Rehberlik

1.Ünite
Rehberlik
İnsanlık tarihi boyunca eğitim, hem mevcut kültürü aktaran statik yapısıyla, hem de
kültürel dönüşümlere göre kendini yeniden yapılandırma ihtiyacından doğan dinamik
yapısıyla, daima toplumların ilgi odağı olmuştur. İnsanlık tarım ve sanayi toplumlarını
aşmış, bilgi kültüründe ilerlemektedir. Her üç kültürün eğitim felsefeleri ve paradigmaları
farklıdır. Tarım toplumu kas gücünü, sanayi toplumu makine gücünü, bilgi toplumu ise bilgi
gücünü temel alır. Bilgi toplumunda bilgi entelektüel sermayedir. 1960’ lı yıllardan itibaren
insanlık tarihi boyunca üretilen bilgi kümülatif bir artışla 6-7 kez katlanmıştır. Bu durum
sadece bireylerin değil, kurumların hatta toplumların öğrenmesini zorunlu kılmıştır. Öğrenen
insan, öğrenen kurum ve öğrenen toplum. Gelişen insan, gelişen kurum, gelişen toplum
anlamına gelir. Bu öğrenme ve gelişim yaşam boyudur. Amaç kendini gerçekleştirmeye
dönüktür. İnsanlarımızı, kurumlarımızı ve toplumumuzu 21.yüzyıla hazırlamak eğitim
sistemimizi bilgi toplumunun paradigmalarına uydurmakla mümkündür.
Eğitimin anlam ve işlevleri üzerinde görüş ayrılıkları bulunmakla birlikte, çağdaş
eğitimin, öğrencilerin bedensel, zihinsel, duygusal ve toplumsal bütün kapasitelerini,
kendilerine en uygun şekilde geliştirmesi hususunda tam bir görüş birliği vardır. Bireyin tüm
yönlerini geliştirmek esastır. Böyle bir eğitim, insan odaklı eğitim olmakla birlikte, toplumun
hedefleri de göz ardı edilmemektedir. Her bireyin topluma maksimum katkıyı yapması
beklenmektedir. Ayrıca, bireyde kendini tanıma ve değerlerini oluşturma bilincini geliştirmek
esastır. Birey odaklı eğitimin toplum odaklı eğitimden en önemli farkı, insan doğasına olan
saygısındandır.
Çağdaş eğitim anlayışında, öğrencileri bilgi yüklenen değil, merkeze alan, öğrenmeyi
öğrenen, kişilikleri gelişmiş, yeteneklerini kullanan, problemlerini çözen, analiz ve sentez
yapabilen, akılcı, yaratıcı, sevgi dolu, hoşgörülü, ulusal ve evrensel değerlere saygılı
vatandaşlar olarak gelişimlerini sağlamak için öğrenci öğrenci kişilik hizmetlerine ihtiyaç
vardır.
Çağdaş Eğitim Anlayışı ve Öğrenci Kişilik Hizmetleri
Bireyin bir bütün halinde gelişmesi, bedensel, duygusal, zihinsel ve sosyal.
1-Çağdaş Anlayışa Göre Eğitimin Amaçları: Bireyin kendini gerçekleştirmesi.
Bireyi kendisi için ve toplumu için geliştirmek.
Bireyi Kendisi İçin Yetiştirmek-Meslek sahibi olması -Toplumsal uyumunu sağlamak -Bireye kendisini geliştirme olanakları
sunmak
Bireyi Toplumu için Yetiştirmek(Toplum düzeni ve sürekliliğini sağlayacak)
-Ekonomik yaşam için gerekli insan gücü -Bireye gelişimine uygun davranışlar kazandırma
-Toplum için iyi bir vatandaş yetiştirme
2-Çağdaş Eğitimin İşlevleri
Öğrencilerin bedensel, zihinsel, duygusal ve toplumsal yönlerden bir bütün olarak devamlı bir
gelişim içinde olmaları ve topluma uyum sağlayıcı nitelikler kazanabilmeleri. Yalnız
akademik açıdan değil, yaşamın tümünde mutlu, sağlıklı, eğlenmeyi bilen, hayatı seven
bireyler yetişmesini amaçlar.
3-Çağdaş Eğitim Anlayışına Göre Okullarda Verilen Hizmetler:
3 temel hizmet gurubu yer almaktadır.
-Öğretim
-Yönetim
-Öğrenci Kişilik Hizmetleri
Çağdaş Örgün Eğitim
Öğretim
Öğrencilere bilgi, beceri
kazandırarak zihinsel
güçlerini geliştirme
Öğrenci Kişilik Hizmetleri
Öğrencilerin eğitim öğretim faaliyetlerinden
en etkili biçimde yararlanabilmeleri ve
kendilerini her yönüyle tam olarak geliştirmeleri için uygun ortam hazırlama.
Yönetim
Öğretim ve Ö.K.H’nin
iyi bir şekilde yürütülebilmesi için gerekli personel, amaç, gereç vb.
temin etme, bu hizmetlerin planlanması ve programlanmasını ve yürütülmesini sağlamak.
AMAÇ
Bireyin bedensel, duyuşsal, zihinsel ve sosyal yeteneklerinin kendisi ve toplum için en uygun
şekilde gelişmesine yardımcı olmak.
4-Öğrenci Kişilik Hizmetleri:
Öğrencilerin eğitim ortamından en uygun ve verimli bir şekilde faydalanacakları bir ortam
sağlamak. Ö.K.H Okulda öğretim çalışmalarından ayrı yapılan öğrencinin psikolojik ve
toplumsal olarak sağlıklı bir şekilde gelişimine hizmet eden çeşitli etkinlikleri kapsar. Çağdaş
eğitimin ayrılmaz bir parçasıdır. Ö.K.H’nin çağdaş eğitimi Geleneksel eğitimden ayıran en
önemli öğedir.
1.Öğrenci Kişilik Hizmetlerinin Amacı: Bireyin her yönüyle gelişmesini ve sağlıklı bir
kişilik kazanmasına olanak sağlayacak eğitim ortamı oluşturmak. Ö.K.H Biyo-psiko-Sosyal
bir varlık olan insanın gereksinimlerini tüm yönleriyle ve en üst düzeyde karşılamayı amaç
edinir.
2.Ö.K.H’nin kapsamı:
-Sağlık Hizmetleri -Sosyal Yardım Hizmetleri -Sosyo kültürel Hizmetler
-Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlığı -Özel Yetiştirme Hizmetleri
-Özel Eğitim Hizmetleri( Ayrıcalıklı, engelli, sapma, yetersiz)
Özel Eğitim Hizmetleri:
Ayrıcalıklı: Normalden zeki
Engelli: Fiziksel ve ya zihinsel engelleri olan bireyler için kullanılır
Sapma: Fizyolojik ya da psikolojik kalıcı ya da geçici kusurlar
Yetersizlik: Zedelenme ya da sapmaya bağlı olarak bir işin yerine getirilememesi
Engelliliğin nedenleri: Doğum öncesi-Doğum anı-Doğum sonrası
Özel Eğitim Nedenlerinin Gruplandırılması:
-Yetersiz fiziksel özellikler
-Dil, konuşma ve duygusal yetersizlikler
-Öğrenme güçlüklerine bağlı engeller
-Üstün ve özel yeteneklere bağlı engeller
-Uyum güçlüğüne bağlı engeller
Özel yetiştirme hizmetleri farklı şekillerde sunulabilir
-Kaynaştırma: Engeli olan bireyi normal sınıflarda eğitme
-Özel eğitim sınıfı: Normal bir okulda engelli ya da üstün yetenekleri eğitme
-Özel eğitim okulu: Hedef kitlesi sadece belli bir engel türüne sahip
Özel eğitim ve Özel yetiştirme birbirinden bağımsız ve farklıdır. Özel eğitim engelli ya
da üstün yeteneklilere özel yetiştirme ise normal öğrencilere verilir. Eğitimde Ö.K.H çeşitli
uzmanlık alanlarını içine alan ve ilgili kişi grup ile kurumların işbirliğini gerektiren bir
hizmetler gurubu olarak anlaşılmalıdır. Ö.K.H- Okul yöneticileri, Psik. Dan. Özel Eğitim ve
sosyal hizmet uzmanları, psikolog ve psikometrist, sınıf öğretmenleri, ders öğretmenleri,
doktor, öğrenci ailesi ve okul aile birliğinden oluşur.
Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Arasındaki Farklar
Rehberlik
Psik.Dan.
-Bilgi verme yönü ön plandadır
-Duyuşsal yönü ön plandadır
-Yer, zaman, süre ve kişi sayısı önemli
değildir
-Özel bir mekan, zaman gerektirir. Kişi sayısı
önemlidir
-Okul psikolojik Danışmanları yöneticiler
ve öğretmenler sunabilir
-Bu alanda uzman kişiler(Psik. Dan.)
tarafından yürütülür
-Kapsamı geniştir
-Kapsamı rehberliğe göre daha dardır
2.Ünite
Rehberliğe Giriş
1.Rehberliğin Tanımı: Birey yaşamda fiziksel, psikolojik, biyolojik ve sosyal bir varlık
olarak bulunur. Biyo-Psiko-Sosyal varlık olan insanın diğer özelliklerinin yanı sıra psikolojik
yönünün de en iyi şekilde gelişimi sağlanmalıdır. Bu nedenle rehberlik hizmetleri çağdaş
eğitimin ayrılmaz bir parçasıdır. Birçok tanım bulunmakla beraber genel olarak Rehberlik:
“Bireyin kendisini tanıması ve anlaması, çevresindeki olanakları tanıması ve doğru
kararlar vererek özünü gerçekleştirmesi için yapılan sistematik ve profösyonel bir
yardım sürecidir.”
Farklı tanımların ortak noktaları:
-Gelişimi ve uyumu -Sistemli profösyonel -Yardım
-Bilimsel
-Birey merkezli
Bireyin kendini anlaması
Rehberlik
Bireyin kendini anlaması,
çevredeki olanakları tanıması,
doğru kararlar vererek özünü
gerçekleştirmesi için yapılan
sistematik ve profosyonel
yardım
Bedenini zihinsel, fiziksel yeteneklerini
İhtiyaçlarını, zayıf ve güçlü yönlerini, tutum ve değerlerini tanıması, anlaması ve
kabul etmesi.
Kendini geliştirecek olanaklardan (eğitim,
iş, meslek) haberdar olması. Yetenek, ilgi,
değerlerine uygun olanaklar hakkında bilgi
edinmesi
Doğru kararlar vererek özünü
gerçekleştirmesi
Bireyin kendini tanıması ve çevresindeki imkanlar hakkında karar vererek mevcut potansiyelini ortaya koyması
Bilimsel, sistematik yardım süreci.
2.Rehberliğin Amacı: Kendini gerçekleştirmesine ve kendinde var olan gizil potansiyeli
ortaya çıkarmasına yardım. Ayrıca bu amaç çağdaş eğitim anlayışının sonal (nihayi) amacıdır.
Bu genel amaçlara bazı alt amaçlar eşlik eder;
-Kendini tanıma, anlama, kabul
-Çevresindeki imkanları tanıma
-Gizil güçleri geliştirme
-Çevreye uyum
-Kendini gerçekleştirme
3.Rehberliğin Genel İşlevleri:
I
Bireyin Kendini tanımasına,
anlamasına, kabul etmesine
yardım etme
II
Bireyin çevresindeki imkanları
tanımasına yardım, (bilgi verme)
III
Bireyin potansiyellerine uygun çevresel koşullarda kullanmasına yardım
etme
4.Rehberliğin Temel İlkeleri: “Tüm eğitim öğretim kademelerinde bu ilkelere
uyularak rehberlik çalışmaları uygulanır”.
1.Rehberlikte özerklik esastır. Birey kendi sorununu kendisi çözebilmelidir. Çözüme yardım.
2.Rehberlikte bireysel farklılıklara saygı esastır.
3.Öğrenci merkezli eğitim sistemi esastır.
4.Rehberlik hizmetlerinde gönüllülük esastır.
5.Rehberlikte gizlilik vardır.
6.Öğrencileri her yönleriyle tanımak amaçlanır.
7.Bireye seçme özgürlüğü sunulur
8.Temelde insan hak ve sorumluluğuna yönelik demokrasi vardır.
9.Yararlanmak isteyen her bireye sunulur.
10.Öğrenci ile ilgili herkes ortak bir anlayış içinde olmalıdır.
11.Süreklilik esastır. Okul öncesinden, yüksek öğretime.
5.Rehberliğin Temelleri:
Sosyolojik (toplumsal)
Temeller
-Hızlı kültürel değişimler
Sonucu topluma uyumun
güçleşmesi
-Aile yapısının ve fonksiyonunun değişmesi
-İş yapısının değişmesi
Felsefi Temeller
-Demokratik toplumda bireyin
önem kazanması
-Demokrasinin eğitime etkileri
-Demokratik eğitim anlayışının
benimsenmesi
Psikolojik Temeller
-Psikoloji ve psikometrideki gelişmeler
-Yaşamda duygulara verilen
önemin artması
-Bireysel farklılıklara verilen
önemin artması ve bireydeki
nitelik farklılıkları
3.Ünite
REHBERLİĞE KATKI GETİREN BİLİM DALLARI
PSİKOLOJİ: Rehberlik temel ilke ve kurallarını psikoloji alanının katkılarıyla
oluşturmuştur.
SOSYOLOJİ: Sosyolojinin bulgularından yararlanan rehberlik kişiyi yaşadığı çevre
açısından ele alır.
EKONOMİ: Sağladığı bilgilerle özellikle iş ve meslek yaşamıyla bireylerin ihtiyaçları
konusunda bilgi sağlar.
ANTROPOLOJİ: Rehberlik hizmetleri antropolojiden sağladığı bilgilerle bireyin ihtiyaç ve
özelliklerini daha doğru ortaya koyar.
EĞİTİM BİLGİLERİ: Eğitimdeki uygulama ve değişimler rehberliği doğrudan katkı koyar.
4. Rehberlik Çalışmalarının Kısa Tarihçesi: 20. y.y başında klasik kültlere dayanan eğitim
sistemi endüstrinin de gelişimiyle yetersiz kalmıştır. Endüstri ihtiyacı olan nitelikli insan gücü
ve bunun nasıl bir eğitimle karşılanacağı sorusu ortaya çıkmıştır. İlk rehberlik çalışmaları
A.B.D de 1908 de Boston da Frank Parson tarafından kurulmuştur. Mesleki rehberlik bu
nedenle rehberlik çalışmalarının başlangıcı sayılır. Eğitimde ise düzeltici ve çare bulucu
işlemiyle 1913 te sorun odaklı olarak başlamıştır. Buna “Geleneksel Rehberlik Anlayışı”
denir. 1960 lardan itibaren insancıl anlayışın gelişmesiyle “Gelişimsel Rehberlik” öne
çıkmıştır.
1-Tarihsel Gelişimde Rehberlik Modelleri:
a: Özellik- Faktör (Etmen) Modeli: Parson tarafından ilk mesleki Rehberlik modelidir.
Bireyin var olan özellikleri – Meslek özellikleri belirlenip yerleştirme yapılır. Anlık çözümler
sunar.
b: Düzeltici (iyileştirici)- Çare Bulucu Model: Geleneksel Rehberlik anlayışını ifade eden
bu model de sorunlu öğrenciye sunulur. Anlık çözüm arar.
c: Klinik Model: Psikolojik ölçme araçlarının gelişimiyle ortaya çıkmıştır. Ölçme araçlarıyla
danışan tanılanır ve iyileştirici uygulamalarda bulunur. Danışan pasif, danışman aktiftir.
Sadece tek yönlü tanılamada olumsuz bir yaklaşımdır.
d: Eğitimle Kaynaştırılmış Model: iş yaşamından eğitime kayması durumudur.
e: Karar Vermeye Yardımcı Model: Rehberlik bir karar verme süreci olarak algılanır. Karar
vermede güçlük çekildiğinde soruna yönelik hizmet verilir.
-Gestaltt’ın Karar Modeli: yardıma ve değer sistemine sahip birey doğru karar
vereceğini savunur.
-Hilton’un Modeli: Kararın bilişsel tutarsızlığı azaltmaya yönelik olduğu
-Karar Stratejileri: Bireyin sorununa yönelik yaklaşımını ve birey karar verirken
izlenen yöntemleri içerir.
f: Kriz Yönelimli Model: Kriz durumlarında sunulmasını öngörür.
