güvenemeyen kisiler, evlilik catismalari karsisinda hemen
alarma gecerek evlilik veya es de "suç arama" oyununa basliyor.Oysa ki bu oyuna
baslamadan önce, problemlerle bas etme becerimizi gelistirmeyi denesek daha
kazancli cikacagiz.
Ikinci bir es secerken genelde ilk esin tam tersi özellikler ve egilimler aranir.
J.Larson, ilk esleri tarafindan aldatilanlarin ikinci bir evlilikten önce iclerindeki aciyi
dindirebilmek icin en az 1-2 sene beklemelerini öneriyor.
Stahmann ise, ikinci evliligin basarili olabilmesi icin, ciftlerin eski iliskilerini
irdelemelerini; beklentilerini, ümitlerini ve hayallerini saptayarak, nerelerde yanilgiya
düstüklerini tespit etmelerini öneriyor.
Ikinci bir evlilikte aile ortaminda eslerin ilk evliliklerinden olan cocuklarinda olacagi
hesaba katilmali..
Ikinci evlilik yapacak olanlara bir uyari da su yönde:::
"Aile ve arkadaslarinizi dinleyin!" Çünkü onlar sizin kim oldugunuzu ve evliyken nasil
davrandiginizi bilirler
Aile Terapisinin Amaclari
 KISILERARASI ILISKILERIN ISIGINDA KAYGI VE ÇATISMALARIN
GIDERILMESI
 ALGININ- IÇGÖRÜNÜN ARTIRILMASI VE DIGER DUYGUSAL GERILIMLER
IÇIN AILE ÜYELERI ILE ISBIRLIGI KURULMASI
 IÇ VE DIS KRIZLERE KARSI AILENIN DAYANIKLILIGINI ARTIRMAK
 NESILLER VE CINSLERARASI ILISIKILERIN ARTIRILMASI, DÜZELTILMESI
 AILENI DEGELERINE VE SAGLIGA DOGRU YÖNLENDIRILMELERI
Terapinin karakteristik noktalari sunlardir:
 Semptomlari ile birey genis bir sisteme aittir.
 Tedavi modelinin sonucuna bakmaksizin, genis sistem aile ,bireyin biyolojisini
tespit etmede tanisal odaktir. (Yani aile üyelerinde psikogenetik etkiler
nelerdir?)
 Tedavi plani tüm aile isteminin yapisini degistirmeli ve davranislari
düzeltebilmelidir.
Aile Terapisi Ne Zaman Gerekir?
Aile terapisi daima hastanin sorunlarina cevap vermez. Gerekli oldugu durumlari 3
madde altinda toplayabiliriz:
 Tedavi için gonderilen birey, aile ile ayni evde yasiyorsa veya aile ile ilisikileri
devam ediyorsa,
 Varolan veya ortaya çikan sorunlar aile sistemini etkiliyorsa,
Hasta ve terapist birlikte buna karar verirlerse, yani aile terapisini kabul ettiklerinde.
Patolojik Bazi Aile Kaliplari
Aile icinde gorulen kaliplari aile haritasi kullanarak daha iyi açiklayabiliriz.
Aile terapistlerinin en sikca karsilastiklari problemlerden birisi eslerin kendi aralarinda
cozemedikleri catismalari cocuga yoneltmeleridir.
Esler birbileri icin uzuleceklerine, cocuklari icin kaygilanip uzulurler.
Bir diger kalip
 Eslerden biri bosanir.
 Bosanan kisi cocuguyla yeni yapiyi kurmalidir. (Yani ev ici roller-sorumluluk
olmayan esin gorevlerini kim yapacak gibi.)
 Bosanan kisi ile cocuk arasinda belirgin sinirlar kurulur.Ancak yine de cocuk
anne/babasiyla gorusur.
 Anne yeniden evlenirse, yeni koca/uvey baba ile fonksiyonlarini
duzenlemelidir. Uvey babanin rolu ne olacak? Neye, nereye kadar karisacak
gibi?
 Sayet uvey baba, ebeveyn alt sisteminin esit bir uyesi olmak istiyor da, anne
ve cocuk buna izin vermiyorsa sorun baslar.
 Veya yeni ebeveyn bir yabanci gibi davranir. Anne-cocuk'ta "baba-koca"
kaliplarini degistirmeden.
Bir diger kalip
Baba, annenin cok yumusak ve tavizkar olduguna inanir.
Anne, babanin kati ve ilgisiz oldugunu dusunur.
Anne, cocukla asiri ilgilenir.
Baba, kopuktur, ihtiyac oldugunda onlara yanit vermez.
Sonucta ana – cocuk koalisyonu olusur.
Bir diger kalip
Ana – baba uzun bir sure cocuk sahibi olmayi beklemislerdir, cevre baski olmustur.
Cocuklarini kendilerinden ayiramazlar ve sinir koymazlar. Icice yasarlar.
