dissosiatif bozukluklar

DİSSOSİATİF BOZUKLUKLAR
Dissosiatif bozuklukların başlıca özelliği genellikle bütünleşmiş bilinç, bellek, kimlik ya da
çevrenin algılanması işlevlerinin bozulmasıdır. Bozukluk ani ya da yavaş gelişen, geçici yada
kronik olabilir. Bu bölümde aşağıdaki bozukluklar incelenecektir.
1. Dissosiatif Amnezi: Genellikle Travmatik olan ya da stres doğuran önemli kişisel
bilgileri sıradan bir unutkanlıkla açıklanamayacak bir biçimde anımsayamama ile
belirlidir.
2. Dissosiatif Füg: Geçmişini anımsayamama, yeni bir kişiliğe bürünmenin eşlik
ettiği, ani, birden beklenmedik bir biçimde evden ya da alışa geldiği iş yerinden
ayrılıp gitme ile belirlidir.
3. Dissosiatif Kimlik Bozukluğu: (önceden çoğul kişilik bozukluğu olarak
adlandırılırdı) Önemli kişisel bilgileri sıradan bir unutkanlıkla açıklanamayacak bir
biçimde anımsayamamanın eşlik ettiği, iki yada daha fazla bir birinden ayrı
kimliğin yada kişilik durumunun kişinin davranışlarını denetim altına alması
durumudur.
4. Depersonalizasyon Bozukluğu: Kişinin Mental süreçlerinden ya da bedeninden
ayrıldığına ilişkin sürekli ya da yineleyen his ile belirlidir.
DİSSOSİATİF AMNEZİ
( Psikojenik Amnezi)
Organik bir arızaya dayanmayan ve aniden gelen geniş boyutlu bir unutkanlık halidir.
Unutkanlık hali çeşitli şekillerde tezahür etmektedir:
Bir kaza sırasında bütün aile fertleri ölüp sadece kendisi kurtulan kişi, belli bir zaman süresi
içinde hiçbir şey hatırlamayabilir. Bu hatırlayamama hali, bazı şeyleri hatırlayıp bazılarını
hatırlayamamak şeklinde de ortaya çıkabilir.
Unutkanlık hali genellikle aşırı bir psikolojik yüklenme sonunda kendisini gösterir. Tecavüze
maruz kalan genç kız, silah tehdidi ile kaçırılan bir çocuk, doğal afetlerde veya harpte pek çok
ölü gören şahıs, eşi tarafından aniden terk edilen erkek veya kadın, kabullenemedikleri bu
aşırı yüklenmeler sebebiyle birden bire hafıza kaybına uğrarlar. Unutkanlık, tıbbi bir
müdahale gerektirmeden kendiliğinden birkaç gün sonra aniden iyileşir. Bir iz bırakmaz ve
tekrarlamaz.
Unutkanlık sırasında kişi şaşkın, maksatsız olarak gezinip durur. Bununla beraber, unutkanlığına karşı
kayıtsız kalır.
Dissosiatif Amnezi İçin Tanı Ölçütleri
A. Tanı Ölçütü: Başlıca bozukluk, Travmatik olan ya da stres doğuran önemli kişisel bilgilerin
sıradan unutkanlıkla açıklanamayacak bir biçimde hatırlayamama.
B. Tanı ölçütü: Bu bozukluk sadece Dissosiatif füg, Dissosiatif Kimlik Bozukluğu, Post
Travmatik Stres bozukluğu , Akut Stres Bozukluğu ya da Somatizasyon Bozukluğu sırasında
ortaya çıkmamaktadır ve ilacın kötüye kullanımı yada genel bir tıbbi durumun doğrudan
fizyolojik etkilerine bağlı değildir.
C. Tanı Ölçütü: Bu belirtiler klinik açıdan belirgin bir strese ya da toplumsal, mesleki alanlarda
işlevselliğin önemli ölçüte bozulmasına neden olur.
1
Temel bilgiler

Ergenlik öncesi çocuklarda Dissosiatif Amneziyi değerlendirmek özellikle zordur.




Çünkü dikkatsizlik, anksiyete ve gelişimsel döneme uygun çocukluk amnezisi ( 5
yaşından önce olmuş kendi yaşamıyla ilgili olayları hatırlamada azalma) ile
karşılaşılabilir. Çocuklara kesin bir Dissosiatif Amnezisi tanısı koymak için farklı
gözlemcilerin bulgularında yararlanmada fayda vardır.
Dissosiatif Amnezi her yaş grubunda görülebilir.
Çoğu bireyde asıl belirtisi bellekte geriye dönük bir boşluktur.
Süresi dakikalardan yıllara kadar sürebilir.
Kişi amneziyi ilişkilendirdiği durumlardan uzaklaştırıldığında kendiliğinden düzelebilir.
DİSSOSİATİF FÜG
(Psikojenik Füg)
Yine organik bir arızaya dayanmaksızın kişinin evini ve iş yerini terk ederek yeni bir kimliğe
bürünmesi halidir. Ne aile üyelerini ne de iş yerindeki arkadaşlarını tanımamaktadır.
Takındığı yeni kimlik, eski kimliğine kıyasla iddialı ve gösterişli bir kimliktir.
Çoğu vakalarda hasta kendisine yeni bir isim ve oturacak yeni bir ev bulur. Akıl bozukluğunu
gösterir işaretlere rastlanmaması, şaşkınlık ve gelişigüzel dolaşmaların görülmeyişi dissosiatif
fugue'nin tipik karakteridir.
Bu hastalık da geçici olup aşırı psikolojik Yüklenmeler sırasında ortaya çıkmaktadır.
Genellikle birkaç gün, nadiren de birkaç ay sürer. Uzun süren kimlik kaybında kişi daha çok
maksatsız fakat rahatsız etmeyen seyahatlere çıkmaktadır. İyileşmeden sonra, hasta fugue
sırasında olup bitenleri kesinlikle hatırlamaz. İz bırakmadığı gibi tekrar da etmez.
Dissosiatif Füg İçin Tanı Ölçütleri:
A. Tanı Ölçütü: Bireyin geçmişini unutup birden beklenmedik bir biçimde evinden yada
işinden ayrılıp gitmesidir.
B. Tanı Ölçütü: Kısman ya da tamamen yeni bir kimliğe bürünme
C. Tanı Ölçütü: Bu bozukluk sadece Dissosiatif Kimlik Bozukluğunda ortaya çıkmamaktadır
ve ilacın kötüye kullanımı yada genel bir tıbbi durumun doğrudan fizyolojik etkilerine bağlı
değildir.
D. Tanı Ölçütü: Bu belirtiler klinik açıdan belirgin bir strese ya da toplumsal, mesleki alanlarda
işlevselliğin önemli ölçüte bozulmasına neden olur.
Temel bilgiler
 Dissosiatif Fügü olan bireyler şizofreniyle ilişkili olan her hangi bir psikopatolojiyi
göstermezler( sanrılar, negatif belirtiler).
 Ganser sondromu- Ganser sendromunun 4 temel klinik özelliği vardır: 1-Yaklaşık
yanıtlar, 2-Somatik konversiyon belirtileri, 3-Varsanılar, 4-Bilinçte bulanıklık.
Temel semptom “yaklaşık yanıtlar” vermedir. Hasta sorulan sorunun kesin cevabına
çok yakın yanıtlar verir.Örneğin 2+2=5; iki elde 11 parmak olması; haftada 8 gün
2
olması gibi.Somatik semptomlar hem motor hem de duyusal sistemlerde
görülür.Ataksi,denge bozukluğuna rastlanılmaktadır.Varsanılar bulunuyorsa bunlar
daha çok görsel ve işitsel formlardadır.
 Manik Epizodda, seyahat, büyüklük düşünceleri ve uygun olmayan davranışlarla
görülür.
 Şizofrende de gezinme söz konusudur buna da dezorganize konuşmalar eşlik eder.
 Zor durumlardan kurtulmak içinde Dissosiatif füge başvurulabilir.
DİSSOSİATİF KİMLİK BOZUKLUĞU
(Çoğul Kişilik)
Esas kişilikle birlikte, her biri belli zamanlarda vücuda hakim olan kendilerine göre mizaçları,
davranışları, sosyal münasebetleri ve hatıraları bulunan alt kişiliklerin ortaya çıkması halidir.
Esas kişilik genellikle diğer kişiliklerden habersiz iken, alt kişilikler birbirinden haberdardır.