Kriz: Belirli bir düzende seyreden yaşamda gerçekleşen belirsizlik kaostur
Kriz Durumları:
1- Birey Kaynaklı
2- Doğa Kaynaklı
3- Ekonomi Kaynaklı
Kriz Kuramı (Caplan 1964): Birey yaşamında önemli gördüğü hedeflerin önünde baş
edemediği engellerle karşılaştığında kriz durumu ortaya çıkar. Krizin nasıl sonuçlanacağı 4
grupta ele alınır.
- Kişisel Faktörler
- Sosyo- Kültürel Faktörler
- Ailesel Faktörler
- Krize Yardımcı Uzman Etkisi
g: Gelişimsel Rehberlik Modeli: Öğrencilerin tüm yönleriyle bir bütün olarak en iyi şekilde
gelişmelerini hedefleyen anlayıştır. Bu model bireyin sürekli gelişim halinde olduğunu bir
gelişim basamağını başarı ile atlatan bireyin, daha sonraki basamakları daha iyi yapacaklarını
öngörür. Kapsamlı Gelişimsel Rehberliğin bir amacı da yaşam kariyer gelişimini
desteklemesidir. Yaşam kariyer gelişimi, yaşamdaki rolleri, olayları, mekanları birleştirerek
benliğin gelişmesidir.
Gelişim Dönemleri ve Gelişim Görevleri
İlköğretim dönemi, gelişim açısından 6 ile 15 yaş arasındaki süreci kapsar. Bu oldukça
uzun dönem, başlangıcı ile ilk çocukluk dediğimiz ya da oyun çağı dediğimiz yaşları, bitişi ile
de ergenlik döneminin ilk yaşlarını da içine alır. “İkinci çocukluk” ya da okul çağı dediğimiz
dönem ile erinlik (ergenlik öncesi) dönemi kapsar. Gelişim dönemlerinin sınırları belli
yaşlarla çizilemez, çünkü gelişim bir bütündür ve kesintisiz olarak devam eder. Yine de
gelişim psikologları, inceleme ve tanımlama kolaylığı sağlama bakımından gelişim
dönemlerini aşağıdaki tabloda görüldüğü gibi belirlemektedirler.
Gelişim Dönemleri
I. Doğum öncesi dönem
II.Doğum sonrası dönem
1.Bebeklik dönemi
2.İlk çocukluk (Oyun) dönemi
3.İkinci çocukluk (okul) dönemi
4.Erinlik (ergenlik öncesi) dönemi
5.Ergenlik dönemi
6.Genç yetişkinlik dönemi
7.Orta yaş dönemi
Ortalama Yaşlar
Döllenmeden doğuma kadar
Doğumdan ölüme kadar
0-2 yaş
2-6 yaş
6-11 yaş
11-14 yaş
14-19 yaş
19-35 yaş
35-65 yaş=>65 yaş ve sonrası
Her gelişim döneminde bireylerden, o döneme özgü bazı davranışları kazanması, bazı
beceri ve görevleri başarması beklenir. Doğumdan ölüme kadar olan yaşam süresinin her
döneminde bireyin durumu, özellikleri, rolü ve görevleri biraz değişmekte, onun bu yeni
koşullara uyabilmesi için yeni şeyler öğrenmesi, bazı alışkanlıklarını bırakması, yeni bir takım
beceri ve alışkanlıklar kazanması gerekmektedir. İşte yaşamın her döneminde
kazandırılması gereken davranış ve alışkanlık sistemlerine “gelişim görevleri”
denmektedir. Bunlar, genel olarak toplumda sağlıklı gelişmenin ölçütleri sayılan, beğenilen
ve onaylanan gelişim özellikleridir. Bu kavramı ortaya atan Havighurst’un tanımına göre
gelişim görevleri; “insan yaşamında belirli bir zamanda ortaya çıkan öyle bir ödevdir ki,
bunun o dönemde başarıyla yapılması insanı mutlu kılar ve ileride karşılacağı ödevlerde
de başarılı olmasını kolaylaştırır. Bu ödevlerde başarısız kalma ise, kişiyi mutsuz
kılabilir, topluma uyumunu güçleştirebilir ve sonraki dönemlerde gelişim görevlerinin
başarılmasını aksatabilir”. (Havighurst 1972)
Gelişim görevlerinin birçoğu döneme özgüdür. O dönemde kişiye bununla ilgili
gelişim fırsatı verildiği takdirde en iyi şekilde başarılabilir. Gelişim dönemlerine özgü bu
faaliyetler karmaşık şekilde birbirleriyle ilişkilidir. Herhangi bir gelişim görevinin zamanında
başarılması hem o sırada üzerinde çalışılan başka gelişim ödevlerinin (zamandaşlık)
gerçekleşmesini kolaylaştırır, hem de ilerideki (ardışık) gelişme görevlerinin gelişmesine
uygun zemin hazırlar. Bu durumun tersi de geçerlidir. Herhangi bir gelişim döneminde
başarısız kalmak, hem zamandaş hem de ardışık gelişim görevlerini olumsuz olarak
etkileyebilir.
Gelişim görevleri, eğitimde birbirine karşıt iki görüşü birleştirmektedir. Bu kavram,
çocuğun serbest bırakıldığında en iyi şekilde gelişeceğini ileri süren “özgürlük” kuramı ile
onun tüm kalıplarına ve düzenine uyduğu halde olgun ve mutlu bir kişi olacağını savunan
“disiplin” kuramının ortasında yer alır. Gelişim görevleri kavramında hem bireyin özgürlüğü,
hem de toplumun beklediği davranış kalıpları dikkate alınmaktadır. (Baymur 1996). Gelişim
görevlerinin bazıları evrensel, bazıları kültürel, bazıları da bireysel olabilir. Ama hangi
niteliği taşırsa taşısın bu görevler dönemin özelliğine göre ve bireye özgü olarak gerçekleşir.
Yukarıda vurgulanan farklar dikkate alındığında rehberlik hizmetinin yürütülmesinde
gelişimsel yaklaşımın öğrencinin gelişimini sağlıklı sürdürmesi için her eğitim kademesinde
verilmesi gereken hizmetler olduğu anlaşılır. Çünkü rehberlik hizmetleri, bireyin, farklı
dönemlerdeki gelişim ihtiyaçlarını gerçekleştirmesini kolaylaştırma gibi bir işlevi üstlenir.
(Yeşilyaprak, B.2008: s.33-34-35)
Gelişim Görevleri
Gelişim süreklilik arz eden bir olgudur. Birey belli yaş dilimlerinde düşünce, davranış
ve fiziksel gelişim yönünden kültüre uygun beceri ve davranışlar kazanır. Gerek birey gerekse
çevre sürekli dinamik bir etkileşim halindedir. Bireyin bu dinamik yapıya uyum
sağlayabilmesi, başa çıkabilmesi için belirli davranışları kazanması önemlidir. Bireyin
gerçekleştirmesi beklenen gelişim görevleri yaşam dönemleri açısından ele alınmaktadır.
Başlıca gelişim dönemlerini aşağıdaki şekilde özetlemek mümkündür:
Bebeklik Dönemi Gelişim Görevleri (0-2 Yaş)
-Doğumla birlikte çevre koşullarına uyum sağlama gerçekleşecektir. Fizik çevredeki bu
değişime göre vücut ısısını korur.
-Solunum sistemi ve nabız düşer.
-Katı yiyecekleri çiğnemeyi ve yutmayı gerçekleştirir.
-Uyku saati, gece-gündüz uykuları düzene girer.
-Dönemin sonlarına doğru dışkı kontrolü, tuvalet eğitimi gerçekleşir.
-Dönem sonlarına doğru yürümeyi öğrenir.
İlk Çocukluk Dönemi Gelişim Görevleri (2-6.7 Yaş)
-El ve göz koordinasyonu gerçekleşir. Algıladıkları nesneye uzanıp yakalama, tutma ve
eylemde bulunma becerileri gelişir.
-Konuşması rahat anlaşılır hale gelir.
-Kendi kendine yemek yiyebildiği gibi kendi kendine giyinebilir.
-Cinsiyet farklılıklarını öğrenir, cinsel kimliğinin devamlılığını kabul eder.
-Aile bireyleri ve akranlarıyla yakın ilişkiler kurar.
Son Çocukluk Dönemi Gelişim Görevleri (6.7-11 Yaş)
-Akranlarıyla birlikte olumlu ilişkiler geliştirip, onlarla müşterek çeşitli etkinliklerde
bulunabilir.
-Cinsiyet rollerini kazanır. Toplumun cinsiyetlere atfettiği değerleri ve sosyal rolü
öğrenir. Cinsiyetine uygun davranışlar kazanır.
-Okuma, yazma ve hesap yapma gibi temel becerilerini geliştirir. Bu temel becerilerin
kazanılması sonraki yıllarda eğitim hayatının temelini oluşturur.
-Değerleri ve vicdan anlayışı gelişir, çocuğun kendine göre bir değer sistemi oluşur. Bu
durum onun davranış ve tercihlerine yansır. Arkadaş seçimi, olaylar karşısındaki yargıları
çocuğun vicdan ve değerleri doğrultusunda gerçekleşir.
-Kişisel bağımsızlığı oluşmuştur. Daha önceki dönemde hareketleri itibariyle bağımsız
olan çocuk, bu dönemde kendi iradesiyle bir şeye girişmek, yönlendirmek ve sonlandırmak
anlamında bağımsızdır.
Ergenlik Dönemi Gelişim Görevleri (11-18.20 Yaş)
-Bedensel özelliklerini kabul edip, etkili biçimde kullanır. Beden imajıyla barışık olmak
ergenlikteki fiziksel değişimleri kabul etme açısından önemlidir.
-Aile içinde duygusal bağımsızlığı kazanır. Aileye ayrıntılı bilgi vermek ve ya önceden
izin almak gibi davranışlarda bulunmak istemez.
-Mesleğine karar verir ve buna hazırlanır. Ne olacağına hangi alana ve ya üniversiteye
gideceğine karar verir. Bu kararların ön hazırlıklarını gerçekleştirir.
-Erkeksi ve ya kadınsı toplumsal rolü gerçekleştirir. Cinsiyet rolü olarak toplumun
atfettiği değerler doğrultusunda bir sosyal rolü benimser.
-Evliliğe ve aile yaşamına hazırlanır. Karşı cinsle olgun ilişkiler geliştirip, ailesi içinde
duygusal bağımsızlığını kazanan genç kendi geleceğini, kuracağı aileyi düşünmeye başlar.
-Toplumsal temelde sorumlu bir davranış kazanmak ister. Gençler yetişkinlerin dünyası
içerisinde bulunmak ve sorumluluk almak isterler.
-Değerleri oluşur ve ahlak sistemi gelişir. İdeolijilere duyarlıdır. Kendi değer sistemine
uygun yönelimlerde bulunur.
Genç Yetişkinlik Dönemi Gelişim Görevleri (18.20-35.40 Yaş)
-Eşini seçmek genç yetişkinlik görevlerindendir. Hayatını kiminle paylaşacağına karar
verir.
-Aile kurma, sorumluluğunu üstlenme ve eşiyle birlikte yaşamayı gerçekleştirme
önemli görevlerindendir.
-Çocuk yetiştirmek de genç yetişkinlerin gelişim görevlerindendir.
-Ev yönetimini üstlenebilmek, işleri ve ev sorumluluğunu paylaşmak önemlidir.
-Bir işe girmek ve meslek kariyerini geliştirmek ister.
-Vatandaş olarak sorumluluk alma gelişim görevi; bireyin vergi, askerlik, seçimlerde oy
kullanma ve katılımda bulunması gibi hususları içerir.
-Toplum içinde uyumlu bir toplumsal guruba katılma da genç yetişkinin gelişim
görevlerinden biridir.
Orta Yetişkinlik Dönemi Gelişim Görevleri (35.40-60 ve üstü)
-Yetişkinlere özgü toplumsal sorumlulukları üstlenirler.
-Ekonomik açıdan düzenini kurup, hayat standartlarını geliştirirler.
-Sorumluluklarını bilen yetişkinler olarak ergenlere rehberlik ederler.
-Serbest zamanlarında, işleri dışında hoşlandıkları uğraşılara yönelirler.
-Eşiyle bütünleşmiş bir kişi olarak hayatlarını sürdürürler.
-Orta yaşın özelliklerinden olan fizyolojik değişiklikleri kabul ederler.
-Kendi ana-babalarına karşı ebeveyn rolü üstlenirler. Orta yaş insanının ana babaları,
hayatta olanlar bakıma ve ilgiye muhtaç duruma gelmişlerdir.
İleri Yetişkinlik Dönemi Gelişim Dönemleri (60 ve Üstü)
-Azalmış olan bilişsel güç ve sağlık sorunlarına uyum sağlaması ve sahip olduğu gücü
ölçüsünde faaliyette bulunması önemlidir.
-Gelir düzeyi daha sınırlı olduğu için bu duruma ve emekliliğe uyum sağlaması gelişim
görevlerindendir.
-En önemli streslerden biri olan eşinin ölümüne uyum sağlamaktır.
-Akranlarıyla ilişkilerini canlı tutmaları ve iletişim içinde olmaları beklenir. Birbirlerini
anlamaları ve dinlemeleri açısından bu durum önemlidir.
-Toplumsal sorumluklarını ve vatandaşlık görevlerini yerine getirmeleri beklenir.
-Kendine göre ortam düzenleyerek, döneme özgü daha doyurucu yaşam koşulları
oluşturmaları da gelişim görevleri arasında yer almaktadır.
Gelişim psikologları insanı ve onun gelişimini sistematik olarak incelemek için belirli
alanlar belirlemişlerdir. Gelişim, araştırma ve gözlem amacıyla 3 temel alanda
incelenmektedir.
Bilişsel Gelişim: Bireyin zihinsel yapısında meydana gelen sistematik değişiklikleri
inceler. Zihinsel faaliyetler olarak bireyin düşünce, algı, bellek, akıl yürütme faaliyetleri ve
ana dilini kullanma faaliyetleri ve ana dilini kullanma süreçleri de bilişsel gelişim alanının
incelediği konulardır.
Fiziksel Gelişim: İnsan bedeninde meydana gelen büyüme ve olgunlaşmaya bağlı
değişiklikleri içerir. Kalıtımın etkisiyle beyin, boy ve ağırlık artışı ile ergenlikteki hormonal
değişiklikler de fiziksel gelişim inceleme alanıdır.
Psiko-Sosyal Gelişim: Kişinin duygularındaki, başka insanlarla olan ilişkilerindeki ve
kişiliğindeki değişiklikleri içermektedir. İnsanın özgüveni, motivasyonu gibi özellikleri ve bu
özelliklerin yaşa göre değişimi psiko-sosyal gelişim alanının konusunu oluşturmaktadır.
(Yeşilyaprak, B. 2008: s.43-44-45)
Geleneksel Yaklaşım
- Problemli öğrenciye yönelik
-
Kriz ve sorun odaklı
Bilgi verme ve odaklanma
Uzman odaklı
Tepkisel
Zamanla sınırlı
Yapılanmamış
Var olanı korur ve sürdürür
Gelişimsel Yaklaşım
-Gelişmeyi sağlayıcı ve kolaylaştırıcı
-Tüm gelişim alanlarına yönelik
- Öğretmen odaklı
- Yaratıcı ve esnek
- Program bütünlüğü içinde
- Ölçülebilir
- Var olanı değerlendirir ve geliştirir
- Tüm öğrencilere yönelik
4.Ünite
Rehberlik Hizmet Türleri
Rehberlik hizmetleri öğrencilerin, gizil güçlerini ortaya çıkarmalarını, ilgi yetenek ve
diğer kişilik özelliklerini en üst düzeyde kullanmalarını ve kendilerini gerçekleştirmelerini
sağlamayı amaçlar.
Rehberlik Hizmet Türlerinin Sınıflandırılması: Doğrudan öğrenciye dönük ve dolaylı
olarak öğrenciye dönük hizmetler olarak 2’ye ayrılır:
1-Doğrudan Öğrenciye Dönük
-Oryantasyon (yeni duruma alıştırma)
- Bireyi tanıma
- Bilgi toplama ve yayma
- Yöneltme ve yerleştirme
- İzleme
- Psikolojik Danışman
- Refere (sevk)
2-Dolaylı Öğrenciye Dönük
- Konsültasyon (Müşavirlik)
- Çevre ve veliyle ilişkiler
- Araştırma ve değerlendirme
- Rehberlik programı hazırlama
1- Doğrudan Öğrenciye Dönük Hizmet Alanları
ORYANTASYON: Okula yeni başlayan, mesleğe yeni giren ya da yeni bir durumla
karşılaşan bireyin ortamın imkanlarını tanımasına yardımı içerir.
