3.Hafta Sunumu

BANKACILIK VE FİNANS
UZAKTAN ÖĞRETİM TEZSİZ
YÜKSEK LİSANS PROGRAMI
1
FİNANSIN İLKELERİ
BÖLÜM 2
2
FİNANSAL PİYASALARA
GİRİŞ I
Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı
BÖLÜM HEDEFİ
3
 Finansal Piyasalara Giriş I bölümünde öğrenciler aşağıdaki becerileri
kazanacaktır:







Finans varlıkların ne olduğu, özellikleri ve rollerini
öğrenecekler.
Finansal piyasaların ne olduğunu ve rollerini öğrenecekler.
Borçlanma Araçları ve pay piyasalarının temel farklarını
öğrenecekler.
Para ve sermaye piyasaları arasındaki farkları öğrenecekler.
Birincil ve ikincil piyasalar arasındaki farkları öğrenecekler.
Organize piyasalar ve tezgahüstü piyasalar arasındaki
farkları öğrenecekler.
Broker ve dealer işlemleri arasındaki farkları öğrenecekler.
Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı
TEMEL KAVRAMLAR
4
 Finansal Sistem
 Finansal Varlık
 Hisse Senedi
 Borçlanma Araçları
 Finansal Piyasalar
 Para ve Sermaye Piyasaları
 Birincil ve İkincil Piyasalar
 Organize Piyasa ve Tezgahüstü Piyasa
 Broker ve Dealer
Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı
BÖLÜM İÇERİĞİ
5
2.1. Finansal Sisteme Genel Bakış
2.2. Finansal Varlık Nedir?
2.2.1. Finansal Varlıkların Rolleri Nedir?
2.2.2. Finansal Varlıkların Özellikleri Nedir?
2.3. Finansal Piyasalar ve Rolleri
2.4. Finansal Piyasaların Sınıflandırılması
2.4.1. Borçlanma Araçları Piyasası ve Pay Piyasası
2.4.2. Para ve Sermaye Piyasaları
2.4.3. Birincil ve İkincil Piyasa
2.4.4. Broker ve Dealer ile Borsa ve Tezgahüstü Piyasalar
Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı
2.1. Finansal Sisteme Genel Bakış
6
 Finansal sistem, içerisinde;
o finansal piyasalar,
o finansal kurumlar,
o fon arz ve talep edenler,
o finansal varlıklar ve
o hükümetlerin yer aldığı bir yapı içerisindedir.
Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı
2.1. Finansal Sisteme Genel Bakış
7
 Finansal varlıklar ile fon fazlası olanlardan fon ihtiyacı olanlara doğru
fon akışı sağlanır.
 Finansal varlıkları satın almak veya satmak isteyenler bu alım-satımları
finansal piyasalarda gerçekleştirebilir.
 Bu alım-satımlarda ise finansal aracılar gibi bir takım finansal kuruluşlar
aracılık faaliyetlerini yürütürler.
o Tabiki finansal kurumlar bir taraftan kendi nam ve hesaplarına işlem
yapabilirken, diğer taraftan müşterilerinin nam ve hesabına da işlem
yapabilirler.
Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı
2.1. Finansal Sisteme Genel Bakış
8
 Tabiki tüm işlemler, işlemciler, ve alım-satımın gerçekleştiği yerler ve
kurumlara dair bir takım düzenlemeleri ise hükümetler yapar ve
o Dolayısıyla, hükümetlerde finansal sistemin bir parçası konumundadırlar.
o Tabiki hükümetler sağılıklı bir ekonomik zemin oluşturmanın
peşindedirler.
o Düzenlemelerle sağlıklı ve rekabetçi bir finansal sistemi kurgulamaya
çalışırlar.
 Bununla beraber hükümetler aynı zamanda bir takım menkul
kıymetlerin ihraçcılarıdır veya emeklilik fonlarının sahipleridirler ve
o Dolayısıyla, aynı zamanda bir piyasa katılımcısıdırlar.
o Bu yapıları itibariyle de finansal sistemin bir parçasıdırlar.
Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı
2.2. Finansal Varlık Nedir?
9
 Varlıklar soyut ve somut varlıklar olarak ikiye ayrılır.
o Örneğin; makine, taşıt, arazi vb. somut varlıklardır.
o Soyut varlıklar ise aksine fiziksel özelliklerine dayanmazlar.
o Soyut varlıklar genellikle bir faydaya dair hukuki hakları temsil ederler.
Bu fayda ise genellikle geleceğe dönük bir takım faydalardır.
 İşte finansal varlıklar da soyut varlıklardır ve fiziki özelliklerine değil
geleceğe dönük bir takım getirilere dair hukuki hakları temsil ederler.
o Tahvil, hisse senedi vb. tüm varlıklar finansal varlıklardır.
Hisse senetlerinin geleceğe dönük kar payı, değer artışı kazancı vb.
getirileri söz konusu olabilirken,
 Tahvilin de geleceğe dönük faiz getirisi söz konusudur.

Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı
2.2. Finansal Varlık Nedir?
10
 Finansal varlıklar şirketler veya devletler tarafından ihraç edilirler.
o Finansal varlıkların ihracı ile elde edilen fonlarla şirket veya devletin kısa,
orta veya uzun vadede fon ihtiyacı giderilir.
 Finansal varlıklar, reel varlıkların finansmanında kullanılır.
o Reel varlıklar, makineler, ekipman vb. olup ürün ve hizmetlerin
üretiminde kullanılırlar.
 Burada finansal varlıkların ihracı bir finansman kararı iken, reel
varlıkların elde edilmesi ise bir yatırım kararı olup,
o Hisse senedi gibi finansal varlıklara yatırım yapanlar (ihraç edilen bu
varlıkları alanlar) aslında,
 Hem bu reel varlıklar üzerinde,
 Hem de onların üretimde kullanılmasıyla elde edilen getiri üzerinde bir
hak elde ederler (Brealey vd., 2012:7).
Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı
2.2. Finansal Varlık Nedir?
11
 Bir finansal varlığın değerinin ne olduğu sorusu da oldukça önemlidir.
 En basit ifadesiyle, bir finansal varlığın değeri, onun gelecekteki
beklenen nakit akışlarının bugünkü değerinin hesaplanmasıyla elde
edilir.
 Peki bugünkü değer nasıl hesaplanır?
o Varlığın gelecekteki beklenen nakit akışlarının iskontolonmasıyla
o
o
o
o
hesaplanır.
Bu iskonto oranı ise minumum faiz oranı + primdir.
Burada, minumum faiz oranı hazine bonosu gibi devletin ihraç ettiği
menkul kıymetlerin faiz oranıdır.
Bu varlıklar risksiz varlıklar olarak tanımlandığından bunların getirisi de
minumum düzeydedir.
İşte bu minumum faiz oranının üzerine, ilgili finansal varlığın gelecekteki
nakit akışına bağlı riski yansıtan bir primde eklenir ki bu prim risk
arttıkça artarken, azaldıkça da azalacaktır (Fabozzi ve Modigliani,
2009:3).
Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı
2.2.1. Finansal Varlıkların Rolleri Nedir?
12
 Finansal varlıklar iki temel fonksiyonu yerine getirirler.
o Bunlardan birincisi fon fazlası olanlardan fon ihtiyacı olanlara doğru
fonların transferini sağlamaları,
o İkincisi ise aslında şirket, ihraç ettiği menkul kıymetlerle, somut
varlıkların (makine vb.) oluşturduğu nakit akışına bağlı kaçınılmaz riski
de fon ihtiyacı olanlar ile fon fazlası olanlar arasında yeniden
dağıtmaktadır (Fabozzi ve Modigliani, 2009:5).
Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı
2.2.2. Finansal Varlıkların Özellikleri Nedir?
13
 Finansal varlıkların;
o paralılık,
o bir vadeye sahip olma,
o likidite,
o bölünebilirlik ve nominal değere sahip olma,
o tersine çevrilebilirlik,
o dönüştürülebilirlik,
o belli bir döviz kuru getirisine sahip olabilme,
o nakit akışı ve getiri tahmin edilebilirliği,
o vergi statüleri gibi bir takım özellikleri vardır (Fabozzi ve Modigliani,
2009:6).
Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı
2.3. Finansal Piyasalar ve Rolleri
14
 Finansal varlıkların işlem gördükleri piyasalara finansal piyasalar denir.
 Elbetteki bir finansal varlığın illa ki bir finansal piyasada işlem görmesi
gerekmemektedir,
o Ancak günümüz koşullarında finansal varlıklar çoğu kere borsalar gibi
organize piyasalarda işlem görmektedirler,
 Finansal piyasaların oynadıkları bir takım roller vardır ki bunlar;
o Fiyat keşfi sürecini sağlaması,
o Bir finansal varlığın satışı için yatırımcılara bir satış mekanizması
sağlaması ve
o Araştırma ve bilgi maliyetlerini azaltmasıdır (Fabozzi ve Modigliani,
2009:9).
Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı
2.4. Finansal Piyasaların Sınıflandırılması
15
 Finansal piyasalar dört kategori içerisinde sınıflandırılabilir. Bunlar;
o Borçlanma araçları piyasası ve pay piyasası
o Para ve sermaye piyasaları
o Birincil ve ikincil piyasa
o Broker ve dealer ile borsa ve tezgahüstü piyasalardır.
Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı
2.4.1. Borçlanma Araçları ve Pay Piyasaları
16
 Devlet tahvili, hazine bonosu, finansman bonosu vb. varlıklar borçlanma
araçları piyasasında işlem görür.
o Borçlanma araçları ise şirketin kar ya da zarar elde etmesine değil
genellikle sabit bir getiriye endekslidir.
o Dolayısıyla, borçlanma araçlarının ihracıyla, şirket ve borçlanma
araçlarını ellerinde bulunduranlar arasında bir alacaklı-borçlu ilişkisi
tesis edilmiş olmaktadır.
o Şirketin karından öncelikle borçlularına borcunun ödenmesi gerekir.
 Tabi ki şirketin kar elde etmemiş olması bu faiz ödemelerinin yapılmayacağı
anlamına gelmemektedir.
 Borçlanma araçlarını ellerinde bulunduranlar yasal yollara başvurarak bu
haklarını temin etme yoluna gidebileceklerdir.
 Hisse senedi ise özsermayeye dönük varlıktır.
o Özsermayeye dönük varlıklar, sahiplerine şirketin hem kar hem zararına
ortaklık şeklindedir.
Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı
2.4.1. Borçlanma Araçları ve Pay Piyasaları
17
 Borçlanma araçları ile özsermayeye dönük finansal varlıklar
arasında bir risk farklılığı da hemen göze çarpmaktadır.
o Borçlanma araçları gelecekteki nakit akışlarının miktarı ve kesinliği
noktasında çok daha düşük bir belirsizliğe sahiptir.
 Dolayısıyla riski daha düşük varlıklardır.
 Elbetteki risk düşük olduğu için getiri de düşük olacaktır.
o Hisse senetleri ise gelecekteki nakit akışlarının miktarı ve kesinliği
noktasında daha büyük bir belirsizliğe sahiptir.
 Dolayısıyla risk yüksektir.
 Bundan ötürü hisse senedi sahiplerinin getiri beklentisi de yüksektir.
 Getiri beklentileri hiç bir zaman borçlanma araçlarının getirisinin altında
da olmamalıdır.
 Bu durum en azından risk ve getiri dengesinin farkında olan rasyonel bir
yatırımcı için bu şekilde geçerlidir.
Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı
2.4.2. Para ve Sermaye Piyasaları
18
 Finansal piyasaları sınıflandırmanın bir diğer yolu ise bu varlıkların vade
yapıları itibariyledir.
o Hazine bonosu vb. varlıklar kısa vadeli olup bu varlıkların işlem gördüğü
piyasa para piyasası olarak adlandırılırken,
o Tahvil, hisse senedi vb. varlıkların vadesi ise uzun olup bu varlıkların
işlem gördüğü piyasa ise sermaye piyasaları olarak adlandırılır.
 Burada para ve sermaye piyasalarında işlem gören varlıkların vadeleri
için bir kesme noktası vardır ki bu nokta bir yıldır.
