BÖLÜM I Dersin Adı Fen Bilgisi Sınıf 6 Ünitenin Adı/No Canlının iç

BÖLÜM I
Dersin Adı
Sınıf
Ünitenin Adı/No
Konu
Önerilen Süre
Fen Bilgisi
6
Canlının iç yapısına yolculuk.
D-Hayvanlarda bulunan dokuları tanıyalım.
1.Hayvansal dokuların görevleri nelerdir?
2.Hayvansal dokuların görevleriyle uyumlu hücre yapıları farklı mıdır?
3.Hayvansal doku çeşitleri nelerdir?
4.Bitkisel dokularla, hayvansal dokuların işlevsel ve yapısal farklılıkları var
mı?
40’+40’
BÖLÜM II
Öğrenci kazanımları/Hedef ve
Davranışlar
Ünite Kavramları ve
Sembolleri/Davranış Örüntüsü
Güvenlik Önlemleri (Varsa)
Öğretme-Öğrenme-Yöntem ve
Teknikleri
Kullanılan Eğitim TeknolojileriAraç, Gereç ve Kaynakça
 Öğretmen
Öğretme-Öğrenme Etkinlikleri

Öğrenci
Sözsel-Dilsel
Doğacı
Sosyal-Kişiler Arası
Mantıksal-Matematiksel
İçsel-Bireysel
Görsel-Uzaysal
Müziksel-Ritmik
Bedensel-Kinestetik
Özet:
HEDEF: Çok hücreli canlılarda görülen hücre grupları olan dokuları
gözlemlerle, uygulamalarla, deneylerle ve farklı etkinliklerle kavramak.
KAZANIMLAR:
-Hayvansal dokuların ad ve özelliklerini kavratmak, doku çeşitlerini
öğretmek.
-Hayvansal dokular ile bitkisel dokular arasındaki farkları tespit etmek.
Tüm cam araçlar kullanılmadan önce kontrol edilmeli. Temiz
olduğundan, kırık ve çatlak bulunmadığından emin olunmalı, ısıya
dayanıklı araçlar kullanılmalı.
Anlatım, soru-cevap, deney.
Ders kitabı, iskelet kası, mide kası ve kalp kasından oluşan doku
preparatları, mikroskop.
Ders kitabı.
Öğrencilere doku kavramını hatırlatmak için dikkat çekici çeşitli sorular
yöneltilecek? Bildiğiniz gibi vücudumuz hücrelerden oluşur.
Hatırlayacağınız gibi vücudumuz 5 organizasyon basamağından oluşur.
Bunlar nelerdir? Daha önce bir futbol takımının sahada aynı hedefe
ulaşmak için 11 futbolcudan kurulu olduğunu söylemiştik, bu futbol
takımının her bir oyuncusunu hücre kabul edersek aynı hedef için çaba
gösteren tüm takımın organizasyon basamağında aldığı ad ne olabilir?
Bildiğiniz gibi çeşitli organlarımız var. Bizim organlarımızı görmemiz
vücudumuzu koruyan deri dokusu tarafından engellenmiştir. Acaba
vücudumuzda belirli görevleri yerine getiren başka dokularda var mıdır?
Mesela ayakta durmamızı sağlayan dokumuz hangisidir? Vücudumuz
içinde gerekli maddeleri bir yerden bir yer kim taşır?
Heyecanlandığımızda, korktuğumuzda, şaşırdığımızda çeşitli tepkiler
gösterir acaba böyle davranışlar göstermemizi sağlayan dokumuz
hangisidir?
Hepimiz farklı fiziksel görünüşlere sahip olsak da hepimizin benzer
dokuları vardır? Şimdi arkadaşınız gözlemleyerek sizinle benzer olan
özelliklerini sıralar mısınız? Mesela onun da vücudunu tamamen saran bir
deri dokusu, soluk alıp vermesinde görev alan burnunda bir kıkırdak
dokusu var mı?
Eğer hücreler dokuları oluşturuyorsa hayvansal dokular ile bitkisel
dokular arasında bir fark var mıdır? Neden?
Şimdiye kadar öğrendiklerimizin tekrarı yapılacak.
Bitkiler ile insanlar kıyaslanarak aramızdaki dokusal farklılıklar
bulunacak.
Vücut yapımızla diğer canlıların vücut yapıları karşılaştırılacak.