BİREYİ TANIMA: Rehberlik hizmetlerinin amacına ulaşabilmesi öğrencilerin farklı
özelliklerinin ortaya konmasıyla oluşur, bireyi tanımada onun yetenek, ilgi, ihtiyaç, ailevi
özellikler, kişilik özellikleri gibi nitelikler belirlenir. Asıl amaç bireyi tüm yönleriyle tanıyıp
onun kendisini tanımasına yardım. Rehberliğin (sonal) nihayi amacı bireyin kendini
gerçekleştirmesi, bireyin kendini tanıması ile mümkündür. Bireyi tanıma teknikleri “ AMAÇ
değil ARAÇTIR”.
BİLGİ TOPLAMA VE YAYMA: Öğrencilerin ihtiyaç duyabilecekleri her türlü bilgiyi
toplayarak bunları öğrencilerle paylaşmaktır. Okulla ilgili ve okul dışı yaşantı bilgileri
şeklinde.
YÖNELTME VE YERLEŞTİRME: Öğrencilerin kendi ilgi, yetenek ve ihtiyaçları
doğrultusunda çeşitli programlara seçmeli derslere, sosyal, kültürel ve eğitsel etkinliklere,
okullara, iş uygulamalarına yöneltilmeleri ve yerleştirilmelerini kapsar.
İZLEME: Bu hizmetler öğrenciye sunulan diğer hizmetlerin bir devamı olarak düşünülebilir.
Hem öğrenci gelişmelerini takip etmeye hem de sunulan diğer rehberlik hizmetlerinin
etkinliğini öğrenmek için ihtiyaç duyulan bilgileri kapsar.
PSİKOLOJİK DANIŞMA: Bireyin kendini daha iyi tanıması, sorunlarının kaynaklarını fark
etmesi, baş etme becerilerini kazanması, gerçekçi kararlar alabilmesi ve sağlıklı bir kişisel
gelişim sürdürebilmesi amacıyla bireyle yüz yüze kurulan psikolojik yardım ilişkisidir.
Yararlanmak isteyen tüm bireylere açıktır.
REFERE: Çoğunlukla Psikolojik Danışmanın kendisine yardım için başvurduğu öğrencisine
gereken yardımı sağlayamayacağından, öğrencinin ailesiyle etkileşime geçerek yardım
alabileceği bir kişi ya da kuruma yönlendirilmesidir.
2-Dolaylı Olarak Öğrenciye Dönük Hizmet Alanları:
KONSÜLTASYON (MÜŞAVİRLİK): Bireyin yetişmesinden sorumlu kişilerin bir araya
gelerek öğrenci için fikir alışverişinde bulunmaları ve işbirliği sağlamalarıdır. Okuldaki
yönetici, öğretmen, anne ve babaların rehberlik konularına daha yeterli hale gelmelerini
sağlamak. Bireysel ve grupla olmak üzere 2’e ayrılır.
ÇEVRE VE VELİYLE İLİŞKİLER: Okul içinde bulunduğu çevreyi etkileyen ve çevreden
etkilenen bir kurumdur. Okulun tüm çalışanları okul çevresini iyi bilmeli olumlu ve olumsuz
değerlerinin etkileyeceğini unutmamalıdır.
ARAŞTIRMA VE DEĞERLENDİRME: Okullarda bilimsel ve profesyonel yürütülen
hizmetlerdir. Araştırma ve değerlendirme hizmetleri içerisinde öğrencinin başarısını olumlu
ve olumsuz etkileyen okul içi ve dışı faktörler yetenek, ilgi ve bazı kişilik özellikleri
belirlenmesi, çeşitli konularda psikolojik ölçme aracı geliştirmeye yönelik çalışmalar
öğrencinin okula uyum sorunlarının ve öğrenme güçlüklerinin belirlenmesi gibi konular.
OKUL REHBERLİK PROGRAMI HAZIRLAMA: Okul rehberlik programları hazırlanıp
geliştirilirken; kurumun özellikleri, amaçları, ihtiyaç ve beklentileri dikkate alınır. Bu nedenle
tek tip bir okul programı temel ilkeler ile uyumlu olmaz. Kurumların durumlarına göre
program değişir.
PDR PROGRAMI HAZIRLAMA SÜRECİ:
- Program tanımı yapılır.
- Komisyon oluşturulur.
- Görev
- Zaman çizelgesi hazırlanır
- Yönetici ve öğrenci katılımı sağlanır.
- İhtiyaç belirlenir.
- Etkinlikler belirlenir
- Görevler belirlenir.
- Uygulama takvimi oluşturulur.
- Değerlendirme yapılır.
5.Ünite
İLETİŞİM VE İLETİŞİM BECERİLERİ
I-İLETİŞİM: İnsan biyo-psiko-sosyal bir varlık olarak iletişime ihtiyaç duyar. Bu ihtiyaç
sosyal bir varlık olan insan için elzemdir. İletişim iki birey arasındaki mesaj alışverişi,
sembollere ortak anlam yükleme çabasıdır. Mesaj veren (kaynak) mesaj alan (alıcı) iletişim
yolu (kanal), iletilen (mesaj), mesajla ilgili dönüt, yani alıcının tepkisi iletişimin en temel
unsurlarıdır. İletişimde 3 tür mesaj yaygın olarak kullanılır:
a)- TAM MESAJ: Olumlu iletişim türlerinden biri olan tam mesajın eksiksiz olarak karşıdaki
bireye iletilmesi için 3 temel öğe söz konusudur. Algı, duygu, yollayanın istediği ya da
amacıdır.
b)- TAMAMLANMAMIŞ MESAJ: Tam mesaj öğelerinden bir ya da bir kaçının
eksildiğidir.
c)- ÇİFTLİ MESAJ: Olumsuzdur. İki mesajın birbiriyle çelişmesi ya da sözel bir mesajla
sözel olmayan bir mesajın çelişmesidir. İletişim açıklığının yitirildiğinde olur. Cümleler
(fakat, ama) gibi kelimelerle bağlanır.
II-DİNLEME: Sağlıklı bir iletişim için dinleme gerekir. Bunun iki yönü vardır:
-Edilgin Dinleme: Sözel tepki vermeden sadece beden dili kullanılarak dinlemektir.
İletişimin sürdürülebilmesi için yeterli değildir.
-Etkin Dinleme: Alıcının sözel olmayan tepkilerinin yanında sözel tepkilerde de bulunmasını
içerir. Bu dinleme karşıdakinin söylediklerinin anlaşılmasının sağlar. Empati kurulumunun ön
şartı etkin dinlemedir.
III-İLETİŞİMDE KULLANILAN TEKNİKLER:
a)- Kabul Tepkileri: Karşıdaki kişiye dinlenildiğini iletmek üzere sözel ya da sözel olmayan
tepkiler verebilir.
b)- Asgari Düzeyde Teşvik: Bireyin uzun cümleler kurmasını sağlayan yöntemdir. İletişimi
kolaylaştıran sorulur. Anahtar kelimelerle birey dinlenildiğini anlar.
c)- Konuşmaya Davet (Kapı Aralayıcılar): Birey kendini anlamakta zorluk çekiyorsa, bunu
aşmak üzere desteklenir. Bu cesaretlendiriciler bireyin kendini açmasını kolaylaştırır. Çeşitli
sorular sorularak yapılır. 2 tip soru şekli vardır:
-Açık uçlu sorular: Ne, nasıl, hangi gibi sorularla konuşmanın sürdürülmesini sağlar. Amaç
danışanın daha uzun cümleler kurup, içinde bulunduğu durumu anlatmasıdır.
-Kapalı Uçlu Sorular: Çoğunlukla bir soru ekiyle sonlanan (mı, mi, mu, mü) ya da çoktan
seçmeli sorularla sürdürülen iletişim türüdür. Danışanın tepkileri kısıtlanır.
-İçerik Yansıtma: İçerik yansıması söylenenlerin karşıdaki tarafından doğru anlaşılıp
anlaşılmadığını kontrol etmeyi ve iletişim esnasında aktarılanların daha net biçimde
anlaşılmasını sağlar. Bu yöntemle kişinin duyguları içeriksel olarak değerlendirilir. Diğer adı
da yeniden ifadedir.
-Duygu Yansıtma: Kişinin duygularının açık ve net bir şekilde ortaya konulmasıdır.
-Kendini Açma: Dinleyen ya da danışmanın anlatılan olay ya da duyguyla ilgili benzer
yaşantıları dinleyici ile paylaşmasıdır. Yalnız olmadığını hisseder.
-Kendini Katma: Danışmanın karşısındakinin davranış ve tutumu ile ilgili kişisel olarak
verdiği tepkidir. Kendini katma; inanç veya düşünceden öte duygu tepkileridir. Kızgınlık,
mutluluk ve sevgi sözcüklerini içerir.
-Etkileme: Danışanın davranış tutumunu değiştirmek üzere kullanılan dolaysız bir yardım
tepkisidir. Danışanın düşüncelerini olumlu (+) ya da olumsuz (-) yönde pekiştirmek için
kullanılır. Etkileme; cesaretlendirme ya da tersi olarak nitelenebilir.
-Kişiselleştirme: Empati kurabilmenin önemli bir basamağıdır. Yardım için danışanın
söylemlerinin arkasında yatanlar iyi analiz edilmelidir. Anlamın, amacın ve problemin
kişiselleştirilmesi olarak 3 e ayrılır.
-Onaylama: Bireyin söylediklerinin anlaşıldığını ifade etmek için geri bildirim verilmesidir.
-Yüzleştirme: Bireyin söylediği sözlerdeki tutarsızlığı, çelişkiyi belirtmeye yarar (İçgörü).
Amacı, yüzleşmeye istekli olmadığı duygu ve davranışı fark etme, sorumlu ve sorumsuz
olmak üzere 2 ye ayrılır.
-Yorumlama: Danışanın ifade ettiği duygu, düşünce ve yaşantılar arasında bağlantı
kurulmasıdır. Bireyin derindeki duygularının farkına varılmasını sağlar.
-Destekleme-cesaret verme: Danışanın duygu ve davranışlarını incelemeye, kendini
tanımaya ve değişik davranış tarzlarını denemeye teşviktir.
-Soru sorma: Duygu ve düşüncelerin ayrıntılı öğrenilmesi için kullanılırken bazen de uzun
süren sessizliği bozmak için kullanılır.
-Bilgi verme: Bireyin kendi durumu ile ilgili bilgi alma sürecidir.
-Bağlama: Kişinin önceki anlatıları ile yeni anlatılanlar arasında paralellik olmasıdır.
-Paylaştırma: Gurup sürecinde bireylerin duygu ve yaşantıları arasındaki paralelliğe dikkat
çekilmesidir.
IV-Çağdaş Eğitimde Öğrenci ile Öğretmen Arası İletişim:
Çağdaş Eğitim anlayışına göre öğretmen-öğrenci arası ilişkinin temelleri insancıl (hümanizm)
kuramına dayanır.
1.İnsancıl Kuramın Temel İlkeleri:
a- Saygı ve Değerlilik/koşulsuz kabul: Her insan yalnızca insan olduğundan değerlidir. Dini,
dili, ırkı, cinsiyeti ne olursa olsun tüm insanları olduğu gibi kabul etmeyi içerir. Ayrıca her
birey kendisi için en iyiyi seçme eğilimindedir. Seçimlerinde bireylere özgür davranılmalıdır.
b-İçtenlik ve dürüstlük: Rehberlik hizmeti sunanların saydam, içten, dürüst, olmaları
gerekir.
c-Saydamlık/Tutarlılık (Bağdaşım): Öğretmenler öğrencileri ile kurdukları iletişimde
saydam olmalı, duygu ve düşüncelerini zaman zaman paylaşmalı. Durum, olay veya
kavramlar arasında çelişki değil uygunluk olmasıdır.
d- Hatalarını kabul ve özür dileme: Bir öğretmen hatalarını kabul edip, dürüst davranarak
öğrencilerinden özür dileyebilmelidir.
e-Empati: Karşıdaki bireyin duygu ve düşüncelerini objektiflik yitirilmeden, onun gözü ile
anlamak ve bunu ona iletmektir. Empati 2 düzeyde incelenebilir.
Başlangıç düzeyi: Bireyin duygu ve yaşantılarının temelini iletmektir. Yarım ifadeler ve ima
yoluyla anlatılanlar irdelenir.
İleri Düzey: Yalnız bireyin anlattıkları değil ifade etmediklerini de içerir. Danışanın
sorununu daha geniş açıdan görülüp ona iletimidir.
f-Sempati: Bireyin sorununu geçmişteki kendi yaşantılarımıza uyarlamayıp algılanmasıdır.
2- İnsancıl Kurama Göre Öğretmen Sorumlulukları:
-Öğrencilere sadece insan oldukları için önem verilir.
-Empatik bir anlayışla saygı ve içtenliği önemser.
-Etkili bir eğitim-öğretim ortamı sağlar.
-Etkili iletişim kurar.
-Etkin pekiştireç ve dönüt kullanır.
-Çatışma-çözme becerilerine sahiptir.
-Ben dilini kullanır.
-Cesaretlendirir.
-Benliği kabul ve yeni yaşantı oluşturur.
-Sosyal uyumuna yardımcıdır.
V-Öğretmen Tutumları:
1.Demokratik Tutum:
-Öğrenci merkezli etkinlikler sağlanır.
-Kurallar birlikte konulup uyum sağlanır.
2.Uzman Öğretmen Tutumu:
-Alanında derin bilgi sahibidir.
3.Araştırıcı Öğretmen Tutumu:
-Çeşitli öğretim yöntem ve teknikleriyle öğrenmeyi sistematik hale getirir.
4.Baskıcı/Kral Öğretmen:
-Kontrolü sıkı, baskıcı ve tek hakim tipi. Her şeyi en iyi kendisinin yapacağını düşünür.
Öğrencinin söz hakkı yoktur, duygulara ve kendini ifadeye önem vermez.
VI-İletişim Engelleri: Günlük yaşamda kullanılan pek çok iletişim becerisi sık
kullanıldığında engel halini alabilir.
1-Emir vermek 2-Uyarmak, gözdağı vermek 3-Ahlak dersi vermek 4-Öğütvermek-çözüm
bulmak 5-Nutuk çekme/mantıklı önerme sunma 6-Yargılama, eleştirme, suçlama 7Adtakma, alay 8-Yorumlama/analiz 9-Övmek, aynı düşüncede olmak 10-Soru sorma, sorgu
11-Güven, destek 12- Kıyaslama
VII-Kişiler Arası İlişkilerde Olumlu-Olumsuz İletişim:
OLUMLU
OLUMSUZ
Ben dili
Sen dili
Tam mesaj
Çiftli mesaj
Ego geliştiren dil
Ego zedeleyici dil
Etkin dinleme
Suçlamak
İçerik yansıtma
Teselli etmek
Duygu yansıtma
Dikkat dağıtmak
Konuşmaya açık davet
VII- Çatışma ve Türleri: Kişi, birbiriyle uyuşmayan iki ya da daha fazla güdüsünden aynı
anda etkilendiğinde ortaya çıkar.3’e ayrılır:
1- Yaklaşma-Yaklaşma: Gerçekleştirilmek istenen 2 amaç çatışır. Birinin karşılanması
diğerinden vazgeçilmesi durumu, ancak 2 si de istenir.
2- Yaklaşma-Kaçınma: Gerçekleşmesi istenen amacın hem olumlu hem olumsuz
yönleri vardır.
3- Kaçınma-Kaçınma: Kişi iki olumsuz durumla karşı karşıyadır. Bunlardan biri
seçilmelidir.
IX- Kişiler Arası İlişkilerde Çatışma: İnsan ilişkilerinde birinin davranışlarının ötekinin
gereksinimlerine ters düştüğünde oluşur.
1- Aktif çatışma: Anlamadan, dinlemeden eleştiri veya kavga durumu
2- Pasif çatışma: Küs insanlarda çatışır
3- Varoluş çatışması: Ben sandım ki … cümlesi ile başlar. Karşıdakinin hisleri
anlaşılmaz.