 Tabi ki hisse senetleri için vadeden bahsedilemez.
o Hisse senetleri daimi varlıklardır.
o Dolayısıyla da tahviller gibi uzun vadeli varlıklar kategorisinde ele
alınırlar.
Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı
2.4.3. Birincil ve İkincil Piyasa
19
 Finansal piyasaları sınıflandırmanın üçüncü bir yolu ise bunların birincil veya
ikincil piyasada işlem görmeleri şeklindedir.
o Bir finansal varlığın ihracında, bunu alan kişi ile firma arasındaki alış-
veriş bir birincil piyasa işlemidir.
o Bir finansal varlığın ihracından sonra, bunun sahibinin bunu elinden
çıkarmak istemesi durumunda ise bir ikincil piyasa işlemi gerçekleşmiş
olmaktadır.
 İkincil piyasa işlemlerinden ötürü firma için bir finansman temin etme
olasılığı yoktur.
o Finansal varlığın fiyatındaki değişmelerden ötürü varlığı elinden çıkaran
kişi için bir kazanç ya da kayıp doğabilir.
o Ancak firma, ikincil piyasalardaki hisse senedi fiyatlarını zaten kendi
performansı ile etkiler.
 Yani, hisse senedi fiyatlarının düşüşü firma için bir bir piyasa değeri ve
prestij kaybıdır.
 Öte taraftan, hisse senedi fiyatlarının yükselmesi ise firmanın piyasa
değerindeki artış ve prestij kazanma anlamına gelmektedir.
Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı
2.4.4. Broker ve Dealer ile Borsa ve Tezgahüstü Piyasalar
20
 Finansal varlıkların ihracından sonra bu varlığın sahibi bunu elinden
çıkarmak isteyebilir veya bir takım menkul kıymetleri satın almak
isteyebilir.
 Bu tür işlemlerde ise broker ve dealerlar fonksiyon gösterirler.
 Bir finansal kurum kendi nam ve hesabına bazı menkul kıymetleri
müşterilerinden alabilir veya onlara satabilir.
o Bu tür işlemlerde finansal kurum dealer olarak adlandırılır.
o Dealer bu durumda piyasa yapıcı pozisyonundadır ve kendi stoğundan
menkul kıymetleri alıp satarak alış satış spredinden kazanç elde etmeye
çalışır.
 Diğer taraftan aracılıklı işlemlerde, bir aracı kurum müşterilerin nam ve
hesabına müşterilerin emirlerini yerine getirir.
o Bu işlemlerde aracı kurum broker rolü üstlenmektedir ve bir aracılık
komisyonu alır.
Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı
2.4.4. Broker ve Dealer ile Borsa ve Tezgahüstü Piyasalar
21
 İkincil piyasa işlemleri borsalar gibi organize piyasalarda işlem görebildiği gibi
tezgah üstü piyasalarda (OTC) da işlem görebilir.
 Borsalar belli işlem kuralları, işlem saatleri ve fiziksel mekanların olduğu
organize piyasalardır.
 Diğer taraftan, bazı şirketlerin menkul kıymetleri ise tezgahüstü piyasalarda
işlem görebilir ki
o Bu piyasalarda işlem kuralları esnektir,
o Müşteri, OTC dealer’ına bir şekilde ulaşarak alım-satım gerçekleşir ve
o Tabiki bu piyasalarda işlem gören şirketler borsalarda listelenemeyen küçük ve
çok ta bilinmeyen şirketlerin menkul kıymetleridir (Kidwell vd., 2013:10).
Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı
Kaynakça
22
 Brealey, R. E., Myers, S. C., & Marcus, A. J. (2012).
Fundamentals of
Corporate Finance. New York: McGraw-Hill.
 Fabozzi, F. J., & Modigliani, F. (2009). Capital Markets Institutions and
Instruments. New Jersey: Pearson.
 Kidwell, D. S., Blackwell, D. W., Whidbee, D. A., & Sias, R. W. (2013).
Financial Institutions, Markets, and Money . New Jersey: John Wiley &
Sons, Inc.
Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı