SİNDİRİM SİSTEMİ HASTALIĞI OLAN BİREY ve

SİNDİRİM SİSTEMİ
(Gastrointestinal Sistem - GİS)
HASTALIĞI OLAN
BİREY
ve
HEMŞİRELİK BAKIMI
Sindirim sistemi;
• İnsan, yaşam için gerekli enerjiyi ancak
besinlerdeki kimyasal maddelerden alabilir.
• Sindirim sisteminin görevi karbonhidrat, yağ,
protein gibi başlıca besin maddeleriyle, su ve
elektrolitlerin vücuda alınmasını sağlamaktır.
• Temel fonksiyonu, besin maddelerini, kan yoluyla
hücrelere taşınabilecek şekle dönüştürmektir.
• Yeterli beslenme ve boşaltımın sürdürülmesi, GIS
fonksiyonlarının normal olmasına bağlıdır.
2 02.01.2014
2
Sindirim Sistemi Fonksiyonları
1. Ağız yoluyla alınan besinlerin, sindirim kanalı
boyunca ilerlemesini sağlamak (motor
fonksiyon).
2. Alınan besinlerin sindiriminde kullanılacak
hormon, elektrolit ve enzimleri salgılamak
(sekresyon fonksiyonu).
3. Besin ve sıvıların sindirilmesi (sindirim
fonksiyonu).
4. Sindirilmiş besin, sıvı ve elektrolitlerin emilimi
(absorbsiyon fonksiyonu).
3 02.01.2014
3
SİNDİRİM SİSTEMİ
• Besin maddeleri kanaldan
geçirilirken:
Mekanik olarak parçalanır…
Kimyasal olarak sindirilir…
Basit moleküllerine ayrıştırılır…
• Gerekli ve yararlı olanlar emildikten
sonra artıklar dışarı atılır.
02.01.2014
4
Mekanik Sindirim
–Ağızda, dişler yardımı ile
başlar.
–Dil de yardımcı rol oynar.
Kimyasal Sindirim
 Enzimler yardımı ile gerçekleşir.
 Ağızda başlar, ince bağırsakta son bulur.
 Kimyasal sindirime pankreas ve karaciğer yardım
eder.
5 02.01.2014
5
Sindirim sistemi organları:
•Ağız (oral kavite)
• Farenks
•Özefagus
•Mide
•İnce bağırsak
•Kalın bağırsak
•Rektum ve anüs
Sindirime yardımcı yapı ve
organlar:
•Dişler, dudaklar, çeneler, tükrük
bezleri, pankreas, karaciğer ve
safra kesesi dir.
6 02.01.2014
6
AĞIZ
 Ağızda; dişler, dil, tükrük
bezleri bulunur.
 Besinler; dişler yardımıyla
parçalanır, Ağızda 3 çift
geniş türkrük bezi bulunur.
- Parotid;kulağın önünde ve
altında
- Submandibular;mandibulanın
alt ucunun altında
- Sublingual;ağız tabanında
dilin altında
 Bu bezler kimyasal sindirimi
ağızda başlatırlar,
 Tükrük salgısını yada
salyayı oluştururlar, bütün
bezler içeriklerini ağız
boşluğuna boşaltırlar.
 Dil ile ağız içinde
çevrilerek farenkse itilir.
7 02.01.2014

Farenks; ağız
boşluğundan sonra
gelen kısımdır. Aynı
zamanda solunum
sistemi organıdır.
 Yutma işlemi
sırasında epiglottis
larenks üzerini
kapatır.
 Böylece besinlerin
solunum yoluna
kaçmasını engellenmiş
olur.
7
Özofagus:
• Besinlerin mideye gönderilmesini
sağlayan longitüdinal ve sirküler
kastan yapılmış bir borudur. Yaklaşık
23-25 cm’ dir.
• Özfagus un diyafragmayı geçtiği yere
hiatus, mideye açıldığı yere de kardia
denir.
• Özefagusun peristaltik ve ritmik
hareketleri ile ritmik kontraksiyonları
aracılığıyla parçalanmış besinler
sfinkterin gevşemesiyle mideye ulaşır.
• Özofagus mukoza hücrelerinden müküs
salgılanır; yutulan besinler
kayganlaşır, özofagus mukozası
travmalardan korunur.
