istek bozuklukları
advertisement
İSTEK BOZUKLUKLARI Uz. Dr. Ejder Akgün YILDIRIM İstek Evresi - Cinsel İstek Bozukluğu • Sürekli olarak veya yineleyici bir biçimde, cinsel fantezilerin ve cinsel ilişkiye girme isteğinin az olması veya hiç olmaması durumudur. • Cinsel hayaller kurmak cinsel konularda konuşmak, cinselliği hatırlatan hemen her şeye karşı istekte bir azalma ya da hiç istek olmaması durumudur. Kadında ve Erkekte Azalmış Cinsel İstek Bozukluğu İstek • • • • Cinsel döngünün en önemli evresi Ruhsal aygıt ile doğrudan ilişkili Çok faktörlü Somut bir belirleyicisi yok • Kişinin cinsel eylemi oluşturacak ortamı hazırlama, oluşturma, cinselliği başlatma ile ilgili hevesi yoktur ya da azalmıştır. • Cinsel istekte birden fazla neden hep birlikte rol oynar. Bu nedenle cinsel isteği değerlendirirken kültürel, sosyal, dini, psikolojik, bedensel bütün etkenler gözden geçirilmelidir. • Erkeklere göre kadınların cinsel isteği daha kırılgandır. Orgazm (orgazm) Orgazm olmadan çözülme uyarılma Orgazm olarak çözülme istek Epidemiyoloji • • • • Toplumda Kadın %16 / Erkek %7-%4 İleri yaşta Kadın-Menapoz sonrası: %37-46/ Erkek >70y: %26 Jinekoloji kliniğinde: %10 Doğu toplumlarında daha fazla - Yaşla birlikte artma İstek Bozukluğu • Normal cinsel istek? • Psikolojik-sosyal belirleyiciler – Partner sorunu • İletişim sorunu • Aldatılma… – Bireye özgü sorunlar • Depresyon • Hastalıklar… – Kültürel nedenler Etiyoloji • Organik etiyoloji – Hormonal bozukluklar – Metabolik bozukluklar • Tedaviye bağlı nedenler – İlaç tedavileri – Cerrahi tedaviler – Şua tedavileri Etiyoloji - devam • Diğer cinsel işlev bozuklukları • Psikiyatrik sorun – Depresyon – Anhedoniye neden olan ruhsal hastalıklar Etiyoloji - devam • Kültürel nedenler – Cinsel tabular – Yanlış inanışlar – Toplumsal cinsiyete özgü tutum ve davranışlar – … Yanlış Cinsel İnanışlar • • • • • • • • • • • Kadın istemese de kocasına karşı görevi olduğu için cinselliği yaşamak zorundadır. Kadın evlenene kadar cinsellikle ilgili hiçbir şey öğrenmemelidir. Cinsel ilişkide kadının cinsel isteğinin, uyarılmasının, haz almasının önemi yoktur. Cinsel isteksizlikle başvuran her kadın cinsel istek azlığı yaşamaktadır. Kadın duygusal ilişkisinde problem yaşasa da cinselliği olağan olarak yaşar, cinsellik ilişki sorunlarından ayrı bir şeydir. Cinsel istek doğal olarak herkeste vardır isteği oluşturmak ya da artırmak için yapılabilecek hiçbir şey yoktur. Kadının cinsel isteği partnerine göre az ise mutlaka rahatsızlığı vardır. Normal çiftlerin cinsel ilişki sıklığı, yirmili ve otuzlu yaşlar için haftada en az dört olmalıdır. Sürekli olarak daha az olması düşük cinsel isteğin göstergesidir. Sevişmeyi başlatan kadın ahlaksızdır. Cinsel eylemi erkek başlatmalıdır. … CETAD bilgilendirme dosyası, www.cetad.org.tr TANI • Objektif belirleyici ?? – Cinsel istek sıklığının < 2hafta Azalmış Cinsel İstek Bozukluğu (DSM-IV TR) A. Sürekli olarak ya da yineleyici bir biçimde, cinsel fantezilerin ve cinsel etkinlikte bulunma isteğinin az olması (ya da hiç olmaması). Klinisyen, kişinin yaşı ve yaşam koşulları gibi cinsel işlevselliğini etkileyen etkenleri göz önünde bulundurarak cinsel isteğin azaldığı ya da hiç olmadığı yargısına varır. Azalmış Cinsel İstek Bozukluğu (DSM-IV TR) B. Bu bozukluk, belirgin bir sıkıntıya ya da kişilerarası ilişkilerde zorluklara neden olur. Azalmış Cinsel İstek Bozukluğu (DSM-IV TR) C. Bu cinsel işlev bozukluğu, başka bir Eksen I bozukluğuyla daha iyi açıklanamaz (başka bir CİB dışında) ve sadece bir maddenin (örn. kötüye kullanılabilen bir ilaç, tedavi için kullanılan bir ilaç) ya da genel tıbbi bir durumun doğrudan fizyolojik etkilerine bağlı değildir. Cinsel Tiksinti Bozukluğu: • Aversiyon-Tiksinti bozukluğu ayrı bir kategori gibi görülse de tiksinti nedeniyle cinsel isteğin olmaması ve cinsel kaçınmanın olmasıdır. Cinsel Tiksinti Bozukluğu (DSM-IV) A. Sürekli olarak ya da yineleyici bir biçimde, bir cinsel eş ile genital cinsel ilişki kurmaktan aşırı tiksinti duyma ve bundan tümüyle (ya da hemen tümüyle) kaçınma. B. Bu bozukluk, belirgin bir sıkıntıya ya da kişilerarası ilişkilerde zorluklara neden olur. C. Bu cinsel işlev bozukluğu, başka bir eksen I bozukluğuyla daha iyi açıklanamaz (Başka bir cinsel işlev bozukluğu dışında). • • • • • • Cinsel korkular Cinsel travmalar Cinsel kimlik ve yönelim sorunları Ağır kişilik sorunları Cinsel fobiler Eş reddi CETAD bilgilendirme dosyası, www.cetad.org.tr En Sık • • • • • • Meni Cinsel organ Aydınlık Çıplaklık Oral seks … Yanlış İnanışlar • • • • Meni mikrop taşıyan bir salgıdır. Meni kötü kokar bu nedenle temiz değildir. Meni değen yer hemen temizlenmelidir, bulaştığı yere zarar verir. Cinsel organlar temiz değillerdir, elle ya da ağız ile dokunulmamalıdır. CETAD bilgilendirme dosyası, www.cetad.org.tr DSM-IV Alt tipler-1 Yaşam boyu tipi: Cinsel işlevselliğin başından beri bu sorun varsa. Edinsel tip: Bu sorun, olağan bir işlevsellik döneminden sonra ortaya çıkmışsa. Yaygın tip: Bu sorun belirli birtakım uyarılar, durumlar ya da cinsel partnerle sınırlı değilse. Durumsal tip: Bu sorun belirli birtakım uyarılar, durumlar ya da cinsel partnerle sınırlı ise. DSM-IV Alt tipler-3 Psikolojik etkenlere bağlı: Bu sorunun başlaması, şiddetlenmesi, alevlenmesi ya da sürmesinde psikolojik etkenlerin başlıca rolü oynadığı ve etiyolojide genel tıbbi durumların ve maddelerin herhangi bir rol oynamadığı yargısına varıldığında. Bileşik etkenlere bağlı: Bu sorunun başlaması, şiddetlenmesi, alevlenmesi ya da sürmesinde psikolojik etkenlerin başlıca rolünün olduğu yargısına varıldığında, genel tıbbi bir durum ya da madde kullanımının da katkıda bulunduğu, ancak bu sorunu açıklamaya yetmediği yargısına da varıldığında. Cinsel İstek - Tiksinti Bozukluğu: Ayırıcı Tanı • Sıklıkla diğer CİB’e sekonder – Kadında – Uyarılma bozukluğu – Orgazm bozukluğu – Disparöni – Vajinismus • Erkekte – Erektil disfonksiyon – Prematür ejakülasyon – Ağrılı ejakülasyon CETAD bilgilendirme dosyası, www.cetad.org.tr Cinsel İstek - Tiksinti Bozukluğu: Ayrıcı