Veri Tabanı Temel Kavramları

TEMEL BİLGİ TEKNOLOJİLERİ – II ünite-5
VERİ TABANI
Günlük hayatta birçok alanda sürekli bir veri akışı olur ve bu verilerin saklanması, özetlenmesi ve
gerektiğinde ulaşılması istenir.
Veriler bilgisayar ortamında saklansa bile kolayca onlara ulaşma, veri tekrarını önleme ve güvenlik
açısından basit programlar (Ör: Excel) yeterli değildir. Bilgilerin bilgisayar ortamı üzerinde düzenli bir
şekilde saklandığı bilgi deposuna veri tabanı denir. Bu bilgi depoları yönetilebilir, taşınabilir,
güncelleştirilebilir, eklenebilir veya silinebilir veriler içerir.
Veri tabanı, bilgisayardaki düzenli bilgileri ifade ederken bu bilgileri bellek üzerinde organize eden,
işleyen, isteklere cevap veren uygulamalara Veri Tabanı Yönetim Sistemi (VTYS ) adı verilir. Verilerin
etkin kullanılması, saklanması ve sunulması VTYS sayesinde olur.
Uygulama =
V
=
Bellek
(Sabit disk)
T
Y
S
VTYS veri alış verişi ve erişimi kontrol etmenin yanı sıra uygulamada birçok avantaj sunar. Bu
avantajları aşağıdaki gibi özetlemek mümkündür.
ımını kolaylaştırır.
Veri Tabanı Temel Kavramları
Tablo: Veri tabanlarında tüm veriler tablolar içerisinde saklanır. Tablolar Word ya da Excel tablolarına
benzer bir şekilde satır ve sütunların yer aldığı iki boyutlu bir yapıya sahiptir.
Veri tipi: İlgili alanda saklanacak bilgilerin türünü (sayı, metin, tarih, vb.) ifade etmektedir. Sık
kullanılan veri tiplerinin tablonun ilgili alanında ne tür bilgilere işaret ettiği aşağıda kısaca
açıklanmıştır.
Doğum tarihi, kayıt tarihi gibi tarih bilgileri
bilgileri ifade eder.
Alan boyutu: İlgili alandaki verilerin maksimum boyutunu ya da uzunluğunu ifade eder.
1
Zorunluluk: İlgili alanın boş olduğu durumda kayıt yapmaya izin verip verilmeyeceğini ifade eder.
Zorunlu alanlara muhakkak veri girmek gerekir.
Yukarıdaki tabloda bulunan alanların öz nitelikleri şu şekildedir.
boyutu “1 - 255” olarak tanımlanmıştır.
ının veri tipi “Tarih” alan boyutu “Kısa Tarih” olarak tanımlanmıştır.
Anahtar Alan: Tablo içerisinde her bir kayıt için değeri değişen ve ilgili kaydın kimliği niteliğindeki
alana anahtar alan ya da birincil anahtar ismi verilir.
Sorgular: Sorgu, fiziksel olarak içerisinde bilgi barındırmayan ancak tablolar içerisindeki verilerden
sadece istenilen alanlardaki bilgileri belirli bir şarta göre görüntülemek için kullanılır. Aslında sorgular
tablo içerisindeki verilerin üzerinde gruplama, hesaplama veya özetleme gibi işlemleri yapmak için
kullanılan çok güçlü araçlardır.
Veri Tabanı Yapısı
Veri tabanları genellikle birbiriyle ilişkili birden fazla tablo içerir. Veriler tablolarda satır ve sütunlar
hâlinde saklanır. Veri tabanı yapısı basitçe Resim 5’te gösterilmiştir
Veritabanı Yapısı
2
Büyük çaplı projelerde SQL Server ve Oracle gibi veri tabanları daha yaygındır. Uygulama yazılımları
veri kaydetme ya da erişim işlemini bu veri tabanına yollar. Veri tabanı ise kayıtlar üzerinde gerekli
işlemleri yapar ve uygulama yazılımlarına cevap verir. Veri tabanları web ya da pc tabanlı birden fazla
uygulama tarafından kullanılabilir.