Eskisi gibi devam ettirirlerse ve uvey babanin bunu kabullenmesini talep ederlerse
uvey baba korkar ve kizar.
Sonucta hem cocuk hem anne zarar gorur.
Etnik Koken ve Aileler
"Aile" tanimi gruptan gruba buyuk farkliliklar gosterir. Baskin Anglo Amerikan
kulturunde, "Cekirdek aile" onemli iken Afrika kokenli Amerikalilarda daha genis
akraba ve topluluklar, aile tanimi icindedir.
Italyanlar cekirdek aileye onem vermezler, onlar icin ailenin anlami, guclu ve siki
akrabalik iliskileri, ucuncu veya dorduncu kusakla iletisim bagi demektir.
Psikoloji dunyasinda gecerli tavir, konusmanin yani sozlerin etkili oldugu ve bireyleri
iyilestirdigi seklindedir. Diger bir degisle, konusmanin iyilestirici gucune isaret edilir.
Bu durumda kulturlerarasi farkliliklara da dikkat edilmelidir.
Ornegin; Ingiliz kulturunde, kelimeler, bireysel amaclarla ilgilidir. Faydacil degerlere
onem verirler. Cin kulturunde ise kelimelere pek onem verilmez. Cinliler, ozellikle
Amerikan kulturunde baskin olan, "kartlari masanin uzerine koymak" fikrini kabul
etmezler.
Sioux Hint kulturunde, aile iliskileri ile ilgili konusmak ise yasaklanmistir. Bir kadin
babasi ve ozel hayati ile ilgili tek bir soz soylemez. Pragmatik dunyamizda
kavranamaz bir ikilidir bu.
Sonuc olarak soylenebilir ki, her grubun aileye, grup kimligine ve digerlerine karsi
olan davranislari, terapilerde benimsedikleri davranis bicimlerinin belirleyicisi
olacaktir.
Aile terapisi irk ve etnik kokeni, temel faktor olarak degil "ozel sorun" olarak ele alir.
Terapide etnik ve kulturel farkliliklar konusunda Giardano (1995) bazi temel
prensipler one surmustur.
Bunlar:
1- Hasta ve ailelerin etnik kokenlerini dikkate almak:
Din veya etnik grup ile ilgili hasta kimliginin kapsami nedir?
Onlarin davranisi patolojik midir yoksa kulturel midir? Danisanlarin, terapistten farkli
olan degerleri, direnc olarak kendini gosterebilir mi?
2- Etnik kimligi onaylamak ve desteklemek:
Buyuk stres altindaki bireysel kimlik, dagilabilir. Terapistin, danisanin kulturel kimligi
ile ilgisini tesvik etmesi onemlidir.
3- Danisanin kullandigi destek sistemlerinin farkinda olmak:
Danisanin aile ve toplumsal cevre ile iliskilerindeki destek noktalari (sosyal, din
gruplari,..) bilinmelidir.
4- Kulturel broker gibi hizmet edebilmek:
Danisman, aile kimligine yardim etmeli ve deger catismalarini cozmelidir. Ornegin;
birey, etnik koklerinden gurur duyabilecegi gibi utanabilirde.
5- Kulturel kamuflaja dikkat etmek:
Danisanlar, acilarla cikabilmek icin kimi zaman etnik, kimi zaman irksal, kimi zaman
dinsel kimliklerini kullanirlar. Bir kisi "danismaya gec kaldim cunku ben portoriko
zamanindayim" diyor ise, bu cozumlenmesi gereken zor bir sorundur.
6- Ayni etnik gruplarin avantaj ve dezavantajlarini bilmek.
7- "Diger etnik gruplarla ilgili herseyi bilmek gerekir" duygusuna kapilmamak.
8- Oznel anlamlar yuklemekten kacinmak ve daima, en az 3 olasiligi hesaba katmak;
ornegin, Italyan ve Irlandalilar arasindaki farkliliklari arastiriyorsaniz, Afrika kokenli
Amerikalilarin da onlar hakkindaki gorusleri gozonune almak gerekebilir.
Sonuc olarak denebilir ki, etnik koken, sosyal bir gercektir ve 21.yy a girerken
terapistlerden kulturlerarasi yeterlilik talep edilmektedir. Irk, cinsiyet, din, sinif,
gocmenlik, yas, seksuel yonelimler ve yeteneksizlik, hizla degisen aile yasaminin
dogasi v.b. onemli kimlik sorunlardir. Bilgiler, hem danisani anlamak icin hem de
kulturlerarasi terapi sureclerini yeniden gozden gecirmek icin gereklidir.