İnsan vücudunun dış kısmını tabakalar halinde dizilen epitel doku oluşturur. Yine midenin iç yüzeyi de
epitel doku ile kaplıdır. Fakat buradaki hücrenin şekli derideki epitel doku hücrelerinden biraz farklıdır.
Akciğerlerdeki hava keseleri ve kılcal damarlar da epitel dokudan oluşur. Bunlarda deri ve midedekilerden çok
farklıdır. Bunun gibi vücudun diğer bölgelerinde de epitel dokular bulunur ve bunların hepsinin özellikleri
birbirinden farklıdır.
Epitel doku vücudun dış ve iç yüzeyini örter. Bağ ve destek doku; diğer doku ve organları birbirine bağlar,
yumuşak organları korur, destek ve güç kazandırır. Kas doku; canlının hareketini ve iç organların çalışmasını
sağlar. Sinir doku; dış çevredeki uyartıların merkezi sinir sistemine ve merkezlerde oluşan cevapların tepki
organlarına iletilmesini sağlar.
Hayvansal dokular yapılarına ve görevlerine göre Epitel doku, bağ ve destek doku, kas doku ve sinir doku
olmak üzere dörde ayrılır.
Hayvansal Doku
Epitel doku
Bağ ve Destek doku
Kas doku
Sinir
doku
Örtü Salgı
Epiteli Epiteli
Duyu Temel Bağ Kıkırdak Kemik
Epiteli
Doku
Doku
Doku
Yağ
Doku
Kan
Doku
Düz kas
Çizgili kas
-Epitel Doku: Epitel doku hücreleri arasında boşluk yoktur. Görevlerine göre; örtü epiteli, salgı epiteli
ve duyu epiteli olmak üzere üç grupta incelenir.
a).Örtü epiteli: Vücudun dış ve iç yüzeyine örten dokudur. Tek yada çok tabakalı olur. Hücreleri;
yassı, küp ya da silindir biçimindedir. Kalp, akciğer, damar gibi iç organları örten Epitel doku tek tabakalıdır.
Omurgalı hayvanların vücudunun dışını örten deri çok katlı Epitel dokudan oluşur. En alt sıradaki hücreler
silindiriktir. Bu hücrenin bölünmesiyle oluşan yeni hücreler, üst tabakalara doğru itilirken biçimleri değişir ve
yassılaşır.
b).Salgı epiteli (bez epiteli): Salgı yapan epitel dokudur. Salgı epiteli, hücrenin sayısına ve salgıların
döküldüğü yere göre adlandırılır.
Hücre sayısına göre:
1.Bir hücreli bezler: Omurgalı hayvanların bağırsak ve solunum organlarında mukus salgılayarak
bulundukları organa kayganlık verirler.
2.Çok hücreli bezler: Birden fazla hücreden oluşur. Ter bezi, yağ bezleri gibi. Çok hücreli bezler
salgılama biçimine göre üç gruba ayrılır.
a).Kanallı bez: Salgısını bir kanalla ilgili doku ve organa veya vücut dışına iletir. Ter,
tükürük, gözyaşı, derideki yağ ve sindirim bezleri buna örnektir.
b).Kanalsız bezler: İç salgı bezi de denir. Salgılarını doğrudan kana verirler. Bu bezlerin
salgısına hormon denir. Hipofiz, tiroit, timüs, böbrek üstü bezleri bu tür bezlerdir.
c).Karma bez: Hem kanallı, hem de kanalsız bez özelliği gösteren bezlerdir. Örnek olarak;
insülin hormonunun kana veren, sindirim enzimlerini de bir kanalla ince bağırsağa ileten pankreas verilebilir.
c).Duyu epiteli: Duyu organlarında bulunan özelleşmiş hücrelerdir. Gözde ışığı, kulakta sesi, deride
dokunma, dilde tat, burunda kokuyu algılayan reseptör hücreleri, epitel hücreleridir. Reseptör hücreleri aldıkları
uyartıyı, duyu sinirleri ile beyne gönderir. Reseptörlere almaç yada duyu hücresi de denir.
