Neler yapılabilir? Kişiye ve aileye yaklaşım nasıl olmalıdır?
advertisement
CiNSiYETiNDEN YAKINMASI OLAN OLGULARDA TANI VE İZLEM SÜRECİ Prof. Dr. Sultan DOĞAN 21. TPD Yıllık Toplantısı ve KES 19-22 Nisan 2017, Antalya • CİNSİYETİNDEN YAKINMA (HOŞNUT OLMAMA) • CİNSEL KİMLİK BOZUKLUĞU, • TRANSSEKSÜALİTE • • • • Erkeklerde 11.000’de 1 Kadınlarda 30.000’de 1’dir. Transgender çocuk yetişkinlikte transgender olmayabilir. Yetişkin transgender çocuklukta tanı almamış olabilir. 1-Depresyon, bipolar bozukluk, madde bağımlılığı, disosiyatif kimlik bozukluğu, davranım bozukluğu bulunduğunda daha önce tespit edilmemiş cinsel kimlik sorunları teşhis edilebilmektedir. 2- Bazı erkek transvestistler, kadın taklitçileri, transgender kişiler, erkek ve kadın eşcinseller cinsel kimlik bozukluğu formu alabilmektedir. 3- Bazı kişilerde cinsel kimlik sorunları klinik eşiğin altında ve üstünde dalgalanabilmektedir. 4- Kadın bedenine sahip kişilerdeki cinsel kimlik sorunları daha az fark edilebilmektedir. CİNSEL KİMLİK SORUNLARI HEMEN HER YAŞTA GÖRÜLEBİLMEKTEDİR Josie Romero:En Genç Transseksüel http://firsttoknow.com/living-as-a-transgender-child-the-story-of-josie-romero/ Renee Ramsey: En Yaşlı Transseksüel • http://youtu.be/ge9Y6HHU65U ETYOLOJİ Beyindeki farklılaşmanın cinsel kimlik sorunlarına neden olduğunu öneren biyolojik kuramları destekleyen bilimsel veriler daha fazladır. Stria Terminalis Bed Nükleus Hacim Karşılaştırılması SINIFLANDIRMA • Transseksüel terimi, 1950 yılında, hormon verilip verilmediğini, cerrahi girişim yapılıp yapılmadığını dikkate almaksızın, anatomik olarak karşı cinsiyet rolünü yaşayan yada yaşamak isteyen kişileri belirtmek üzere profesyoneller ve halk tarafından kullanılmaya başlanmıştır. • Psikiyatri resmi bir terminoloji oluşturuncaya kadar, cinsel kimlik sorunlarını tanımlamak için “cinsiyet disforisi sendromu” kavramı benimsendi. • 1980’de, DSM III’de, en azından iki yıldır sürekli biçimde bedensel ve sosyal durum olarak cinsiyetini değiştirmeyle ilgilendiği gösterilen ve cinsiyet disforisi olan bireyler için transseksüalizm tanısı öne sürüldü. • Cinsiyet disforisi olan diğerleri, adolesan veya erişkin cinsel kimlik bozukluğu transseksüel olmayan tip veya başka bir şekilde belirtilmemiş cinsel kimlik bozukluğu şeklinde tanılar alabiliyorlardı. • DSM IV komitesi, transseksüalizm tanısını cinsel kimlik bozukluğu olarak değiştirdi. Kuvvetli ve ısrarcı karşı cins özdeşimi olanlar, kendi cinsiyetlerinden ısrarcı bir şekilde rahatsızlık duyanlar veya cinsiyet rollerinde bir uygunsuzluk olduğu hissini yaşayanlar cinsel kimlik bozukluğu şeklinde tanılar aldılar. • Bu kriterleri doldurmayan kişiler için “başka türlü adlandırılamayan cinsel kimlik bozukluğu” (BTACKB) tanısı kullanıldı. • Bu tanının konuşma dilindeki karşılığı transgender terimi olmuştur. Bu kategori, göğüs geliştirmek istemeyip sadece kastrasyon yada penisin alınmasını isteyen; genital rekonstrüksiyon istemeyip sadece hormon tedavisi ve mastektomi isteyen; konjenital interseks durumu olan, stresle ilgili geçici karşıt giyinmeciliği olan ve kendi cinsiyetinden vazgeçme konusunda dikkate değer ambivalansı olan çok farklı bireyleri kapsıyordu. • cinsel yönelimlerine göre – erkeklere ilgi duyan, – kadınlara ilgi duyan, – her iki cinse de ilgi duyan – hiç bir cinse ilgi duymayanlar • DSM-5 ise kişinin doğumda belirlenen cinsiyeti ile yaşadığı/dışa vurduğu cinsel kimlik arasındaki uyuşmazlığı cinsel kimliğinden yakınma (hoşnut olmama= gender dysphoria) olarak tanımlamıştır. Gençlerde ve Erişkinlerde Cinsel Kimliğinden Yakınma (Hoşnut Olmama) A. Aşağıdakilerden en az altısının olması ile kendini gösteren, en az altı ay süreyle, kişinin yaşadığı/dışa vurduğu cinsel kimlikle, onun için belirlenen cinsel kimlik arasında belirgin bir uyuşmazlık olması: 1. Kişinin yaşadığı/dışa vurduğu cinsel kimlikle, birincil ve/ya da ikincil cinsel özellikleri arasında belirgin bir uyuşmazlık olması. 