4- Tümden Ret: (Hiç): Ben kararımı çoktan verdim
5- Ön yargılayıcı Çatışma: İletişime girmeden hükme varma
6- Yoğunluk: Bazı noktalarda, kısmi anlaşma
7- Kısmi Algılama: İşine geldiğini anlama
8- Alıkoyma Çatışması: Alınan mesajın 3.kişiye aktarılamaması
X- Çatışma-Çözme Stratejisi:
1- Kaplumbağa Taktiği(Geri Çekilme): Çatışmadan kaçınır, geri çekilir.
2- Ayıcık/ Oyuncak Ayı Taktiği: İlişkiler önemli, amaçlar önemsiz. Onay görmek için
hedeften vazgeçer.
3- Tilki Taktiği(Uzlaşma): Hem amaç hem ilişki orta düzeyde önemli. Uzlaşması kendi
isteklerinden vazgeçerler ayrıca çatıştıklarını da vazgeçmek için ikna ederler.
4- Köpek Balığı Taktiği (Zorlama): Kendi amacı için çatıştığı kişiye baskı kurar.
Amaçları önemli ilişkileri önemsizdir. Sonuç ne olursa olsun isteklere ulaşılmalı.
5- Baykuş Taktiği (Yüzleşme): Hem amaçlar hem ilişkiler ön planda. Çatışma çözmeye
odaklanır. Kendi ve karşısındakinin amaçlarını gözetir.
6.Ünite
BAŞLICA REHBERLİK TÜRLERİ
1908 yılında ABD’ye göç eden niteliksiz göçmenlere uygun iş bulmak amacıyla mesleki
anlamda F.Parson tarafından oluşturulan kurgu, rehberlik olarak adlandırılmış ve daha sonra
birçok alanda bu faaliyetlere ihtiyaç duyulmuştur. Böylece süreç içinde farklı alanlar, farklı
işlev ve problem alanlarında uygulanmaya başlanmıştır.
Hizmet
Birey
Alanlarına Sayısına
Göre
Göre
Eğitim
Temel
İşlevlerine
Göre
Bireysel
Öğretim
Basamaklarına Göre
Problem Alanlarına
Göre
Okul öncesi (3-6 yaş)
Mesleki Rehberlik
İlköğretim(7-11 yaş)
Eğitsel Rehberlik
Ortaöğretim(12-18 yaş)
Kişisel-Sosyal
Rehberlik
Uyum sağlayıcı
Sağlık
Grupla
Yöneltici
Sosyal
Ayarlayıcı
Yükseköğretim(18-..yaş)
Endüstri
Spor
Adalet
Tamamlayıcı
Geliştirici
Çare bulucu
( iyileştirici)
Önleyici
I-HİZMET ALANLARINA GÖRE REHBERLİK:
1-Eğitim Alanında Rehberlik: Bireylerin kendi yetenekleri, ilgi ve ihtiyaç doğrultusunda en
iyi şekilde yetişmesi, çevrelerine sağlıklı bir şekilde uyum sağlaması için yürütülen
çalışmalardır.
2-Sağlık Alanında Rehberlik: Koruyucu ruh sağlığı hizmeti olarak yürütülmesi gerektiği
hizmettir.
3-Sosyal Yardım Alanında Rehberlik: Sosyal yardım alanında hizmet sunan kurumların
işlevleri arasında rehberlik hizmetlerinin önemli bir yeri vardır.
4-Endüstri Alanında Rehberlik: Endüstri alanında özellikle insan kaynaklarında verimliliği
arttırabilmek amacıyla psikolojik danışmanlara ihtiyaç duyulmaktadır.
5-Spor Alanında Rehberlik: Sporcuların psikolojik ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik
faaliyetlerdir.
6-Adalet Alanında Rehberlik: Adalet alanında özellikle çocuk ve aile mahkemelerinde
psikolojik danışmanlar görev yapabilmektedir.
II-HİZMETİN VERİLDİĞİ BİREY SAYISINA GÖRE: Bireylere çevrelerini
anlayabilmeleri için verilen hizmetlere Rehberlik, kendilerini anlayıp, kişisel sorunlarıyla başa
çıkabilmeleri için uzman yardımı ile yapılan hizmete Psikolojik Danışma denir. Her iki
yardım hizmeti de hem bireye hem gruba olabilir.
1-Bireysel Rehberlik- Grup Rehberlik: Uygun seçimler yapabilmesi, kararlar alabilmesi ve
çevreye uyum için kimi bilgilere ihtiyaç vardır. Bunlar kendine ait farkındalık, çevredeki açık
fırsatlar, meslekler, burs, yurt olanakları vb. bilgiler. Eğer bu bilgiler tek bir bireye
sunuluyorsa Bireysel Rehberlik, bir gruba sunuluyorsa Grup Rehberlik denilir.
2-Bireysel Psikolojik Danışma- Grupla Psikolojik Danışma: Diğer hizmetlere göre daha
fazla teknik gerektirir. Danışanla danışman arasında yüz yüze, karşılıklı saygı, güven,
samimiyet, içtenlik ve saydamlık esasına dayanır.
Psikolojik danışma;
-Kimliğini bulmada bireye yardım
-Kendine güven duymasına yardım
-Duygu, düşünce ve davranışlar arası tutarlılığı arttırma
-Değer yargılarının gözden geçirilmesi
-Duygusal sorunların çözümüne yardım
- iletişim kurma becerilerini kazandırma
Bireysel Psikolojik Danışma yüz yüze yapılı, derinlemesine bir analiz imkanı sunar.
Grupla ise daha yüzeysel konular işlenir. Birey grupta kendisi gibi insanların varlığını görür.
Grupla psikolojik danışman danışanlar seçilirken yaş ve sosyo-ekonomik düzey, homojen,
cinsiyet ve kişilik özellikleri açısından heterojen olmasına dikkat edilir.
Bireysel Psikolojik Danışma ile Grupla Psikolojik Danışma arasındaki farklar:
Bireysel Psikolojik Danışma
Grupla Psikolojik Danışma
1 Danışan
8- 12 danışan
Bir oturum 50- 55 dk
Bir oturum 90 dk
Danışman için gruba göre daha kolay
Danışman için bireysele göre daha zordur.
Danışman liderdir
Yardım alma sürecidir
Yardım alma ve yardım verme sürecidir
Öğrenilenlerin sosyal yaşama aktarımı daha
Öğrenilenlerin sosyal yaşama aktarımı daha
güçtür.
kolaydır
Sorunlar derinlemesine ele alınır.
Sorunlar ele alınır
Ortalama 8- 10 oturumda tamamlanır
Ortalama 10- 11 oturumda tamamlanır
Sadece 1 kişiye yönelik olduğundan
Birden fazla kişi yararlanabildiği için
ekonomik değildir
ekonomiktir
Sorunlarını sadece danışmanla paylaşır
Yaşamdaki sorunların sadece kendisine ait
olmadığını görür, teselli bulur.
Sadece danışmandan yararlanabilir
Sorun çözümünde diğerlerinden sosyal
öğrenme yapabilir.
Psikolojik Danışma yardımının; danışana bireysel olarak mı yoksa grup içinde mi verilmesi
gerektiğine karar verilirken;
- Danışanın probleminin niteliği
- Kendine özgü kişilik özellikleri tercihi
- Danışmanın bilgi ve becerileri
- Danışma hizmetinin sunulduğu kurumun koşulları belirleyici olur
III-TEMEL İŞLEVLERİNE GÖRE REHBERLİK
Rehberliğin temel işlevlerinin neler olduğu konusunda uzmanlar tam olarak bir anlaşma
sağlayabilmiş değildir. Birçok uzmanın görüşüne göre rehberliğin temel işlevlerinin şunlar
olduğunu söyleyebiliriz:
- Uyum sağlayıcılık
- Geliştiricilik
Çare buluculuk(İyileştiricilik)
- Yönelticilik
- Ayarlayıcılık
Önleyicilik
- Tamamlayıcılık
1-Uyum Sağlayıcı Rehberlik: Öğrencilerin yeni ortamlara uyumlarını kolaylaştırıcı
hizmetlerdir. Bununla beraber uyum bozukluklarını da içerir. (oryantasyon)
2-Yöneltici Rehberlik: Bireyin yetenek, ilgi, değer vb. özellikleri doğrultusunda bir alana,
programa, mesleğe vb yönlendirilmesidir. Böylece birey kendine uygun ortamlarda daha
mutlu ve potansiyelini gerçekleştirmiş olur.
3-Ayarlayıcı Rehberlik: Eğitim planlamacılarına ve program yapıcılara bireylerin ilgi,
ihtiyaç, özellik ve değişen durumlarına yönelik hizmetleriyle yardımcı olmak ve uygun
program yapmalarını sağlamak. Ayarlayıcılık sayesinde rehberlik programı dirilik kazanır.
Okul düzeyinde programlar uygulanırken bu işlevle güncellenebilir. Müfredatlar oluşur.
Anahtar kelimeleri “ Plan, Program ve sistematik sunumdur”.
4-Tamamlayıcı Rehberlik: Örgün eğitim kurumlarında gerçekleştirilen öğretim etkinlikleri,
rehberlikle birlikte sürdürüldüğünde eğitimde istenen kalite ve verime erişilir.
5-Geliştirici Rehberlik: Akademik başarıyı arttırma veya meslek seçimi gibi konularda
sınıflandırılmasına ve bunalım halinde düzeltici, çare bulucu yardımlara bir tepki olarak “
Gelişimsel Rehberlik Yaklaşımı” ortaya çıkmıştır. Bireyi tüm yönleriyle en iyi şekilde
gelişmesini sağlamaktır. Bireyin gelişim dönemleri dikkate alınarak ihtiyaçları karşılanır.
6-Çare Bulucu Rehberlik: Rehberlik hizmetleri var olan sorunu ortadan kaldırmayı
amaçlayan bir işleve de sahiptir. Burada amaç sorunların çözülmesini sağlamaktır.
7-Önleyici Rehberlik: Rehberlik Hizmetleri olumlu değişimleri amaçlar ancak aynı zamanda
olumsuzlukların ortaya çıkmasını önlemeye de çalışır. Problemlerin ortaya çıkmadan çözümü,
sonradan çözümüne oranla daha ekonomik ve kolaydır. Dünyada ilk önleyici çalışmayı halk
sağlığı alanında Coplen( 1964) yapmıştır.
a)- Temel ( Birincil) Önleme: Problem olmamasına çalışılır. Örn\ aşı yapımı
b)- İkincil önleme: Sorun ortaya çıkmaya başladığında, sorunun yayılması
engellenmeye çalışılır.
c)- Üçüncül önleme: Problem sonucu oluşan sıkıntıları azaltmak için uygulanır. Birey
problem yaşamıştır. Sorunu yaşayanın sıkıntısını en aza indirebilmektir.
IV-ÖĞRETİM BASAMAKLARINA GÖRE REHBERLİK: Rehberlik hizmetlerinde
süreklilik göz önüne alındığında, her öğretim basamağında rehberlik hizmetlerine ihtiyaç
duyulduğu görülmektedir.
1-Okul öncesi Eğitimde Rehberlik: Bu dönemde rehberlik hizmetleri kişisel açıdan; çocuğun
kendini koruma, özgüven geliştirme, benlik kavramı oluşturma ve sosyalleşmesini sağlama
hedeflerine yönelik etkinliklerini kapsar. Eğitsel açıdan, okula uyum ve ilköğretime hazır
olma hedefleri esastır. Çocuğun okulu sevmesi, okumaya ve eğitime güdülenmesi ve temel
becerileri kazanması amaçlanır.
2-İlköğretimde Rehberlik: Bu dönemde hem öğrencilerin gelişimini sağlıklı bir şekilde
tamamlamalarına yardım, hem de üst öğretim kademelerinde sunulacak rehberlik hizmetleri
etkinliğini arttırmak açısından büyük önem taşır.
a)- ilköğretim 1. kademe Rehberlik Hizmetleri: Daha çok öğretmen merkezlidir. Koruyucuönleyici çalışmalar önem arz eder. Amaç; öğrencinin kendisini tanımasına, kabul etmesine,
olumlu bir benlik algısı geliştirmesi ve sosyalleşmesine yardımcı olur. Daha çok grup
rehberliği şeklinde gerçekleşir.
b)- ilköğretim 2.kademe Rehberlik Hizmetleri: Yürütülürken ergenlik döneminin özellikleri
dikkate alınır. Önleyici çalışmalar önem kazanır. Yönlendirmenin amacına uygun olması için
öğrencinin tanınması ve kendini tanıması sağlanır. 1. kademenin sonuna kadar kendini
tanıma, 2. kademeden itibaren ise çevredeki imkanlardan yararlanma görülür.
3-Orta öğretimde Rehberlik Hizmetleri: Ergenliğe bağlı bireysel etkinlikler artar. Farklı
birçok sorun oluşur. İlköğretim de kendini tanıyan birey bu dönemde çevresini tanıması,
olanakları görmesi, potansiyellerini gerçekleştirmesi önem kazanır. Bu yıllar kritik döneme
sahiptir. Mesleki olarak bu hizmetlerin en yoğun sunulduğu dönemdir. Bu dönemde akran
danışmanlığı da önemli bir rehberlik hizmetidir.
4-Yükseköğretim de Rehberlik Hizmetleri: Ergenliğin son dönemindeki birey, yalnız
yaşamanın ve eğitim ortamındaki farklılığın eşiğindedir.
Öğretim basamaklarına göre rehberlik hizmetlerinde amaç, yöntem ve teknikler, öğrencilerin
yaşlarına, başka bir ifade ile gelişimsel özelliklerine göre düzenlenir.
7.Ünite
V-PROBLEM ALANLARINA GÖRE REHBERLİK: Rehberlik hizmetleri çalışma
gruplarına göre;
- Mesleki Rehberlik
- Eğitsel Rehberlik
- Kişisel-Sosyal Rehberlik
Bu ayrımdaki temel nokta bireylerin bu alanlardaki gelişimsel ihtiyaçlarıdır.
1-MESLEKİ REHBERLİK: Bireyin kendini tanıması, çeşitli meslekleri tanımaları, kendi
niteliklerine uygun mesleklere yönelmeleri, seçilen mesleğe hazırlık ve bu yönde gelişmeleri
kapsar. Bu hizmet bireyin özelliklerinin tanınması yetenek, ilgi ve diğer niteliklerinin
bilinmesi ve meslek şartlarının bilinip bu iki kaynağı en uygun şekilde bir araya getirmektir.
- Meslek: Mal ve hizmet üretmek karşılığında para kazanmak için yapılan, belli bir
eğitimle kazanılan sistemli bilgi ve becerilere dayalı, kurallı toplumca belirlenmiş
etkinliklerdir.
- Meslek Doyumu: Meslekten ya da işten duyulan hoşnutluktur.
- Mesleki Olgunluk: Bireyin kendisine uygun ve gerçekçi meslek seçimi için gerekli
bilgi ve beceriyi kazanmasıdır.
- İş: Bir iş yerindeki benzer etkinlikler grubudur. İş, mesleki bilgi ve becerinin
uygulanmasıdır. Mesleği olanın işi olmayabilir, işi olanın mesleği vardır.
a)- Meslek Seçimini Etkileyen Faktörler:
1-Yetenek: Her hangi bir davranışı öğrenebilmek için doğuştan sahip olunan kapasitenin
çevre ile etkileşimi sonucu geliştirilmiş ve yeni öğrenmeler için hazır hale getirilmiş yönüdür.
Bireyin işi yapmadaki ustalığıdır. Teorik olarak her davranış için, o davranışı öğrenebilme
gücünü ifade eden bir yetenek türünden söz edilebilir. Yetenekler 14 yaş civarı ayrışır. Genel
yetenek ve Özel yetenek olmak üzere 2’ye ayrılır:
a)- Genel Yetenek: Zeka ile ifade edilir. Bir problemi çözebilme gücüdür.
b)- Özel Yetenek: Spor, sanat gibi belli bir alana yönelik öğrenebilme gücüdür.
Mesleki ve Eğitsel yönlendirmede temel alınan yetenek alanları aşağıda
sıralanmıştır.
- Sözel: Kelimelerle akıl yürütebilme, okuduğunu anlayabilme, düşüncelerini sözel
olarak açıklayabilmedir.
- Sayısal: Sayılarla akıl yürütebilme, sayısal alandaki problemleri çözebilme
becerisidir.
- Şekil-Uzay: Şekiller arasındaki benzerlikleri ve farklılıkları görebilme, nesnelerin
ve şekillerin döndürüldüklerinde nasıl şekil alacağını gözünde canlandırabilmedir.