-Bağ ve destek doku: Bu dokunun en önemli ayırt edici özelliği hücreleri arasında boşluk olmasıdır. Bu
boşluğu ara madde doldurur. Temel bağ doku, kıkırdak, kemik, kan ve yağ doku bu grupta incelenir.
a).Temel bağ doku: Vücuttaki organları birbirine bağlar ve organların yapısına katılır. Ara maddede
proteinden oluşan lifler verdir.
b).Kıkırdak doku: Omurgalı hayvanların embriyon devresinde iskelet kıkırdaktandır. Ergin hale
gelince kemiğe dönüşür. Kıkırdak doku ergin bireylerin eklem yüzeyinde, soluk borusunda, burunda, kulakta
ve kaburgaların uçlarında bulunur. Köpek balığının ergininde de iskelet kıkırdaktandır.
Kıkırdak doku hücreleri tek tek yada kümeler durumunda yumuşak çeperli kapsül içinde bulunur.
c).Kemik doku: Omurgalı hayvanların iskeletini oluşturur. Kıkırdak doku ile kemik doku birlikte
destek dokuyu oluşturur. Kemik doku; vücuda destek ve güç verir., kaslara ve organlara tutunma yüzeyi
oluşturur, beyin, kalp, akciğer gibi organları korur. Kemik dokuda kan hücreleri de üretilir. Ayrıca vücudun
mineral deposudur.
Sert ve süngerimsi olmak üzere iki tür kemik doku vardır.
1.Sert kemik doku: Pürüzsüz görünüşlü ve sert yapılıdır. Kemiklerin dış yüzeyinde ve uzun kemiklerin
gövdesinde bulunur.
Kemik hücreleri, sitoplazma uzantıları ile birbirlerine bağlanarak iç içe halkalar şeklinde dizilir.
Halkanın ortasında havers kanalı bulunur. Bu kanallarda kan damarları ve sinirler vardır. Kemik hücreleri besin
ve oksijeni kan damarlarından sağlar.
2.Süngerimsi kemik doku: Uzun kemiklerin uçlarında yassı ve kısa kemiklerin içinde bulunur.
Gözenekli yapıdadır. Gözeneklerin içinde kırmızı kemik iliği bulunur.
Kemiklerin dışında periost denilen kemik zarı bulunur.
d).Yağ doku: Hücreleri yuvarlak ve büyüktür. İçlerinde yağ damlaları birikmiştir. Yağ doku, yedek
enerji kaynağı olarak görev yapar. Ayrıca, vücudu soğuğa karşı ve organları ezilmeye karşı korur.
e).Kan doku: Ara maddesi sıvı olan dokudur. Bu sıvıya, plazma denir. Kan doku; plazma ve kan
hücreleri olmak üzere iki grupta incelenir.
1.Kan plazması: %90-92’ si su, %7-8’ i proteindir. Geri kalan bölümü ise glikoz, amino asit, yağ asidi,
vitamin, tuz gibi organik ve inorganik maddelerdin oluşur.
2.Kan hücreleri: Alyuvar, akyuvar ve kan pulcuklarıdır. Kan hücreleri plazma içerisinde yüzer ve
damarlarla vücut içinde taşınır.
-Kas doku: Kas doku hücreleri silindir yada iğ şeklindedir. Ara madde yoktur. Kas hücrelerinde
miyofibril denilen telcikler bulunur. Miyofibriller aktin ve miyozin denilen proteinlerdin oluşur.
Kas doku hücreleri kasılıp, gevşeme özelliğindedir. Bu özellikleri ile vücudun hareketini ve iç
organların çalışmasını sağlar. Yapı ve çalışmasına göre düz kas ve çizgili kas olmak üzere iki gruba ayrılır.
a).Düz kas: Uzun, iğ şeklinde ve beyazdır. Tek çekirdek bulunur. İsteğimiz dışında çalışır. İç
organların yapısında bulunur. Yavaş ve ritmik kaslı olup, uzun süre yorulmadan çalışır.
b).Çizgili kas: Uzun, silindir biçimindeki hücrelerdin oluşur. İsteğimiz ile çalışan kaslardır. Kol ve
bacak kasları çizgili kaslardır. Çok çekirdekli olup, miyofibriller açık ve koyu bantlar biçimindedir. Bu bantlı
yapıdan dolayı çizgili kas adını alır.
Kalp kasının yapısı çizgili kasa benzer, ancak isteğimiz dışında çalışır. Çalışması yaşam boyu sürer.