Access 2010
Access Microsoft Office paket programının içerisinde yer alan ve yaygın olarak kullanılan bir veri
tabanı yazılımıdır. Günümüzde birçok küçük ve orta çaplı kuruluş veri tabanı programı olarak Access’i
kullanmaktadır.
Access 2010 veri tabanı programı açıldığında boş bir veri tabanı oluşturulabilecek veya hazır
şablonlara ulaşabilecek kullanımı kolay ve basit bir ekran gelir. MS Office BackStage adı verilen bu
ekran veri tabanının kolay bir şekilde yönetilmesini ve veri tabanı araçlarına daha hızlı bir şekilde
ulaşılmasını sağlar.
Access’in Temel Özellikleri
Microsoft tarafından geliştirilen Access programı verilerin tablolar hâlinde saklanılmasını, saklanan
veriler arasında ilişkiler kurularak verilerin sistemli bir şekilde yönetilmesini sağlar. Diğer Office
uygulamaları gibi Access programı da menülerden oluşur.
Access Çalışma Ortamı
Microsoft firmasının üretmiş olduğu Office paket veritabanı oluşturmada kullanılan uygulamasıdır.
Access programı; çeşitli tipteki verileri tablolar içerisinde depolayabilen, bu verileri işleyerek
kullanıma sunabilen ve bu verilerin organize edilmesini sağlayan bir uygulamadır.
Resim 9. Access Çalışma Ortamı (BU RESMİ DEĞİŞTİR)
1. Şerit
2. Komutlar
3. Sekmeler
4. Gezinti bölmesi
5. Önizleme alanı
6. Durum çubuğu
3
Tablonun her bir satırının bir Kayıt olarak, sütunlarının ise Alan olarak isimlendirildiği daha önceden
belirtilmişti. Aşağıda bir Access tablosunun görüntüsü yer almaktadır (Resim 10).
Form: Bir veritabanı uygulaması için kullanıcı arabirimi oluşturmakta kullanılabilecek veritabanı
nesnesidir.
Rapor: Verileri görüntülemek, biçimlendirmek ve özetlemek için kullanılan bir veritabanı nesnesidir.
Raporlar; PDF, XPS ya da diğer dosya biçimlerine dönüştürülerek verilerin anlık görüntüleri alınabilir
ve bu sayede veriler arşivlenebilir.
Görünüm Türleri
Access programında tabloların organize edilmesi için Veri Sayfası Görünümü ve Tasarım
Görünümü seçenekleri bulunur. Gezinti bölmesinde bulunan bir tablo çift tıklandığında otomatik
olarak Veri Sayfası Görünümünde açılır. Veri Sayfası Görünümünde oluşturulan tabloya kayıt
girmek mümkündür. Ayrıca bu görünümde yer alan Eklemek İçin Tıklatın seçeneği ile tabloya yeni
alan eklemek mümkündür
Alan Adı, Veri Türü ve Alan Özellikleri gibi tabloyu organize etmede kullanılan bileşenler görüntülenir.
Buradan Alan Adı kısmına oluşturulacak tablo ile ilgili alanlar yazılmalıdır.
4
Alan Veri Türleri
Her alan için bir veri türü belirlenmelidir. Veri türü, alana girilebilecek veya girilemeyecek değerleri
denetleyen bir özelliktir. Örneğin; “Adlar” ve “Adresler” gibi metin verileri depolanmak isteniyorsa,
alanlar Metin veri türü olarak ayarlanmalıdır. Tarih ve saat gibi veri alanları depolanmak
istenildiğinde ise alan Tarih/Saat veri türü olarak ayarlanmalıdır.