- Göz-el Koordinasyonu: El ve göz işbirliği ile yapılabilecek becerileri ifade eder.
Resim ve heykel yapabilmedir.
- Renk Algısı: Renklerden benzerlikleri ve farklılıkları algılama, aynı renkteki iki
cisimdeki ton farklarını ayırt edebilmedir.
Bellek: Sembolleri, kelimeleri, sayıları hızlıca akılda tutma ve uzun zaman
hatırlayabilmedir.
- Ayrıntıyı Algılama: Çevrede bulunan uyarıcıları ve bu uyarıcılar arasındaki farkları
algılayabilmedir.
- Mekanik Yetenek: Aletlerin veya makinelerin parçaları arasındaki ilişkiyi
anlayabilme, aleti çalıştırabilme, tamir edebilmedir.
- El Becerisi: Elleri ve kolları zorlanmadan ve etkili bir şekilde hareket ettirerek
nesneleri kullanabilmedir.
- Parmak Becerisi: Küçük nesnelerle çalışarak çok ince işleri yapabilmek için
parmakları doğru ve hızlı biçimde kullanabilmedir.
Yetenek- Başarı: Bireyin başarısıyla yeteneği arasında paralellik durumu beklenir. Bu
durumun bozulduğu zamanlarda vardır.
Yeteneğin seviyesinde başarı gösteren ( Y=B)
Yeteneğin altında başarı gösteren ( Y>B)
Yeteneğin üstünde başarı gösteren ( Y<B)
-Yeteneklerin seviyesinde başarı gösterenler: Bu gruptaki kişiler yeteneği ölçüsünde
kendisinden beklenen başarıyı sergilemektedir.
-Yeteneklerin altında başarı gösterenler: Bu gruptaki kişiler kendinden beklenen başarıyı
gösteremeyen kişilerdir. Bu durumun sebepleri; çalışma yollarının bilinmemesi, yaşanan
uyum problemleri, benlik tasarımının yetersizliği, gelişime bağlı özellikler vb. olabilir.
- Yeteneklerinin üstünde başarı gösterenler: Bu gruptaki kişiler yetenekleri üstünde başarı
gösterirler. Buradaki “başarı”nın sebepleri; başarısızlık korkusu, aile baskısı, yüksek seviyede
güdülenme vb. olabilir.
Yetenek- Cinsiyet: Kadın ve erkeklerin iş yaşamında farklı alanlara yönelmiş olmalarının,
yetenek alanlarının farklı olmasından kaynaklandığı söylenmektedir. Araştırmalar sonucunda;
Erkeklerin; soyut düşünme, sayısal düşünme, uzay ilişkilerini görebilme mekanik yetenek
yönünden kadınlardan üstün oldukları Kadınların; sözel yetenek, el-göz koordinasyonu,
ayrıntıyı algılama yeteneği yönünden erkeklerden üstün olduğu gözlenmiştir.
Yetenek- Mesleki Doyum: Yetenek ile mesleki doyum arasındaki ilişki; kişinin yetenekli
olduğu işi daha iyi yapabileceği ve iyi yapılan işte de başarı artacağı için doğru orantılıdır.
2-İlgi: Bir kimsenin, bir kişiye, nesneye, faaliyete karşı gösterilen hoşlantı, hoşlanma veya
hoşlanmama durumudur. Bir nesneye yaklaşma kadar uzaklaşma da ilgi göstergesidir.
Buna göre ilgi; enerjinin zorlama olmadan uzunca bir süre belli bir alanda
odaklanmasıdır. Öğrencilere verilen mesleki ve Eğitsel yönlendirme hizmetlerinde öncelikle
yetenek daha sonra ise ilgi dikkate alınmalıdır. Bu yönlendirme sürecinde temel alınan ilgi
alanları şunlardır. Fen bilimleri ilgisi (fizik, kimya vb…), sosyal bilimler ilgisi(sosyoloji,
psikoloji vb…), canlı varlık ilgisi(zoolog) mekanik ilgisi(mühendislik dalları), ikna
ilgisi(iletişim), ticaret ilgisi(ekonomi), ayrıntı ilgisi(beyin cerrahı), edebi ilgi(yazar), yabancı
dil ilgisi(tercüman), güzel sanatlar ilgisi(heykeltıraş), müzik ilgisi(bestekar), sosyal yardım
ilgisi(sosyal çalışmacı).
İlgi-yetenek: İlgiler, insanın etrafındakilerle etkileşimi sonucunda oluşur ve gelişir. Kişi eğer
bir davranıştan doyum alıyorsa, ileride bu işi tekrarlama olasılığı artar. Bu doyumun
gerçekleşmesi de kişinin yaptığı davranışın amacına ulaşmasıyla sağlanır. Amacına ulaşması
ise yetenek ile mümkündür. Yetenek; kişinin belli bir alandaki çalışmalarının doyumla
sonuçlanmasını sağlayacağından, kişinin o alana bağlılığı artacaktır. Eğer kişin o alandaki
yeteneği az ise sadece ilgi yeterli olmayacak, heves olarak kalacaktır. İlgiler 15-20 yaşlarında
en çok değişmeyi yaşamaktadır. Yaş ilerledikçe ilgiler kararlılık kazanır. İlgiler yeteneklere
göre daha önceki yaşlarda ayrışmakta ancak daha geç yaşlarda kararlılık kazanmaktadır.
Çünkü ilgi bireysel olup çevre koşullarından etkilenmektedir.
-
İlgi-başarı: Kişi ilgi duyduğu alanla daha çok meşgul olacağından o alanda başarılı olması
beklenir. Bazen ilgi duyulmayan bir alanda da kişi başarı gösterir. Bu durum yeteneğin bir
göstergesidir. Ama kişi bir alana hem ilgi duyuyor, hem de o alanda yetenekli ise daha başarılı
olacaktır.
İlgi-cinsiyet: İlgi ve yetenekler birbirleriyle ilişkili olduğundan cinsiyetler arası farklılığın
yetenek alanlarında olduğu gibi ilgi alanlarında da olması beklenir. İçinde bulunulan kültür
bazı etkinlikleri erkeksi sayarken bazı etkinlikleri de kadınlara özgü saymaktadır. Bu nedenle
her iki cinsin sosyalleşme sırasında farklı yetenekleri gelişmektedir. Araştırmalar sonucunda
erkeklerin mekanik ve bilim ilgilerinin kadınlardan üstün; ikna, sanat, sosyal hizmet, büro
işleri ilgilerinin erkeklerden üstün olduğu bulunmuştur. Özetle; kadın ve erkeklerin ilgi
alanlarındaki bu farklılığın daha çok toplumun beklentisinden kaynaklandığı söylenebilir.
İlgi-cinsiyet ilişkisinde “cinsiyet rolü” (toplumsal cinsiyet) kavramının etkisi göz ardı
edilmemelidir.
İlgi-mesleki doyum: İçinde bulunulan eğitim kurumundan, işten hoşnut olma doğrudan
ilgiyle ilişkilidir. Birey henüz ilgi duymadığı bir alanı çeşitli nedenlerle seçebilir. (Aile
baskısı, model alam, mesleki değer vb…) oysa seçtiği kursu tamamlamak ya da buna benzer
başka kurslarla bütünleştirmek tamamen doyumla ilgilidir; çünkü bireyin mevcut işine devamı
ilginin göstergesidir.
3-Değerler: Bir meslek çerçevesinde yapılan işlerin sonucunda elde edilmesi beklenen
doyum mesleki değerdir. Doyum hem iş ortamı hem de bu iş sonucu elde edilen kazançlarla
doğrudan ilgilidir. İçsel ve dışsal olmak üzere 2’ye ayrılır. İçsel süreçte, yeteneği geliştirme
isteği, yaratıcılık, alana ilgi, dışsal süreçte; meslekten beklenen kazanç, güvence, mesleğin
toplumdaki yeri gibi faktörler mesleki değerleri belirleme gücüne sahiptir.
4-Kariyer: Bireyin ömrü boyunca mesleğinde ya da diğer yaşam rollerindeki ilerleme,
duraklama veya gerilemeleri ifade eden bir süreçtir. Kariyer eğitimi ise kariyer gelişimini
hızlandırıcı etkinliklere ve uyaranlara bireyin eğitiminde yer verilmesidir.
5-Yetkinlik Beklentisi: Kişinin belli bir işi yapabileceğine dair kendine duyduğu güven,
mesleki etkinlikleri sürdürüp sürdürmeyeceği konusundaki yeterliliğine olan inancıdır.
Yetkinlik beklentisi;
* Bireyin o işi başaracağına inanarak girmesi başarı duygusunu daha önce tatmasıyla
alakalıdır. Eğer söz konusu olan yeni bir iş ise, sonuçtaki başarma duygusu ödül olarak
güdüleyici etki yapabilir.
* Birey sosyal öğrenme yoluyla diğerlerinin başarılarını kendi yetenekleriyle kıyaslayarak
girişiminin sonucunu yordayabilir.
* Bireyin çevre tarafından başaracağına dair yüreklendirilmesi güdüleyici olabilir.
* Bireyin işe, davranışa yeltendiği andaki sağlık durumu da gelişimi için belirleyici
olabilir.
Tüm bu etkenlerin toplamında birey bir işe girişmek, davranış sergilemek için kendini
yetkin hissedebilir.
6- Psikolojik Gereksinimler: Tüm davranışlar sıkıntıyı ortadan kaldıracak bir hedefe yönelik
olduğundan, birey meslek etkinlikleri ile psikolojik gereksinimlerini karşılayacaktır.
7- Sosyo-ekonomik Düzey: Birey, ailesinin sosyo-ekonomik durumu ve alacağı eğitime göre
de seçeceği mesleği belirleyebilir. Örneğin; anne babanın eğitim düzeyi, ailenin ekonomik
geliri seçimi etkileyebilir.
8-Cinsiyet: Kız ve erkeklerin yetiştirme tarzındaki farklılıktan dolayı, toplumun içinde
bulunduğu kültüre göre bazen belli mesleklerde gruplaşma eğilimi gözlense de meslekler
arasında cinsiyet ayrımı yoktur. Cinsiyet sadece kişinin meslek tercihinde içinde yaşadığı
toplumun etkisinde kalarak bir eğilim oluşturmasına neden olabilir.
b)- Mesleki Rehberliğin Aşamaları
-Bireyi Tanıma: Bireyin doğru ve gerçekçi karalar alabilmesi için kendisiyle ilgili edindiği
objektif bilgilerdir. Yetenek, ilgi, başarı, uyum düzeyi, zayıf ve güçlü yönleri, değer yargıları
vb.
-Meslekleri Tanıma: Meslekleri fark etmeyle başlayıp, kavramların oluşması, ortak ve farklı
yönlerinin olabileceği, algı ve idealler.
-Karar Verme: Karar verme stratejileri bireyin karar verme sürecindeki davranışlarına ve
yöntemlerine göre sınıflandırılmışlardır. Bunlar:
-İçtepkisel davrananlar-Kaderciler-Boyun eğenler-Erteleyenler-Kendine eziyet edenler-Plan
yapanlar-Sezgisel davrananlar-Donup kalanlardır.
c)- Mesleki Gelişim Görevleri: Meslek seçimini bir süreç olarak gören anlayışta her yaş
döneminde bireylerden beklenen bazı davranışlar vardır ve bireyin dönem içinde bu görevleri
başarıyla yerine getirmesi beklenir. Bunlar;
 Gerçekçi bir şekilde kendini tanıma ve öz kavramı geliştirme
 Kendini kabul
 Kendine saygı duyup, gelişme çabası gösterme
 Meslekler ve iş dünyası hakkında bilgi sahibi olma
 Doğru karar verebilme
 Çalışmaya karşı olumlu yaklaşım / tutum geliştirme
 İş birliği yapabilme
 Sorumluluk alabilmedir.
d)- Mesleki Gelişim Sürecinin Evreleri:
Yaş
Evreler
5- 12
Uyanış ve farkında olma
Meslekleri Fark etme
13- 14
Meslekleri keşif ve
araştırma
Meslekler arası benzerlik
ve farkları öğrenme
15- 18
Karar verme
Mevcut algıya dayalı
ideal oluşturma
19- 23
Hazırlık
Seçilen alan veya okulda
meslek hazırlığı
(+) 23
İşe yerleşme
Mevcut mesleğe başlama
Bu dönem çocukta meslek
bilincinin oluşmaya başladığı
dönemdir. Okulöncesi ve
ilkokulu kapsar.
İlköğretim 2. kademe yıllarını (
13-14) kapsar. Kişilerin ve
mesleklerin benzer ve farklı
yönlerini anlar
Lise yıllarını kapsar (15-18)
oluşan algılara dayanarak,
bilgileri değerlendirerek,
eşleştirmeye birbirine uydurmaya
ve geleceğe dair idealler
oluşturmaya başlar.
Seçilen alan veya okulla, yaptığı
etkinliklerle mesleğe hazırlanır.
Meslek ile ilgili bilgi birikimi,
beceri gelişimi sağlar.
13 yaş ve sonrasını kapsayan
dönemdir. İş dünyasında yerini
alarak çalışmaya başladığı
dönemdir. Kazanılan bilgi ve
beceriler uygulama alanına
konur.
e)-Bir Mesleği Tanımak İçin Gerekli Bilgiler
-Mesleğin Konusu Ve Etkinlik Alanı: Mesleğin konusunun ne olduğu; hangi alanlarda
etkinlik gösterdiği, çalışma süresinin(günlük, aylık, yıllık) ne kadar olduğu, işin gereğinin
insanlarla mı yoksa makinelerle ya da nesnelerle mi olduğu, çalışma alanının fiziksel
şartlarının ne olduğu, açık alanda mı yoksa kapalı mekanda mı faaliyet gösterdiğinin
bilinmesi, mesleği seçmeden önce yapılması gereken araştırmalardır.
-Mesleğin Gerektirdiği Yetenek Ve İlgiler: Bir mesleği icra etmek için genel ya da özel bir
yeteneğe sahip olup olmadığını, bu mesleği yürütebilmek için hangi ilgi alanlarının güçlü
olması gerektiğinin bilinmesi, mesleği seçme ve seçtikten sonra sürdürmek için gerekli olan
bilgilerdir.
-Eğitim: Bir mesleği gerçekleştirmek hangi kurumlarda eğitim almak gerektiği, eğitim
kurumlarına girmek için gerekli şartların neler olduğu, eğitim süresinin ne kadar olduğu,
eğitim sonrası staj zorunluluğu olup olmadığı konusunda edinilecek bilgiler mesleği tanıma ve
daha sonra seçme aşamasında oldukça önemlidir.
-Çalışma Koşulları: Mesleği seçince karşılaşılacak kurumun ikliminin nasıl olabileceğine dair
edinilecek bilgilerdir. Bu amaçla işe ya da mesleğe girme koşulları, çalışma saatleri, yıllık izin
süreleri, çalışmanın nasıl bir ortamda olacağı ve herhangi bir tehlike içerip içermediği,
çalışma süresini doldurup emekli olunduğunda karşılaşılabilecek koşullar hakkındaki
bilgilerdir.
f)- Mesleki Rehberlik Kuramları: Meslek seçimi bir süreçtir. Bu süreçte bireyin meslek
seçiminin altında yatan temel nedenleri ortaya koymak bu alanda çalışan bilim insanlarının
ilgisini çekmiştir. Bilim insanları bu amaçla bazı kuramlar ortaya koymuşlardır. Bu
kuramlardan en yaygın olarak bilinenleri şunlardır:
1-Özellik- Faktör Kuramı:
Bu kurama göre bireyler kendilerine uygun mesleklere yönlendirilirlerse başarılı, mutlu ve
üretken olabilirler. Mesleki rehberlikle ilgili ilk çalışmalar Parsons tarafından yapılmıştır. Bu
kuram farklar psikolojisini temel alır. Farklar psikolojisine göre;
 Her birey kendine özgü özelliklere sahiptir
 Her mesleğin kendine özgü özellikleri vardır
 Bir birey kişisel özelliklerine uygun mesleklere yönelirse başarılı olabilir
 Her bireyin ve mesleğin nitelikleri objektif ölçme araçları ile ölçülebilir
Özetle, en temel mesleki rehberlik kuramı olarak kabul edilen bu yaklaşım çeşitli ölçme
araçları kullanılarak bireyin özelliklerinin belirlenmesi ve bunların uzlaştırılmasına
dayanmaktadır. Bugün iş ve işçi bulma kurumlarında yapılan mesleğe yerleştirme işi, özelliketmen kuramına örnek olarak verilebilir.