Tanı cinsel tiksinti bozukluğu cinsel istek azlığı Cinsel İstek - Tiksinti Bozukluğu: Ayrıcı Tanı • Eğer cinsel istek/tiksinti bozukluğu başka bir I. Eksen bozukluğu ile daha iyi açıklanırsa, çoğu kez ek bir tanı konmaz. • Eğer bu bozukluk I. Eksen bozukluğundan önce gelirse ya da bağımsız olarak klinik ilgi odağıysa, bu ek tanı konabilir. Travma sonrası stres bozukluğu Obsesif kompulsif bozukluk Major depresyon Cinsel İstek - Tiksinti Bozukluğu: Ayrıcı Tanı Travma sonrası stres bozukluğu • Cinsel istekte azalma • Tiksinti ve kaçınmalar Obsesif kompulsif bozukluk • Obsesyonlar nedeniyle aşırı kaygı • Cinsel istekte azalma • Kirlenme ya da cinsel obsesyonlara bağlı tiksinti • Kompulsif kaçınmalar Cinsel İstek/Tiksinti Bozukluğu: Ayrıcı Tanı özgül fobi Major depresyon • Özgül fobinin tanı ölçütlerini karşılayabilir. • Ek bir tanı almaz. • Depresyona bağlı cinsel isteksizlik • Kaçınma ve tiksinti Cinsel İstek - Tiksinti Bozukluğu: Ayrıcı Tanı • Sosyal, kültüre bağlı nedenler – Toplumsal cinsiyet – Dinsel – felsefi • Marital sorun – Eşle çatışma – Eş reddi Nedene bağlı olmayan eş reddi İstek Evresi Sorunları Kadınlarda Azalmış Cinsel İstek • Kadında cinsel isteksizlik sorunu varsa mutlaka yaşadığı ilişkinin cinsellik dışındaki boyutları da değerlendirilmelidir. • Eşiyle mutsuz, huzursuz olan, istemeden evlendirilmiş olan, eşinden ya da partnerinden şiddet gören, aldatılan, ilişkisinde anlaşılmadığını düşünen, ilişkisinin cinsellik dışındaki alanlarında paylaşım hissetmeyen, ilişki ile ilgili beklentileri karşılanmayan bir kadında cinsel isteksizlik beklenebilir. Cinsel İstek Bozukluğu Konusunda Yanlış İnanışlar • Sevişmeyi başlatan kadın ahlaksızdır. • Kadın cinsel isteğini baskılamalıdır. • Eşine, partnerine onu cinsel olarak arzuladığını çok fazla hissettirmemesi gerekir. • Kadının cinsel isteği cinsellik dışındaki olaylardan etkilenmez. • Kadın istemese de kocasına karşı görevi olduğu için cinselliği yaşamak zorundadır. • Kadın evlenene kadar cinsellikle ilgili bir şey öğrenmemelidir. Cinsel İstek Bozukluğu Konusunda Yanlış İnanışlar • Cinsel ilişkide kadının cinsel isteğinin, uyarılmasının, haz almasının önemi yoktur. • Kadın duygusal ilişkisinde problem yaşasa da cinselliği olağan olarak yaşar, cinsellik ilişki sorunlarından ayrı bir şeydir. • Cinsel istek doğal olarak vardır isteği oluşturmak ya da artırmak için yapılabilecek hiçbir şey yoktur. • Kadının cinsel isteği partnerine göre az ise mutlaka rahatsızlığı vardır. Tedavi • Cinsel bilgilendirme – Yanlış inanışlar – Cinsellik kavramı – Anatomi fizyoloji • Cinselliğe alıştırma • SF I –II • Fantezi, self odaklanma, bedenden haz alma • Partnerle cinsel oyunlar Tedavi CETAD bilgilendirme dosyası, www.cetad.org.tr Tedavi Ek • Depresyon varsa; – Cinsel sorunu sorgulamaktan kaçınmamalı, – Mutlaka bilgilendirme yapmalı, – Gerekirse partner bilgilendirilmeli, • Marital sorun engellenmeli, – Depresyonun şiddetine göre basit egzersizler verilmeli, – İlaç yan etkisi varsa ilaç etkinliği değerlendirilmeli.