Access programında 11 farklı veri türü bulunmaktadır. Bunlar;
Metin: Adı, soyadı veya posta adresi gibi kısa, alfa sayısal değerleri içeren veri türüdür.
Not: Uzun metin blokları ve metin biçimlendirilmesinin kullanıldığı veri türüdür.
Sayı: Puan, tutar, adet gibi sayısal bilgiler bu veri türü kullanılarak girilir.
Tarih/Saat: Tarih ve saat bilgileri bu veri türü kullanılarak girilir (Ör: 17/10/1987).
Para Birimi: Para değerlerini saklamak için kullanılır. Bu türün avantajı sayıları para birimi şeklinde
göstermesidir (Ör: 10.00 TL, $8)
Otomatik Sayı: Her kayıt için otomatik olarak üretilen numaralardır.
Evet/Hayır: Evet veya Hayır seçeneklerinden birinin girildiği veri alanı türüdür. Bu veri türü bir
Boolean değeri temsil eder.
Köprü: E-posta adresleri, belge bağlantıları gibi köprüler kurmaya imkân veren veri türüdür.
Hesaplanmış: İstenilen alan değerlerinin girilen ifadeye göre hesaplanması bu veri türü ile
sağlanabilir. Tablo tasarım alanında iken bir alana veri türü olarak Hesaplanmış seçeneği atandığında
İfade Oluşturucusu penceresi görüntülenir.
Ek: Dijital fotoğraflar, ses veya grafik gibi dosyaları alanlara eklemeye olanak sağlayan veri türüdür.
Her kayda birden çok dosya eklenebilir.
OLE Nesnesi: Word, Excel belgeleri gibi OLE nesnelerinin tabloya eklenmesine olanak tanıyan veri
türüdür (Ör: Word’de hazırlanmış öz geçmiş dosyası).
Arama Sihirbazı: Tabloların ilgili alanlarındaki veri, bir başka tablodan geldiğinde ya da bir başka
tablodaki veri kullanıldığında Arama Sihirbazı veri türü kullanılır.
Alanlara, veri türlerine uygun bilgilerin girilmesi gerekir. Veri girişi esnasında metin, sayı ve not gibi
alanlara doğrudan birtakım bilgiler yazılarak veri girişi yapılabilir. Ancak OLE Nesnesi ve Ek türündeki
alanların veri girişi farklıdır.
OLE Nesnesi olarak tanımlanan alanın sağ tuş menüsünden Nesne Ekle bileşeni kullanılarak nesne
eklenebilir.
5
Nesne Ekle bileşeni kullanılarak görüntülenen pencereden Yeni Oluştur veya Dosyadan Oluştur
seçeneklerinden biri kullanılabilir. Yeni Oluştur seçeneği kullanılırsa Nesne Türü alanından eklenecek
belgenin türü belirlenmelidir. Dosyadan Oluştur seçeneğinde ise kayıtlı bir belgenin veritabanına
nesne olarak eklenmesi sağlanır. Ek alanına çift tıklanarak görüntülenen Ekler penceresinden Ekle
bileşeni kullanılarak Dosya Seç penceresi açılır ve buradan istenilen dosya veya dosyalar kayıtlara
eklenebilir.
Alan Özellikleri
Alan oluşturulup veri türü ayarlandıktan sonra ek alan özellikleri ayarlanabilir. Alan özellikleri yardımı
ile yanlış veri girdisinin engellenmesi, alanla ilgili varsayılan değerlerin belirlenmesi gibi işlemler
yapılabilir. Alanın veri türü, başka hangi özelliklerin ayarlanabileceğini belirler.
Birincil Anahtar
Birincil anahtar olarak tanımlanan alan, tabloya verilerle ilgili işlem yaparken kayıtların ayrılmasını
sağlar. Birincil anahtar, Türkiye Cumhuriyeti’ndeki her bireye verilen TC Kimlik No gibi düşünebilir.