2-Holland’ın Tipoloji Kuramı: Holland; eğitim, ordu ve ruh sağlığı ile ilgili bazı
kurumlarda mesleki danışmanlık görevinde bulunmuş ve sonuçta elde ettiği deneyimlerden
yola çıkarak insanların, kişilik özellikleri bakımından gruplandırabileceğini ve gurupların
kendilerine uygun ortamlarda bulunmalarıyla mutlu ve başarılı olacaklarını ileri sürerek
meslek danışmanlığı alanında tipoloji olarak adlandırılan kişilik kuramını geliştirmiştir.
Holland, insanları kişilik özelliklerine göre altı gurupta toplamıştır. Bunlar; gerçekçi,
araştırıcı, sanatçı, sosyal, girişimci ve gelenekçidir. İnsanlarda 6 tip kişilik özelliğinden biri ya
da bir kaçı bulunabilir. Sahip olunan kişilik özelliğinin belirlenmesinde çevre ve ebeveyn
etkisi vardır. 6 kişilik, 6 da çevre vardır.
*Gerçekçi Tip: Nesne, araç-gereç, bitki ve hayvanlara önem verir. Sosyalliği sevmez. Güç,
para, statü önemlidir. Utangaç, doğal ve içten. Genelde teknisyen, oto tamircisi, makine
mühendisi.
*Araştırıcı: Biyolojik ve sosyal olayları izler. Sosyal değildirler. Analitik, mantık ve eleştirel
düşünme yeteneğine sahip, bağımsız ve meraklı. Genelde bilim insanları.
*Sanatçı: Sistemli faaliyetlerden uzak durur. Genellikle resim, müzik vb. alanlarda
yeteneklerini geliştirmeye çalışırlar. Duygusal ve kurallara uymayan bir yapıları vardır.
Müzisyenler, tiyatrocu ve sanatçı.
*Girişimci: Ekonomik çıkar elde edecek işlere yönelir. Girişimi ve riski sever. Hırslı,
hükmetmekten hoşlanır. Konuşkan kişilerdir. İşletmeci, pazarlamacı, tüccar.
*Sosyal: Bilgilendirmek. Kişisel iletişimi iyi. Problemlerin çözümünde sosyal yeteneklerini
kullanırlar. İkna edici, sorumluluk sahibi, sosyal, işbirliğine dayalı, bu kişiliğe sahip insanlar,
Öğretmenler, psikologlar, din adamları.
*Gelenekçi: Büro işleri ve hesaplamayı sever. Hayattaki sorunlarını gelenekçi yöntemlerle
çözer. Kuralcı, sebatkar ve dürüsttürler. Banka çalışanı, devlet ve büro işleri yöneten kişiliğe
sahiptirler. Büro yöneticisi, sekreterlik ve kütüphaneci.
3.Roe’nin İhtiyaç Kuramı: Bireylerin mesleklerini psikolojik gereksinmelerini gidermek
için yaptıklarını ortaya koymuştur. Maslowdan etkilenmiştir. İhtiyaçlar hiyerarşisine göre
oluşturduğu kuramda ilk sırada ihtiyaçlar yer alır. Özellikle çocukların ilk yaşantısıyla
ilgilenmiş. Çocukların bu dönemlerinde anne-baba davranışlarına önem vermiştir.
-Çocuğun üzerine aşırı düşme: Aşırı koruyucudurlar. Büyük beklentiler içerisindedirler.
Sürekli başarı beklerler. Çocukların bağımlı kişilik oluşturmalarına neden olurlar. Kendi
istedikleri meslekleri çocuklar seçemez.
-Çocuğa soğuk davranma: İki davranış çeşidi ortaya çıkar, ihmal ve reddetme.
İhmal etmede sevgi sorunu yoktur, ihmalden dolayı ihtiyaçlar giderilemez. Reddetmede
duygu anlamında bir soğukluktan dolayı çocuğun sevgi, ilgi ve ihtiyaçları karşılanmaz. Red
ortamında yetişen çocuklar sevgisiz olduklarından dolayı saldırgan bir tutum sergilerler.
Özellikle bu tarz yetişen çocuklar, doyurulmamış olumsuz eğilimleri toplumda kabul eilen
mesleklere yöneleceklerdir.
-Çocuğu kabul: Sevgi ve özgürlük çocuğun savunucu olmayan bir şekilde seçim yapmalarına
olanak sağlar.
4.Super’in Benlik Kuramı: Meslek seçimi, bireyin çocukluktan belli bir yaşa kadar
oluşturduğu benlik anlayışıdır. Rol kavramı olarak nitelendirilir. “Ben” kavramını ve kendini
algılayış biçimini ortaya koymaktadır. Meslek, bireyin özüne ilişkin algılarının bir ifadesidir.
Diğer kuramlardan farkı, bir süreç haline oluşmasıdır. 5 e ayrılır;
-Büyüme Evresi (0-14): Benlik algısı özdeşleşme gibi süreçlerle gerçekleşir. Burada fantezi,
yetenek ve ilgiler önem taşır.
-Araştırma Evresi (14-24): Kendini tanıyan bireyin, rol denemelerinde bulunması, meslek
incelemeleri ve deneme gibi etkinlikleri kapsar. Kendi içinde evrelere ayrılır.
*Deneme (14-17 yaş)
*Geçiş (17-21 yaş)
*Sınama ve İzleme (22-24 yaş)
-Yerleşme Evresi (25-44 yaş) Geçici işleri kalıcı işleme koymasıdır. Sosyal yaşam mesleğe
göre ayarlanır, işe bağlanma.
-Koruma Evresi (45-64 yaş) Mesleki benliğini koruma ön plandadır. Doyuma ulaşma
gerçekleşir.
-Çöküş Evresi (65-sonrası) Fiziksel gücün azalmasıyla iş yükü azaltılır.
5.Ginzberg ve Arkadaşlarının Gelişim Kuramı: Çocukluktan yetişkinliğe bir süreci kapsar.
Bir anda gerçekleşen bir durum değildir. Ergenlikten yetişkinliğe bir süreci oluşturur. 3 temel
unsur;
*Meslek seçimi bir anada değil bir süreçtir.
*Meslek seçimi genelde geri dönülmezdir.
*Meslek seçiminde uzlaşma ön plandadır.
Fantezi Dönem
5-11 yaş
Geçici Seçim Dönemi
11-18 yaş
Kapasite-Değer-Geçiş
Gerçekçi Dönem
18-23 yaş
Keşfetme-Billurlaşma-Belirleme
8.Ünite
2.Eğitsel Rehberlik: Eğitim kurumlarında yürütülen rehberlik etkinliklerinin büyük ölçüde
eğitsel ağırlıklı rehberlik hizmetlerini oluşturur. Bu hizmetler “önleyici-geliştirici” boyutu
vardır. Öğrencilerin akademik etkinliklerdeki başarılarını artırmalarına yardımcı olmak.
Öğrencilerin “Öğrenmeyi öğrenmelerini” sağlamaktır. Bu amaçla öğrencileri yetenek ve
ilgilerine uygun programlara yönlendirmek hedeflenir.
-Etkili zaman kullanımı
-Sınavlara hazırlık dönemi
-Öğrenmeye güdülenme
-Öğrenme engelleri ile baş edebilme
-Belleği etkin kullanma
-Yetenek, ilgi ve eğilimlere göre eğitsel ortam hazırlama
-Oryantasyon, verimli ders çalışma yolları
-Eğitsel planlamadır.(kısa dönem-günlük, haftalık), (orta dönem-aylık-yarı yıllık), (uzun
dönem, yıllık) Hdef belirleme için çok önemlidir.
-Amaç belirleyin
-Planlı çalışma (dönem, haftalık, günlük)
-Planı aksatan çeldiricileri ortadan kaldırma.
-Zamanı etkin kullanma.
-Çalışma ortamının temizliği.
-Fazla kaynaktan yararlanma.
-Etkin okuma ve anlamayı öğren.
-Aralıklı tekrarlarla unutmayı engelle.
-Ders çalışmalarını sırayla yap, konuları biriktirme
-Tekrar esnasında anlaşılmayan kısımları gözden geçir,
-Sayısal derslerde mevcut çözümün yanı sıra alternatif çözümleri de bul,
-Zorlanılan konuları enerjinin en yüksek olduğu zamanda çalış,
-Anlamlandırma yaparak öğren,
-Dersler arası makul zaman aralıkları ver.
Bir Eğitim Kurumunu Tanımak İçin Gerekli Bilgiler:
Bireyin ihtiyaç duyduğu bilgilerden biri de üst eğitim kurumunu tanımaktır. Bunun için;
-Eğitim kurumunun kimliği,
-Eğitim süresi ve gerekli giderler,
-Öğrencide aranan özellikler,
-Yapılan eğitim konuları,
-Mezun sayısı ve işe ya da üst okula yönelim,
-Kurumun geleceği,
3.Kişisel-Sosyal Rehberlik:
Eğitim sürecinde, öğrencilerin kişisel-sosyal gelişim ihtiyaçlarını karşılamak, böylece onların
kişisel gelişim ve uyumlarına yardımcı olmak amacıyla yürütülen rehberlik hizmetlerine
denir. Mesleki ve Eğitsel Rehberlik hizmetleri dışında kalan alanlar, kişisel-sosyal rehberliğin
hizmet alanlarına girer.
-Kişiler arası ilişki ve iletişim problemleri,
-Özgüven gelişimi ve sorunları,
-Sosyal beceri ve sosyal sorunlar,
-Atılganlık ve güvengenlik eğitimi,
-Bağımsızlık ve bağımlılık ile ilgili sorunlar,
-Psikolojik olarak iyi olma hali,
-Psikolojik olarak dayanıklılık, sağlamlık, yılmazlık,
-Yeni yaşantılara açık olma,
-Çatışma, çözme, problem çözme,
-Olumlu sosyal davranışlar. (Başkalarına duyarlı, başkalarına yardımcı davranışlar).
-Şiddet, saldırganlık, zorbalık,
-Stres vb…
a.Kişisel Rehberlikte Öğretmenlerin Öne çıkan Sorumlulukları: Gelişim basamaklarına
göre öğretmen sorumlulukları faklılık gösterir.
-Güven yaratma -Okul ortamını sevdirme -Gelişimi izleme,-İlgili kayıtları tutma,
-Veli ile işbirliği, -Gelişim değerlendirme, -Değişimi hazırlama, -Özgüveni geliştirme,
-Farklı yönleri ortaya çıkarma,
1.İlköğretim I.kademede Öğretmen Sorumlulukları:
-Psiko-sosyal gelişime uygun sınıf ortamı oluşturma
-Kurallara öğrenci katılımını sağlama,
-Her çocuğu özel kabul,
-Yeterliliklerin vurgulanması,
-Doğru rol modeli sunma,
-İşbirliği ve sosyalleşmede rehberlik etme,
-Etkinlikleri çeşitlendirme,
-Gelişimi izleme,
Girişkenliğe teşvik,
2.İlköğretim II.Kademede Öğretmen Sorumlulukları:
-Bedensel değişimin kabul edilmesine yardım,
-Öğrencinin psiko-motor koordinasyonunun gelişimine yardım,
-Öğrencinin enerjisini doğru alanlara yönlendirme,
-Veli ile işbirliği,
-Öğrenciye karşı cinsle ilişkilerinde yardım,
-Öğrencinin olumlu davranışlarını pekiştirme, olumsuzları pekiştirmeme,
3.Ortaöğretimde Öğretmen Sorumlulukları:
-Gelişim özelliklerini tanımaya yardım,
-Öğrencinin fizyolojik, sosyal ve psikolojik değişimlere hazırlıklı olmasına yardım,
-Öğrencinin olumlu benlik algısı oluşturmasına yardım,
-Öğrencinin özgüven gelişimine yardım,
-Öğrencinin yetenek ve ilgilerinin farkına varmasına yardım,
-İşbirliği ve gurup etkileşimi sağlama,
-Bilişsel ve ahlak gelişimine yardım,
-Öğrencinin ifade hakkına saygı, kendini ifadesine ortam hazırlama,
-Öğrencinin uzman yardımı alması durumunda yardım,
Mesleki Rehberlik
(Çalışmayı Öğrenme)
Eğitsel Rehberlik
(Öğrenmeyi Öğrenme)
Kişisel-Sosyal Rehberlik
(Yaşamayı Öğrenme)
-İş yaşamı ve çalışmaya olumlu
tutum geliştirme,
-Farklı meslekleri tanıma, yetenek
ve
ilgilere
uygun
meslek
seçebilmeleri
için
verilen
hizmetler.
1.Bireyi her türlü yönü ile tanımak,
2.Mesleklerin incelenmesi,
3.Bireyin kişisel özellikleri ile
mesleklerin özellikleri arasında
ilişki kurularak, uygun mesleki
kararların verilmesine yardım.
-Okul, alan, sosyal kulüp, ders
çalışma stratejileri ve etkinlikleri
kapsar.
-Eğitsel yaşamın bütün sorunlarına
yöneliktir.
-Okula uyum, olumlu tutum.
-Oryantasyon,
-Öğrenme zorlukları,
-Zamanı etkin kullanma,
-Sınav kaygısıyla baş etme,
-Uygun alan ya da seçmeli derse
yönelme,
-Bir üst eğitim kurumuna karar,
-Kendini ve başkalarını kabul(aile,
okul, çevreyi anlama, koruma)
-Bireysel problemlerin çözümü
(duygusal, evlilik, arkadaş)
-İletişim becerileri gelişimi
-Özgüven, özsaygı, benlik
-Psikolojik dayanıklılık.
-Sosyalleşme,
-Kimlik gelişimi,
-Karar verme,
Eğitsel ve Mesleki Rehberlik
dışında kalan her şey.
-Motivasyon çalışmaları
-Üniversite yurt içi-dışı
imkanları
burs
Öğretim Kademelerinde Problem Alanlarına Göre Rehberlik Türleri
Okul Öncesi
İlköğretim
İlk
öğretim Ortaöğretim
Yüksek öğretim
Mesleki
-Mesleki
-Kariyer
I.kademe
II.Kademe
Enyoğun
mesleki
Rehberlik
olgunlaşma
-Mesleklerin
varlığını kabul
etme ve fark
-Tutum
Eğitsel
Rehberlik geliştirme
-İlk
öğretime
hazırlık,
-Okumaya
güdülenme
Kişisel Sosyal
Rehberlik
-Özgüven,
özerklik
-Kendini koruma
-Kişisel
bağımsızlık
-Sosyalleşme
-Başkalarına
karşı
olumlu
tutum
-Mesleki
olgunlaşma
süreci devam
eder.
-Mesleklerin
varlığını
kabul etme
-Kendisi ve
diğerlerinin
farkını
anlama
-Başarma
duygusunu
tatmaya
yardım,
(başarıya
karşı aşağılık
duygusu)
Erikson.
-Okumayazma
becerisi
-Okul
ve
çevreyi
tanıma, uyum
sağlama
-Meslekleri tanıma
(araştırma-keşif
12-15 yaş)
-Meslekleri
tanıyacakları bilgi
toplama ve yayma
hizmeti
rehb.hizmetleri
sunulur.
Karar
verme (15-18 yaş)
-Üniversite
ve
istihdam
alanlarının tanımı,
-Meslekleri
inceleme ve tercih
planlama(Hazırlık
18-25 yaş)
-Meslekte
uzmanlaşma.
-Öğrenmeyi
öğrenme
-Ders merkezlerine
yöneltme,(soyut
içerik)
-Öğrenme
stratejileri,
-Karar
verme
sürecine yardım.
--Eğitsel
alan,
kulüp çalışmaları.
-Öğrenmeyi
öğrenme
-Ders
merkezlerine
yöneltme,(soyut
içerik)
-Öğrenme
stratejileri
-Sınav kaygısı ile
baş etme,
-Bir üst eğitim
kurumuna karar.
-Eğitim
yaşamının bütün
sorunlarında
yardım alınabilir.
Özgüven,
özerklik
-Kendini
koruma
-Kişisel
bağımsızlık
-Sosyalleşme
-Başkalarına
karşı olumlu
tutum
-Ergenlik
ve
gelişimsel
süreç
özelliklerin
tolerasyonu
(kimlik
bütünlüğüne karşı
rol
karmaşası)Erikson.