Alt kişilikler, esas kişiliğin tam aksi özelliklere sahiptirler. Esas kişilik, sessiz, sedasız, içine
kapanık, ahlaklı biri iken, diğer kişilikler dışa dönük, serbest, eğlenceyi seven tiplerdir. Esas
kişilikten farklı isim ve soyadı taşırlar.
Çoğul kişilik bozukluğu çoğu zaman ergenlik çağında ortaya çıktığı, parçalanmış ailelerde,
kimsesiz ve terkedilmiş çocukların yetiştiği yurtlarda sık görüldüğü bilinmektedir. Alt
kişilikler, genellikle aşırı psikolojik yüklenmeler sırasında ortaya çıkmakta; bir kişilikten
öbürüne geçişler hızlanmaktadır. Genç kızlarda ve kadınlarda görülme oranı daha yüksektir.
Dissosiatif Kimlik Bozukluğu İçin Tanı Ölçütleri:
A. Tanı Ölçütü: İki ya da daha fazla birbirinden ayrı kimliğin ya da kişilik durumunun
varlığı. Her birinin kendi içinde oldukça süreklilik gösteren çevre benlik algıs, ilişki
kurma ve düşünce biçimi vardır.
B. Tanı Ölçütü: Bu kimliklerden yada kişilik durumlarından en ikisi kişinin
davranışlarını zaman zaman denetim altında tutar.
C. Tanı Ölçütü: Önemli kişisel bilgilerin sıradan unutkanlıkla açıklanamayacak bir biçimde
hatırlayamama.
D. Bu bozukluk ilacın kötüye kullanımı yada genel bir tıbbi durumun doğrudan fizyolojik
etkilerine bağlı değildir.
Not: Çocuklardaki belirtiler hayali oyun arkadaşlarına ya da başka bir oyun fantezisine
bağlanamaz.
Temel bilgiler
A. Dissosiatif Kimlik Bozukluğu, kimliğin, belleğin ve bilincin çeşitli yönlerini
bütünleştirememeyi yansıtır.
B. Her kişilik durumu ayrı bir kişilik öyküsü ve ayrı bir benlik imgesi varmış gibi
yaşanır.
C. Çoğu kez bireyin adını taşıyan birincil bir kimlik vardır fakat bu edilgin, bağımlı,
suçlu ve çökkündür.
D. Alter kimliklerin sıklıkla farlı adları ve birincil kimliğe zıt özellikleri vardır.
3
DEPERSONALİZASYON BOZUKLUĞU
Şizofreni, epilepsi, madde kullanımı bozukluğu, saf nörotik bozukluk ve organik beyin
sendromları ile ilgisi olmayan, tamamen psikolojik sebeplerden kaynaklanan ve geçici
olarak ortaya çıkan "kişinin kendine yabancılaşması" halidir.
Kişi, tümüyle veya kısmen vücudunu, kendi kimliğini, bir varlık olduğunu şüphe ile
karşılamaktadır. Kendisinin bir makina veya robot olduğunu sanmakta; bir rüyada
yaşıyormuş gibi hissetmektedir. Bazen kendisini uzaktan idrak etmekte, vücut
boyutlarının değiştiğini görmektedir. Bariz bir komplikasyona sebep olmadan
kendiliğinden kaybolan bu "kendine yabancılaşma" kişinin aile ve iş hayatındaki
münasebetlerini bozmaz.
Kendine yabancılaşma bozukluğu sırasında baş dönmesi, depresyon, sıkıntı, deli olma
korkusu, zaman-mekan ve kişiliğe ait bilgilerde hatırlama güçlüğü sık görülen
komplikasyonlardır.
Depersonalizasyon Bozukluğu İçin Tanı Ölçütleri:
A. Tanı Ölçütü: Kişinin Mental süreçlerinden ya da bedeninden ayrıldığı hissinin olduğu
ya da sanki bunlara dışardan bir gözlemciymiş gibi bakıyor olduğu, sürekli ya da
yineleyen yaşantıların olması( rüyadaymış gibi hissetme)
B. Depersonalizasyon sırasında gerçeği değerlendirme yetisi bozulmaz
C. Bu belirtiler klinik açıdan belirgin bir strese ya da toplumsal, mesleki alanlarda işlevselliğin
önemli ölçüte bozulmasına neden olur.
D. Bu bozukluk ilacın kötüye kullanımı yada genel bir tıbbi durumun doğrudan fizyolojik
etkilerine bağlı değildir.
4