02.01.2014
8
Peristaltik (ilerletici) hareket...
• Ağızda başlatılan çiğneme hareketi farinkste
peristaltis olarak isimlendirilen kasılma dalgası
oluşturur.
• Farinkste oluşan peristaltik hareket gıdayı
özefagusa, oradan da mideye doğru iter.
• Peristaltik dalga tüm sindirim kanalı boyunca
yayılır.
Kontraksiyonlar / Karıştırıcı hareket...
• Birbirini izleyen kasılmalardır.
• Bir kasılma halkası gevşerken başka bir bölümde
yeni kasılma hareketi başlar.
02.01.2014
9
Mide:
• Mide gıdaların depolandığı, karıştırıldığı ve
sindirildiği 25-30 cm uzunluğunda J şeklinde bir
organdır.
• Yaklaşık 1 litrelik kapasiteye sahiptir.
• Salgı yapma, besinleri uygun hızda ileri gönderme,
besinleri depolama gibi fonksiyonları vardır.
• Gıdaların kimyasal ve fiziksel sindiriminin önemli kısmı
midede gerçekleşir.
• Kardia, fundus, korpus, antrum ve pilor olmak üzere 5
bölümü vardır.
02.01.2014
10
• Midenin peristaltik hareketleri ile enzimlerle iyice
karışan besinler «kimus» adı verilen bulamaç haline
gelir.
• Kimus uygun yoğunluğa gelince pilor sfinkteri gevşer,
bir kısmı incebarsağa geçer.
Midenin salgıları
•
•
•
•
Mukus (mideyi korur)
Gastrin (HCL salınımını sağlar)
Gastrik sekresyon (HCL ve pepsinojen içerir)
İntrinsik faktör (B12 vit. Emilimini sağlar)
02.01.2014
11
İnce Barsaklar:
• Kimüsten besinlerin sindirim ve emilimini sağlar.
• İç yüzeyinde villi adı verilen çıkıntılar vardır.
• Duedonum, jejenum ve ileumdan oluşur
Duodenum:
• İnce bağırsakların C şeklindeki başlangıç bölümüdür
• Yaklaşık 25 cm uzunluğundadır,
• pankreas ve safra kesesinden gelen enzimlerin kimus ile
karışımı sağlanarak sindirimin kalan bölümü tamamlanır.
• kimüsteki asidin nötralize edilmesini ve Ca ile Fe’ in
emilimini sağlar.
02.01.2014
12
Jejenum:
•
•
•
•
Yaklaşık 1 metre uzunluğundadır
Pek çok kıvrım (plika) ve villus içerir
Sindirim ve emilim görevleri vardır
Jejenum protein, yağ ve KH’ ların
emiliminden sorumludur.
İleum:
• Yaklaşık 2 metredir
• Emilimin büyük bir bölümü gerçekleştirilir
• İleum çekumda sonlanır, B12 ve safra
tuzları buradan emilir.
02.01.2014
13
Kalın Barsaklar:
•
•
•
•
Yaklaşık 1.5 m uzunluğunda olup altı bölümü bulunmaktadır.
Çekum
Asenden (çıkan) kolon
Transvers kolon
Desenden (inen) kolon
Sigmoid kolon
Rektum
Anal kanül
Anüs
Kalın bağırsaklar sıvı ve elektrolitlerin emilimi ve feçesin
depolamasında fonksiyon görür.
• Kalın barsakta villiler yoktur, goblet hücreleri vardır.
• Sindirim sistemi, rektum ve anüs ile sonlanır.
• Anüs defekasyonun kontrolünde görev alır.
02.01.2014
14
• Periton:
• Mide ve bağırsakları saran
seröz membrana VİSSERAL
PERİTON,
• karın boşluğunu oluşturan
seröz membranada
PARİYETAL PERİTON adı
verilir.
• Peritonun mideyi saran
bölümüne OMENTUM
denilmektedir.
02.01.2014
15
Pankreas
• Pankreas midenin hemen arkasında
yassı uzun bir organdır.
• Düedönuma açılan bir kanala sahiptir,
bu kanaldan sindirim enzimleri salınır.