-Duygusal
bağımsızlık
-Ergenlik
ve
gelişimsel süreç
özelliklerin
tolerasyonu
(kimlik
bütünlüğüne karşı
rol
karmaşası)Erikson
-Duygusal
bağımsızlık
-İletişim becerisi
-Sosyalleşme
-Bireysel
problemler.
9.Ünite
Bireyi Tanıma Teknikleri:
Test Teknikleri
Test Dışı Teknikler
-Başarı Testleri
-Gözleme Dayalı Teknikler
-Yetenek Testleri
-Kendini Anlatmaya Dayalı Teknikler
-İlgi Envanterleri
-Başkalarının Görüşlerine Dayalı Teknikler
-Kişilk Testleri
-Etkileşime Dayalı Teknikler
-Tutum Envanterleri
-Diğer Teknikler
Bireyi Tanıma Teknikleri: Her bireyin içinde kendine özgü nitelikler vardır ve birey bu
nitelikleriyle diğer insanlardan ayrılır. Bu duruma bireylerin doğuştan getirdikleri gizil
güçlerin farklı olmasının yanı sıra bireylerin etkilendiği çevresel etmenlerinde farklılığı neden
olmaktadır. Rehberlik hizmetleri bireyi tanıma teknikleri aracılığıyla bireyin kendisini
tanımasını, üstün ve zayıf yönlerini görmesi amaçlar.
-Birey tek yönlü değildir. Bunun için birden fazla teknik kullanılır.
-Kullanılan tekniğin geçerli, güvenilir, kullanışlı ve ekonomik olmasına özen gösterilir.
-Bireyi tanımada öncelikli amaç kişinin kendini tanımasına, güçlü yönlerini tanıyıp
kullanmasına, zayıf yönlerini geliştirerek bir bütün halinde gelişimine yardım, öğrencinin
bireysel özellikleri mümkün olduğunca farklı, çok boyutlu olarak ele alınmalı.
-Birey sürekli bir değişme ve gelişme sürecinde olduğundan belli bir döneme ait
değerlendirme yerine, her yaş ve sınıf düzeyine yönelik araştırma yapılmalı.
-İdeal olana en yakın tanıma gerçekleştirebilmek için, uygun araç ve teknikler kullanılmalı.
-Elde edilen bilgilerin öğrenci dışındakilerle paylaşımında gizlilik ilkesi göz önüne alınmalı.
-Bireyi tanıma teknikleri bireyi tanımak için bir araçtır, amaç haline dönüştürülmemeli.
Tüm rehberlik hizmetlerinden yararlanılır.
Bireyi Tanıma Teknikleri
Test Dışı Teknikler
Kendini
Başkalarının
Anlatmaya
Kanılarına
Dayalı
Dayalı Tekn.
-Gözlem
Tekn.
-Sosyometri
-Gözlem Listesi
-Otobiyografi
-Kimdir bu?(bil
-Özellik
kayıt -Arzu Listesi
kim)
çizelgesi
-Zaman cetveli
-Sosyal uzaklık
Derecelendirme
-Probl.
Tarama
ölçeği
ölçeği
listesi
Test Teknikleri
-Başarı
Gözleme
Testleri
Dayalı
-Yetenek
Tekn.
Testleri
-İlgi
Envanterleri
-Kişilik
Testleri
-Tutum
Envanterleri
-Olay
kaydı
(anekdot)
-Anket (soru)listesi
-Öğrenci
tanıma
formu
-Kime göre ben
neyim
Etkileşime
Dayalı
Tekn.
-Görüşme
-Ev
ziyaretleri
-Drama ve
oyun
teknikleri
Diğer
Tekn.
-Vaka
incelemesi
-Vaka
konferansı
-Vaka
tarihçesi
-Veli
görüşmesi
-Anı defteri
-Bibliyotera
1.Test Teknikleri: Bireyi tanımak için kullanılan nesnel testlerdir.
-Başarı Testleri: Öğrenme etkinliklerinden ne kadar yararlanmış olduğunu tespit eder.
a.Standart Başarı Testleri: Özel koşullar dikkate alınmadan, herkese genel olarak uygulanan
testlerdir. Sonuçlar genele göre değerlendirilir.
b.Öğretmen Yapımı Başarı Testleri: Öğretmenlerin sınıfta öğrencilere uygulamak için
geliştirdikleri testlerdir.
-Yetenek Testleri: Gerek zihinsel gerekse akademik yeteneklerini saptamak amacıyla
kullanılan testlerdir. Yetenek, kişinin eğitimden neler kazanabileceği ve gayretiyle
ulaşabileceği noktayı yordayan potansiyeldir. Genel ve özel yetenek olmak üzere 2 ye ayrılır.
-İlgi Envanterleri: Bir nesne, iş ya da aktiviteye karşı hoşlanma ya da hoşlanmama
durumudur. Eğitsel ve Mesleki yönlendirmeler için uygundur.
-Kişilik Envanteri: Bireyi diğerlerinden ayıran özelliklere kişilik denir bunu yordamayı
amaçlar.
-Tutum Envanteri: Bireyin bir uyarıcıya karşı sergilediği duygu, düşünce, his ve davranış
eğilimlerinden oluşur. Bir nesne, iş ya da olaya verilen değeri yargılar.
***Yetenek, ilgi ve kişilik testleri uygulama ve yorum aşamasında uzmanlık gerektirir.
Yorumlanabilmeleri için ölçme tekniklerine hakimiyet gerekir. Öğretmen yapımı başarı
testleri hariç diğerleri ”standart” testlerdir. Geçerlik ve güvenirlilik uygulaması yapıldığı için
müdehale edilmez.
Testlerin Kullanımında Dikkat Edilecek Hususlar:
-Güvenilirlik ve geçerliliğine
-İşlevsel olmadığında kullanılmamasına
-Testlerin geliştirilme amacı dışında kullanılmamasına
-Testlerin bireyi etkilemek amacıyla kullanılmamasına
II-Test Dışı Teknikler: Bireyin kendisi hakkında ve başkalarının bireyle ilgili görüşlerini
içerir.
1.Gözleme Dayalı Teknikler:
a.Gözlem: Birey ya da gurubun davranışlarını herhangi bir ortamda bir süre izleyerek belli bir
yargıya ulaşılmasıdır.
Gelişigüzel (sistemsiz): Bir planın yapılmadığı
Sistematik: Belli kurallara bağlı olarak
Katılımlı: Gözlemcinin, gözlenenle aynı ortamda bulunması
Katılımsız: Aynı ortamda bulunmayan, dışarıdan izleme
Gözlem Tekniğini Uygulama:
-Plan-Kayıt-Yorum ve rapor (kayıtta yoruma yer verilmez)-Değerlendirme (Gözlemci kendi
yorumunu yazar)
b.Gözlem Listesi: Bireyin içinde bulunduğu gelişim evresinin özelliklerine uygun davranışlar
sergileyip sergilemediğidir. “evet” ya da “hayır”.
c.Özellik Kayıt Çizelgesi: Bireylerin değişik alanlardaki özelliklerinin istenip yazıldığı
teknik
d.Olay kaydı(vaka-anektod): Bireyin gözlenen karakteristik davranışlarının objektif biçimde
kayıt edilmesidir. Doğal koşullarda ortaya çıkan gerçek davranışı yansıtır. Tüm okul
yaşamından ayırarak o anki olayların kaydedilip incelenmesidir.
e.Derecelendirme Ölçeği(Rating Scales): 1.Türleri;
-Sayısal Derecelendirme Ölçeği: Sıralama biçimi sayısaldır.
-Grafik Derecelendirme Ölçeği: Bireylerin nitelik ve davranışlarını yatay ya da dikey bir
çizgi ölçek üzerinde gösterilir.
-Betimsel Derecelendirme Ölçeği: Derecelerin grafik ya da sayı yerine betimlenmesine
dayanır.
2.Karşılaşılan Hatalar;
-Genelleme Hatası (Halo Effect): Önceki izlenimelerden etkilenilir.
-Kişisel Yanlılık Hatası: Ölçeğin tüm derecelerini kullanmama eğilimden doğar.
Derecelendirilen kişiyi belli bir yere koyma olarak tanımlanır. 3 türlüdür.
-Bonkörlük -Cimrilik -Merkeze yığma
-Mantık Hatası: Benzer niteliklerin ayrılamadığı ya da yakın niteliklerin karıştırıldığı hata.
-Gözlem Yetersizliği Hatası: Yeterince gözlemleyemediği durumda oluşur.
-Anlam Hatası: Gözlenen niteliğin yeterince anlaşılamaması.
2.Kendini Anlatmaya Dayalı Teknikler: Bilginin kaynağı bireyin kendisidir.
a. Otobiyogrofi: Bireyin kendisiyle alakalı bilgilerin, kendisi tarafından yazımıdır. İç
dünyasına inmeye çalışılır.
-Uzunluğu, kendini anlatmaya istekli,
-Yazı düzeni, konuya verilen önem,
-Yazının genel havası, hangi duygu durumunda olduğu,
-Anlatım düzeyi, yaş ve öğrenim düzeyiyle ilgili bilgi verir. Olgulardan bahsedip duyguya yer
vermiyorsa kendini kapatıyor.
-Yazıdaki eksiklikler, önemli olan bir konunun es geçilmesi o konuyla ilgili sıkıntı durumunu
yansıtır.
-Yazının tutarlılığı;
2 tür otobiyografi vardır. Yapılandırılmış (planlı), serbest (yapılandırılmamış). Planlı
otobiyografi daha derin bilgi sağlar.
b. Arzu Listesi: Karşılanmayan istek ve duyguların ortaya çıkarılması amaçlanır. Gelişim
dönemi göz önünde bulundurularak daha çok okul öncesi ve ilköğretimde kullanılır.
c.Zaman Cetveli: Gün boyunca neler yapıldığı.
d.Problem Tarama Listesi: Hangi alanda yardıma ihtiyaç duyulduğu saptanır.
-Sağlık ve bedensel gelişim, -Okul yaşamı, -Başkaları ile ilişkiler, -İletişim,-Ev, aile yaşamı,
-Öğrenim ve iş yaşamı, -İç dünyası ve benlik tasarımı,
e.Anket (soru Listesi): Bireyi tanımada ilgi ve ihtiyaçlarını, duygu, düşünce ve görüşlerinin
sorulan sorulara bireyden alınan cevaplara göre değerlendirme yapılmasıdır.
f.Öğrenci Tanıma Fişi: Temel bilgilerin bulunduğu kayıtta ve aralıklarla güncellenen fiştir.
g.Kime Göre Ben Neyim: Bireyin kendisini başkasının gözünden nasıl gördüğüyle ilgili bilgi
verir.
3.Başkalarının Görüşlerine Dayalı Teknikler: Gurup içi iletişimi anlamaya yarar.
a.Sosyometri: Gurubu oluşturan bireylerin birbirleriyle olan etkileşim biçimleri ve ilişkiler
belirlenerek değerlendirilir.
b.Kimdir Bu? (bil kim): Bazı özellikler verilerek bu özelliklere sahip bireylerin bulunmasını
amaçlayan bir tekniktir. Bu yolla bireylerin hangi özellikleriyle tanındıkları ortaya koymak
mümkündür. Kişi uygun gördüğü özelliklere kendi adını da yazabilir. Gurup üyelerinin
birbirlerini anlama şekilleriyle kişinin kendisini algılama şekli yordanır. Davranış
betimlemesinde şu sorular sorulabilir;
-Sınıfta derse en fazla katılan kimdir?
-Ders içerisinde en çok konuşan kimdir?
-En fazla kavga çıkaran kimdir?
***Kimdir bu tekniğinin, kime göre ben neyim ile ayrıldığı temel nokta, bilginin edinildiği
kaynaktır. Kime göre ben neyimde bilginin kaynağı kendisi iken, bil kimde hem kendisi hem
de arkadaşlarıdır.
c.Sosyal Uzaklık Ölçeği: Gurup üyelerinin birbirlerini kabul derecelerini saptamak, sosyal
kabul veya mesafeleri ölçmek için kullanılır.
4.Etkileşime Dayalı Teknikler:
a.Görüşme: Etkileşim halindeki en az iki kişinin sözel veya sözel olmayan mesajlar
aracılığıyla yüz yüze iletişim kurmalarıdır.
-Yapılandırılmış (güdümlü) görüşme: Görüşmede sorulacak soruların, nasıl bir sıra ve ne
olacağının planlandığı görüşme tipidir.
-Yapılandırılmamış (güdümsüz): Doğal izlenecek sürecin programı açısından esnektir.
Görüşmede her iki tarafta aktiftir. Bir plana bağlı kalmadan görüşme sürdürülebilir.
-Görüşmenin sınırlılıkları: Özel bir durum ya da konu üzerine yapılandırılmışsa objektif
yollarla denetlemek zordur.
-Karakteristik bazı yönlerini “sosyal kabul hatası” yüzünden doğru açıklayamayabilir.
-Bilgi toplamada görüşenin tutumu bilgi toplama işi içerisine girdiğinde, elde edilen verilerin
geçerlilik ve güvenirlilik düzeyi düşebilir.
-Görüşme verileri, subjektif bir bakış açısı yansıtabileceğinden diğer bireyi tanıma
teknikleriyle birlikte kullanılması daha yararlı olur.
Görüşmenin Aşamaları;
Planlama=>Uygulama=>Raporlaştırma, Tanıma hatası, ihmal hatası, derleme hatası, yerini
değiştirme hatası.
b.Ev Ziyaretleri: Bireylerin yaşadıkları sosyal çevreyi ve evlerinde onlarla beraber yaşayan
kişileri tanımakta birey hakkında önemli bilgilere ulaşmayı sağlayan bir tekniktir.
c.Drama ve Oyun Teknikleri: Çocuğun genel gelişimi ve eğitiminde kültürün, geleneğin
çocuklara kazandırılmasında önemli yer tutar.
1.Oyun: Kendilerini ifade ettikleri, iç dünyalarını dışa yansıttıkları bir iletişim aracıdır.
Oynanan oyunun niteliği, içeriği ve oyuncakları ile ne çeşit bir etkileşimde olduğu, onu
tanımak için önemlidir. Daha çok okul öncesi ve ilköğretim I.kademe için uygundur.
2.Drama: Bu teknikte öğrenciler aile içi ilişkiler, sınıf içi etkileşim vb. konularda
canlandırmalar yapabilirler.
 Sosyal drama(Toplumsal Oyun Tekniği): İnsan ilişkilerindeki durumunu görmeyi ve
kişiler arası iletişim kurma becerileri kazandırmayı amaçlayan bir tekniktir.
 Psiko-Drama(Ruhsal Oyun Etkinliği): Terapatik bir gözlem ve ruhsal tedavi aracı olan
bu yöntemde, bireyin iç dünyasına ait duygularını, tavırlarını dramatizasyonla
ifadelendirmesidir.
3.Rol Oynama: İnsanların ve nesnelerin durumunu dramatize ederler. Kendilerini başka insan
ya da nesnelerin yerine koyarak onları anlamalarını ve empati kurmalarını sağlar.
d.Toplu Dosya: Test ve test dışı tekniklerle her dönemde toplanan bilgilerin zamanında ve
düzenli bir şekilde kaydedildiği evraklardır.
1. Toplu dosyada olması gerekenler; kimlik bilgileri, aile bilgileri, sağlık ve fiziksel bilgiler,
akademik bilgiler, kişisel-sosyal ve mesleki yeterlilik.
2.Toplu dosyadaki bilgilerin gizlilik düzeyleri;
 1.düzey: Olgusal (ad, yaş, cinsiyet) herkese açık.
 2.Düzey: Veli bilgilere gizlilik kaydı koyduysa, sosyal hizmetler uzmanı ve
araştırmacılara açık.
 3.Düzey: Başarı sırası, öğretmenler kurulu tavsiyesi, onay gerekir.
 4.Düzey: Psikolojik incelemeler ve psikyatr muayene sonuçlarını, tıbbi ve yasal
inceleme sonuçlarını içerir. Gizlidir. Hiçbir koşulda öğretmen ve veliye verilmez.