2. Kişinin yaşadığı/dışa vurduğu cinsel kimlikle arasında belirgin uyuşmazlık olduğu için birincil ve/ya da ikincil cinsel özelliklerinden kurtulmayı çok isteme 3. Diğer cinsin birincil ve/ya da ikincil cinsel özelliklerini çok isteme. 4. Diğer cinsten olmayı çok isteme. 5. Diğer cinsten gibiymiş gibi davranılmayı çok isteme. 6. Diğer cinse özgü duygularının ve tepkilerinin olduğuna çok inanma. B. Bu duruma klinik açıdan belirgin bir sıkıntı eşlik eder ya da bu durum toplumsal, işle ilgili işlevsellikte ya da önemli diğer işlevsellik alanlarında işlevsellikte düşme ile gider. Varsa belirtiniz: Cinsel gelişim bozukluğu ile giden (örn. 255.2 [E25.0] doğuştan gelen adrenal hiperplazi ya da 259.50 [E34.50] androjen duyarsızlık sendromu gibi doğuştan gelen bir adrenogenital bozukluk). Varsa belirtiniz: Geçiş sonrası; Kişi, istediği kimliğe, onu tam zamanlı olarak yaşayarak geçmiştir (cinsiyet değişikliği yasallaşmış olsun ya da olmasın) ve karşı cinse geçmek için yapılan tıbbi girişimlerden ya da tedavilerden en az biri uygulanmıştır (ya da uygulanması için hazırlık yapılmaktadır) karşı cins hormonları tedavisi ya da istenen cinsel kimlik doğrultusunda cinsel kimlik belirlenmesi için cerrahi girişim (örn. penektomi, doğuştan erkek olana vajinoplasti; doğuştan kadın olana mastektomi ya da falloplasti). CKB tanısına varıldıktan sonra tedavi yaklaşımı 3 evreden oluşmaktadır (Bazen triadik tedavi olarak adlandırılır): • arzu edilen cinsiyette gerçek yaşam deneyimleri, • arzu edilen cinsiyete ait hormonların kullanılması • genital organlarla diğer seks karakterlerini değiştirmeye yönelik cerrahi girişimler CKB tanısı konulduktan sonra hastaların seyri farklı olabileceğinden hepsi için üçlü tedavi gerekmemektedir. SEYİR 1- Dikkatle tanıya varılan bazı kişiler kendiliğinden cinsel kimlik değişimi ile ilgili isteklerinden vazgeçebilirler. 2-Bazıları, herhangi bir tıbbi girişim olmaksızın kendi cinsel kimlikleri ile daha rahat bir uyum sağlayabilirler. 3-Bazıları psikoterapi sırasında üçlü tedaviyi takip etmekten vazgeçebilirler. 4-Bazı cinsel kimlik bozuklukları ile uğraşan kliniklerde açıklanamayan yüksek tedaviyi bırakma oranları görülmektedir. 5-Üçlü tedaviden fayda görmeyenlerin oranı çalışmadan çalışmaya önemli farklar göstermektedir. RUH SAĞLIĞI UZMANLARININ SÜREÇTEKİ ROLÜ 1-Bireylerin cinsiyet bozukluklarını tam ve doğru teşhis etmek. 2-Birlikte bulunan diğer psikiyatrik durumları teşhis etmek ve uygun tedavilerini belirlemek. 3-Kişilere tedavi seçenekleri ve bunların gerçekten ne anlama geldikleri konusunda danışmanlık yapmak. 4-Psikoterapi. 5-Hormon tedavisi ve cerrahi tedavilere uygunluğu ve hazır olunup olunmadığını belirlemek. 6-Tıbbi ve cerrahi alanlarda çalışan meslektaşlarıyla işbirliğini koordine etmek 7-Tavsiye/konsültasyon için hastanın öyküsünü yazmak. 8-Cinsel kimlik bozuklukları ile ilgilenen profesyonel bir takımın üyesi olmak. 9-Aile üyelerini, çalışanları ve konuyla ilgili kuruluşları eğitmek. 10-Daha önce görülmüş, cinsel kimlik sorunu olan hastaların takibini yapmak. İlk Erkek Anne;Thomas Beatie TEŞEKKÜRLER