• Ekzokrin ve endokrin salgı hücrelerine
sahiptir,
• Pankreasın iki hücre grubu vardır:
- Langerhans adacıkları (alfa= glukagon,
beta= insülin salınımı)
- Asini hücreleri, pankreas öz suyu
amilaz, lipaz ve tripsin gibi sindirim
enzimleri içerir.
02.01.2014
16
Karaciğer
• Karaciğer vücuttaki salgı yapan en büyük organdır.
• Abdominal boşluğun üst bölümündedir.
• Yaygın damar ağına sahiptir ve 2 ana lobtan oluşur. Sağ
lob sola oranla daha büyüktür.
• Hepatik hücrelerden oluşmuştur.
• Karciğere ; hapatik arter ve hepatik portal ven girer,
hepatik ven ve safra kanalı ise çıkar.
02.01.2014
17
Karaciğerin fonksiyonları
• Glikoz metabolizmasında rol oynar (glikoneogenezis)
• Metabolik düzenleme;portal venden alınan amino asit,
karbonhidrat ve lipit düzeylerinin algılanıp ayarlanması.
• Fazla amino asitlerin üreye çevrilmesi,
• Plazma proteinlerinin sentezi,
• Vitamin (A, B12, D vit ) ve minerallerin (demir, bakır)
depolanması,
• İlaçların, zehirlerini kimyasal maddelerin metabolize
edilmesi(detoksifikasyon),
• Depo görevi; vitamin, yağ , amino asit,
02.01.2014
18
• safra üretimi,
• Bilirubin metabolizması
- Bilirubin hemoglobin yıkımının son ürünüdür ve toksik bir
maddedir.
- Bu maddenin safra ile atılması KC en önemli işlevlerinden
biridir.
- Eritrositlerin fazla parçalanması, safra yollarında tıkanıklık ya
da KC in hasta olması nedenleriyle bilirubinin KC de
bağlanamaması sonucu sarılık gelişir.
02.01.2014
19
Safra kesesi
• Karaciğerin yüzeyindeki çukurlukta yerleşmiş armut
şeklinde bir kesedir.
• Safra kesesi karaciğerden gelen safrayı sindirim için
gerekinceye kadar depolayıp, konsantre hale getirir.
• Safra kesesinin kasılması kesedeki safrayı boşaltır.
• Safra yağ sindirimi için gereklidir.
02.01.2014
20
Sindirim Sisteminin Çalışmasının
Düzenlenmesi
Sinir sistemi
• Sindirim sisteminin temel hareket ve salgıları temel olarak
üç yol ile gerçekleşir:
- intramural sinir pleksusu
- Otonom kontrol
- Afferent sinirler
02.01.2014
21
GİS Hastalıklarında Tanılama
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Öykü
Soy geçmişi
Diyet öyküsü
Şikayeti
Başlangıcı (Süresi, Niteliği, Ciddiyeti,Yeri, Presipitan
faktörler, Azaltan faktörler, Eşlik eden faktörler
Tıbbi öyküsü
İlaçlar
Allerjileri
Psikolojik öykü ve yaşam tarzı
İş
Alışkanlıkları
• Fizik muayene
Ağız muayenesi ???
Batın muayenesi ???
02.01.2014
laboratuvar tetkikleri
22
• Radyolojik incelemeler
•
•
•
•
Boş batın grafisi
USG
Tomografi
Endoskopik incelemeler
-
Özofagoskopi
Gastroskopi
Duodenoskopi
Kolonoskopi
Rektoskopi
Sigmoidoskopi
Rektosigmoidoskopi
Peritonokopi / Laporoskopi
02.01.2014
23
Endoskopi öncesi
Hasta hazırlığı???
•
•
•
•
•
•
•
•
İşlem hakkında bilgi
6-8 saat aç kalması
Varsa protezleri çıkarılır
Yaşam bulguları
İşlemden önce boşaltım ihtiyacını karşılaması
Doktor istemine göre sedatif
Sol lateral pozisyon
Konuşmaması, hareket etmemesi söylenir.
02.01.2014
24
• Komplikasyonları
-
Perforasyon
Kanama
Aspirasyon
Kardiyak aritmi
Sedasyona bağlı solunum depresyonu
02.01.2014
25