Aile Terapisindeki Kulturel Farkliliklar
Kültürler arasi farkliliklar aile terapisinde terapistin önemle uzerinde durmasi gereken
etmenlerdir. Her aile kendi alt sistemleriyle basl? bas?na bir sistemdir. Bu sistemi
olusturan ogeler de ailenin icinde bulundugu kültürün deger yarg?larindan
aliskanliklarindan etkilenir. Burada bir kac farkli kulturun ailesel tipik davranislari
irdelenecektir.
ASYA KÖKENL? H?NTL? VE PAK?STANLI GÖÇMEN A?LELER
Bu ailelerin tipik ruhsal sikintilari sunlardir:
1- somatik sikayetler bas ve mide agriari gibi
2- cocuklarinin okul sorunlari
3- depresyon, yetersiz beslenme, kadinlarda intihar düsünceleri
4- e?lerin aileleriyle ilgili sorunlari
5- aile ici siddet ve cocuk istismari
6- kayinvalide sorunu
7- karar verme guclugu
Bu aileler icinde tipik olan aile uyelerinden herhangi birinin ailenin semptom
gostergesi olarak depresyona girmesidir.Depresyon genelde , kaynana yaptirimlari ile
ilgili problemlerin , e?lerarasi problemlerin ve isle ilgili sorunlarin maskelenmis
seklidir.
Terapistler bu gurplarla calisacaklari zaman
a) ailenin kulturel inanclari ve geleneklerini daha iyi anlayabilmek icin spesifik sorular
sormalidirlar
b) bati kolonileri ile ilgili yasantilarini arastirmalidirlar
c) ailenin gocmenlik hikayesini bilmelidirler
RUS A?LELER
Günümüzde rus aile degerleri ve sadakat duygulari politik baski ve ekonomik sorunlar
tarafindan sekillendirilmistir.
Sovyet yasantisinin sikintilari ile biraraya gelen genis rus ailelerinde aile ici
dayanisma ve yardimlasma onemlidir. Buyukanne / babalar genclere parasal
destekte bulunur onlari korur hatta kendi evlerinde yasamaarina izin
verirler.arkadaslar ihtiyac duyulan duygusal destegi saglarlar.
Ruslar icin aci ve elem yalnizca yasamin bir parcasi degil ayni zamanda onemli bir
degerdir de.
Ruslarin aci sözlügünde öenmli bir yeri olan “toska” melankoliyi, depresyonu, özlemi,
aciyi, ask sancilarini, can sikinitisini, bezginligi, nostaljiyi, tukenisi ifade eder.Bununla
beraber bu sözcuk daima olumsuz ifadeleri icermez.
Ruslar , amerikalilarin temel ogelerinden olan “ olumlu zihinsel tutuma” veya yasam
problemleri icin bulunabilecek akilci cozumlere daima inanmazlar ve kabul etmezler.
Rus kadinlarindan ikinci planda kalmalari ve ailede erkegin bas olmasi umulur. Yine
de bir cok durumda kadin karar vericidir.
Terapistler diplomasiyi kullanmali ve esleraras? rollerde gizli siddete dikkat
etmelidirler.
?RANLI A?LELER
Kültürel özellikleri arasinda kadercilige, gecmise baglanma egilimleri vardir. Aile
bireyin yasaminda baskindir. ?nsanlar i?leri guvenlikleri etki ve gucleri icin aile
iliskilerine guvenirler. Baba karsi gelinmez bir otorite f?gurudur. Karisi cocugu ve
torununa bu hissettirilir. Kararlarina karsi gelmek curetkarlik olarak
degerlendirilir.Geleneksel ailelerde evlenme yasi 16-18, sehirde yasayanlarda ise 2225 tir.
Aile terap,st,nden beklentileri “baba gibi” söylev vermesidir. Terapistler iranli
hastalarinin duygularini ifade etmelerini desteklemeli, empati ve sevecenlikle onlari
dinlemeli,ve yabanci bir kultur icindeki kulturel yalitilmisliklarini degerlendirmelidirler.
N?JERYALI AILELER
Afrika kulturunde aile temel tastir ve kan bagi ile bagli genis bir topluluktur. Bir sorun
ortaya c?ktiginda daime ailenin yasli kadin ve erkekleri ile demokratik bir sekilde
istisare edilir, kimi zaman da genc uyelerin gorusu alinir. Sayet problem cozme
surecinde yaslilarin ve gencleri gorusleri ayni ise genclerin gorusleri de onemsenir.
Evlilik ve dogum afrikalilar arasinda temel bir degerdir. Nijeryalilar icin yasam
donemleri dogum, kadinlik veya erkeklige baslayis, evlilik ve olumdur. Bu olaylar
essiz seromonilerle kutlanir.
Aileler icin sadakat, ciftlerin yasi, evlilik yeri, ciftlerin etnik kokeni dili ve derisinin rengi
onemlidir. Nijerya kulturunde cogunlukla yaslilar sorunlarla ilgili aracilik yaparak
genclere etik degerleri hikaye gibi aktarirlar.