3.Toplu Dosya Türleri:
 Tek sayfa karton tip
 Katlanır katman
 Defter biçimli
 Karteks biçiminde
 Bilgisayar ortamında oluşturulmuş (e-okul)
5.Diğer Teknikler:
a.Vaka incelemesi: Bir kişinin çeşitli özellikleriyle ilgili mümkün olduğunca fazla bilgi
toplanır ve bu bilgileri anlamlı bir bütün haline getirme işidir.
b.Vaka konferansı: Vaka ile ilgili toplanmış bilgilerin uzmanlar tarafından
değerlendirilmesidir.
c.Vaka tarihçesi: Bireyin geçmişine, şu anki durumuna, fiziksel, duygusal ve sosyal
özelliklerine ait bilgiler içerir.
d.Anı defteri (Günlük): Bir çok birey tarafından belli bir gelişim evresinde yazılan ve bireyin
hayatı algılayışıyla alakalı kayıtlardır.
e.Veli görüşmesi: Öğrenci hakkında daha ayrıntılı bilgi edinmek için yapılır.
f. Bibliyoterapi: Kitap, cd ya da başka nesneler aracılığıyla insanların duygusal sorunlarını
çözmelerine yardımcı bir yöntemdir. Burada amaç kişinin kendisini tanıması, sorunlarını fark
edip başa çıkabilmesidir.
Milli Eğitim Bakanlığı Rehberlik Hizmetleri Örgütü: Ülkemizde 1970-71 öğretim yılında
M.E.B. bağlı 24 okulda Rehberlik çalışmaları başlamış, Bakanlık Merkez Rehberlik
Örgütlenmesi ise 1992 tarih 3797 sayılı kanunla yapılmıştır.
1.Rehberlik Hizmetleri Merkez Teşkilatı Örgütlenmesi
Özel Eğitim, Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğü
-Genel Müdür Yardımcısı
-Rehberlik Daire Başkanı-Özel Eğitim Daire Başkanı
-Rehberlik ve Araştırma Merkezi Şubesi
-Orta eğitim ve Yaygın Eğitim Merkezi Şubesi
-Özel Sınıflar ve Kaynaştırma Şubesi
-Ölçme Araştırma Şubesi
-Dış ilişkiler ve Projeler Şubesi
-Özel İşler Şubesi
-Eğitim Uzmanı
-Gnel Müd. Yard.
-İdari İşler Daire Başkanı
2.Rehberlik Hizmetleri İl ve İlçe Örgütlenmesi
Milli Eğitim Müdürü
Milli Eğitim Müdür Yardımcısı
Şube Müdürü
-Rehberlik Psikolojik
Danışma Hizmetleri İl
Danışma Komisyonu
-Rehberlik ve Araştırma Merkezi
-Okul Müdürlükleri
a.İl Milli Eğitim Müdür Yardımcısı ve ya Şube Müdürlüğü Rehberlik Hizmetleri ile ilgili
görevleri: İl ve ilçelerdeki Rehberlik Danışma Hizmetlerinin planlanması
programlanmasından, eşgüdüm ve yürütülmesinden Milli Eğitim Müdürü adına yetkili ve
sorumludur.
b. İl Milli Eğitim Müdürlüğünün Rehberlik Psikoljik Danışmanlık Hizmetleri İl Danışma
Komisyonu: Her ilde PDR Hizmetlerinin il düzeyinde planlanması ve işbirliği sağlanması
amacıyla kurulur.(Eylül ve Haziran) aylarında toplanarak plan, eşgüdüm, öğretim faaliyet
değerlendirmesi için çalışır. Her iki toplantıda alınan kararlar ildeki (RAM) bünyesinde
bulunan PDR çalışanlarınca bakanlığa iletilirler.
Bu komisyon; İl Milli Eğitim Müdürlüğü Başkanlığında toplanır,
-Rehberlik hizmetlerinden sorumlu Müdür Yardımcısı ya da Şube Müdürü
-İlçe Şube Müdürü
-RAM Müdürü
-RAM Bölüm Başkanı
-İlk ve Orta öğretim Müdürlüklerinden birer temsilci
-Büyük şehirlerde merkez ilçelerden birer okul müdürü
-Değişik okullarda çalışan 3 Psikolojik Danışman
RAM lar da Rehberlik Hizmet Örgütü
Rehberlik ve Araştırma Merkezi Müdürlüğü
Müdür Yardımcısı
-Rehberlik Psikolojik
Danışmanlık Hizmet Bölümü
-Özel Eğitim Hizmet
Bölümü
Merkez Müdürün Görevleri:
- İş bölümü yapar, çalışmaları değerlendirir
- Koordinasyonu ve eşgüdümü sağlar, personel aday (stajyer) kaldırır.
- RAM ın çalışma alanı içerisinde bulunan bölgede, Rehberlik Hizmetlerinin
yürütülmesi için gerekli çalışmaları yapar.
Merkez Müdür Yardımcısının Görevleri:
-Görevli memurlar arasındaki iş bölümünü düzenler, bölüm ihtiyaçları rapor yazımı,
bütçe satın alma işlerini yürütür. Merkez Müdürünün yokluğunda başkanlığa vekalet
eder.
RAM’IN GÖREVLERİ
Pdr hizmetleri bölümünün görevleri
- Kendi çalışma kapsamında yer alan eğitim öğretim kurumlarının özelliklerine göre
rehberlik hizmet programı hazırlar
- Eğitim kurumları ya da çeşitli kurum ve kuruluşlardan gönderilen ya da bireysel
başvuru için gerekli yardım hizmetini verir.
- Hizmet verilecek bireylere psikolojik ölçme araçlarını bilimsel standartlara göre
uygular.
- Bölüme başvuran veya bölümün hizmet verdiği bireylere ilişkin dosya tutar.
- Bireyle alakalı değerlendirmeler sonucu ihtiyaç olunan hizmet sağlanır.
- Çalışma kapsamı alanında bulunan eğitim kurumları arasında, rehberlik hizmetleri
verilmesi noktasında eş güdümü sağlar.
- RAM’ın bulunduğu çevre gereksinimi dahilinde ar-ge çalışmalarıyla hizmet
geliştirir.
- Öğrencilerin yönelebilecekleri üst eğitim kurumları ve iş alanlarıyla ilgili yayınlar
hazırlar bunları eğitim kurumlarına yollar.
- Eğitim kurumlarının gönderdiği raporları inceler, bu inceleme sonucunu okul
psikolojik danışmana iletir.
- Okul rehberlik çalışmalarında görevli olanlara seminer, eğitim programı ve gerekli
etkinlikler düzenler. Gerekirse üniversitelerden yardım alır.
-
Özel Eğitim Hizmetleri Bölümünün Görevleri
Özel eğitime ihtiyaç duyan bireyleri saptanmasını sağlar.
Adli kurum, eğitim ve sağlık kuruluşlarından gönderilen özel eğitime muhtaç
bireyleri kabul ve gerekli hizmetlerin verilmesi.
Özel eğitime muhtaç bireylerin ailelerine yönelik rehberlik bilgilendirme
çalışmalarını ilgili kurumlarla koordineli bir biçimde planlar ve izler.
Özel eğitim kurumları, kaynaştırma eğitimi veren okuldaki personele seminer,
eğitim ve pdr alanına ilişkin gerekli desteği verir.
Özel eğitim gerektiren öğrenciler için üst eğitim kurumları ve mesleki yönlendirme
konusunda kurumla iletişime geçer ve eş güdüm sağlar.
Kaynaştırma eğitimi veren okul ve kurum çalışmalarını izler, değerlendirir.
Konferans, panel düzenler.
Kullanılacak psikolojik ölçe araçlarının belirlenmesi, sağlanması ve geliştirilmesi
için plan yapar, yürütür ve sonuçlandırır.
Özel eğitime ihtiyacı olan bireylere, öğrenci ve ailelere yönelik yayınlar hazırlar,
ilgililere ulaştırır.

Özel eğitim bölümünün verdiği hizmetlerle ilgili bilimsel çalışmaları izler ve
uygular. Bunlardan yararlanır.
Bugün ülkemizde her ilde bir RAM bulunur. Büyük şehirlerde birden fazla
bulunmaktadır.
Okullarda Rehberlik Hizmetleri Örgütlenmesi: Eğitim kurumlarında verilen
rehberlik direk öğrenciye yöneliktir. Bu nedenle okullarda verilen rehberlik hizmetleri
ve bu konudaki yapılanma daha fazla önem arz eder.
Okul Müdürü
Okul Müdür Yardımcısı
Koordinatör Psikolojik Danışman
Psikolojik Danışman
Sınıf Rehberlik Öğretmeni
Diğer Öğretmenler
Okul Müdürünün görevleri
- Araç, gereç sağlar.
- Okul yürütme komisyonu kurup başkanlık yapar.
- Rehberlik hizmetleri sağlanması amacıyla uzman personel temini için il ya da ilçe
Milli Eğitim Müdür sorumlularıyla iletişime geçer.
- Okulda birden fazla rehberlik uzmanı varsa iş bölümü yapar, birini koordinatör
seçer.
- Rehberlik hizmetlerinin yürütülmesi için yıllık program hazırlanması ve
uygulamanın sağlanması.
- Hazırlanan planı onaylar, ekim ayı ilk haftası RAM’ a gönderir, aynı şekilde
servisin yıl sonu değerlendirme raporunu inceler, bir nüshasını RAM’ a
gönderir.(Haziran)
- Pdr servisi işbirliğiyle her sınıfa bir rehber öğretmen atar, rehber öğretmen olarak
kalmasını sağlar.
- Psikolojik Danışmanlar sınıf rehber öğretmenleri ve veliyle eşgüdümü sağlar.
Okul Müdür Yardımcılarının Görevleri: Sorumlu olduğu sınıflarda öğretime ilişkin
sorunları ve bu öğretimle ilgili gerekli bilgi ve belgeleri pdr servisine iletir.
- Komisyon toplantılarına katılır
- Okul Müdürünün vereceği diğer görevleri yapar..
Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Hizmetleri Okul Yürütme Komisyonun
Görevleri: Okuldaki Rehberlik Hizmetlerinin yürütülmesinden sorumludur. Okul Müdürü
liderliğinde bir öğretim yılı içerisinde en az 3 kez toplanarak hizmetlerin yürütülmesine dair
kararlar alır ve değerlendirmeler yapar.
Kurulun Yönetmeliğe Göre;
-Okul Rehberlik bürosunun hazırladığı okul genel yıllık rehberlik planını inceler ve
uygular
-Rehberlik hizmetleri sağlıklı bir şekilde bu plana göre yürütülmesi için okulun her
türlü imkanlarının değerlendirilmesini sağlar
-Okuldaki tüm unsurların sağlıklı etkileşimini sağlar, öğretmen ve velilerle toplantıları
planlar
-Hizmetin yürütülmesinde çıkacak aksaklıkları giderir ve ya çıkmaması için önlemler
alır
Komisyon okul müdürlüğü başkanlığında aşağıdaki uzmanlarla toplanır;
-Okul Müdürü
-Okul Müdür Yardımcısı
-Rehberlik Psikolojik Danışmanlık Servisi Psikolojik Danışmanları
-Sınıf Rehberlik öğretmenleri
-Her sınıf seviyesinden seçilen bir temsilci
-Disiplin kurulundan birer temsilci
-Okul aile birliği okul koruma derneği
-Öğrenci temsilcisi
Koordinatör Psikolojik Danışmanın Görevleri:
Okul rehberlik servisi ile okul yönetimi arasında koordinasyonu sağlar, servisin sağladığı okul
rehberlik programı çalışma raporunu onaylar ve RAM’ a göndermek üzere okul müdürüne
verir
-Yapılan Rehberlik program ve etkinliklerle ilgili öğretmenler kuruluna bilgi verir, servis
etkinliklerinde fiilen görev alır.
Psikolojik Danışman (Rehber Öğretmenin Görevleri):
-İl çerçeve programı doğrultusunda kendi okul ve ilinin özelliklerini dikkate alarak, okul
rehberlik ve psikolojik danışmanlık servisine yıllık program düzenler
-Sınıf öğretmenine rehberlik programı yürütmesinde yardımcı olur
-Eğitim ve Mesleki Rehberlik etkinliklerini planlar, uygular ve sınıf rehberlik öğretmeni ne
rehberlik eder
-Öğrencilerin gidebileceği üst okullar, iş ve meslekler hakkında bilgi toplar ve öğrencilerle
paylaşır
-Bireysel Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Hizmetlerini standartlara uyarak gizlilik
esasını göz ardı etmeden sunar
-Danışmanlık yaptığı öğrencinin uyum ve gelişim durumlarını takip eder ve sorunlarını
değerlendirir
-Öğrencilerin genel ve özel yetenek ile ilgileri, kişilik özellikleri ve bilgi seviyeleri hakkında
bilgi toplamak amacıyla test, envanter ve anket gibi psikolojik ölçme araçlarını uygular,
sonuçları alarak dosyalara işler, özel ve kişisel bilgileri gizli tutar
-Okul içinde Rehberlik Hizmetleri için yararlanılacak araştırmalar yapar
-Yeni gelen öğrenci ile uyum (oryantasyon) sağlamak için sınıf öğretmeni ile işbirliği yapar
-Okulun öğretim programlarının uygulanması, sınıf geçme ve disiplin yönetmelikleri,
bunlarda yapılan değişiklikler, ihtiyaç duyulan diğer konularda öğrenciye açıklayıcı bilgiler
sunar
-Sınıf rehberlik öğretmeniyle görüşerek problem ve Rehberlik ihtiyacı duyan bireyleri tespit
ederek, kişisel ve ailevi problemin çözümü için gerekli çalışmaları yapar
-Zeka geriliği olan ve ya üstün zekaya sahip, özel eğitime ihtiyacı olan öğrencileri tespit eder,
koordinatör rehber öğretmeni bilgilendirir
-Rehberlik kayıtlarını tutar, resmi yazılara (alanı dahilinde) cevap verir, raporları hazırlar
-Öğrencilerin başarıları ve bireysel durumları ile ilgili hususlarda velilere bilgi sunar.
Okullarda görev yapan psikolojik danışmana yönetim tarafından, ders, nöbet, büro
işleri ve gözetmenlik gibi işler verilemez.
Sınıf Rehber Öğretmeninin Rehberlik Hizmetleri ile ilgili Görevleri:
Öğrencilerle ilk ve en kapsamlı birlikteliği sağladıklarından rehberlik hizmetlerinin
yürütülmesi açısından çok önemlidir. Duyarlı, problemleri hemen fark etmesi ve problemin
çözümü için önlemler alınmasını sağlamada önemlidir.
Sınıf yıllık çalışma planını hazırlar ve bir örneğini rehberlik servisine verir.
Rehberlik saatinde sorumlu olduğu sınıfın rehberlik dersine girer, servis
önderliğinde mesleki ve eğitsel rehberlik hizmetleri sunar.
- Rehber öğretmenle işbirliği yaparak öğrencilere bölüm, alan, seçmeli ders ve
meslek seçiminde yardımcı olur
- Rehberlik Psikolojik Danışmanlık servisi ile işbirliği halinde, öğrencilerin gelişim
dosyalarını hazırlar
- Sınıfa yeni yazılan öğrencilerin dosyasını rehberlik servisi ile inceler ve
değerlendirir
- Çalışmalarda öğrencilerle ile ilgili özel bilgilerin gizliliğini korur
- Sorunlu öğrencilerle ön görüşme yapar ya da kişisel ve ailevi sorunlarının çözümü
için okul yönetimi, öğretmen ve aileyle işbirliği halinde çalışır, ihtiyaç duyan
öğrencilerin Psikolojik Danışmana yönlendirir
- Öğrencilere yetenek ve ilgilerine göre kulüp faaliyetlerine yöneltmek suretiyle
öğrencilerin kulüp faaliyetlerine etkin bir şekilde katılımları sağlanır
- Okul Müdürünün Rehberlikle ilgili vereceği diğer görevleri yerine getirir, Rehber
öğretmenin çalışma konularına ilişkin yardımlar yapar
- Sınıfla ilgili çalışmaları, ihtiyaç ve önerileri yılsonunda bir raporla rehberlik
servisine sunar
Rehberlik Psikolojik Danışmanlıkta Etik İlkeler
Psikolojik Danışmanların görevlerini iyi bir şekilde sürdürmeleri ve bu hizmetlerden
yararlanan kişilere uygun biçimde yardımcı olabilmeleri için bir takım etik ilkelere
uymaları gerekir
-Yetkinlik: Kendi alanlarında yeterli bilgi, birikim, başka alanlarda ise refere
-Dürüstlük: Saydam, olduğu gibi, özü sözü bir, yalandan kaçınır
-Saygınlık/Duyarlılık: Kişisel hak ve onura saygı, hoşgörü
-Toplumsal sorumluluk: Başkalarının kendilerini gerçekleştirmelerine yardım
-Mesleki ve Bilimsel Sorumluluk: Başka uzmanlarla işbirliği
-