sözel akıcılık

SÖZEL AKICILIK: EN ÇOK HANGİ KELİME ÜRETİLMİŞ
Benan Sırcı, Buket Ayça Karataş, Yasemin Sarı, Müzeyyen Çiyiltepe
Giriş:
Sözel akıcılık, fonemik, semantik ve eylem sınırlı, bir bireyin bir süre içerisinde sözlü ya da
yazılı olarak ürettiği sözcük sayısı ile ölçülen sözel üretimini ifade etmektedir (Lezak,
1995).Sözel akıcılık ölçümleriyle değerlendirilmektedir. Fonemik akıcılık ölçümleri verilen
bir ses ile başlayan sözcüklerin sınırlı bir süre içerisinde üretilmesini gerektirirken, semantik
akıcılık ölçümleri verilen bir kategori ile ilgili sözcüklerin üretilmesini gerektirir (Rozek,
2009). Eylem akıcılığı ölçümlerinin tanımı ise sınırlı bir süre içerisinde belirli bir bağlam ile
ilgili sözcüklerin üretilmesini gerektirir.
Değerlendirmede önemli bir yer tutan sözel akıcılık ölçümleri, sözcük dağarcığı, yürütücü
işlevler, sistematik arama ve semantik bellekten geri çağırma gibi bilişsel süreçlerin
ölçülmesinde yaygın olarak kullanılmaktadır (Sauzéon ve ark., 2004). Sözel akıcılık genel
zekadaki bireysel farklılıkları değerlendirmek için de kullanılan bir araçtır. Yaş ve eğitim
düzeyi gibi bazı genel faktörlerin sözel akıcılık performansını etkilediği ileri sürülmektedir
(Sat, 2011).
Türkiye’de sözel akıcılık ölçümü için yapılan çalışmalarda fonemik akıcılık ölçümünde
kullanılacak harfler Türk Dil Kurumu tarafından yapılan ‘Yazılı Türkçenin Kelime Sıklığı’
çalışmasında yer alan 8000-1000 kelime sıklığı olan sesler baz alınarak; semantik akıcılık
ölçümünde hayvanlar, meyve ve sebzeler, taşıtlar, mobilyalar, vücut bölümleri ve giysiler
kategorileri; eylem akıcılığı ölçümünde Eylem Akıcılığı Ölçümü kullanılmıştır.
Anahtar kelime: Sözel akıcılık, kategorisel adlandırma, yürütücü işlevler
Amaç/Yöntem:
Türkiye de en sık hangi sözcüklerin üretildiğinin kategorik olarak
bilimselleştirilmesidir. Bu çalışma; 4-12 yaş aralığında yapılan “Çocuklarda Kelime Akıcılığı
Yeteneğinin Organizasyonu ve Ölçülmesi” (Çiyiltepe, 2004) , “7-14 Yaş Aralığındaki Türkçe
Konuşan Çocukların Sözel Akıcılık Becerilerinin Değerlendirilmesi” (Sat, 2011) ve 16-70 yaş
aralığında yapılan “Türkçe Konuşan Yetişkin Popülasyonun Sözel Akıcılık Becerilerinin Yaş,
Eğitim ve Cinsiyete göre İncelenmesi ve Sözcük Normlarının Oluşturulması”( Tunçer, 2011)
makalelerden alınan verilerden oluşmaktadır.
Sonuç:
Hayvan
Meyve-Sebze
Köpek %83-84
Kedi %81-83
Kuş %61-63
Aslan %59-62
At
%22-61
Elma
Armut
Domates
Portakal
Pırasa
%84-88
%67-74
%66
%61-65
%59
Taşıtlar
Araba %95
Uçak
%85-89
Otobüs %57-80
Tren
%77
Kamyon %46-67
Giysiler
Vücut Bölümleri
Pantolon %85-86
Çorap
%56-81
Etek
%56-57
Gömlek %71
Tişört
%75
Göz
Burun
Ayak
Kulak
Kol
%88-91
%86-90
%73-84
%73-85
%67-81
Mobilyalar
Sandalye
Masa
Koltuk
Dolap
Yatak
%84-87
%87-88
%82-85
%55
%47-53
Eylemler
KoşYeYürüOynaGit-
%53
%48
%45
%32
%30
/k/ sesi
/s/
sesi
Kalem %44-49
Kitap %33-40
Kedi %23-27
Karpuz %17-25
Kapı %23
Sevgi %26
Su
%26
Sev- %21
Sarımsak %17
Saç
%17
/a/ sesi
/e/ sesi
Armut
At
Araba
Ayva
Arı
%27-29
%27
%24
%24
%23
Elma
%58-60
El
%49-60
Erik
%38-48
Elbise %23-33
Ekmek %24
/f/ sesi
Fil
%32-51
Fare %30-43
Fasulye %22
Fakir
%21
Fındık %21
/ü/ sesi
Üzüm
ÜzülÜlke
Ütü
Üst
%57-78
%37-35
%23-28
%20-38
%20