Çünkü aynı isim ve soyada ait birden fazla kişi olabilir. Veri tabanında da arama, güncelleme,
değiştirme, silme işlemleri yaparken birincil anahtar kullanıldığında sorunsuz bir şekilde işlemler
yapılabilir. Birincil anahtar için genellikle ‘Otomatik Sayı’ veri türü kullanılır. Her kayıt bilgisi girileceği
zaman otomatik olarak sıralı şekilde sayı atandığı için her kayda farklı bir sayı gelecektir. Bu nedenle
‘Otomatik Sayı’ genel kullanılan veri türüdür.
1. Bir tablodaki herhangi bir alana girilen karakter sayısını 30 ile sınırlandırmak için aşağıdaki alan
özelliklerinden hangisi kullanılır?
a. Alan Boyutu
b. Unicode Sıkıştırma
d. Akıllı Etiketler
c. Metin Hizala
e. Sıfır Uzunluk İzni
2. Yandaki tabloda “Telefonu” alanının önceden tanımlanmış bir veri türü şeklinde ayarlanması için
aşağıdaki alan
özelliklerinden hangisi kullanılmalıdır?
a. Arama Sihirbazı
b. Geçerlilik Kuralı
c. Giriş Maskesi
d. Varsayılan Değer
e. Biçim
3. Tablolar arası ilişki kurmak için çoğunlukla hangi özelliğe ihtiyaç duyulur?
a. Birincil Anahtar
d. İlişki Raporu
b. Doğrudan İlişkiler
c. Oluşturucu
e. Nesne Bağımlılıkları
4. Aşağıdaki ifadelerden hangisi ya da hangileri veritabanı yönetim sisteminin avantajlarındandır?
I. Kayıt tekrarını önler.
II. Verilerin paylaşımını kolaylaştırır.
III. Verilerin kullanımı herkese açıktır.
a. Yalnız I
b. I ve II
IV. Veri güvenliği sağlar.
c. II ve IV
d. I, II ve III
6
e. I, II ve IV
5. Yandaki tabloda numaralandırılan alanlarda sırasıyla hangi veri türlerinin kullanılması daha
uygundur?
I II III
a. Metin Metin Tarih
b. Not Metin Tarih
c. Sayı Metin Sayı
d. Metin Not Tarih
e. Sayı Metin Otomatik Sayı
6. Resimde gösterilen düğmenin görevi aşağıdakilerden hangisidir?
a. Güvenlik kilidini açar.
b. Veri türünü değiştirir.
c. Otomatik kilitlemeyi sağlar.
d. Benzersiz kayıtlar oluşturur.
e. Kayıtlar arası geçişi sağlar.
7. Bir veritabanı kayıt alanına bilgi girişini zorunlu kılmak için aşağıdaki alan özelliklerinden hangisi
yapılmalıdır?
a. Sıfır Uzunluk İzni Evet
b. Gerekli Evet
c. Varsayılan Değer “Bilgi Girişi Zorunlu”
d. Alan Boyutu 25
e. Geçerlilik Metni “Bilgi Girişi Zorunlu”
8. Bir veritabanı uygulaması için kullanıcı arabirimi oluşturmakta kullanılabilecek veritabanı nesnesi
aşağıdakilerden hangisidir?
a. Rapor
d. Sorgu
b. Tablo
c. Form
e. Makro
9. Veritabanı içerisinde resim veya grafik gibi nesnelerin saklanması için tablo alanı veri türü
aşağıdakilerden hangisi seçilmelidir?
a. Metin
b. Otomatik Sayı
d. Grafik
c. Ole Nesnesi
e. Ek
10. Access programında verileri istenilen formatta yazdırabilmek için kullanılan veritabanı nesnesi
aşağıdakilerden hangisidir?
a. Form
d. Rapor
b. Tablo
c. Sorgu
e. Makro
1.A, 2.C, 3.A, 4.E, 5.B, 6.D, 7.B, 8.C, 9.E, 10.D
REYHAN TUNA
7